Die Fragmente der Vorsokratiker, griechisch und deutsch

wre

5
ΓΟ

pr

Be 277

tele

Br.
7,“ “2

3
Ex
Ν

rl, Of
DRHEFE RER
ne

Ku Ἐν
Ba

Pe ENT}

\

4

“,
ῃ

”

,ὔ
Fe

Aber Billirheens Coltegu (ὀεαίαα Manım Magelalınag .

u ᾿
u; ᾿ > 4 ᾿ . - -

EZ
" N ;
Γ΄ 4

τι

παν. σαν,
a ww en

| SFU:CKH.AAL (2)
LEE

CHARLES MYERS
LIBRARY

Reference
Section

NATIONAL INSTITUTE
OF
INDUSTRIAL
PSYCHOLOGY

INNEREN

THoRNToNn & Son,
Booksellers, ἢ
ıı Broad Street, '

Oxf ord.

Digitized by the Internet Archive
in 2016

https://archive.org/details/b24869673

DIE FRAGMENTE

DER

IRSOKRATIKHER

GRIECHISCH UND DEUTSCH

VON

HERMANN DIELS

BERLIN
WEIDMANNSCHE BUCHHANDLUNG
1903.

| wei. GOMEINSTITUTE!
N LIBRARY

ANETTE TINE DITEPTITRN

ZUGEEIGNET

Χαῖρέ μοι ἀρχαίης σοφίης, φίλε, συνϑιασῶτα,

εὖ δὲ χιχὼν περάοις τέρμα δέχ ἑβδομάδων.

Das vorliegende Buch ist zunächst bestimmt, Vorlesungen über grie-
chische Philosophie zu Grunde gelegt zu werden. Zum eindringenden
Verständnis der Begriffe und Systeme ist es unerlässlich, an der Hand
der Originalurkunden den Entwickelungsprozess des griechischen Denkens
in statu nascendi zu beobachten. Willkürliche Auswahl der Fragmente
wird stets als Hemmung und Bevormundung der Lehrenden und Ler-
nenden empfunden werden. Darum strebt diese Sammlung Vollstän-
digkeit der eigentlichen Fragmente und Mitteilung des wesentlichen bio-
graphischen und doxographischen Materials an. Dies letztere wurde in
der Disposition des grundlegenden Buchs, Theophrast's Φυσιχῶν
δόξαι, angeordnet: Principien , Gott, Kosmos, Meteora, Psychologie,
Physiologie. Der Kreis der Philosophie ist im antiken Sinne mög-
lichst weit gezogen, so dass auch die exakten Wissenschaften, nament-
'lich die Mathematik, berücksichtigt wurden. Die Medizin, die eigent-
lich auch in den Rahmen gehört, habe ich mit Rücksicht auf M. WELL-
MANN’s Fragmentsammlung nur insoweit aufgenommen, als sie direkt mit
der alten Physiologie im Bunde steht. Die Anordnung des Ganzen musste
die einzelnen Persönlichkeiten möglichst getrennt halten. Gegenüber
der pragmatischen Zusammenfassung der Schulen, wie sie für die eigent-
liche Geschichtschreibung nötig erscheint, hat es ein gewisses Interesse,
nun auch einmal die Individuen als solche zu beobachten, die wenigen
Grossen und die unzähligen Kleinen, deren emsige Arbeit freilich nur
in der Massenwirkung zu Tage tritt, welche die unbegreiflich rasche Ent-
faltung der Philosophie im sechsten und vor allem im fünften Jahr-
hundert zeigt. Es sind in diesem Bande über vierhundert Namen ver-
einigt, von denen freilich die meisten für uns nur Namen bleiben. Aber
sie alle haben doch ihren Anteil an dem Blühen und Überblühen des
griechischen Geistesfrühlings.

Wo die alten Schulen in ununterbrochener Continuität bis ins
vierte Jahrhundert gedauert haben, ist auch diese nachsokratische Dia-
doche berücksichtigt worden, was willkommen sein wird wie der ‚Anhang‘,
der die alten Kosmologen, Astrologen und Sophisten zufügt. Warum
von dem unendlichen Wuste der Orphiker und Pythagoreer nur das
Altbezeugte gegeben worden ist, bedarf keiner Motivierung.

VI

Mein vor zwanzig Jahren gefasster Plan!) einer kritischen Ge-
samtausgabe der Vorsokratiker hat sich nicht verwirklichen lassen. Meine
damalige Voraussetzung und Hoffnung, dass die fundamentalen Werke des
Plutarch, Galen, Clemens, Diogenes, Eusebius’ Praeparatio, Stobäus u. a.
bald in zuverlässigen Ausgaben benutzt werden könnten, hat sich
nur im kleinsten Umfange erfüllt. Von allen diesen längst versprö-
chenen und vorbereiteten Editionen liegt nur die des Stobäus zu zwei
Dritteln vollendet vor, und auch sie droht ein Torso zu bleiben. Die
Unmöglichkeit, mit den bisherigen Ausgaben der Hauptschriftsteller einen
zuverlässigen Text der alten Philosophen herzustellen, habe ich sattsam
bei der Ausarbeitung der Poetae philosophi (Berlin, Weidmann 1902)
erprobt und die Passionsstrasse, durch die ich mich bei Zusammenstel-
lung dieses Buchs schleppen musste, möchte ich nicht noch einmal ziehen.
Solange nicht die Herausgeber, welche die Hand auf die erwähnten
Schriftsteller gelegt haben, ihre Pflicht der Wissenschaft gegenüber er-
füllt haben, die mit Ungeduld wartet, solange ferner noch immer Autoren
wie Plutarch, geeigneter Bearbeiter harren, kann auf diesem Gebiet an
ein wirklich gedeihliches Arbeiten nicht gedacht werden ?).

Wenn ich es trotzdem gewagt habe, ein Werk in Angriff zu nehmen,
das von vornherein auf den Anspruch vollkommenster Genauigkeit aus
inneren und äusseren Gründen verzichten muss, so leitete mich lediglich
der Wunsch, dem dringenden Bedürfnis namentlich der jüngeren Philo-
logen und Philosophen abzuhelfen, die sich einerseits mit der willkür-
lichen und knappen Auswahl der üblichen Compendien nicht begnügen
wollen und sich andererseits nicht die Bibliothek von Monographien
anschaffen können, die zum Studium der Originaltexte notwendig sind.
Denn Mullachs Sammlung sollte, abgesehen von ihren wissenschaftlichen
und praktischen Mängeln, schon darum nicht benutzt werden, weil man
sich sonst zum Mitschuldigen einer schliesslich zum Plagiat herabsinken-
den Abschreiberei machen würde.

Da der Umfang eines handlichen Bandes nicht überschritten werden
sollte, musste der Druck, der zum Teil den stehen gebliebenen Satz der
Poetae philosophi verwenden konnte, möglichst zusammengerückt und
auf Rechtfertigung der Lesung und Anordnung verzichtet werden. Nur
in einzelnen wichtigen Fällen habe ich vorläufig kurz das Nötige be-
merkt. Ich hoffe in nicht allzulanger Zeit genauere Rechenschaft in
einem Supplementheft ablegen zu können, das auch Sach-, Wort- und

1) S. Vorrede zu Simpl. Phys. IS. IX.
2) Ähnlich liegt es auch sonst; s. Elementum S. X.

vu

Stellenregister bringen und damit die wissenschaftliche Brauchbarkeit
dieses Handbuches erhöhen wird.

Was den Dialekt betrifft, habe ich an meinem Prinzip festgehalten,
die zufällige Überlieferung der einzelnen Schriftsteller getreu wiederzu-
geben, da sonst eine wissenschaftliche Verwertung der Fragmente zu
dialektologischen Zwecken unmöglich wäre \), Auch für die Scheidung
des Eehten und Unechten ist es unumgänglich nötig, die uncorrigierte
Überlieferung mit allen Vulgarismen, Hyperionismen und Pseudodorismen
festzuhalten. Unbedenklich dagegen erschien es in den alten Stücken,
die correkte Orthographie μεῖξαι, οἰχτίρειν, Χίλων u. dgl., die in der
römischen Zeit grundsätzlich geändert wurde, herzustellen.

Auch von dem Prinzip, die Ordnung umfangreicher Fragmente, wo
die Überlieferung oder der Inhalt keine sichere Disposition an die Hand
gab, in der alphabetischen Reihenfolge der Autoren zu geben, glaubte
ich nicht abgehen zu sollen. Was hilft es, in dem gewaltigen Haufen der
Aphorismen Heraklits oder Demokrits hier und da einen wirklichen
oder vermeintlichen Zusammenhang zu finden, wo man doch der weit
überwiegenden Mehrzahl gegenüber ratlos bleibt? Die äusserliche Ord-
nung nach den Autoren wahrt wenigstens das Recht der Überlieferung,
die für die Beurteilung der Fragmente und ihrer Form wesentlich ins
Gewicht fällt. Ausserdem wird man bei der Gewohnheit unserer Antho-
logien, im Original nahe zusammenstehende Stellen hintereinander zu
bringen, dem ursprünglichen Zusammenhang in vielen Fällen näher
bleiben als durch eine Zerteilung nach willkürlich gewählter eigener
Disposition. Selbst für die Wortkritik kann dies Prinzip unter Um-
ständen wichtig werden, da die Excerpte, auch wenn sie aus verschie-
denen Stellen stammen, doch häufig durch das Band des Stichwortes
zusammenhängen, nach dem alle Anthologien, die Urquellen wie die
späteren Excerptoren, die einzelnen Stellen unter die Kapitel zu ver-
teilen pflegen 2).

Die Übersetzung der Fragmente, die ich statt eines Commentars nach
dem Muster meiner Sonderausgaben (Parmenides, Berlin, G. Reimer, 1897

1) Nur in den Hippokratesstücken ce. 12 C 5. 85f. habe ich zur Probe
eine Dialektrecension durchgeführt.

2) So liest man in Natorps verdienstlicher Sammlung der Demokritea
fr. 184 [= 280 8. 456, 16 D.] νοήμασι nach Meinekes Conjectur im Text, wo die
Hds. χρήμασι bietet. Solche Vermutungen pflegt man heutzutage mit Mis-
trauen zu betrachten, und der Zusammenhang der Excerpte (vorher geht fr. 279
— 203 Nat.) zeigt in der That, dass χρήμασι ganz richtig ist. Man hat die Ideali-
tät Demokrits überschätzt. Für die Emendation des fr. 179 ist das Vor-
kommen des Stichwortes χόσμος fr. 180 vielleicht nicht ohne Belang.

VII

und Herakleitos, Berlin, Weidm., 1901) zugefügt habe, beabsichtigt rasch
in das Verständnis der Texte, soweit es sich mir erschlossen hat, einzu-
führen. Dieses Verständnis bietet nicht nur bei den Dichterphilosophen,
sondern auch bei der teils eigentümlichen, teils eigenwilligen alten Prosa
erhebliche Schwierigkeiten. Denn abgesehen von der beabsichtigten oder
unbeabsichtigten Unklarheit der Sprache, in der sich die aus der Tiefe
zum erstenmale aufsteigenden Gedanken nur mühsam durchringen, steht
diese archaische Rede weit ab von der periodisch gerundeten und sema-
siologisch abgeschlossenen Eleganz der Attiker des vierten Jahrhunderts.
Manche Wörter haben später ihren Geltungsbereich verengt. Wie wir
z. B. öfter den Sinn des altdeutschen Wortes ‚Mut‘ verkennen, so ver-
standen Aristoteles und Eudemos die ihnen verkürzt im Gedächtnis
haftende Sentenz des Heraklit fr. 85 ϑυμῶι μάχεσϑαι χαλεπόν ὅτι
γὰρ ἂν ϑέληι, ψυχῆς ὠνεῖταν vom Zorne, ohne zu beachten, dass
durch ὅτε ἂν ϑέλην (auch dies archaisch gesagt) der weitere Begriff
von ϑυμός, der das ἐπιιϑυμεῖν mit umfasst, indiziert ist. Der Sophist
Antiphon verstand in seiner Paraphrase der Sentenz fr. 58 S. 559, 8
das Wort ϑυμός noch richtig.

Bei dem mühseligen Geschäft der Rezension und Emendation der
Texte, die sich bestrebte, möglichst Sicheres, aber doch Verständliches
zu geben, und die bequemen Hilfsmittel des /oyöc λόγος, Kreuz und
Stern, nur zur Not zu gebrauchen, habe ich von vielen Freunden wert-
volle Förderung erfahren. So verdanke ich u. a. Beiträge zu den schwie-
rigen Ce. 82, 83 U. v. WILAMOWITZz, zu Οὐ. 80, 81 H. SCHOENE, zu c. 81
B 16 H. GrAEvEn, zu c. 51 B 6 K. KALBFLEISCH, zu den meisten
Senecaartikeln (Nat. quaest.) A. GERCKE. Die bei der Fülle des Petit-
druckes schwierige und augenmörderische Arbeit der Correktur hat
E. WELLMANN getreulichst mit mir geteilt.

BERLIN, 1. Februar 1903.
H. Dies.

Cap.

. Thales .

. Anaximandros .
. Anaximenes .

. Pythagoras

Kerkops
Petron .

. Brotinos

. Hippasos . :
. Kalliphon u. Πα δκσῆοι
. Parmiskos. Re
. Xenophanes .

. Herakleitos

. Epicharmos

. Alkmaion .

. Ikkos

. Paron

7. Ameinias .

. Parmenides

. Zenon

. Melissos ν᾿

. Empedokles .

. Menestor

. Xuthos .

. Boidas .

. Ion v. Chios .

. Hippon .

. Phaleas und game
. Polykleitos

. Oinopides ..

. Hippokrates v. Chios,

. Theodoros .
. Philolaos .
. Eurytos.
34. Archippos.

Lysis. Opsi-
mos . ERDE TE

. Archytas .

S. 3 | Cap. 36. Timaios.
14 37. Hiketas .
21 38. Ekphantos .
26 39. Xenophilos.
32 40. Diokles. Echekrates.
33 Polymnastos. Phanton.
33 Arion.
34 41. Proros. Amyklakt Rlei-
37 nias . :
38 42. Damon und ΡΠ Ή λα ξ
38 43. Simos. Myonides. Eu-
58 phranor . : :
89 44. Lykon
108 45. Pythagoreische Sehe
107 A. Katalog des Iambli-
108 chos .
108 B. Anonyme Pythago-
108 τορι.
180 C. Axovouare, Ba
140 Po) ἂς: ας
155 D. ᾿ριστοξένου ΠΡΡΥΣ
228 γορικαὶ ἀποφάσεις
229 E. Pythagoristen der
229 Komödie .
229 46. Anaxagoras
232 | 47. Archelaos . Der
236 48. Metrodoros v. Lamp-
237 sakos
239 49. Kleidemos .
241 50. Idaios
242 51. Diogenes v. Ayallanta
243 52. Kratylos
259 53. Antisthenes
54. Leukippos .
260 55. Demokritos
261 56. Nessas

66.
67.
68.

. Metrodoros v. Chios
. Diogenes v. Smyrna
. Anaxarchos. AR
. Hekataios v. Abdera .
. Apollodoros

. Nausiphanes

. Diotimos :

. Bion v. Abdera .

. Bolos .

ANHANG.

Kosmologische Dichtung.

Orpheus .
Musaios .
Epimenides .

I. Astrologische Dichtung.

69.
70.

Phokos .
Kleostratos .

II. Kosmologische Prosa.

INHALT.
. 472
475 | Cap. 71.
475 19.
480 73.
484
484
487 74
488 75
488 76
77
18
79
80
489 81
490 82
499 88
84
505
505 85

Pherekydes v. She
Theagenes .
Akusilaos

IV. Ältere Sophistik.

. Protagoras .

. Keniades

. Gorgias .

. Prodikos.

. Thrasymachos .

. Hippias .

. Antiphon der δου
. Kritias

2. Anonymus Tomblicht
. Anonymi Dialexeis.

. Zusätze u. Berichtigungen

. Namensverzeichnis

BD:

506
510

oO OU OO DOT Οἱ
osram m μὸ
» oO δι μὰ ©. δ ὧδ μὰ

FRAGMENTE

DER

VORSOKRATIKER

Diels, Fragm. d. Vorsokr.

2% »

ἥν,
᾿ HH Fe

4 BE

᾿
De

»

%
=
ἢ RE

Ἕν
Ir I

Ta

r
k

2 ᾿ - Br “
Ἵ j e
Ν AR >
»" ᾿ ω . ν)
Fe
5 Ä r - ΟὟ
« N ᾿

Ba
«

ug

&

͵Δ'
Tee

or

1. THALES
A. LEBEN UND LEHRE.

1. LAErRTIUS DIoGENESs I 22—44.

Ἦν τοίνυν ὅ Θαλῆς, ὡς μὲν Ἡρόδοτος [1 170] καὶ “οῦρις 22
fr. 52, FHG II 482] χαὶ 4ημόχριτός φασι, πατρὸς μὲν Ἔξα-
μύου, μητρὸς δὲ Κλεοβουλίνης, ἐκ τῶν Θηλιδῶν, οἵ εἰσι Φοίνικες,
εὐγενέστατοι τῶν ἀπὸ Κάδμου χαὶ Ayivogog (x * * χαϑὰ χαὶ
Πλάτων [Protag. 343 A] φησί χαὶ πρῶτος σοφὸς ὠνομάσϑη ἄρ-
χοντος .ϑήνησι Δαμασίου [582], za” ὃν καὶ οἱ ἑπτὰ σοφοὶ
ἐχλήϑησαν, ὥς φησι 4ημήτριος ὃ Φαληρεὺς ἐν τῆι τῶν Aoydvrwov
ἀναγραφῆι [fr. 1, FHG U 8362]. ἐπολιτογραφήϑη δὲ ἐν ϊιλήτωι,
ὅτε ἦλϑε σὺν Νείλεωι ἐχτιεσόντι Φοινίκης" ὡς δ᾽ οἱ πλείους φασίν,

ἐϑαγενὴς ἸΠιλήσιος ἦν χαὶ γένους λαμπροῦ. μετὰ δὲ τὰ πολι- 28

τιχὰ τῆς φυσιχῆς ἐγένετο ϑεωρίας. χαὶ χατά τινας μὲν σύγγραμμα
χατέλιπτεν οὐδέν᾽ ἡ γὰρ εἰς αὐτὸν ἀναφερομένη Ναυτιχὴ ἀστρολογία

. Φώχου λέγεται εἶναι τοῦ Σαμίου. Καλλίμαχος δ᾽ αὐτὸν οἶδεν eü-

ρἑτὴν τῆς ἄρχτου τῆς μιχρᾶς λέγων ἐν τοῖς ᾿Ιάμβοις |[fr. 94, II 259
Schneid.] οὕτως"

χαὶ τῆς ἀμάξης ἐλέγετο σταϑμήσασϑαι

τοὺς ἀστερίσχους, ἧι τυλέουσι Φοίνικες.
χατά τινας δὲ μόνα δύο συνέγραψε Περὶ τροπῆς χαὶ ᾿Ισημερίας,
τὰ ἄλλ᾽ ἀχατάληπτα εἶναι δοχιμάσας. δοχεῖ δὲ κατά τινας πρῶ-
τὸς ἀστρολογῆσαι χαὶ ἡλιαχὰς ἐχλείψεις χαὶ τροπὰς προειπεῖν,
ὥς φησιν Εὔδημος [fr. 94 Speng.] ἐν τῆι περὶ τῶν ᾿Α΄στρολογου-
μένων ἱστορίαι᾽ ὅϑεν αὐτὸν χαὶ Ξενοφάνης |fr. 19] χαὶ Ἡρόδοτος
(1 74] ϑαυμάζει. μαρτυρεῖ δ᾽ αὐτῶι χαὶ Ἡράκλειτος |[fr. 88] χαὶ
Ζ]ημόχριτος.

ἔνιοι δὲ χαὶ αὐτὸν σιρῶτον εἰπεῖν φασιν ἀϑανάτους τὰς ψυ- 24

zes’ ὧν ἐστι Χοιρίλος ὁ ποιητής [ρ. 182 Naeke]. πρῶτος δὲ χαὶ
τὴν ἀπὸ τροπῆς ἐπὶ τροχτὴν πτάροδον εὗρεν, χαὶ πιρῶτος τὸ τοῦ
ἡλίου μέγεϑος (τοῦ ἡλιαχοῦ κχύχλου ὥσπερ καὶ τὸ τῆς σελήνης μέ-
γεϑος) τοῦ σεληναίου ἑπταχοσιοστὸν χαὶ εἰχοστὸν μέρος ἀπεφήνατο

χατά τινας. πρῶτος δὲ καὶ τὴν ὑστάτην ἡμέραν τοῦ μηνὸς τρια-

χάδα εἶσχτεν. πρῶτος δὲ χαὶ πτερὶ φύσεως διελέχϑη, ὥς τιγες.
*

oT

10

20

30

4 1. THALES

Aoıororeing [de anima A 2. 405° 19] δὲ χαὶ Ἱππίας |fr. 10
FHG U 62] φασὶν αὐτὸν χαὶ τοῖς ἀψύχοις μεταδιδόναι ψυχῆς,
τεχμαιρόμεγον Ex τῆς λίϑου τῆς μαγνήτιδος χαὶ τοῦ ἠλέχτρου.
παρά TE «Αἰγυπτίων γεωμετρεῖν μαϑόντα φησὶ Παμφίλη |fr. 1,
FHG II ὅ20] πρῶτον καταγράψαι κύχλου τὸ τρίγωνον ὀρϑογώνιον

χαὶ ϑῦσαι βοῦν. οἱ δὲ Πυϑαγόραν φασίν, ὧν ἐστιν ᾽Αττολλό- 25

δωρος ὃ λογιστικός [οἵ. Diog. VIII 12]. (οὗτος ττροήγαγεν ἐτπτὶ
γλεῖστον, ἅ φησι Καλλίμαχος ἐν τοῖς ᾿Ιάμβοις [fr. 83a. II 244
Schneid.] Εὔφορβον εὑρεῖν τὸν Φρύγα οἷον σχαληνὰ [zei] τρίγωνα
χαὶ ὅσα γραμμιχῆς ἔχεται ϑεωρίας.) δοχεῖ δὲ καὶ ἐν τοῖς στολιτι-
χοῖς ἄριστα βεβουλεῦσϑαι. Κροίσου γοῦν στέμιψαντος πρὸς Πῆιλη-
σίους ἐττὶ συμμαχίαι ἐχώλυσεν᾽ Örceo Κύρου χρατήσαντος ἔσωσε
τὴν πόλιν. χαὶ αὐτὸς δέ φησιν, ὧς Ἡραχλείδης [Ponticus fr. 47 Voss.]

« -“ [4 > x , Ν 2 ὄ » x x
ἱστορεῖ, μονήρη αὐτὸν γεγονέναι xal ἰδιαστήν. ἔνιοι δὲ χαὶ 26

γῆμαι αὐτὸν χαὶ Κύβισϑον υἱὸν σχεῖν᾽ οἱ δὲ ἄγαμον μεῖναι, τῆς
δὲ ἀδελφῆς τὸν υἱὸν ϑέσϑαι. ὅτε χαὶ ἐρωτηϑέντα διὰ τί οὐ τε-
xvosvoLel, διὰ φιλοτεχνίαν eirrelv. χαὶ λέγουσιν ὅτι τῆς μητρὸς
ἀναγκαζούσης αὐτὸν γῆμαι ἔλεγεν “οὐδέτιω χαιρός᾽, εἶτα ἐπειδὴ
παρήβησεν ἐγχειμένης δἰχυεῖν ᾿ οὐχέτι χαιρός᾽. φησὶν δὲ χαὶ Teoo-
γυμος ὁ Ῥόδιος ἐν τῶι δευτέρων Τῶν σποράδην ὑπτομνημάτων |fr. 8
Hiller], ὅτε βουλόμενος δεῖξαι δάιϊδιον εἶναι πλουτεῖν, φορᾶς ἐλαιῶν

μελλούσης ἔσεσθαι, προνοήσας ἐμισθώσατο τὰ ἐλαιουργεῖα χαὶ ,

γιάμτύλειστα συνξῖλε χρήματα.

ἀρχὴν δὲ τῶν πάντων ὕδωρ ὑπεστήσατο, χαὶ τὸν χόσμον ἔμ- 27
5 ψυχον χαὶ δαιμόνων πλήρη. τάς TE ὥρας τοῦ ἐνιαυτοῦ φασιν

αὐτὸν εὑρεῖν χαὶ εἰς τριαχοσίας ἑξήκοντα “τέντε ἡμέρας διελεῖν.
οὐδεὶς δὲ αὐτοῦ χαϑηγήσατο, πλὴν ὅτι εἰς Αἴγυτστον ἐλϑὼν
τοῖς ἱερεῦσι συνδιέτριψψεν. ὃ δὲ ᾿Ιερώνυμος [fr. 21 Hiller) xai &x-
μετρῆσαί φησιν αὐτὸν τὰς srvgauidag, ἐκ τῆς σχιᾶς πταρατηρήσαντα
ὅτε ἡμῖν ἰσομεγέϑης ἐστίν. συνεβίω δὲ καὶ Θρασυβούλωι τῶι Mı-
λησίων τυράννωι, χαϑά φησι Mivüng [FHG U 335, 8]. τὰ δὲ περὶ
τὸν τρίποδα φανερὰ τὸν δὑρεϑέντα ὑττὸ τῶν ἁλιέων χαὶ διαπεμ:-

φϑέντα τοῖς σοφοῖς ὑπὸ τοῦ δήμου τῶν Π]ιλησίων. φασὶ γὰρ 28

᾿Ιωνικούς τινας veavioxovg βόλον ἀγοράσαι παρὰ Milmoiwv ἁλιέων.
ἀνασπασϑέντος δὲ τοῦ rolscodog ἀμφισβήτησις ἦν, ἕως οἱ ΠΠιλήσιοι
ἔπεμψαν εἰς Δελφούς" χαὶ 6 ϑεὸς ἔχρησεν οὕτως"

ἔχγονε ἩΠιλήτου, τρίποδος πέρι Φοῖβον ἐρωτᾶις,

τίς σοφίαι πάντων πρῶτος, τούτου τρίποδ᾽ αὐδῶ.
διδοῦσιν οὖν Θαλῆι᾽ ὅ δὲ ἄλλωι χαὶ ἄλλος ἄλλωι ἕως Σόλωνος. Ö
δὲ ἔφη σοφίαι πιρῶτον εἶναι τὸν ϑεὸν καὶ ἀπέστειλεν εἰς “ΤΙξλφούς.

«0 ΚΑῚ

A. LEBEN. 1. DIOG. I 24—32. ὄ

ταῦτα δὴ ὅ Καλλίμαχος ἐν τοῖς ᾿Ιάμβοις ἄλλως ἱστορεῖ, παρὰ
Meıevdoiov [fr. 3, FHG II 335] λαβὼν τοῦ Mıiinmoiov. Βαϑυχλέα
γάρ τινα Agxada φιάλην καταλιπεῖν καὶ ἐπισχῆψαι ᾿ δοῦναι τῶν
σοφῶν ὀνηΐστωϊ [fehlt Βομποίά,, vgl.fr. 95, 11260]. ἐδόϑη δὴ Θαλῆι καὶ
χατὰ περίοδον πάλιν Θαλῆι ὁ δὲ τῶι 4ιδυμεῖ ᾿4΄πόλλωνι ἀτιέ- 29
στειλεν εἰχεὼν οὕτω χατὰ τὸν Καλλίμαχον |fr. 95, II 260 Schn.]'

Θαλῆς μὲ τῶι μεδεῦντει Νείλεω δήμου

δίδωσι, τοῦτο δὶς λαβὼν ἀριστεῖον.

τὸ δὲ πεζὸν οὕτως ἔχει᾽ ᾿ Θαλῆς Ἐξαμύου ΜἩΠιλήσιος Andhkovı
10 “ελφινίωι Ἑλλήνων ἀριστεῖον δὶς λαβών. ὁ δὲ σπιεριενεγχὼν τὴν
φιάλην τοῦ Βαϑυχλέους παῖς Θυρίων ἐχαλεῖτο, χαϑά φησιν Ἔλευσις
ἐν τῶι Περὶ ᾿Αχιλλέως [FHG I 886, 8] zat “λέξων ὁ Πύνδιος ἐν
&varwı ]υϑικχῶν.

Εὔδοξος δ᾽ ὁ Κνίδιος χαὶ Εὐάνϑης ὅ ]ιλήσιός |FHG 1Π 2*)
φασι τῶν Κροίσου τινὰ φίλων λαβεῖν παρὰ τοῦ βασιλέως ποτής-
0109 χρυσοῦν, ὅπως δῶι τῶι σοφωτάτωι τῶν Ἑλλήνων" τὸν δὲ δοῦναι
Θαλῆι, καὶ περιελθεῖν εἰς Χίλωνα. ὃν πυνϑάνεσϑαι τοῦ Πυϑίου 80
τίς αὑτοῦ σοφώτερος᾽ χαὶ τὸν aveısıelv Mvowva, περὶ οὗ λέξομεν.
(τοῦτον οἱ περὶ τὸν Εὔδοξον ἀντὶ Κλεοβούλου τιϑέασι, Πλάτων
20 δ᾽ ἀντὶ Περιάνδρου.) περὶ αὐτοῦ δὴ τάδε aveinev 6 Πύϑιος"

᾿Οἰταῖόν τινά φημι ύσων᾽ ἐνὶ Χηνὶ γενέσϑαι
σοῦ μᾶλλον πραπίδεσσιν ἀρηρότα πευχαλίμηισιν.
ὁ δὲ ἐρωτήσας ἦν ᾿Ανάχαρσις. Δαΐμαχος δ᾽ ὃ Πλατωνιχὸς [fr. 6,
FHG II 442] χαὶ Κλέαρχος |[fr. 44c, FHG ΤΠ 817] φιάλην ἀποστα-
23 λῆναι ὑπὸ Κροίσου Πιτταχῶι καὶ οὕτω περιενεχϑῆγαι.
Avdowv δ᾽ ἐν τῶι Τρίποδι |fr. 1, FHG II 847] ᾿“ργείους ἄϑλον
ἀρετῆς τῶι σοφωτάτωι τῶν Ἑλλήνων τρίποδα ϑεῖναι" χριϑῆναι δὲ

ot

μ᾿
or

“Αριστόδημον Σπαρτιάτην, ὃν παραχωρῆσαι Χίέλωνι. μέμνηται 81
τοῦ ᾿Αριστοδήμου χαὶ ᾿Αλκαῖος [ἴτ. 49 Bergk] οὕτως"
80 ὡς γὰρ δή ποτ᾽ „Agıorodaudv φασ᾽ οὐχ ἀτιάλαμνον ἐν Σπάρ-
[raı λόγον

elzreiv' χρήματ᾽ ἀνήρ, πιενιχρὸς δ᾽ οὐδεὶς sueler’ ἐσλός.
ἔνιοι δέ φασιν ὑπὸ Περιάνδρου Θρασυβούλωι τῶι ιλησίων τυ-
gavvoı πλοῖον ἔμφορτον ἀποσταλῆναι" τοῦ δὲ περὶ τὴν Κώιαν ϑά-

35 λασσαν ναυαγήσαντος, ὕστερον εὑρεϑῆναι πρός τινων ἁλιέων τὸν
τρίποδα. Φανόδιχος [fr. 4, FHG IV 478] δὲ περὶ τὴν ᾿Α'ϑηναίων
ϑάλασσαν εὑρεϑῆναι nal ἀνενεχϑέντα εἰς ἄστυ γενομένης ἐχκλησίας 32
Biavrı σπιεμφϑῆναι" διὰ τί δέ, ἐν τῶι seegl Βίαντος λέξομεν.

ἄλλοι φασὶν ἡφαιστότευχτον εἶναι αὐτὸν καὶ δοϑῆναι πρὸς

40 τοῦ ϑεοῦ Πέλοπι γαμοῦντι᾽ αὖϑίς τε εἰς Meveiaov ἐλθεῖν χαὶ σὺν

6 1. THALES

τῆι Ἑλένην ἁρττασϑέντα ὑττὸ ᾿4λεξάνδρου διφῆναι εἰς τὴν Κώιαν
ϑάλασσαν πρὸς τῆς “Ἕαχαίνης, εἰπούσης ὅτι σιεριμάχητος ἔσται.
χρόνων δὲ Aeßediwv τινῶν αὐτόϑι γρῖφον ὠνησαμένων χαταλη-
φϑῆναι χαὶ τὸν τρίποδα, μαχομένων δὲ πρὸς τοὺς ἁλιέας, γενέσϑαν
5 τὴν ἄνοδον ἕως τῆς Kö’ χαὶ ὡς οὐδὲν ἤνυτον, τοῖς Πιλησίοις
μητροπόλει οὔσηι μηνύουσιν. οἱ δ᾽ ἐπειδὴ διαπιρρεσβευόμενοι ἠλο-
γοῦντο, πρὸς τοὺς Κώιϊους ττολεμοῦσι. καὶ στολλῶν ἑχατέρωϑεν
γιιτύτόντων ἐχτύίτίτει χρησμὸς δοῦναι τῶι σοφωτάτωι᾽" χαὶ ἀμφότεροι
συνήννεσαν Θαλῆι. ὁ δὲ μετὰ τὴν περίοδον τῶι Jıövuel τέϑησιν
10 ArcöAlwvı. Kouoıg μὲν οὖν τοῦτον ἐχρήσϑη τὸν τρόπον"
οὐ πρότερον λήξει γεῖχος ᾿Μερόπων χαὶ ᾿Ιώνων,
πρὶν τρίποδα χρύσειον, ὃν Ἥφαιστος βάλε πόντωι,
ἐχ πτόλιος πέμψψητε χαὶ ἐς δόμον ἀνδρὸς ἵχηται,
ὃς σοφὸς ἦι τά τ᾽ ἐόντα τὰ τ᾽ ἐσσόμενα τιρό τ᾽ ἐόντα.
15 Milmoioıg δέ"
&xyove ᾿Πιλήτου, τρίποδος zregı Φοῖβον ἐρωτᾶις;
χαὶ ὡς προξίρηται. χαὶ τόδε μὲν οὕτως.
Ἕρμιτίττος δ᾽ ἐν τοῖς Βίοις (fr. 12, FHG ΠῚ 89] eig τοῦτον
ἀναφέρδι τὸ λεγόμενον ὑπό τινων σπιδρὶ Σωχράτους. ἔφασχε γάρ,
20 φησί, τριῶν τούτων ἕνεχα χάριν ἔχειν τῆι τύχην᾽ πρῶτον μὲν ὅτι
ἄνϑρωττος ἐγενόμην χαὶ οὐ ϑηρίον, εἶτα ὅτι ἀνὴρ χαὶ οὐ γυγή,
τρίτον ὅτι Ἕλλην χαὶ οὐ βάρβαρος. λέγεται δ᾽ ἀγόμενος ὑπὸ
γραὸς ἔχ τῆς οἰκίας, ἵνα τὰ ἄστρα χατανοήσηι, εἰς βόϑρον ἐμπε-
σεῖν χαὶ αὐτῶι ἀνοιμώξαντι φάναι τὴν γραῦν" ᾿ σὺ γάρ, ὦ Θαλῆ,
235 τὰ ἐν ποσὶν οὐ δυνάμενος ἰδεῖν τὰ Ei τοῦ οὐρανοῦ οἴει γνώσε-
sau; οἷδε δ᾽ αὐτὸν ἀστρονομούμενον χαὶ Τίμων, καὶ ἐν τοῖς Σίλ-
λοις fr. 6 W.] ἐπαινεῖ αὐτὸν λέγωνγ᾽
οἷόν ϑ᾽ ἑπτὰ Θάλητα σοφῶν σοφὸν ἀστρονόμημα.
τὰ δὲ γεγραμμένα ὑπ αὐτοῦ φησι A6ößwv ὃ ᾿4ργεῖος [ΕῊ( UI27*]
30 eig ἔπτη τείνειν διαχόσια. ἐπιιγεγράφϑαι δ᾽ αὐτοῦ ἐπὶ τῆς εἰχόνος τόδε"
τόνδε Θαλῆν Milmros ᾿Ιὰς ϑρέψασ᾽ ἀνέδειξεν
ἀστρολόγων ττάἄντων πρεσβύτατον σοφίαι.
τῶν τε ἀιδομένων αὐτοῦ τάδε εἶναι"
οὔ τι τὰ solle ἔπη φρονίμην ἀτιξφήνατο δόξαν"
35 Ev τι μάτευξ σοφόν,
ἕν τι χεδνὸν aigoö'
δήσεις γὰρ ἀνδρῶν χωτέλων γλώσσας ἀπεραντολόγους.
φέρεται δὲ χαὶ ἀποφϑέγματα αὐτοῦ ads‘ πρεσβύτατον τῶν
ὄντων θεός" ἀγένητον γάρ. χάλλιστον χόσμος᾽" ποίημα γὰρ ϑεοῦ.
40 μέγιστον τόττος᾽ ἅπαντα γὰρ χωρεῖ. τάχιστον νοῦς" διὰ παντὸς

99

94

ot

10

20

2

or

[SC
ot

40

A. LEBEN. 1. DIOG. I 32—39. 7

γὰρ τρέχει. ἰσχυρότατον avayın' χρατεῖ γὰρ πάντων. σοφώ-
τατον χρόνος᾽ ἀνευρίσχδι γὰρ χίάντα. οὐδὲν ἔφη τὸν ϑάνατον
διαφέρειν τοῦ ζῆν. “σὺ οὖν᾽ ἔφη τις “διὰ τί οὐχ ἀποθϑνήισχεις᾽ Σ΄
“ὅτι, ἔφη, ᾿ οὐδὲν διαφέρει". πρὸς τὸν πυϑόμενον τί πρότερον 80

x N ‚ ’ » ς - [2 [2 > > ’

γεγόνοι, νὺξ ἢ ἡμέρα, ᾿ ἡ γύξ᾽ ἔφη ᾿ μιᾶι ἡμέραι τιρότερον. ἠρώ-
ι » 2 N Aust} > »ox

τησέ τις αὐτόν, δἰ λήϑοι ϑεοὺς ἄνθρωπος ἀδικῶν ἀλλ᾽ οὐδὲ
διανοούμενος᾽ ἔφη. πρὸς τὸν μοιχὸν ἐρόμενον, εἰ ὀμόσειξδ μὴ

μεμοιχευχέναι, ᾿ οὐ χεῖρον᾽ ἔφη ᾿ μοιχείας ἐπιορχία. ἐρωτηϑεὶς τί
δύσχολον, ἔφη ᾿ τὸ ἑαυτὸν γνῶναι τί δὲ εὔκολον, “To ἄλλωι ὑποϑέ-
σϑαι᾽" τί ἥδιστον, ' τὸ ἐπτιτυγχάνξιν᾽ ' τί τὸ ϑεῖον, “τὸ μήτε ἀρχὴν ἔχον
μήτε τελευτήν᾽᾿ τί δὲ καινὸν εἴη τεϑεαμένος, ἔφη. “γέροντα τύ-
ραννον. πῶς ἄν τις ἀτυχίαν δἄιστα φέροι, “El τοὺς ἐχϑροὺς χεῖρον
χτιράσσοντας βλέποι" πῶς ἂν ἄριστα χαὶ δικαιότατα βιώσαιμδν,
«ἐάν ἃ τοῖς ἄλλοις ἐπιτιμῶμεν, αὐτοὶ μὴ δρῶμεν" τίς εὐδαί- 37

5 μων, “Ö τὸ μὲν σῶμα ὑγιής, τὴν δὲ ψυχὴν εὔπορος, τὴν δὲ φύσιν

edrraldevrog'. φίλων παρόντων χαὶ ἀπόντων μεμνῆσϑαί φησι"
μὴ τὴν ὄψιν χαλλωπίζεσϑαι, ἀλλὰ τοῖς ἐπιτηδεύμασιν εἶναι χαλόν.
“μὴ πλούτει’ φησί ᾿καχῶς μηδὲ διαβαλλέτω σε λόγος πρὸς τοὺς
πίστεως χεχοινωνηχότας᾽. “οὗς ἂν ἐράνους εἰσενέγκηις᾽ φησί
τοῖς γονεῦσιν, τοὺς αὐτοὺς γιροσδέχου χαὶ παρὰ τῶν τέχνων.
τὸν Νεῖλον εἶπε πληϑύειν ἀνακοπτομένων τῶν ῥευμάτων ὑπὸ τῶν
ἐτησίων ἐναντίων ὄντων. ἐ
φησὶ δ᾽ ᾿Απολλόδωρος ἐν τοῖς Χρονιχοῖς [ἴτ. 76, FHG I 440]
γεγενῆσϑαι αὐτὸν χατὰ τὸ πρῶτον ἔτος τῆς τριαχοστῆς χτέμτττης

ὀλυμτιιάδος [640]. ἐτελεύτησε δ᾽ ἐτῶν ἑβδομήκοντα ὀχτώ (N ,ὡς 38

Σωσιχράτης [fr. 10, FHG IV 501] φησίν, ἐνεγνήχοντα) τελευτῆσαι
γὰρ ἐπὶ τῆς πεντηχοστῆς ὀγδόης ὀλυμπιάδος [548—5], γεγονότα
χατὰ Κροῖσον, ὧι καὶ τὸν “Ἅλυν ὑποσχέσϑαι ἄνευ γεφύρας σπιερᾶσαι,
τὸ δεῖϑρον παρατρέψαντα.

γεγόνασι δὲ χαὶ ἄλλοι Θαλαῖ, καϑά φησι 4ημήτριος 6 Πάγνης
ἐν τοῖς Ὁμωνύμοις, πέντε" ῥήτωρ Καλλατιανὸς καχόζηλος" ζωγράφος
Σικυώνιος μεγαλοφυής᾽ τρίτος ἀρχαῖος πάνυ κατὰ Ἡσίοδον xai
Ὅμηρον χαὶ “1χοῦργον᾽ (τέταρτος οὗ μέμνηται Jovgıg ἐν τῶι Περὶ
ζωγραφίας |fr. 77, FHG II 481] πέμτιτος νεώτερος, ἄδοξος, οὗ μνη-
μονεύει Διονύσιος ἐν Κριτιχοῖς).

ὁ δ᾽ οὖν σοφὸς ἐτελεύτησεν ἀγῶνα ϑεώμενος γυμνικὸν ὑττό 39

τε χαύματος χαὶ δίψους χαὶ ἀσϑενείας, ἤδη γηραιός. xal αὐτῦο.
ἐχειγέγρατιται τῶι μνήματι [Anth. Pal. VII 84]"
ἢ ὀλίγον τόδε σᾶμα (τὸ δὲ κλέος οὐρανόμακχες)
τῶ πολυφροντίστω τοῦτο Θάλητος don.

8 1. THALES.

ἔστι xal παρ᾽ ἡμῖν ἐς αὐτὸν ἐν τῶι πρώτωι τῶν Ἐπιγραμμάτων
ἢ Παμμέτρωι τόδε τὸ ἐπίγραμμα [Anth. Pal. VII 865]᾽
γυμνικὸν αὖ ποτ᾽ ἀγῶνα ϑεώμενον, ἠέλιε Ζεῦ,
τὸν σοφὸν ἄνδρα Θαλῆν ἥρπασας Ex σταδίου.
δῷ αἰνέω ὅττι uw ἐγγὺς ἀττήγαγες᾽ ἦ γὰρ ὅ πρέσβυς
οὐχέϑ᾽ ὁρᾶν ἀπὸ γῆς ἀστέρας ἠδύνατο.
τούτου ἐστὶν τὸ Γνῶϑι σαυτόν, ὅπερ ᾿ΑἸντισϑένης ἐν ταῖς 40
Διαδοχαῖς [FHG ΠῚ 182] Φημονόης εἶναί φησιν, ἐξιδιοττοιήσα-
σϑαι δὲ αὐτὸ Χίλωνα.

10 Περὶ δὴ τῶν ἕπτά (ἄξιον γὰρ ἐνταῦϑα χαϑολιχῶς χἀχείνων
ἐπιμνησϑῆναι!) λόγον φέρονται τοιοῦτοι. Ζ4ΖΙάμων Ö Ἀυρηναῖος
γεγραφὼς Περὶ τῶν φιλοσόφων [FHG IV 277] πᾶσιν ἐγκαλεῖ, μά-
λιστα δὲ τοῖς ἕπτά. ᾿Αναξιμένης δέ φησι πάντας ἐπιϑέσϑαι scom-
τιχῆι᾽ ὃ δὲ Δικαίαρχος [fr. 28, FHG II 248 vgl. Ineditum Vaticanum ed.

15 v. Arnim Herm. XXVI 120. 126] οὐτὲ σοφοὺς οὔτε φιλοσόφους
φησὶν αὐτοὺς γεγονέναι, συνετοὺς δέ τινὰς „al νομοϑετιχούς.
Aoyxerıuog δὲ 6 Συραχούσιος [FHG IV 818] ὁμιλίαν αὐτῶν ἀνα-
γέγραφε παρὰ Κυψέλωι, ἧι καὶ αὐτός φησι πτιαρατυχεῖν᾽ Ἔφορος
[fr. 101, FHG I 262] δὲ παρὰ Κροίσωι πλὴν Θαλοῦ. φασὶ δέ τινες

20 χαὶ ἐν Πανιωνίωι καὶ ἐν Κορίνϑωι χαὶ ἐν Aehpois συνελθεῖν αὖ-
τούς. διαφωνοῦνται δὲ καὶ αἱ ἀποφάσεις αὐτῶν χαὶ ἄλλου ἄλλο 41
φασὶν εἶναι, ὡς ἐχεῖνο"

ἦν “αχεδαιμόνιος Χίλων σοφός, ὃς τάδ᾽ ἔλεξε"
μηδὲν ἄγαν" χαιρῶιν πάντα πρόσεστι xald.

25 στασιάζεται δὲ χαὶ περὶ τοῦ ἀριϑμοῦ αὐτῶν. ἥϊαιάνδριος
[ἢ 4, FHG II 336] μὲν γὰρ ἀντὶ Κλεοβούλου καὶ Miowvog “εώ-
φαντον Γοργιάδα AsßEdıov ἢ Ἐφέσιον ἐγχρίνει χαὶ Ἐπιμενίδην τὸν
Kontra‘ Πλάτων δὲ ἐν Πρωταγόραι [p. 343 A] Πύσωνα ἀντὶ Περι-
ἀνδρου' Ἔφορος [fr. 101, FHG 1 262] δὲ ἀντὶ Miowvog ᾿Ανάχαρ-

80 σιν᾽ οἱ δὲ χαὶ Πυϑαγόραν προσγράφουσιν. Ζ4ικαίαρχος |fr. 28, FHG
II 244] δὲ τέσσαρας ὡμολογημένους ἡμῖν παραδίδωσιν Θαλῆν, Βίαν-
τα, Πιτταχόν, Σόλωνα. ἄλλους δὲ ὀνομάζει ἕξ, ὧν ἐχλέξασϑαι
τρεῖς, Agıoröönuov, Πάμφυλον, Χίλωνα «“Ταχεδαιμόνιον, Κλεόβου-
λον, Avdyagoı, Περίανδρον. ἔνιοι προστιϑέασιν ᾿Ακουσίλαον Κάβα

35 ἢ Σχάβρα ᾿Αργεῖον. ὭἭρμισιπος δ᾽ ἐν τῶι Περὶ τῶν σοφῶν [fr. 8,42
FHG III 37] ἑπταχαίδεχά φησιν, ὧν τοὺς ἑπτὰ ἄλλους ἄλλως ai-
ρεῖσϑαι" εἶναι δὲ Σόλωνα, Θαλῆν, Πιτταχόν, Βίαντα, Χίλωνα,
{(ὐσωναν, Κλεόβουλον, Περίανδρον, ᾿νάχαρσιν, Axovolkaov, Ἔστι-
μενίδην, “εώφαντον, (Φερεχύδην, Aoıorödnuov, Πυϑαγόραν, Ad@oov
40 Χαρμαντίδου ἢ Σισυμβρίνου, ἢ ὡς Aoıoröäevog, Χαβρίνου, Ἕρ-

--

A. LEBEN. 1 (DIOG. I 39—42). 2—5. 9

μιονέα, Avasaydoav. Ἱππόβοτος δὲ ἐν τῆι τῶν Φιλοσόφων ἀνα-
γραφῆι" Ὀρφέα, Alvov, Σόλωνα, Περίανδρον,᾿ νάχαρσιν, Κλεόβουλον,
ιύσωνα, Θαλῆν, Βίαντα, Πιτταχόν, Ἐπίχαρμον, Πυϑαγόραν.

φέρονται δὲ καὶ τοῦ Θαλοῦ ἐπιστολαὶ αἵδε (an Pherekydes und
Solon $ 43. 44).

2. SUIDAS.

Θαλῆς Ἐξαμύου χαὶ Κλεοβουλίνης Mıljouos, ὡς δὲ Ἡρόδοτος
[110] Φοῖνιξ, γεγονὼς πρὸ Κροίσου ἐπὶ τῆς λὲ ὀλυμπιάδος [640
—637], χατὰ δὲ Φλέγοντα [vgl. Rh. Mus. 31, 182] γνωριζόμενος ἤδη
ἐπὶ τῆς ζ [752— 749]. ἔγραψε σπιερὶ μετεώρων ἐν ἔπεσι, zwegl lon-
μερίας χαὶ ἄλλα πολλά. ἐτελεύτησε δὲ γηραιὸς ϑεώμενος γυμνικὸν
ἀγῶνα, πιληϑεὶς δὲ ὑπὸ τοῦ ὄχλου χαὶ ἐκλυϑεὶς ὑπὸ τοῦ χαύματος
[aus Hesych|].

πρῶτος δὲ τὸ τοῦ σοφοῦ ἔσχεν ὄνομα καὶ πρῶτος τὴν ψυχὴν
εἶπεν ἀϑάνατον, ἐχλείψεις τε καὶ ἰσημερίας χατείληφεν. ἀποφϑέ-
γματα δὲ αὐτοῦ πλεῖστα χαὶ τὸ ϑρυλούμενον ᾿γνῶϑι σαυτόν. τὸ
γὰρ ᾿ἐγγύα πάρα δ᾽ ἄτα᾽ Χίλωνός ἐστι μᾶλλον ἰδιοποιησαμένου
αὐτὸ χαὶ τὸ ᾿ μηδὲν ἄγαν᾽ [aus Diog. vgl. Cedren. I 275, 14.

Θαλῆς ὁ φυσικὸς φιλόσοφος ἐπὶ Aageiov (1) προειπὼν τὴν
τοῦ ἡλίου ἔχλευψιν.

3. ScHOL. PLATONIS IN REMP. 000. Α.

Θαλῆς Ἐξαμύου ΠΠιλήσιος, Φοῖνιξ δὲ καϑ' Ἡρόδοτον. οὗτος
πρῶτος ὠνομάσϑη σοφός. εὗρε γὰρ τὸν ἥλιον ἐχλείσπεειν ἐξ ὕὑστο-
δρομῆς σελήνης χαὶ μιχρὰν ἄρχτον αὐτὸς ἔγνω xal τὰς TOOTTAG
πρῶτος Ἑλλήνων καὶ περὶ μεγέϑους ἡλίου χαὶ φύσεως, ἀλλὰ καὶ
ἄψυχα ψυχὴν ἔχειν ὁπωσοῦν ἐχ τῆς μαγνήτιδος καὶ τοῦ ἠλέχτρου.
ἀρχὴν δὲ τῶν στοιχείων τὸ ὕδωρ. τὸν δὲ χόσμον ἔμψυχον ἔφη xal
δαιμόνων τιλήρη. ἐπαιδεύϑη ἐν Αἰγύτττων ὑπὸ τῶν ἱερέων. τούτου
τὸ γνῶϑι σαυτόν. ἐτελεύτησε δὲ μονήρης γηραιὸς γυμνιχὸν ἀγῶνα
ϑεώμενος ὑπὸ χαύματος ἐχλυϑείς [aus Hesych].

4. Hrrovor. 1170 χρηστὴ δὲ χαὶ πρὶν ἢ διαφϑαρῆναι Ἰωνίην Θάλεω ἀν-
δρὸς Μιλησίου ἐγένετο [sc. 7 γνώμη], τὸ ἀνέχαϑεν γένος ἐόντος Φοίνικος, ὃς
ἐχέλευε ἕν βουλευτήριον Ἴωνας ἐκτῆσϑαι, τὸ δὲ εἶναι ἐν Τέωι (Ἰέων γὰρ μέσον
εἶναι Ἰωνίης), τὰς δὲ ἄλλας πόλιας οἰχεομένας μηδὲν ἧσσον νομίζεσϑαι κατά-
περ εἰ δῆμοι εἰεν. vgl. I 146.

5. — 174 (Krieg zwischen Alyattes und Kyaxares) διαφέρουσι δέ σφι ἐπ᾽
ἴσης τὸν πόλεμον τῶι ἕχτωι ἔτει συμβολῆς γενομένης συνήνειχε ὥστε τῆς μά-
χης συνεστεώσης τὴν ἡμέρην ἐξαπίνης νύχτα γενέσϑαι. τὴν δὲ μεταλλαγὴν
ταύτην τῆς ἡμέρης Θαλῆς ὃ Μιλήσιος τοῖσι Ἴωσι προηγόρευσε ἔσεσϑαι, οὖρον
προϑέμενος ἐνιαυτὸν τοῦτον ἐν τῶι δὴ καὶ ἐγένετο ἡ μεταβολή. Οτεμ. Strom.
165 p. 354 P. Θαλῆν δὲ Εὔδημος ἐν ταῖς ᾿Αστρολογικαῖς ἱστορίαις τὴν γενο-
μένην ἔχλειψιν τοῦ ἡλίου προειπεῖν φησι, καϑ᾽ οὺς χρόνους συνῆψαν μάχην

10 . 1. THALES

πρὸς ἀλλήλους Μῆδοί τε zul “υδοὶ βασιλεύοντος Κυαξάρους μὲν τοῦ ᾿Αστυά-
γους πατρὸς Μήδων, ᾿Αλυάττου δὲ τοῦ Κροίσου Δυδῶν ... εἰσὶ δὲ οἱ χρόνοι
ἀμφὶ τὴν ν ὀλυμπιάδα [580---17] (das letzte aus Tatian 41 περὶ τῆς τῶν ἑπτὰ σο-
φῶν ἡλικίας ἀναγράψομεν" τοῦ γὰρ πρεσβυτάτου τῶν προειρημένων Θάλητος
γενομένου περὶ τὴν πεντηχοστὴν ὀλυμπιάδα cf. Eus. Chr. ΟἹ. 50 [Cyrill. e. Iul. I
p. 18 ΕἸ). Prim. N. H. II 53 apud Graecos autem wwestigavit [sc. defectus rationem]
primus omnium Thales Milesius olympiadis xLvIır anno quarto [585/4 a. Chr.)
praedicto solis defectu qui Alyatte rege factus est urbis conditae cLxx. EusE».
Chron. (Hieron.) solis facta defectio, cum futwram eam Thales ante dixisset, Aly-
attes et Astyages dimicaverunt a. Abr. 1432 [585 a. Chr.]; 1433 [584] Arm. —
Die neueren Astronomen setzen die Finsternis meist 28. Maii 585 vgl. Ginzel
Spez. Kanon Berl. 1899 p. 171.

6. Heron. 175 ὡς δὲ ἀπίχετο ἐπὶ τὸν 'Alvv ποταμὸν ὃ Κροῖσος τὸ ἐν-
ϑεῦτεν, ὡς μὲν ἐγὼ λέγω, χατὰ τὰς ἐούσας γεφύρας διεβίβασε τὸν στρατόν,
ὡς δὲ ὃ πολλὸς λόγος “Ελλήνων, Θαλῆς οἱ ὃ Μιλήσιος διεβίβασε. ἀπορέοντος
γὰρ Κροίσου, ὅκως οἱ διαβήσεται τὸν ποταμὸν ὃ στρατὸς ... λέγεται παρε-
ὄντα τὸν Θαλῆν ἐν τῶι στρατοπέδωι ποιῆσαι αὐτῶι τὸν ποταμὸν ἐξ ἀριστερῆς
χειρὸς ῥέοντα τοῦ στρατοῦ καὶ &x δεξιῆς δέειν, ποιῆσαι δὲ WdE‘ ἄνωθεν τοῦ
στρατοπέδου ἀρξάμενον διώρυχα βαϑέαν ὀρύσσειν ἄγοντα μηνοειδέα, ὅχως ἂν
τὸ στρατόπεδον ἱδρυμένον χατὰ νώτου λάβοι, ταύτηι χατὰ τὴν διώρυχα ἐχτρα-
πόμενος ἐχ τῶν ἀρχαίων ῥεέϑρων καὶ αὖτις παραμειβόμενος τὸ στρατόπεδον
ἐς τὰ ἀρχαῖα ἐσβάλλοι. ὥστε ἐπείτε καὶ ἐσχίσϑη τάχιστα ὃ ποταμός, ἀμ-
φορτέρηι διαβατὸς ἐγένετο.

7. Eusee. Chron. graece ap. Cyrill. c. Iul. Ip. 12 τριαχοστῆι πέμπτηι ὀλυμ-
rıadı [640—37] ©. Μιλήσιος πρῶτος φυσικὸς φιλόσοφος γενέσϑαι λέγεται, παρα-
τείνεσϑαι δὲ τῆν ζωὴν αὐτοῦ φασιν ἕως πεντηχοστῆς ὀγδόης 04. [548—5];
Hieron. Ol. 35, 1 [640], Armen. Ol. 35, 2 [639]. AsuLrAracıus p. 33 Pococke:
tradit Oyrillus in libro suo quo respondet Iuliano ... fuisse Thaletem ante
initium regni Nebuchadnesaris xXVIII anmis. dieit autem Porphyrius floruisse
Thaletem post Nebuchadnesarem ΟΧΧΙΠ [xxIII?] annis (589—6?).

8. ᾿χλογὴ ᾿Ιστοριῶν Parisina [Cramer An. Par. II 263 vgl. Leo Bekker
p. 36, 4] unter König Hiskias J. 6: χατὰ τούτους τοὺς χρόνους ©. Μιλήσιος ἐν
Tevedwı ἀπέϑανε καὶ Σίβυλλα Ἐρυϑραία ἐγνωρίζετο. CHRoN. pasch. 214, 20
Bekk. unter Hiskias J. 5 (ol. 10, 3) τούτωι τῶι ἔτει ©. ὃ Μιλήσιος φιλόσοφος
ἐν Τενέδωι ἀπέϑανεν. Die Erythräische Sibylle erscheint bei Euseb. unter
Hiskias Ol. 9, 3 [742/1]. Ahnlicher Ansatz des Thales bei Phlegon vgl. A 2
(ὃ. 9). Tenedos wegen seines angeblichen Nachfolgers in der Astronomie Kleo-
stratos. |

9. Praro Theaet. 1144. ὥσπερ zul Θαλῆς ἀστρονομοῦντα χαὶ ἄνω βλέ-
ποντα, πεσόντα εἰς φρέαρ, Θρᾶιττά τις ἐμμελὴς χαὶ χαρίεσσα ϑεραπαινὶς ἀπο-
σκῶψαι λέγεται, ὡς τὰ μὲν ἐν οὐρανῶι προϑυμοῖτο εἰδέναι, τὰ δ᾽ ἔμπροσϑεν
αὐτοῦ χαὶ παρὰ πόδας λανϑάνοι αὐτόν.

10. Arıstor. Pol. A 11 12ὅ926 πάντα γὰρ ὠφέλιμα ταῦτ᾽ ἐστὶ τοῖς τι-
μῶσι τὴν χρηματιστικήν, οἷον καὶ τὸ Θάλεω τοῦ Μιλησίου. τοῦτο γάρ ἐστι
χατανόημά τι χρηματιστιχόν, ἀλλ᾽ ἐχείνωι μὲν διὰ τὴν σοφίαν προσάπτουσι.
τυγχάνει δὲ χαϑόλου τι ὄν. ὀνειδιζόντων γὰρ αὐτῶι διὰ τὴν πενίαν ὡς ἀνω-
φελοῦς τῆς φιλοσοφίας οὔσης, κατανοήσαντα φασιν αὐτὸν ἐλαιῶν φορὰν ἐσο-
μένην ἐκ τῆς ἀστρολογίας, ἔτι χειμῶνος ὄντος εὐπορήσαντα χρημάτων ὀλίγων

A. 5—13. LEBEN UND LEHRE. 11

αρραβῶνας διαδοῦναι τῶν ἐλαιουργείων τῶν τ᾽ ἐν Μιλήτωι χαὶ Χίωι πάντων
ολίγου μισϑωσάμενον ἅτ᾽ οὐδενὸς ἐπιβάλλοντος. ἐπειδὴ δ᾽ ὃ χαιρὸς ἧκε,
πολλῶν ζητουμένων ἅμα καὶ ἐξαίφνης ἐχμισϑοῦντα ὃν τρόπον ἠβούλετο, πολλὰ
χρήματα συλλέξαντα ἐπιδεῖξαι, ὅτι ῥάιδιόν ἐστι πλουτεῖν τοῖς φιλοσόφοις, ἂν
βούλωνται, ἀλλ᾽ οὐ τοῦτ᾽ ἔστι περὶ ὃ σπουδάζουσιν.

11. Prur. Sol. 2 χαὲὶ Θαλὴν δέ φασιν ἐμπορίαι χρήσασϑαι χαὶ Ἱπποχφάτην
τὸν μαϑηματιχόν, καὶ Πλάτωνι τῆς ἀποδημίας ἐφόδιον ἐλαίου τινὸς ἐν Αἰγύ-
πτωι διάϑεσιν γενέσϑαι. de Is. et Osir. 34 οἴονται δὲ χαὶ Ὅμηρον ὥσπερ Θαλὴ
μαϑόντα παρ ᾿Αἰγυπτίων ὕδωρ ἀρχὴν ἁπάντων χαὶ γένεσιν τίϑεσϑαι. ἸΟΒΕΡΗ.
c. Ap. 12 ἀλλὰ μὴν χαὶ τοὺς περὶ τῶν οὐρανίων τε χαὶ ϑείων πρώτους παρ᾽
Ἕλλησι φιλοσοφήσαντας οἷον Φερεχύδην τε τὸν Σύριον καὶ Πυϑαγόραν καὶ
Θάλητα πάντες συμφώνως ὁμολογοῦσιν Αἰγυπτίων καὶ “Χαλδαίων γενομένους
μαϑητὰς ὀλίγα συγγράψαι καὶ ταῦτα τοῖς Ἕλλησιν εἶναι δοχεῖ πάντων ἀρχαιό-
τατα χαὶ μόλις αὐτὰ πιστεύουσιν ὑπ᾽ ἐχείνων γεγράφϑαι. Akrıus de plac. 13,1
[Dox. 276] φιλοσοφήσας ἐν Αἰγύπτωι ἦλϑεν εἰς Μίλητον πρεσβύτερος. TAMBL. V.
Pythag. 12 προετρέψατο [Thales] τὸν Πυϑαγόραν εἰς Αἴγυπτον διαπλεῦσαι καὶ
τοῖς ἐν Μέμφιδι καὶ Διοσπόλει μάλιστα συμβαλεῖν ἱερεῦσι" παρὰ γὰρ ἐχείνων
χαὶ ἑαυτὸν ἐφωδιάσϑαι ταῦτα, di ἃ σοφὸς παρὰ τοῖς πολλοῖς νομίζεται. PROCL.
in Eucl. θὅ, 8 [aus Eudem] ὥσπερ οὖν παρὰ τοῖς Φοίνιξιν διὰ τὰς ἐμπορείας
χαὶ τὰ συναλλάγματα τὴν ἀρχὴν ἔλαβεν ἡ τῶν ἀριϑμῶν ἀκριβὴς γνῶσις, οὕτω
δὴ καὶ παρ᾽ Αἰγυπτίοις ἡ γεωμετρία διὰ τὴν εἰρημένην αἰτίαν εὕρηται. Θαλῆς
δὲ πρῶτον εἰς Αἴγυπτον ἐλϑὼν μετήγαγεν εἰς τὴν Ελλαδα τὴν ϑεωρίαν ταύτην
χαὶ πολλὰ μὲν αὐτὸς εὗρεν, πολλῶν δὲ τὰς ἀρχὰς τοῖς μετ᾽ αὐτὸν ὑφηγήσατο
τοῖς μὲν χαϑολιχώτερον ἐπιβάλλων, τοῖς δὲ αἰσϑητιχώτερον.

LEHRE.

12. Arısror. Metaphys. A 3. 983018 τὸ μέντοι πλῆϑος καὶ τὸ εἶδος τῆς
τοιαύτης ἀρχῆς οὐ τὸ αὐτὸ πάντες λέγουσιν, ἀλλα Θαλῆς μὲν ὃ τῆς τοιαύτης
ἀρχηγὸς φιλοσοφίας ὕδωρ εἶναί φησιν (διο καὶ τὴν γῆν ἐφ᾽ ὕδατος ἀπεφαίνετο
εἶναι ᾿ λαβὼν ἴσως τὴν ὑπόληψιν ταύτην ἐχ τοῦ πάντων ὁρᾶν τὴν τροφὴν
ὑγρὰν οὐσαν καὶ αὐτὸ τὸ ϑερμὸν ἐχ τούτου γιγνόμενον χαὶ τούτωι ζῶν (τὸ δ᾽
ἐξ οὗ γίγνεται, τοῦτ᾽ ἐστὶν ἀρχὴ πάντων), διά τε δὴ τοῦτο τὴν ὑπόληψιν λαβὼν
ταύτην χαὶ δια τὸ πάντων τὰ σπέρματα τὴν φύσιν ὑγρὰν ἔχειν, τὸ δ᾽ ὕδωρ
ἄρχη τῆς φυσεώς ἐστι τοῖς ὑγροῖς. εἰσὶ δέ τινες οἱ καὶ τοὺς ,"παμπαλαίους χαὶ
πολὺ πρὸ τῆς νῦν γενέσεως χαὶ πρώτους ϑεολογήσαντας οὕτως οἴονται περὶ
τῆς φύσεως ὑπολαβεῖν᾽ Nxeanvov τε γὰρ καὶ Τηϑὺν ἐποίησαν τῆς γενέσεως
πατέρας, χαὶ τὸν ὅρχον τῶν ϑεῶν ὕδωρ, τὴν καλουμένην ὑπ᾽ αὐτῶν Στύγα
τῶν ποιητῶν᾽ τιμιώτατον μὲν γὰρ τὸ πρεσβύτατον, ὅρκος δὲ τὸ τιμιώτατόν ἐστιν.

13. Smpr. Phys. 28, 21 [aus Theophrast’s Phys. Dox. fr. 1. Doxogr. 475, 1]
τῶν δὲ μίαν zul κινουμένην λεγόντων τὴν ἀρχήν, οὺς χαὶ φυσικοὺς ἰδίως καλεῖ
[Aristoteles] οἱ μὲν πεπερασμένην αὐτήν φασιν, ὥσπερ Θαλῆς μὲν Ἐξαμύου
Μιλήσιος καὶ Ἵππων, ος δοχεῖ χαὶ ἄϑεος γεγονέναι, ὕδωρ ἔλεγον τὴν ἀρχὴν ἐχ
τῶν φαινομένων χατὰ τὴν αἴσϑησιν εἰς τοῦτο προαχϑέντες" καὶ γὰρ τὸ ϑερ-
μὸν τῶι ὑγρῶι ζῆι καὶ τὰ νεχρούμενα ξηραίνεται χαὶ τὰ σπέρματα πάντων ὑγρὰ
χαὶ ἡ τροφὴ πᾶσα χυλώδης" ἐξ οὗ δέ ἐστιν ἕχαστα τούτωι καὶ τρέφεσϑαι πέ-
φυχε" τὸ δὲ ὕδωρ ἀρχὴ τῆς ὑγρᾶς φύσεώς ἐστι χαὶ συνεχτιχὸν πάντων" διὸ

πάντων ἀρχὴν ὑπέλαβον εἶναι τὸ ὕδωρ χαὶ τὴν γῆν ἐφ᾽ ὕδατος ἀπεφήναντο
χεῖσϑαι.

12 1. THALES

14. ArısT. de caelo B 13. 294228 οἱ δ᾽ ἐφ᾽ ὕδατος κεῖσϑαι [sc. τὴν γῆν].
τοῦτον γὰρ ἀρχαιότατον παρειλήφαμεν τὸν λόγον, ὃν φασιν εἰπεῖν Θαλῆν τὸν
Μιλήσιον ὡς διὰ τὸ πλωτὴν εἶναι μένουσαν ὥσπερ ξύλον ή τι τοιοῦτον ἕτερον
(χαὶ γὰρ τούτων ἐπ᾽ ἀέρος μὲν οὐϑὲν πέφυχε μένειν, ἀλλ᾽ ἐφ᾽ ὕδατος), ὥσπερ
οὐ τὸν αὐτὸν λόγον ὄντα περὶ τῆς γῆς χαὶ τοῦ ὕδατος τοῦ ὀχοῦντος τὴν γῆν.

15. SenecA Nat. Quaest. III 14 Thaletis inepta sententia est. ait enim ter-
rarum orbem aqua sustineri et vehi more navigiüs mobilitateque eius fluctuare tunc
cum dicitur tremere (aus Posidonios vgl. VI 6).

16. Herop. II 20 von den Ansichten der Griechen über die Nilschwelle ἡ
ἑτέρη μὲν λέγει τοὺς ἐτησίας ἀνέμους εἶναι αἰτίους πληϑίειν τὸν ποταμὸν χω-
λύοντας ἐς ϑάλασσαν ἐχρέειν τὸν Νεῖλον (der Name Thales Dox. 228).

17. DercYLLIDES ap. Theon. astr. 198, 14H. Εὔδημος ἱστορεῖ ἐν ταῖς ᾿άστρο-
λογίαις, ὅτι Οἰνοπίδης εὗρε πρῶτος τὴν τοῦ ζωιδιαχοῦ διάζωσιν |. λόξωσιν»)]
χαὶ τὴν τοῦ μεγάλου ἐνιαυτοῦ περίστασιν, Θαλῆς δὲ ἡλίου ἔχλειψιν καὶ τὴν
χατὰ τὰς τροπὰς αὐτοῦ περίοδον, ὡς οὐκ ἴση ἀεὶ συμβαίνει.

18. Ῥιαν. N. H. XVII 213 occasum matutinum Vergiliarum Hesiodus
(nam hwius quoque nomine exstat Astrologia ) tradidit fieri, cum aequinoctium
autumni conficeretur Thales xxv. die ab aequinoctio, Anascimander xxIıx., Eu-
ctemon xLvIn. vgl. Β 1.

19. ApuLeıus Flor. 18 Thales Milesius ex septem illis sapientiae memoratis
viris facile praecipuus ..... maximas res parvis lineis repperit: temporum am-
bitus, ventorum flatus, stellarum meatus, tomitruum sonora miracula, siderum .
obligua curricula, solis annua reverticula, idem lunae vel nascentis incrementa
vel senescentis dispendia vel delinquentis obstiticula. idem sane iam proclivi se-
nectute divinam rationem de sole commentus est, guam equidem non didiei modo,
verum etiam escperiundo comprobavi, quotiens sol magnitudine sua circulum quem
permeat metiatur. id a se recens inwentum Thales memoratur edocuisse Man-
draytum [l. Mandrolytum] Prienensem, qui nova et inopinata cognitione impen-
dio delectatus optare iussit quantam vellet mercedem sibi pro tanto documento
rependi: ‘satis’ inquit ‘mihi fuerit mercedis’ Thales sapiens, ‘si id quod a me
didicisti cum perferre ad quosdam coeperis, tibi non adsciveris, sed eius inwenti
me potius quam alium repertorem praedicaveris.’

20. Procr. in Eucl. 157, 10 (aus Eudem) τὸ μὲν οὖν διχοτομεῖσϑαι τὸν
χύχλον ὑπὸ τῆς διαμέτρου πρῶτον Θαλῆν Exeivov ἀποδεῖξαί φασιν. 250, 20
τῶι μὲν οὖν Θαλῆι τῶι παλαιῶι πολλῶν τε ἄλλων εὑρέσεως ἕνεχα καὶ τοῦδε τοῦ
ϑεωρήματος χάρις. λέγεται γὰρ δὴ πρῶτος ἐχεῖνος ἐπιστῆσαι χαὶ εἰπεῖν, ὡς
ἄρα παντὸς ἰσοσχελοῦς αἱ πρὸς τῇ βάσει γωνίαι ἴσαι εἰσίν, ἀρχαϊκώτερον δὲ
τὰς ἴσας ὁμοίας προσειρηχέναι. 299, 1 τουτο τοίνυν τὸ ϑεώρημα δείχνυσιν,
ὅτι dio εὐθειῶν ἀλλήλας τεμνουσῶν αἱ χατὰ χορυφὴν γωνίαι ἴσαι εἰσίν, εὑρη-
μένον μέν, ὥς φησιν Εὔδημος, ὑπὸ Θαλοῦ πρώτου. 352, 14 Εὔδημος δὲ ἐν ταῖς
Γεωμετρικαῖς ἱστορίαις εἰς Θαλῆν τοῦτο ἀνάγει τὸ ϑεώρημα [Identität der
Dreiecke, wenn sie zwei Winkel und eine Seite gleich haben]* τὴν γὰρ τῶν
ἐν ϑαλάττηι πλοίων ἀπόστασιν, δι᾿ οὗ τρόπου φασὶν αὐτὸν δεικνύναι, τούτωι
χρῆσϑαί φησιν ἀναγχαῖον.

21. Ῥιαν. H. Nat. 36, 82 mensuram altitudinis earum [seil. pyramidum]
deprehendere invenit Th. Milesius umbram metiendo qua hora par esse corpori
solet (vgl. Hieronym. oben 8.4, 28). PLuT. conv. vır sap. 2 p. 147 A. τὴν βαχτηρίαν
στήσας ἐπὶ τῶι πέρατι τῆς σχιᾶς ἣν ἡ πυραμὶς ἐποίει, γενομένων τῆι ἐπαφῆι

A. 14—25. LEHRE. AUSSPRÜCHE. — B. 1 FRAGMENTE. 13

τῆς ἀχτῖνος δυοῖν τριγώνων ἔδειξας, ὃν ἣ σχιὰ πρὸς τὴν σχιὰν λόγον εἶχε, τὴν
προσπυραμίδα πρὸς τὴν βαχτηρίαν ἔχουσαν.

22. Arısr. de anima A 5. 41147 χαὶ ἐν τῶι ὅλωι δέ τινες αὐτὴν [sc. τὴν
ψυχή» μεμεῖχϑαί φασιν, ϑϑενὶ ίσως καὶ Θ. ὠιήϑη πάντα πλήρη ϑεῶν εἶναι. ebend.
A 2. 405219 ἔοιχε δὲ χαὶ Θ.) ἐξ ὧν ἀπομνημονεύουσι, κινητιχὸν τι τὴν ψυχὴν
ὑπολαβεῖν, εἴπερ τὸν λίϑον ἔφη ψυχὴν ἔχειν, ὅτι τον σίδηρον κινεῖ.

23. Aür. 17, 11 (Ὁ. 301) ©. νοῦν τοῦ κόσμου τὸν ϑεόν, τὸ δὲ πᾶν ἔμ-
ψυχον ἅμα καὶ δαιμόνων πλῆρες" διήχειν δὲ καὶ διὰ τοῦ στοιχειώδους ὑγροῦ
δύναμιν ϑείαν χκινητιχὴν αὐτοῦ.

APOPHTHEGMATIK (vgl. Diog. $ 35 ff. S. 6, 38).

24. PrATo Protag. 343 A τούτων Isc. τῶν φιλοσόφως λαχωνιξόντω»]
ἦν χαὶ Θαλῆς ὃ Μιλήσιος χαὶ Πιτταχὸς ö Mvrulnveiog καὶ Βίας ὃ Πριηνεὺς
χαὶ Σόλων ὃ ἡμέτερος καὶ Κλέοβουλος ὃ Λίνδιος καὶ Μύσων ὃ Anvevg καὶ
ἕβδομος ἐν τούτοις ἐλέγετο “ακεδαιμόνιος Χίλων" οὗτοι πάντες ζηλωταὶ καὶ
ἐρασταὶ καὶ μαϑηταὶ ἤσαν τῆς “αχεδαιμονίων πολιτείας" χαὶ καταμάϑοι ἄν τις
αὐτῶν τὴν σοφίαν τοιαύτην οὐσαν ῥήματα βραχέα ἀξιομνημόνευτα ἑχάστωι
εἰρημέν᾽ ἃ οὗτοι καὶ κοινῆι ξυνελϑόντες ἀπαρχὴν τῆς σοφίας ἀνέϑεσαν τῶι
᾿Απόλλωνι εἰς τὸν νεὼν τὸν ἐν Δελφοῖς, γράψαντες ταῦτα, ἃ δὴ πάντες
ὑμνοῦσι; Γνῶϑι σαυτόν καὶ Μηδὲν ἄγαν. τοῦ δὴ ἕνεχα ταῦτα λέγω; ὅτι οὗ-
τος ὃ τρόπος ἦν τῶν παλαιῶν τῆς φιλοσοφίας, βραχυλογία τις “αχωνικχή.

25. Stop. flor. 1, 172 Hense Anuntelov Φαληρέως τῶν ἑπτὰ σοφῶν ἀπο-
φϑέγματα. ὃ. Θ. Ἐξαμύου Μιλήσιος ἔφη 1. ἐγγύα, πάρα δ᾽ ἄτα. 2. φίλων παρ-
ὄντων χαὶ ἀπόντων μέμνησο. 8. μὴ τὴν ὄψιν καλλωπίζου, ἀλλ᾽ ἐν τοῖς ἐπι-
τηδεύμασιν ἴσϑι χαλός. 4. μὴ πλούτει καχῶς. 5. un σε διαβαλλέτω λόγος πρὸς
τοὺς πίστεως χεχοινωνηχότας. 6. χολαχεύειν γονεῖς μὴ ὄχνει. 7. μὴ προσ-
δέχου τὸ φαῦλον. 8. οἵους ἂν ἐράνους ἐνέγχηις τοῖς γονεῦσι, τοιούτους αὐτὸς
ἐν τῷ γήραι παρὰ τῶν τέχνων προσδέχου. 9. χαλεπὸν τὸ ἑαυτὸν γνῶναι.
10. ἥδιστον οὗ ἐπιϑυμεῖς τυχεῖν. 11—13. ἀνιαρὸν ἀργία, βλαβερὸν ἀκχρασία,
βαρὺ ἀπαιδευσία. 14. δίδασχε zul μάνϑανε τὸ ἄμεινον. 15. ἀργὸς μὴ ἴσϑι
μηδ᾽ ἂν πλουτῆις. 16. χακὰ ἐν οἴχωι χρύπτε. 18. φϑονοῦ μᾶλλον ἢ οἰχτίρου
[φϑόνου χάριν un οἰχτείρου Stob.]. 18. μέτρωι χρῶ. 19. μὴ πᾶσι πίστευε.
20. ἄρχων χόσμει σεαυτόν.

B. ANGEBLICHE FRAGMENTE.

1. NAYTIKH AZFTPOAOTIA

Dios. 23 ‚Ivel. 5. 8,11] χατά τινὰς μὲν σύγγραμμα χατέλιπεν οὐδέν᾽ ἢ
γὰρ εἰς αὐτὸν ἀναφερομένη Ναυτικχὴ ἀστρολογία Φώχου λέγεται εἶναι τοῦ
Σαμίου. Ἰαλλί ἐμαχος δ᾽ αὐτὸν οἶδεν εὑρετὴν τῆς ἄρκτου τῆς μικρᾶς λέγων ἐν
τοῖς Ἰάμβοις οὕτως" “zul τῆς ἁμάξης ἐλέγετο σταϑμήσασϑαι τοὺς ἀστερίσχους
ἧι πλέουσι Φοίνιχες. SIMPL. phys. 23,29 ©. δὲ πρῶτος παραδέδοται τὴν περὶ
φύσεως ἱστορίαν τοῖς “Ἕλλησιν ἐχφῆναι, πολλῶν μὲν καὶ ἄλλων προγεγονότων,
ὡς zul τῶι Θεοφράστωι [Phys. dox.1,D. 475] doxel, αὐτὸς δὲ πολὺ διενεγχὼν
ἐχείνων ὡς ἀποχρύψαι πάντας τοὺς πρὸ αὐτοῦ. λέγεται δὲ ἐν γραφαῖς μηδὲν
καταλπεῖν πλὴν τῆς καλουμένης Ναυτιχῆς ἀστρολογίας. Sup. [ef. A 2 S. 9]
ἔγραψε περὶ μετεώρων ἐν ἔπεσι. Plut. Pyth. or. 18. 402 E πρότερον μὲν ἐν ποιή-

10

14 1. THALES Fr. 1—4. 2. ANAXIMANDROS 1.

μασιν ἐ ξέφερον οἱ φιλόσοφοι τὰ δόγματα χαὶ τοὺς λόγους ὥσπερ Ὀρφεὶς καὶ
Ἡσίοδος χαὶ Παρμενίδης zei Ξενοφάνης χαὶ Eunedoxing [zul Θαλῆς]. - « . οὐδὲ
ἀστρολογίαν ἀδοξοτέραν ἐποίησαν οἱ περὶ ᾿Αρίσταρχον χαὶ Τιμόχαριν zul ᾿Αρί-
στυλλον καὶ Ἵππαρχον καταλογάδην γράφοντες, ἐν μέτροις πρότερον Εὐδόξου
καὶ Ἡσιόδου καὶ Θαλοῦ γραφόντων, εἴ γε Θ. ἐποίησεν ὡς ἀληϑῶς τὴν εἰς av-
τὸν ἀναφερομένην ᾿Αστρολογίαν. Vgl. A 18. 20.

2. ΠΕΡῚ ΑΡΧΩΝ AB

GALEN. in Hipp. de hum. 11 [XVI 37 Κι] 9. μὲν οὖν καίπερ ἐκ τοῦ
ὕδατος φήσας συνεστάναι πάντα, ἀλλ᾽ ὅμως καὶ τοῦτο βούλεται [50. μεταβάλλειν
εἰς ἄλληλα τὰ στοιχεῖα]. ἄμεινον δὲ χαὶ αὐτοῦ τὴν ῥῆσιν προσϑεῖναι ἐκ τοῦ
δευτέρου Περὶ τῶν ἀρχῶν ἔχουσαν ὧδέ πως᾿ “τὰ μὲν οὖν πολυϑρύλητα
τέτταρα, ὧν τὸ πρῶτον ὕδωρ εἱναίφαμεν καὶ ὡσανεὶ μόνον στοι"-
χεῖον τίϑεμεν, πρὸς σύγχρισίν τε χαὶ πήγνυσιν χαὶ σύστασιν τῶν
ἐγκοσμίων πρὸς ἄλληλα συγχεράννυται. πῶς δέ, ἤδη λέλεχται
ἡμῖν ἐν τῶι πρώτω!ι΄.

3. 4. ΠΕΡῚ ΤΡΟΠΗΣ. ΠΕΡῚ ΙΣΗΜΕΡΙΑΣ

D106. 1 28 [p.4,1] χατά τινας δὲ μόνα δίο συνέγραψε" Περὶ τροπῆς καὶ
ἰσημερίας, τα ἄλλ᾽ ἀκατάληπτα εἶναι δοκιμάσας. vgl. Suid. p. 9.

2. Die vielberedeten vier Principien, deren erstes wir Wasser nennen
und als alleiniges Element annehmen, werden zur Vereinigung und Gerinnung
und Verbindung der irdischen Stoffe mit einander zusammengemischt. Wie
aber, das haben wir bereits in dem ersten Buch dargelegt.

2. ANAXIMANDROS

1. θιοα. II 1—2.

᾿Αναξίμανδρος Πραξιάδου Πιλήσιος. οὗτος ἔφασχεν ἀρχὴν χαὶ
στοιχεῖον τὸ ἄπειρον, οὐ διορίζων ἀέρα ἢ ὕδωρ ἢ ἄλλο τι. xal
τὰ μὲν μέρη μεταβάλλειν, τὸ δὲ πᾶν ἀμετάβλητον εἶναι. μέσην
τὲ τὴν γῆν χεῖσϑαι χέντρου τάξιν ἐπέχουσαν οὖσαν σφαιροειδῆ
(τήν τὲ σελήνην ψευδοφαῆ χαὶ ἀπὸ ἡλίου φωτίζεσϑαι, ἀλλὰ καὶ
τὸν ἥλιον οὐχ ἐλάττονα τῆς γῆς χαὶ χαϑαρώτατον στῦρ; gehört zu
Anaxagoras).

εὗρε δὲ χαὶ γνώμονα πρῶτος καὶ ἔστησεν ἐπὶ τῶν σχιοϑήρων
ἐν “αχεδαίμονι, χαϑά φησι Φαβωρῖνος ἐν Παντοδαπῆι ἱστορίαι
(fr. 27, FHG III 581] τροπάς τε χαὶ ἰσημερίας σημαίνοντα xal
ὡροσχοτιεῖα χατεσχεύασε. χαὶ γῆς χαὶ ϑαλάσσης περίμετρον
πρῶτος ἔγραψεν, ἀλλὰ χαὶ σφαῖραν χατεσχεύασε.

τῶν δὲ ἀρεσχόντων αὐτῶι στεποίηται χεφαλαιώδη τὴν ἔχϑεσιν
ἧι που περιέτυχεν χαὶ Arnollödwgos ὁ ᾿Αϑηναῖος, ὃς xal φησιν
αὐτὸν ἐν τοῖς Χρονικοῖς τῶι δευτέρωι ἔτει τῆς πεεντηχοστῆς ὀγδόης
ὀλυμπιάδος [547/6] ἐτῶν εἶναι ἑξήχοντα τεττάρων καὶ μετ᾽ ὀλίγον

ANAXIMANDROS 1—9. 15

τελευτῆσαι (ἀχμάσαντά πη μάλιστα κατὰ Πολυχράτη τὸν Σάμου
τύραννον; gehört zu Pythagoras).

τούτου φασὶν ἄιδοντος χαταγελάσαι τὰ παιδάρια, τὸν δὲ μα-
ϑόντα φάναι ᾿ βέλτιον οὖν ἡμῖν ἀιστέον διὰ τὰ σαιδάρια᾽.

γέγονε δὲ καὶ ἄλλος ᾿ἀναξίμανδρος ἱστορικὸς χαὶ αὐτὸς ἤ]ιλή-
σιος τῆι ᾿Ιάδι γεγραφώς.

2. SUIDAS.

᾿Αναξίμανδρος Πραξιάδου ΠΠιλήσιος φιλόσοφος συγγενὴς χαὶ
μαϑητὴς χαὶ διάδοχος Θάλητος. πρῶτος δὲ ἰσημερίαν εὗρε χαὶ
τροπὰς χαὶ ὡρολογεῖα, χαὶ τὴν γῆν ἐν μεσαιτάτωι χεῖσϑαι. γνώ-
uova τε εἰσήγαγε καὶ ὅλως γεωμετρίας ὑποτύπωσιν ἔδειξεν. ἔγραψε
Περὶ φύσεως, Γῆς περίοδον χαὶ Περὶ τῶν ἀπλανῶν χαὶ Σφαῖραν
χαὶ ἄλλα τινά (Mitte aus Diog.).

3. ΑΕ, V.H. II 17 χαὶ ᾿ἀναξίμανδρος δὲ ἡγήσατο τῆς ἐς ᾿Απολλωνίαν
ἐχ Μιλήτου ἀποιχίας.

4. Eus. P.E. X 14,11 Θαλοῦ δὲ γίνεται ἀχουστὴς ᾿Α4., Πραξιάδου μὲν
παῖς, γένος δὲ zul αὐτὸς Μιλήσιος. οὗτος πρῶτος γνώμονας κχκατεσχεύασε
πρὸς διάγνωσιν τροπῶν τε ἡλίου καὶ χρόνων καὶ ὡρῶν καὶ ἰσημερίας. (vgl.
Herovor. II 109 πόλον μὲν γὰρ καὶ γνώμονα καὶ τὰ δυώδεχα μέρεα τῆς ἡμέρης
παρὰ Βαβυλωνίων ἔμαϑον οἱ “Ἑλληνες).

5. Ῥιαν. N. H. II 31 obliquitatem eius [sc. zodiaci] intellexisse, hoc est
rerum foris aperuisse, Anaximander Milesius traditur primus olympiade quin-
quagesima octava [548—545], signa deinde in eo Cleostratus, et prima arietis ac
sagittari, sphaeram ipsam ante multo Atlas. 191 praeclara quaedam et immor-
talis in eo si credimus divinitas perhibetur Anasimandro Milesio physico quem
ferunt Lacedaemonüs praedixisse, ut urbem ac tecta custodirent, instare enim
motum terrae,; et tum urbs tota eorum conruit et Taygeti montis magna pars
ad formam puppis eminens abrupta cladem eam insuper ruina pressit.

-6. AGATHEMER. (aus Eratosthenes) I 1 Ava&iuevdoog ὃ Μιλήσιος axovorng
Θάλεω πρῶτος ἐτόλμησε τὴν οἰχουμένην ἐν nivarı γράψαι, μεϑ᾽ ὃν χαταῖος
ὃ Μιλήσιος ἀνὴρ πολυπλανὴς διηχρίβωσεν, ὥστε ϑαυμασϑῆναι τὸ πρᾶγμα.
StrABo 17 τοὺς πρώτους μεϑ᾽ Ὅμηρον δύο φησὶν Ἐρατοσϑένης, ἀναξίμανδρόν
τε Θαλοῦ γεγονότα γνώριμον χαὶ πολίτην χαὶ Ἑχαταῖον Μιλήσιον" τὸν μὲν
οὖν ἐχδοῦναι πρῶτον γεωγραφικὸν πίναχα, τὸν δὲ Exaraiov χαταλιπεῖν γράμμα
πιστευόμενον ἐχεῖνου εἶναι ἐχ τῆς ἄλλης αὐτοῦ γραφῆς.

7. ΤΉΕΜΙΒΤ. or. 36 p. 317 ἐθάρρησε πρῶτος ὧν ἴσμεν Ἑλλήνων λόγον
ἐξενεγχεῖν περὶ φύσεως συγγεγραμμένον.

8. θιοα. VIII τὸ Διόδωρος δ᾽ ὃ Ἐφέσιος περὶ ᾿ἀναξιμάνδρου γράφων
φησὶν ὅτι τοῦτον ἐζηλώχει [Empedocles] τραγιχὸν ἀσχῶν τῦφον καὶ σεμνὴν
ἀναλαβὼν ἐσϑῆτα.

9. Smmpuic. phys. 24, 18 (Theophrasts Phys. Dox. fr. 2 D. 476).

τῶν δὲ ἕν χαὶ χινούμενον χαὶ ἄπειρον λεγόντων AvaSiuavdgoc
μὲν Πραξιάδου Πϊιλήσιος Θαλοῦ γενόμενος διάδοχος χαὶ μαϑητὴς
ἀρχήν TE χαὶ στοιχεῖον εἴρηχε τῶν ὄντων τὸ ἄπειρον, πρῶτος

16 2. ANAXIMANDROS

τοῦτο τοὔνομα χομίσας τῆς ἀρχῆς. λέγει δ᾽ αὐτὴν μήτε ὕδωρ μήτε
ἄλλο τι τῶν χαλουμένων εἶναι στοιχείων, ἀλλ᾽ ἑτέραν τινὰ φύσιν
ἄπειρον, ἐξ ἧς ἅπαντας γίνεσϑαι τοὺς οὐρανοὺς χαὶ τοὺς ἐν αὐτοῖς
χόσμους᾽ ἐξ ὧν δὲ ἡ γένεσίς ἐστι τοῖς οὖσι, χαὶ τὴν φϑο-
ρὰν εἰς ταῦτα γίνεσϑαι χατὰ τὸ χρεώγ᾽ διδόναι γὰρ αὐτὰ
δέχην καὶ τίσιν ἀλλήλοις τῆς ἀδικίας κατὰ τὴν τοῦ χρό-
γου τάξιν, ποιητιχωτέροις οὕτως ὀνόμασιν αὐτὰ λέγων.

δῆλον δὲ ὅτι τὴν εἰς ἄλληλα μεταβολὴν τῶν τεττάρων στοιχείων οὗτος
ϑεασάμενος οὐχ ἠξίωσεν ἕν τι τούτων ὑποχείμενον ποιῆσαι, ἀλλά τι ἄλλο
παρὰ ταῦτα. οὗτος δὲ οὐχ ἀλλοιουμένου τοῦ στοιχείου τὴν γένεσιν ποιεῖ, ἀλλ᾽
ἀποχρινομένων τῶν ἐναντίων διὰ τῆς ἀιδίου κινήσεως. διὸ καὶ τοῖς περὶ Avagayo-
ραν τοῦτον δ᾽ ᾿ἀριστοτέλης συνέταξεν. 150,24 ἐναντιότητες δέ εἰσι ϑερμόν, ψυχρόν,
ξηρόν, ὑγρόν, χαὶ τὰ ἄλλα. vgl. Arıstor. phys. A.4. 187220 οἱ δ᾽ ἐχ τοῦ
ἑνὸς ἐνούσας τὰς ἐνανιότητας ἐχχρίνεσϑαι, ὥσπερ ᾿Αναξίμανδρός φησι χαὶ 0001
δ᾽ ἕν χαὶ πολλά φασιν εἶναι, ὥσπερ Εμπεδοχλῆς καὶ ᾿Αναξαγόρας. SmpL. Phys.
154, 14 χαὶ Θεόφραστος δὲ τὸν ᾿Αναξαγόραν εἰς τὸν ᾿ἀναξίμανδρον συνωθῶν
καὶ οὕτως ἐχλαμβάνει τὰ ὑπὸ Avagayogov λεγόμενα, ὡς δύνασϑαι μίαν αὐτὸν
φύσιν λέγειν τὸ ὑποχείμενον" γράφει δὲ οὕτως ἐν τῆι Φυσιχῆι ἱστορίαι (D. 479)
“οὕτω μὲν οὖν λαμβανόντων δόξειεν ἂν ποιεῖν τὰς μὲν ὑλικὰς ἀρχὰς ἀπείρους,
ὥσπερ εἴρηται, τὴν δὲ τῆς χινήσεως χαὶ τῆς γενέσεως αἰτίαν μίαν. εἰ δέ τις
τὴν μίξιν τῶν ἁπάντων ὑπολάβοι μίαν εἶναι φύσιν ἀόριστον χαὶ κατ᾽ εἶδος
χαὶ χατὰ μέγεϑος, ὅπερ ἂν δόξειε βούλεσϑαι λέγειν, συμβαίνει δύο τὰς ἀρχὰς
αὐτῶι λέγειν τήν τε τοῦ ἀπείρου φύσιν χαὶ τὸν νοῦν, ὥστε πάντως φαίνεται
τὰ σωματικὰ στοιχεῖα παραπλησίως ποιῶν Avakıuavdowı.

10. [Puur.] Strom. 2 (Dox. 579; Theophrastisches Excerpt) nach Thales.

μεϑ' ὃν AvaSiuavdgov Θάλητος ἑταῖρον γενόμενον τὸ drreigov
φάναι τὴν πᾶσαν αἰτίαν ἔχειν τῆς τοῦ σπταντὸς γενέσεώς τε χαὶ
φϑορᾶς, ἐξ οὗ δή φησι τούς τε οὐρανοὺς ἀπτοχεχρίσϑαι χαὶ χαϑόλου
τοὺς ἅπαντας ἀτίξίρους ὄντας χόσμους. ἀτιεφήνατο δὲ τὴν φϑορὰν
γίνεσθαι xal στολὺ τιρότερον τὴν γένεσιν ἐξ ἀτιείρου αἰῶνος ἀναχυ-
χλουμένων πάντων αὐτῶν. ὑπάρχειν δέ φησι τῶι μὲν σχήματι
τὴν γῆν χυλινδροειρῆ, ἔχειν δὲ τοσοῦτον βάϑος ὅσον ἂν εἴη τρίτον
χιρὸς τὸ πλάτος. φησὶ δὲ τὸ ἐχ τοῦ ἀιδίου γόνιμον ϑερμοῦ τε χαὶ
ψυχροῦ χατὰ τὴν γένεσιν τοῦδε τοῦ χόσμου ἀπιοχριϑῆναι χαΐ τινὰ
ἐχ τούτου φλογὸς σφαῖραν στιεριφυῆναι τῶι περὶ τὴν γῆν ἀέρι ὡς
τῶι δένδρων φλοιόν. ἥστινος ἀπορραγείσης καὶ εἴς τινας ἀπο-
χλεισϑείσης χύχλους ὑποστῆναι τὸν ἥλιον χαὶ τὴν σελήνην χαὶ
τοὺς ἀστέρας. ἔτι φησίν, ὅτι χατ᾽ ἀρχὰς ἐξ ἀλλοειδῶν ζώιων ὃ

9. Anfang der Dinge ist das Unendliche. Woraus aber ihnen die
Geburt ist, dahin geht auch ihr Sterben nach dem Schicksal. Denn
sie zahlen einander Strafe und Busse für ihre Ruchlosigkeit nach der
Zeit Ordnung.

9—13. 17

ἄνϑρωτιος ἐγεννήϑη ἐχ τοῦ τὰ μὲν ἄλλα di ἑαυτῶν ταχὺ νέμεσϑαι.
μόνον δὲ τὸν ἄνϑρωτπον ττολυχρονίου δεῖσϑαι τιϑηνήσεως" διὸ καὶ
χατ᾽ ἀρχὰς οὐχ ἄν ποτε τοιοῦτον ὄντα διασωϑῆναι. ταῦτα μὲν
οὖν ὃ ᾿αἸναξίμανδρος.

11. Hıppor. Ref. I 6, 1—7 (D. 559).

Θαλοῦ τοίνυν ᾿Ἰναξίμανδρος γίνεται ἀχροατής. AvaSiuavögog 1
Πραξιάδου ϊιλήσιος᾽ οὗτος ἀρχὴν ἔφη τῶν ὄντων φύσιν τινὰ τοῦ
ἀπείρου, ἐξ ἧς γίνεσϑαι τοὺς οὐρανοὺς καὶ τοὺς ἐν αὐτοῖς χόσμους.
ταύτην δ᾽ ἀίδιον εἶναι χαὶ ἀγήρω, ἣν καὶ πάντας τύξριέχευν τοὺς
χόσμους. λέγει δὲ χρόνον ὡς ὡρισμένης τῆς γενέσεως καὶ τῆς
οὐσίας xal τῆς φϑορᾶς. οὗτος μὲν οὖν ἀρχὴν χαὶ στοιχεῖον ἃ
εἴρηχε τῶν ὄντων τὸ ἄπειρον, πρῶτος τοὔνομα καλέσας τῆς ἀρχῆς.
χερὸς δὲ τούτωι χίνησιν ἀίδιον εἶναι, ἐν ἦν συμβαίνειν γίνεσϑαι
τοὺς οὐρανούς.

τὴν δὲ γῆν εἶναι μετέωρον ὑττὸ μηδενὸς χρατουμέγην, μένουσαν 3
δὲ διὰ τὴν ὁμοίαν πάντων ἀπόστασιν. τὸ δὲ σχῆμα αὐτῆς γυρόν,
στρογγύλον, χίονι λίϑωι πιαρατιλήσιον᾽ τῶν δὲ ἐτπιισιέδων ὧν μὲν
ἐπιβεβήχαμεν, ὃ δὲ ἀντίϑετον ὑτιάρχει.

τὰ δὲ ἄστρα γίγνεσθαι κύχλον πυρός, ἀπτοχριϑέντα τοῦ κατὰ τὸν 4
χόσμον στυρός, τιδριληφϑέντα δ᾽ ὑπὸ ἀέρος. ἐχπινοὰς δ᾽ ὑπάρξαι
πόρους τινὰς αὐλώδεις, χαϑ᾽ οὗς φαίνεται τὰ ἄστρα᾽ διὸ χαὶ &rı-
φρασσομένων τῶν ἐχτινοῶν τὰς ἐχλείινψνεις γίνεσϑαι. τὴν δὲ σελή- 5
vv ποτὲ μὲν σιληρουμένην φαίνεσϑαι, ποτὲ δὲ μειουμένην “ταρὰ
τὴν τῶν πόρων ἐπίφραξιν ἢ ἄνοιξιν. εἶναι δὲ τὸν χύχλον τοῦ ἡλίου
ἑτυταχαιδιχοσατιλασίονα τῆς σελήνης, χαὶ ἀνωτάτω μὲν εἶναι τὸν
ἥλιον, χατωτάτω δὲ τοὺς τῶν ἀπλανῶν ἀστέρων χύχλους᾽ τὰ δὲ 6
ζῶια γίνεσϑαι (ἐξ ὑγροῦ) ἐξατμιζομένου ὑττὸ τοῦ ἡλίου. τὸν δὲ
ἄνϑρωττον ETEOWL ζώτω γεγονέναι, τουτέστι ἐχϑύι, ΤΟΣ ΟῚ χατ᾽
ἄρχάς. ἀνέμους δὲ γίνεσϑαι τῶν λετττοτάτων ἀτμῶν τοῦ ἀέρος 7
ἀττοχρινομένων καὶ A ἀϑροισϑῶσι ἈΙου με γον, ὑετὸν δὲ ἐχ τῆς
ἀτμίδος τῆς &x γῆς ὑφ᾽ ἥλιον ἀναδιδομένηρ᾽ ἀστραπὰς δέ, ὅταν
ἄνεμος ἐμηίσχστων διιστᾶι τὰς νεφέλας. οὗτος ἐγένετο χατὰ ἔτος
τρίτον τῆς τεσσαραχοστῆς δευτέρας ὀλυμτιιάδος.

12. Herm. irris. 10 (D. 653) ὃ πολίτης αὐτοῦ (des Thales) Αναξίμανδρος

τοῦ ὑγροῦ πρεσβυτέραν ἀρχὴν εἶναι λέγει τὴν aldıov χίνησιν καὶ ταύτηι τὰ
μὲν γεννᾶσϑαι τὰ δὲ φϑείρεσϑαι.

15: [Arıst.] de MXG 2, 10. 9756 21 ἔτι οὐδὲν χωλύει ulav τινὰ οὖσαν τὸ
πᾶν μορφήν, ὡς χαὶ ὃ AvaSiuavögog χαὶ ὃ ᾿ἀναξιμένης λέγουσιν, ὃ μὲν ὕδωρ
εἶναι φάμενος τὸ πᾶν, ὃ δέ, ὃ ᾿Αναξιμένης, ἀέρα, καὶ ὅσοι ἄλλοι οὕτως εἶναι
τὸ πᾶν ἕν ἠξιώκασιν, τοῦτο ἤδη σχήμασί τε χαὶ πλήϑει καὶ ὀλιγότητι, καὶ τῶι

μανὸν ἢ πυχνὸν γίνεσϑαι, πολλὰ καὶ ἄπειρα ὄντα τε χαὶ γιγνόμενα ἀπεργά-
ζεσϑαι [τὸ 0Aov).

Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr, 2

18 2. ANAXIMANDROS

14. Arr. de plac. I 3, 3 (Ὁ. 277) ᾿ἀναξίμανδρος δὲ Πραξιάδου ιλήσιός
φησι τῶν ὄντων ἀρχὴν εἶναι τὸ ἀπειρον᾽ ἐχ γὰρ τούτου πάντα γίγνεσϑαι καὶ
εἰς τοῦτο πάντα φϑείρεσϑαι. διὸ καὶ γεννᾶσϑαι ἀπείρους χόσμους χαὶ πάλιν
φϑείρεσϑαι εἰς τὸ ἐξ οὗ γίγνεσϑαι. λέγει γοῦν διότι ἀπέραντόν ἐστιν, ἵνα μηδὲν
ἐλλείπηι ἡ γένεσις ἡ ὑφισταμένη. ἁμαρτάνει δὲ οὗτος μὴ λέγων τί ἐστι τὸ
ἄπειρον, πότερον ἀήρ ἐστιν ἢ ὕδωρ ἢ γῆ ἢ ἄλλα τινὰ σώματα. ἁμαρτάνει
οὖν τὴν μὲν ὕλην ἀποφαινόμενος, τὸ δὲ ποιοῦν αἴτιον ἀναιρῶν. τὸ γὰρ ἄπειρον
οὐδὲν ἄλλο ἢ ὕλη ἐστίν" οὐ δύναται δὲ ἡ ὕλη εἶναι ἐνέργεια, ἐὰν μὴ τὸ ποιοῦν
ὑποχέηται.

15. Arıst. Phys. Γ 4. 203» 6.

ἅπαντα γὰρ ἢ ἀρχὴ ἢ ἐξ ἀρχῆς, τοῦ δὲ drreigov οὐχ ἔστιν
ἀρχή" εἴη γὰρ ἂν αὐτοῦ πέρας. ἔτι δὲ χαὶ ἀγένητον χαὶ ἄφϑαρτον
ὡς ἀρχή τις οὖσα᾽ τό τὲ γὰρ γενόμενον ἀνάγχη τέλος λαβεῖν, καὶ
τελευτὴ πάσης ἐστὶ φϑορᾶς. διὸ χαϑάτιερ λέγομεν, οὐ ταύτης
ἀρχή, ἀλλ᾽ αὕτη τῶν ἄλλων εἶναι δοχεῖ καὶ περιέχειν ἅταντα χαὶ
πάντα χυβερνᾶν, ὥς φασιν ὅσοι μὴ ττοιοῦσι σπταρὰ τὸ ἄτεειρον ἄλλας
αἰτίας οἷον νοῦν ἢ φιλίαν. χαὶ τοῦτ᾽ εἶναι τὸ ϑεῖον᾽ ἀϑάνατον
γὰρ χαὶ ἀνώλεϑρον, ὥς φησιν ὃ AvaSiuavögog χαὶ οἱ τιλεῖστοι
τῶν φυσιολόγων. τοῦ δ᾽ εἶναί τι ἄπειρον ἡ πίστις &x πέντε μάλιστ᾽
ἂν συμβαίνοι σχοτιοῦσιν, ἔκ TE τοῦ χρόνου (οὗτος γὰρ ἄτιξιρος) χαὶ
ἐχ τῆς ἐν τοῖς μεγέϑεσι διαιρέσεως (χρῶνται γὰρ οὗ μαϑηματιχοὶ
τῶι ἀπείρωι), ἔτε τῶν οὕτως ἂν μόνως μὴ ὑττολείσιξιν γένεσιν χαὶ
φϑοράᾶν, εἰ Ärceıgov εἴη ὅϑεν ἀφαιρεῖται τὸ γιγνόμενον. ἔτι τῶι
τὸ τιδγυερασμένον ἀξὶ πρός τι τιδραίνειν, ὥστε ἀνάγχη μηδὲν εἶναι
χέρας, el dei τιεραίνειν ἀνάγχη ἕτερον τιρὸς ἕτερον. μάλιστα δὲ
χαὶ χυριώτατον, ὃ τὴν χοινγὴν στοιξῖ ἀπορίαν πᾶσιν᾽ διὰ γὰρ τὸ
ἐν τῆι νοήσει μὴ ὑττολξίσεδιν χαὶ ὃ ἀριϑμὸς δοχεῖ drreıgog εἶναι
χαὶ τὰ μαϑηματικὰ μεγέϑη χαὶ τὸ ἔξω τοῦ οὐρανοῦ. ἀπείρου δ᾽
ὄντος τοῦ ἔξω, χαὶ σῶμα ἄπειρον εἶναι δοχεῖ χαὶ χόσμοι.

16. Aurx. Metaph. 60, 8 προσέϑηχε δὲ τῆι ἱστορίαι zal τὴν ᾿Αναξιμάνδρου
δόξαν, ὃς ἀρχὴν ἔϑετο τὴν μεταξὺ φύσιν ἀέρος τε χαὶ πυρός, ἢ ἀέρος τε καὶ
ὕδατος" λέγεται γὰρ ἀμφοτέρως, falsch aus Arist. de caelo Γ 8. 808» 12. Me-
taph. A 1. 988 ἃ 80 ἃ. ἃ. St. erschlossen; vgl. dagegen Phys. A 4. 1872 12 οἱ
μὲν γὰρ ἕν ποιήσαντες τὸ ὃν σῶμα τὸ ὑποχείμενον ἢ τῶν τριῶν τι ἢ ἄλλο
ὃ ἔστι πυρὸς μὲν πυχνότερον ἀέρος δὲ λεπτότερον, τάλλα γεννῶσι πυχνότητι
καὶ μανότητι πολλὰ ποιοῦντες ... 20 οἱ δὲ ἐκ τοῦ ἑνὸς ἐνούσας τὰς ἐναντιό-
τητας ἐχκρίνεσϑαι, ὥσπερ ᾿Αναξίμανδρός φησι.

17. Αυαυϑτιν. C. D. VIIL2 non enim ex una re sicut Thales ec umore
sed ex suis proprüs principüs quasque res nasci putavit. quae rerum principia
singularum esse credidit infinita, et innumerabiles mundos gignere et quaecum-,
in eis oriuntur; eosque mundos modo dissolvi modo iterum gigni existimavit
quanta quisque aetate sua manere potuerit, nec ipse aliquid divinae menti in his
rerum operibus tribuens. Sımpr. de caelo 615, 13 4. δὲ Θαλοῦ πολίτης xal
ἑταῖρος . .. ἄπειρον δὲ πρῶτος vnEgEero ἵνα ἔχηι χρῆσϑαι πρὸς τὰς γενέσεις

14—23. 19

ἀφϑόνως" zul x00uovg δὲ ἀπείρους οὗτος χαὶ ἕχαστον τῶν χόσμων ἐξ ἀπεί-
gov τοῦ τοιούτου στοιχείου ὑπέϑετο, ὡς doxst. ΑἘπτ. 171,12 (Ὁ. 802) ’A. ἀπε-
φήνατο τοὺς ἀπείρους οὐρανοὺς ϑεούς. (ἸΟ. 4. nat. d. 1 10, 25 Anaximandri
autem opinio est nativos esse deos longis intervallis orientis occidentisque, eosque
innumerabilis esse mundos. sed nos deum nisi sempiternum intellegere qui ρο08-
sumus? Arm. 111,3 (D. 327) 'A., Ἀναξιμένης, ᾿Αρχέλαος, Ξενοφάνης, Διογένης;
“εύχιππος, Δημόκριτος, Ἐπίχουρος ἀπείρους χόσμους ἕν τῶι ἀπείρωι χατὰ
πᾶσαν περιαγωγήν [Plut. περίστασι». ib. 8 (Ὁ. 329) τῶν ἀπείρους ἀποφηνα-
μένων τοὺς κόσμους Ἀ. τὸ ἴσον avrovg ἀπέχειν ἀλλήλων. 4,6 (D. 331) A
φϑαρτὸν τὸν χόσμον.

18. Art. II 13, 7 (D. 342) ἃ: [sc τὰ ἄστρα εἶναι] πιλήματα ἀέρος τρο-
χοειδῆ, ni ἔμπλεα, κατά τι μέρος ἀπὸ στομίων ἐχπνέοντα φλόγας. 15, 6
(Ὁ. 345) A. χαὶ Μητρόϑωρος ὃ Xloc καὶ Κράτης ἀνωτάτω μὲν πάντων τὸν
ἥλιον τετάχϑαι, μετ᾽ αὐτὸν δὲ τὴν σελήνη», ὑπὸ δὲ αὐτοὺς τὰ ἀπλανῆ τῶν
ἄστρων χαὶ τοὺς πλανήτας. 16, 5 (D..345) ’A. ὑπὸ τῶν χύχλων χαὶ τῶν σφαι-
ρῶν, ἐφ᾽ ὧν ἕχαστος [sc. ἀστήρ] βέβηχε, φέρεσϑαι [sc. τοὺς ἀστέρας].

19. ΞΊΜΡΙ, de caelo 471,1 ταῦτα οὖν, φησίν [Arist. 2913 29] “Ex τῶν περὶ
ἀστρολογίαν ϑεωρείσϑω᾽. zul γὰρ ἐχεῖ περὶ τῆς τάξεως τῶν πλανωμένων καὶ
περὶ μεγεϑῶν zul ἀποστημάτων ἀποδέδειχται ᾿Αναξιμάνδρου πρώτου τὸν περὶ
μεγεϑῶν zul ἀποστημάτων λόγον εὑρηχότος, ὡς Εὔδημος ἱστορεῖ τὴν τῆς ϑέ-
σεως τάξιν εἰς τοὺς Πυϑαγορείους πρώτους ἀναφέρων. τὰ δὲ μεγέϑη καὶ τὰ
ἀποστήματα ἡλίου καὶ σελήνης μέχρι νῦν ἔγνωσται ἀπὸ τῶν ἐχλείψεων τὴν
ἀφορμὴν τῆς καταλήψεως λαβόντα, zul εἰχὸς ἦν ταῦτα χαὶ τὸν ᾿Αναξίμανδρον
εὑρηχέναι, χαὶ Ἑρμοῦ δὲ καὶ ᾿Αφροδίτης ἀπὸ τῆς πρὸς τούτους μεταπαραβολῆς.

20. Ῥταν. N. Η. XVII 218 occasum matutinum Vergiliarum Hesiodus . .
tradidit fieri, cum aequinoctium autumni conficeretur, Thales XXV. die ab aequi-
noctio [vgl. S.12 n. 18], Anaximander XXIX.

21. Art. 1 20,1 (Ὁ. 348) ’A. [sc. τὸν Ἴλιον] κύκλον εἶναι ὀχτωκαιειχοσα-
πλασίονα τῆς YnS; ἁρματείωι τροχῶι παραπλήσιον, τὴν ἁψῖδα i ἔχοντα κοίλην,
πλήρη πυρός, κατά τι μέρος ἐχφαίνουσαν διὰ στομίου τὸ πὺρ ὥσπερ διὰ
πρηστῆρος αὐλοῦ. χαὶ τοῦτ᾽ εἶναι τὸν ἥλιον. 1] (D. 351) A. τὸν μὲν ἥλιον
ἴσον εἶναι τῆι γῆι, τὸν δὲ χύχλον, ἀφ᾽ οὗ τὴν ἐχπνοὴν ἔχει χαὶ dp’ οὗ περι-
φέρεται, ἑπταχαιειχοσαπλασίω τῆς γῆς. 24,2 (Ὁ. 354) ’A. [sc. γίγνεσϑαι τὴν
ἔχλειψιν ἡλίου] τοῦ στομίου τῆς τοῦ πυρὸς ἐχπνοῆς ἀποχλειομένου.

22. — 125, 1 (D. 355) 4, [se. σελήνην] χύχλον εἶναι ἐννεακαιδεκαπλα-
σίονα τῆς γῆς; ὅμοιον ἁρματείωι {τροχῶι) χοίλην ἔχοντι τὴν ἁψῖδα καὶ πυ-
ρὸς πλήρη. χαϑάπερ τὸν τοῦ ἡλίου, κείμενον λοξόν, ὡς x0xElvov, ἔχοντα μίαν
ἐχπνοήν οἷον rose avrov' ἐχλείπειν δὲ κατὰ τὰς τροπὰς τοῦ τροχοῦ.
28, 1 (Ὁ. 358) ’A., “Ξενοφάνης, Βήρωσος ἴδιον αὐτὴν ἔχειν φῶς. 29, 1 (Ὁ. 359)
‚A. [se. ἐκλείπειν τὴν σελήνην] τοῦ στομίου τοῦ ἀρὰν τὸν τροχὸν ἐπιφραττομένου.

28. — ΠῚ 8,1 (D. 367) περὶ βροντῶν ἀστραπῶν κεραυνῶν πρηστήρων
τε χαὶ τυφώνων. Ἄ. ἐχ τοῦ πνεύματος ταυτὶ πάντα συμβαίνειν" ὅταν γὰρ
περιληφϑὲν νέφει παχεῖ βιασάμενον ἐχπέσηι τῆι λεπτομερείαι καὶ κουφότητι,
τόϑ᾽ n μὲν ῥῆξις τὸν ψόφον, ἡ δὲ διαστολὴ παρὰ τὴν μελανίαν τοῦ νέφους
τὸν διαυγασμὸν ἀποτελεῖ. Senec. Nat. Qu. II 18 Anaximandrus ommia ad
spiritum retulit. tonitrua, inquit, sunt nubis ictae sonus. quare inaequalia sunt?
qwia et ipse spiritus inaequalis est. quare et sereno tonat? quia tunc quoque per

JI%

20 2. ANAXIMANDROS 23—30.

crassum et scissum aera spiritus prosilit. at quare aliquando non fulgurat et
tonat? quia spiritus infirmior non valuit in flammam, in sonum valuit. quid
est ergo ipsa fulguratio? aeris diducentis se corruentisque iactatio Tangwidum
ignem nec exiturum aperiens. quwid est fulmen? acrioris densiorisque spiritus
cursus. (Folgt Anaxagoras).

24. Arr. II 7,1 (Ὁ. 374) ’A. ἄνεμον εἶναι δύσιν ἀέρος τῶν λεπτοτάτων
ἐν αὐτῶι χαὶ ὑγροτάτων ὑπὸ τοῦ ἡλίου χινουμένων ἢ τηκομένων.

25. — III 10, 2 (Ὁ. 810) ’A. λίϑωι κίονι τὴν γῆν προσφερῆ᾽ τῶν ἐπιπέ-
δων x x * [5. n. 11, 9].

26. Arıst. de caelo Β 13. 295° 10 εἰσὶ δέ τινες οἱ διὰ τὴν ὁμοιότητά
φασιν αὐτὴν [86. γῆν] μένειν, ὥσπερ τῶν ἀρχαίων ᾿4.. μᾶλλον μὲν γὰρ οὐϑὲν ἄνω
ἢ χάτω ἢ εἰς τὰ πλάγια φέρεσϑαι προσήχει To ἐπὶ τοῦ μέσου ἱδρυμένον καὶ
ὁμοίως πρὸς τὰ ἔσχατα ἔχον' ἅμα δ᾽ ἀδύνατον εἰς τἀναντία ποιεῖσϑαι τὴν
χίνησιν, ὥστ᾽ ἐξ ἀνάγχης μένειν.

27. Arıst. Meteor. Β 1. 8ὅ8 6 εἶναι γὰρ τὸ πρῶτον ὑγρὸν ἅπαντα τὸν
περὶ τὴν γῆν τόπον, ὑπὸ δὲ τοῦ ἡλίου ξηραινόμενον τὸ μὲν διατμίσαν πνεύ-
ματα χαὶ τροπὰς ἡλίου χαὶ σελήνης φασὶ ποιεῖν, τὸ δὲ λειφϑὲν ϑάλατταν εἶναι"
διὸ χαὶ ἐλάττω γίνεσϑαι ξηραινομένην οἴονται χαὶ τέλος ἔσεσϑαί ποτε πᾶσαν
ξηράν. ALkx. Ζ. ἃ. St. 67,3 οἱ μὲν γὰρ αὐτῶν ὑπόλειμμα λέγουσιν εἶναι τὴν
ϑάλασσαν τῆς πρώτης ὑγρότητος" ὑγροῦ γὰρ ὄντος τοῦ περὶ τὴν γῆν τόπου
χάπειτα τὸ μέν τι τῆς ὑγρότητος ὕπο τοῦ ἡλίου ἐξατμίζεσϑαι καὶ γίνεσϑαι
πνεύματά τε ἐξ αὐτοῦ καὶ τροπὰς ἡλίου τε καὶ σελήνης ὡς διὰ τὰς ἀτμίδας
ταύτας καὶ τὰς ἀναϑυμιάσεις χἀχείνων τὰς τροπας ποιουμένων, ἔνϑα ἡ ταύτης
αὐτοῖς χορηγία γίνεται, περὶ ταῦτα τρεπομένων" τὸ δέ τι αὐτῆς ὑπολειφϑὲν
ἐν τοῖς κοίλοις τῆς γῆς τόποις ϑάλασσαν εἶναι" διὸ καὶ ἐλάττω γίνεσϑαι ξη-
ραινομένην ἑχάστοτε ὑπὸ τοῦ ἡλίου χαὶ τέλος ἔσεσϑαί ποτε ξηράν" ταύτης
τῆς δόξης ἐγένετο, ὡς ἱστορεῖ Θεόφραστος [Phys. opin. fr. 28. D. 494] ᾿Αναξί-
μανδρός τε καὶ Διογένης. Aer. ΠῚ 10,1 (Ὁ. 381) Α. την ϑάλασσάν φησιν εἶναι
τῆς πρώτης ὑγρασίας λείψανον, ἧς τὸ μὲν πλεῖον μέρος ἀνεξήρανε τὸ πῦρ, τὸ
δὲ ὑπολειφϑὲν διὰ τὴν ἔχχαυσιν μετέβαλεν.

28. Ammıan. XVII 7, 12 (Erdbeben) Anaximander ait arescentem nimia
aestuum siccitate aut post madores imbrium terram rimas pandere grandiores,
quas penetrat supernus aer violentus et nimius ac per eas vehementi spiritu quas-
satam cieri proprüs sedibus. qua de causa tremores hwius modi vaporatis tempo-
ribus aut nimia aquarum caelestium superfusione contingunt. ideoque Neptunum
umentis substantiae potestatem Ennosigaeon et Sisichthona poetae veteres et theo-
ἰοσὶ nuncuparunt [Anasximenes Accursianus vgl. S. 24 n. 21].

29. Arr. IV 3,2 (Ὁ. 387 not.) ’A. δὲ χαὶ ’Avaslunvdoog (?) zal ᾿ἀναξαγόρας
καὶ ᾿Αρχέλαος ἀερώδη τῆς ψυχῆς τὴν φύσιν εἰρήκασιν.

30. Αππτ. V 19, 4 (Ὁ. 430) 4. ἐν ὑγρῶι γενηϑῆναι τὰ πρῶτα ξῶια φλοι-
οἷῖἴς περιεχόμενα ἀχανϑώδεσι, προβαινούσης δὲ τῆς ἡλικίας ἀποβαίνειν ἐπὶ τὸ
ξηρότερον χαὶ περιρρηγνυμένου τοῦ φλοιοῦ ἐπ᾿ ὀλίγον μεταβιῶναι. ÜENSO-
RIN. 4,7 A. Milesius videri sibi ex aqua terraque calefactis exortos esse sive pisces
seu piscibus simillima animalia,; in his homines concrevisse fetusque ad puber-
tatem intus retentos tunc demum ruptis illıs viros mulieresque qui iam se alere
possent processisse. Prur. Symp. VIII 8, 4 οἱ δ᾽ ἀφ᾽ Ἕλληνος τοῦ παλαιοῦ χαὶ

3, ANAXIMENES A. 1-4. A. LEBEN UND LEHRE. 91

πατρογενείωι Ποσειδῶνι ϑύουσιν, ἐχ τῆς ὑγρᾶς τὸν ἄνϑρωπον οὐσίας φῦναι
δόξαντες ὡς καὶ Σύροι" διὸ καὶ σέβονται τον ἰχϑῦν ὡς ὁμογενῆ καὶ σύντρο-
φον ἐπιειχέστερον ᾿Δναξίμανδρου φιλοσοφοῦντες᾽ οὐ γὰρ ἐν τοῖς αὐτοῖς ἐχεῖνος
ἐχϑῦς χαὶ ἀνϑρώπους, ἀλλ᾽ ἐν ἰχϑύσιν ἐγγενέσϑαι τὸ πρῶτον ἀνϑρώπους ἀπο-
φαίνεται καὶ τραφέντας, ὥσπερ οἱ γαλεοί, καὶ γενομένους ἱκανοὺς ξαυτοῖς βοη-
ϑεῖν ἐχβῆναι τηνικαῦτα καὶ γῆς λαβέσϑαι. καϑάπερ σὺν το πὺρ τὴν vAnv, εξ
ἧς ἀνήφϑη, μητέρα χαὶ πατέρα οὖσαν ἤσϑιεν, ὡς ὁ τὸν Kıjvxos γάμον εἰς τὰ
Ἡσιόδου παρεμβαλὼν εἴρηχεν, οὕτως ὃ A. τῶν ἀνϑρώπων πατέρα καὶ μητέρα
χοινὸν ἀποφήνας τὸν ἰχϑῦν διέβαλε πρὸς τὴν βρῶσιν; vgl. de soll. anim. 33.
982 A τοῦ δὲ γαλεοῦ τὸ φιλόστροργον . .. τίχτουσι μὲν γὰρ wıov εἶτα ζῶιον
οὐχ ἐχτὸς ἀλλ᾽ ἐντὸς ἐν ἑαυτοῖς χαὶ τρέφουσιν οὕτω χαὶ φέρουσιν ὥσπερ ἐκ
δευτέρας γενέσεως" ὅταν δὲ μείζονα γένηται, μεϑιᾶσι ϑύραζε κτλ.

3. ANAXIMENES.

A. LEBEN UND LEHRE.

1. Dıoc. Π 3.

᾿Αναξιμένης Εὐρυστράτου ΠΠιλήσιος ἤχουσεν Avasıunavögov
(ἔνιοι δὲ χαὶ Παρμενίδου φασὶν ἀχοῦσαι αὐτόν; versprengte Notiz).
οὗτος ἀρχὴν ἀέρα εἶπεν καὶ τὸ ἄπειρον. χινεῖσϑαι δὲ τὰ ἄστρα
οὐχ ὑπὸ [so BP!] γῆν, ἀλλὰ περὶ γῆν.

χέχρηταί τε λέξει [so BP] Ἰάδι ἁτιλῆι χαὶ ἀττερίττῳ. χαὶ γεγένη-
ται μέν, χαϑά φησιν ᾿Απολλόδωρος, zregl τὴν Σάρδεων ἅλωσιν, ἐτε-
λεύτησε δὲ τῆι ἑξηχοστῆι τρίτην ὀλυμπιάδι [6285]; vgl. Ah. Mus.
31, 27.

γεγόνασι δὲ χαὶ ἄλλοι δύο “αμψαχηνοί, δήτωρ καὶ ἱστορι-
χός, ὃς ἀδελφῆς υἱὸς ἦν τοῦ ῥήτορος τοῦ τὰς ᾿4“λεξάνδρου πράξεις
γεγραφότος.

2. SUIDAS.

AvaSıuevng Εὐρυστράτου ϊιλήσιος φιλόσοφος, μαϑητὴς xal
διάδοχος “Ἀναξιμάνδρου τοῦ Mılmolov, οἱ δὲ xal Παρμενίδου ἔφα-
σαν. γέγονεν (ἔν τῆι ve ὀλυμητιάδι |560/7)) ἐν τῆι Σάρδεων ἁλώ-
σει, ὅτε Κῦρος ὁ Πέρσης Κροῖσον χαϑεῖλεν [- 546].

3. Evszr. Chron. Avafıuevng φυσιχὸς ἐγνωρίζετο 01.55, 4 [557|6,
Kyros Regierungsantritt]. |

4. Arıst. Metaphys. A 4. 98425.

A. δὲ ἀέρα χαὶ “ηιογένης τιρότερον ὕδατος καὶ μάλιστ᾽ ἀρχὴν
τιϑέασι τῶν ἁτιλῶν σωμάτων... 21 τί τὸ αἴτιον; οὐ γὰρ δὴ τό
γε ὑποχείμενον αὐτὸ ποιεῖ μεταβάλλειν ἑαυτό᾽ λέγω δ᾽ οἷον οὔτε
τὸ ξύλον οὔτε ὁ χαλχὸς αἴτιος τοῦ μεταβάλλειν ἑχάτερον αὐτῶν
οὐδὲ ποιεῖ τὸ μὲν ξύλον κλίνην ὃ δὲ χαλκὸς ἀνδριάντα, ἀλλ᾽ ἕτε-
ρόν τι τῆς μεταβολῆς αἴτιος.

22 3. ANAXIMENES

5. SIMPL. Phys. 24, 26 (Theophr. Phys. Dox. fr. 2. D. 476).

‚4. δὲ Εὐρυστράτου Mılmouog, ἑταῖρος γεγονὼς Avasıudvöoov,
μίαν μὲν χαὶ αὐτὸς τὴν ὑττοχειμένην φύσιν χαὶ ἄπειρόν φησιν
ὥστιερ ἐχεῖνος, οὐχ ἀόριστον δὲ ὥστιερ ἐχεῖνος, ἀλλὰ ὡρισμένην,
ἀέρα λέγων αὐτόν᾽ διαφέρειν δὲ μανότητι χαὶ πυχγνότητι χατὰ τὰς
οὐσίας. χαὶ ἀραιούμενον μὲν ττῦρ γίνεσϑαι, τιυχνούμενον δὲ ἄνε-
μον, εἶτα νέφος, ἔτι δὲ μᾶλλον ὕδωρ, εἶτα γῆν, εἶτα λίϑους, τὰ
δὲ ἄλλα ἐχ τούτων. χίνησιν δὲ χαὶ οὗτος ἀίδιον ποιεῖ, δι᾿ ἣν
χαὶ τὴν μεταβολὴν γίνεσϑαι. 149, 82 Erri γὰρ τούτου μόνου Θεό-
φραστος ἐν τῆι ᾿Ιστορίαι τὴν udvwow εἴρηχε χαὶ πύχνωσιν, δῆλον
δὲ ὡς καὶ οἱ ἄλλοι τῆι μανότητι χαὶ σπυυχνότητι ἐχρῶντο.

6. Puurt. Strom. 3 (D. 579).

AvaSıuevnv δέ φασι τὴν τῶν ὅλων ἀρχὴν τὸν ἀέρα eircelv χαὶ
τοῦτον δἶναι τῶι μὲν μεγέϑει ἄτίειρον, ταῖς δὲ zregi αὐτὸν ποιό-
τησιν ὡρισμένον᾽ γεγγᾶσϑαί τὸ πάντα κατὰ τινὰ TTÜRVWOLV τούτου
χαὶ πάλιν ἀραίωσιν. τήν ye μὴν κίνησιν ἐξ αἰῶνος ὑπάρχειν᾽
χπιλουμένου δὲ τοῦ ἀέρος πρώτην γεγενῆσθαι λέγει τὴν γῆν πλα-
τεῖαν μάλα᾽ διὸ χαὶ χατὰ λόγον αὐτὴν ἐποχεῖσϑαι τῶι ἀέρι" χαὶ
τὸν ἥλιον χαὶ τῆν σελήνην χαὶ τὰ λοιπὰ ἄστρα τὴν ἀρχὴν τῆς
γενέσεως ἔχειν ἐκ γῆς. ἀποφαΐένεται γοῦν τὸν ἥλιον γῆν, διὰ δὲ
τὴν ὀξεῖαν χίνησιν χαὶ μάλ᾽ ἱχανῶς ϑερμὴν ταύτην καῦσιν λαβεῖν.

7. Hırror. Ref. 17 (D. 561).

A. δὲ xal αὐτὸς ὧν ΠΠιλήσιος υἱὸς δ᾽ Εὐρυστράτου, ἀέρα 1
ἄπειρον ἔφη τὴν ἀρχὴν εἶναι, ἐξ οὗ τὰ γινόμενα χαὶ τὰ γεγονότα
χαὶ τὰ ἐσόμενα χαὶ ϑεοὺς χαὶ ϑεῖα γίνεσθαι, τὰ δὲ λοιττὰ ἐκ τῶν
τούτου ἀπογόνων. τὸ δὲ εἶδος τοῦ ἀέρος τοιοῦτον᾽' ὅταν μὲν 2
ὁμαλώτατος ἦι, ὄψει ἄδηλον, δηλοῦσϑαι δὲ τῶι ψυχρῶι χαὶ τῶι
ϑερμῶι χαὶ τῶι νοτερῶι χαὶ τῶι κινουμένωι. κινεῖσϑαι δὲ dei’ οὐ
γὰρ μεταβάλλειν ὅσα μεταβάλλει, δὲ μὴ χινοῖτο. πυχνούμενον γὰρ
χαὶ ἀραιούμεγον διάφορον φαίνεσθαι" ὅταν γὰρ εἰς τὸ ἀραιότερον 8
διαχυϑῆι, srög γίνεσϑαι, ἀνέμους δὲ πάλιν εἶναι ἀέρα πυχνούμε-
γον, ἐξ ἀέρος (δὲ) γέφος ἀποτελεῖσϑαι κατὰ τὴν πίλησιν, ἔτι δὲ
μᾶλλον ὕδωρ, ἐττὶ σιλεῖον σπυυχχνωϑέντα γῆν χαὶ εἰς τὸ μάλιστα
ἱπυχνότατον] λίϑους. ὥστε τὰ κυριώτατα τῆς γενέσεως ἐναντία
δῖναι ϑερμόν τὸ χαὶ ψυχρόν. τὴν δὲ γῆν ττλατεῖαν εἶναι ἐπ᾽ 4
ἀέρος ὀχουμένην, ὁμοίως δὲ χαὶ ἥλιον χαὶ σελήνην χαὶ τὰ ἄλλα
ἄστρα πάντα πύρινα ὄντα ἐποχεῖσϑαι τῶι ἀέρι διὰ ττλάτος. γε- 5
γονέναι δὲ τὰ ἄστρα Ex γῆς διὰ τὸ τὴν ἐχμάδα &x ταύτης ἀνίστα-
σϑαι, ἧς ἀραιουμένης τὸ τιῦρ γίνεσϑαι, ἐχ δὲ τοῦ πυρὸς UETEWEL-
ζομένου τοὺς ἀστέρας συνίστασθαι. εἶναι δὲ χαὶ γεώδεις φύσεις

A. 5—13. LEBEN UND LEHRE. 23

ἐν τῶι τόπωι τῶν ἀστέρων συμτιεριφερομένας ἐχείνοις. οὐ
χινεῖσϑαι δὲ ὑπὸ γῆν τὰ ἄστρα λέγει, χαϑὼς ἕτεροι ὑπειλήφασιν,
ἀλλὰ περὶ γῆν, ὡστιερεὶ τιερὶ τὴν ἡμετέραν χεφραλὴν στρέφεται τὸ
πιλίον. χρύπτεσϑαί τε τὸν ἥλιον οὐχ ὑπὸ γῆν γενόμενον, ἀλλ
ὑπὸ τῶν τῆς γῆς ὑψηλοτέρων μερῶν Oxertöuevov xal διὰ τὴν
πλείονα ἡμῶν αὐτοῦ γενομένην ἀπόστασιν. τὰ δὲ ἄστρα μὴ ϑερ-
μαίνειν διὰ τὸ μῆχος τῆς ἀποστάσεως. ἀνέμους δὲ γεννᾶσϑαι,
ὅταν ἦι πιεπυχνωμένος 6 ἀὴρ χαὶ ὠσϑεὶς φέρηται᾽ συνελϑόντος δὲ
χαὶ ἐπὶ πιλεῖον ττ:αχυνϑέντος νέφη γεννᾶσϑαι καὶ οὕτως εἰς ὕδωρ
μεταβάλλειν. χάλαζαν δὲ γίνεσϑαι, ὅταν ἀτιὸ τῶν νεφῶν τὸ ὕδωρ
Η a > N ᾽}
χαταφερόμενον τταγῆτ᾽ χιόνα δέ, ὅταν αὐτὰ ταῦτα ἐνυγρότερα ὄντα
πῆξιν λάβηι. ἀστραττὴν δ᾽ ὅταν τὰ νέφη διιστῆται βίαι πίνευ-
μάτων᾽ τούτων γὰρ διισταμένων λαμπρὰν χαὶ πυρώδη γίνεσϑαι
τὴν αὐγήν. ἶριν δὲ γεννᾶσϑαι τῶν ἡλιακῶν αὐγῶν εἰς ἀέρα Ovve-
στῶτα σιιτιτουσῶν. σεισμὸν δὲ τῆς γῆς ἐπὶ πλεῖον ἀλλοιουμένης
ὑπὸ ϑερμασίας χαὶ ψύξεως. ταῦτα μὲν οὖν ᾿Αναξιμένης. οὗτος
ἤχμασε regt ἔτος πρῶτον τῆς πεντηχοστῆς ὀγδόης ὀλυμτιιάδος
[548/7].

8, Hermsas Irris. 7 (Ὁ. 653) ἐπειδὰν δὲ ἡγήσωμαι δόγμα ἔχειν ἀκίνητον,
᾿Ἀ.. ὑπολαβὼν ἀντιχέχραγεν᾽ ἀλλ᾽ ἐγώ σοί φημι" τὸ πᾶν ἐστιν ὃ ἀήρ, καὶ οὗτος
πυχνούμενος καὶ συνιστάμενος ὕδωρ καὶ γῇ γίνεται, ἀραιούμενος δὲ χαὶ δια-
χεόμενος αἰϑὴρ καὶ πῦρ, εἰς δὲ τὴν αὑτοῦ φύσιν ἐπανιὼν ano‘ ἀραιωϑεὶς δὲ
χαὶ πυχνωϑείς. φησίν, ἐξαλλάσσεται.

9. Cıc. Acad. II 37, 118 post [näml. Anaximandrum] eius auditor Anascimenes
infinitum aera, sed ea quae ex eo orerentur, definita: gigni autem terram, aquam,
ignem, tum ex his ommia.

10. Cıc. denat. d. 1 10, 26 post A. aera deum statwit eumque gigni esseque im-
mensum et infinitum et semper in motu, quasi aut aer sine ulla forma deus esse
possit, cum praesertim deum non modo aliqua, sed pulcherrima specie deceat
esse, aut non omne quod ortum sit mortalitas consequatur. 11. inde Anaxagoras,
qui accepit ab Anasximene disciplinam ete. Aucustin. C. Ὁ. VOII 2 iste [Ana-
ximander] Anaximenen discipulum et successorem reliquit, qui omnes rerum causas
aeri infinito dedit, nec deos negavit aut tacuit; non tamen ab ipsis aerem fac-
tum, sed ipsos ex aere ortos credidit. Ast. 17,13 (Ὁ. 302) ’A. τὸν ἀέρα (näml.
ϑεὸν εἶναι)" δεῖ δ᾽ ὑπαχούειν ἐπὶ τῶν οὕτως λεγομένων τὰς ἐνδιηκούσας τοῖς
στοιχείοις ἢ τοῖς σώμασι δυνάμεις.

11. Sımpr. Phys. 1121, 12 γενητὸν δὲ χαὶ φϑαρτὸν τὸν ἕνα κόσμον ποι-
οὔσιν, 0001 ἀεὶ μέν φασιν εἶναι χόσμον, οὐ μὴν τὸν αὐτὸν ἀεί, ἀλλὰ ἄλλοτε
ἄλλον γινόμενον χατὰά τινας χρόνων περιόδους, ὡς ᾿Αναξιμένης τε καὶ Ἡρα-
χλειτος χαὶ Διογένης καὶ ὕστερον οἱ ano τῆς Στοᾶς [s. Anaximand. 17, 8.19].

12. A&r. Π 2, 4 (Ὁ. 329» not.) χαὲ οἱ μὲν μυλοειδῶς [vgl. Hipp. 1,6], οἱ δὲ
τροχοῦ δίχην περιδινεῖσϑαι [Anaximander 8, ἢ. 21], nämlich τὸν χόσμον.

13. — II 11, 1 (D. 889) ’4. χαὶ Παρμενίδης τὴν περιφορὰν τὴν ἐξωτάτω
τῆς γῆς εἶναι τὸν οὐρανόν.

24 3. ANAXIMENES

14. Art. I113, 10 (Ὁ. 342) Ἀ. πυρίνην μὲν τὴν φύσιν τῶν ἄστρων, περιέχειν
δέ τινα καὶ γεώδη σώματα συμπεριφερόμενα τούτοις ἀόρατα. Ebenda 14,3 (D.344)
4. ἥλων δίχην ζΦαταπεπηγέναι τὰ ἄστρα τῶι κρυσταλλοειδεῖ. ἔνιοι [1] δὲ πέταλα
εἶναι πύρινα ὥσπερ ζωγραφήματα. 16,6 (Ὁ. 846) A. οὐχ ὑπὸ τὴν γῆν, περὶ
αὐτὴν δὲ στρέφεσϑαι τοὺς ἀστέρας. Arıst. Meteor. B 1. 3542 28 πολλοὺς πει-
σϑῆναι τῶν ἀρχαίων μετεωρολόγων τὸν ἥλιον μὴ φέρεσϑαι ὑπὸ γῆν ἀλλὰ περὶ
τὴν γῆν καὶ τὸν τόπον τοῦτον, ἀφανίζεσθαι δὲ καὶ ποιεῖν νύχτα διὰ τὸ ὕψη-
λὴν εἶναι πρὸς ἄρχτον τὴν γῆν. ΔΈΤ. ΠΊ9, 1. 2 Πλάτων τας ἐπισημασίας τάς
τε χειμερινὰς καὶ τὰς ϑερινὰς κατὰ τὰς τῶν ἄστρων ἐπιτολάς τε zul δυσμὰς
γίνεσϑαι. ᾿Α. δὲ διὰ μὲν ταῦτα μηδὲν τούτων, διὰ δὲ τὸν ἥλιον μόνον.

15. Arr. II 20, 2 (Ὁ. 848) ’A. πύρινον ὑπάρχειν τὸν ἥλιον ἀπεφήνατο.
22,1 (Ὁ. 852) ’4. πλατυν ὡς πέταλον τὸν ἥλιον. 28, 1 (D. 352) περὶ τροπῶν
ἡλίου. ᾿4. ὑπὸ πεπυχνωμένου ἀέρος καὶ ἀντιτύπου ἐξωϑεῖσϑαι τὰ ἄστρα.

10. Tueo Smyrn. ®. 198, 14 Hill. ἱστορεῖ ἐν ταῖς στρολογίαις
(fr. 94 Sp.], ὅτι Οἰνοπίδης εὗρε πρῶτος... ᾿ἀναξιμένης δὲ ὅτι ἣ σελήνη ἐκ τοῦ
ἡλίου ἔχει τὸ φῶς χαὶ τίνα ἐχλείπει τρόπον. ΑἘτ. ΤΙ 25, 2 ’A. (Ὁ. 356) πυρί-
vnv τὴν σελήνην.

11. Aerr. DI 3, 2 (D. 368, nach Anaximand. n. 23) ᾿Αναξιμένης ταὐτὰ
τούτωι, προστιϑεὶς τὸ ἐπὶ τῆς ϑαλάσσης, ἥτις σχιζομένη ταῖς κώπαις παρα-
στίλβει. 4, 1 (Ὁ. 370) A. νέφη μὲν γίνεσθαι παχυνϑέντος ἐπὶ πλεῖον τοῦ
ἀέρος, μᾶλλον δ᾽ ἐπισυναχϑέντος ἐχϑλίβεσθαι τοὺς ὄμβρους, χάλαζαν δέ,
ἐπειδὰν To χαταφερόμενον ὕδωρ παγῆι, χιόνα δ᾽ ὅταν συμπεριληφϑῆι τι τῶι
ὑγρῶι πνευματικόν.

18. — ΠῚ 5, 10 (Ὁ. 818) ’4. ἦριν γίνεσϑαι zart’ αὐγασμὸν ἡλίου πρὸς νέφει
πυχνῶι καὶ παχεῖ καὶ μέλανι παρα τὸ μὴ δύνασϑαι τὰς ἀχτῖνας εἰς τὸ πέραν
διαχόπτειν ἐπισυνισταμένας αὐτῶι. SCHOL. ARAT. p. 515,27 M. (aus Poseidonios)
τὴν ἶριν ’A. φησὶ γίνεσϑαι ἡνίχα ἂν ἐπιπέσωσιν αἱ τοῦ ἡλίου αὐγαὶ εἰς παχὺν
χαὶ πυχνὸν τὸν ἀέρα. ὅϑεν τὸ μὲν πρότερον αὐτοῦ τοῦ ἡλίου φοινικοῦν
φαίνεται διακαιόμενον ὑπὸ τῶν ἀχτίνων, τὸ δὲ μέλαν ᾿καταχρατούμενον ὑπὸ
τῆς ὑγρότητος. χαὶ γυχτὸς δέ φησι γίνεσϑαι τὴν ἶριν ἀπὸ τῆς σελήνης, ἀλλ᾽
οὐ πολλάκις διὰ τὸ μὴ πανσέληνον εἶναι διὰ παντὸς καὶ ἀσϑενέστερον αὐτὴν
φῶς ἔχειν τοῦ ἡλίου.

19. GALEn. in Hipp. de hum. HI XVI 395 K. (mittelbar aus Poseidonios)
A. δὲ ἐξ ὕδατος zul ἀέρος γίνεσϑαι τοὺς ἀνέμους βούλεται καὶ [τῆ] ῥύμηι τινὶ
ἀγνώστωι φέρεσϑαι βιαίως καὶ τάχιστα ὡς τὰ πτηνὰ πέτεσϑαι.

20. Arr. III 10, 8 (Ὁ. 377) ’A. τραπεζοειδῆ [nämlich τὴν γῆν]. Arıstor.
de caelo B 13. 294b 13 ’A. δὲ χαὶ ᾿ἀναξαγόρας καὶ Δημόκριτος τὸ πλάτος αἴτιον
εἶναί φασι τοῦ μένειν αὐτήν" οὐ γαρ τέμνειν, αλλ᾽ ἐπιπωματίξειν τὸν ἀέρα
τὸν χάτωϑεν, ὅπερ φαίνεται τὰ πλάτος ἔχοντα τῶν σωμάτων ποιεῖν" ταῦτα
γὰρ καὶ πρὸς τοὺς ἀνέμους ἔχει δυσκινήτως διὰ τὴν ἀντέρεισιν. ταὐτὸ δὴ
τοῦτο ποιεῖν τῶι πλάτει φασὶ τὴν γὴν πρὸς τον ὑποχείμενον ἀέρα. τὸν δ᾽
οὐχ ἔχοντα [ποῦ ἘΠ τοῦ} μεταστῆναι τόπον ἱκανὸν ἀϑρόον τῶι χάτωϑεν

ἠρεμεῖν, ὥσπερ τὸ ἐν ταῖς χλεψύδραις ὕδωρ. Vgl. Aet. III 1ὅ, 8 (Ὁ. 380).

21. ΑΒΙΒΤΟΥ. Meteor. Β 7.3655 6 4. δέ φησι βφεχομένην τὴν γῆν xal ξηραι-
γομένην ῥήγνυσϑαι χαὶ ὑπὸ τούτων τῶν ἀπορρηγνυμένων κολωνῶν ἐμπιπτόν-
τῶν σείεσϑαι᾽ διὸ χαὶ ylyveodaı τοὺς σεισμοὺς ἔν τε τοῖς αὐχμοῖς χαὶ πάλιν
ἐν ταῖς ὑπερομβριάις" ἔν TE γὰρ τοῖς αὐχμοῖς, ὥσπερ εἴρηται, ξηραινομένην

A. 14—23. LEBEN UND LEHRE. B. 1.2. FRAGMENTE. 25

ῥήγνυσθαι, zal ὑπὸ τῶν ὑδάτων ὑπερυγραινομένην διαπίπτειν. Vgl. Aet. ΠῚ
15, 8. Senec. Nat. Qu. VI 10 und S. 20.n. 28.

22. Garen. in Hipp. ἃ. nat.h. XV 25 H. aus Sabinos οὔτε γὰρ πάμπαν ἀέρα
λέγω τὸν ἄνϑρωπον ὥσπερ ᾿Α.

23. Prrtoronx. de anima 9,9 Hayd. οἱ δὲ ἀερίαν [nämlich τὴν ψυχήν] ὡς
4. χαί τινες τῶν Στωιχῶν. 87,2 Διογένης ὃ ᾿Απολλωνιάτης καὶ A. ἀρχὴν τῶν
ὄντων τὸν ἄερα λέγοντες ἐχ τούτου χαὶ τὴν ψυχὴν ἔλεγον, καὶ γινώσκειν μὲν
πάντα τὴν ψυχὴν ὡς ἔχουσαν τὴν τῶν πάντων ἀρχήν, κινητικωτάτην δὲ εἶναι
διὰ λεπτομέρειαν. Vgl. ἔν. 2; Aet. IV 8, 2. Plato Phaedon p. 908.

B. FRAGMENTE.

1. Put. de prim frig. 8. 947 F.

ἢ χαϑάπερ A. ὃ παλαιὸς ὥιετο, μήτε τὸ ψυχρὸν ἐν οὐσίαι
μήτε τὸ ϑερμὸν ἀπολείπτωμεν, ἀλλὰ πάϑη κοινὰ τῆς ὕλης ἐτίι-
γιγνόμενα ταῖς μεταβολαῖς" τὸ γὰρ συστελλόμεγον αὐτῆς καὶ πσπύυ-
χγούμεγον ψυχρὸν εἶναί φησι, τὸ δ᾽ ἀραιὸν χαὶ τὸ χαλαρόν (οὕτω
WS ὀνομάσας χαὶ τῶι ῥήματι) ϑερμόν. ὅϑεν οὐχ ἀτιξδικότως λέ-
γεσϑαι τὸ χαὶ ϑερμὰ τὸν ἄνϑρωτπιον ἐχ τοῦ στόματος χαὶ ψυχρὰ
μεϑιέναι᾽ ψύχεται γὰρ ἡ πνοὴ σπιιεσϑεῖσα χαὶ πυχνωϑεῖσα τοῖς
χείλεσιν, ἀνειμένου δὲ τοῦ στόματος Exreintovoa γίγνεται ϑερμὸν
ὑπὸ μαγότητος. τοῦτο μὲν οὖν ἀγνόημα στοιεῖται τοῦ ἀνδρὸς ὃ
᾿Τριστοτέλης |Probl. 84, 7. 964" 102] ἀνειμένου γὰρ τοῦ στόματος
ἐχχινεῖσϑαι τὸ ϑερμὸν ἐξ ἡμῶν αὐτῶν, ὅταν δὲ συστρέψαντες τὰ
χείλη φυσήσωμεν οὐ τὸν ἐξ ἡμῶν ἀλλὰ τὸν ἀέρα τὸν τιρὸ τοῦ
στόματος ὠϑεῖσϑαι ψυχρὸν ὄντα χαὶ σπιροσεμτείτιτειν.

2. ἀν 13,4 (D. 278).

AvaSıuevng Εὐρυστράτου πιλήσιος ἀρχὴν τῶν ὄντων ἀέρα
ἀπεφήνατο᾽ Ex γὰρ τούτου πάντα γίγνεσϑαι χαὶ εἰς αὐτὸν πάλιν
ἀναλύεσθαι. “οἷον ἡ ψυχή, φησίν, ἡ ἡμετέρα ἀὴρ οὖσα
συγχρατεῖ ἡμᾶς, καὶ ὅλον τὸν κόσμον πνεῦμα χαὶ ἀὴρ
περιέχει λέγεται δὲ συνωνύμως ἀὴρ καὶ πνεῦμα. ἁμαρτάνει
δὲ ἐξ ἀπλοῦ χαὶ μονοειδοῦς ἀέρος χαὶ πνεύματος δοχῶν συγε-
στάναι τὰ ζῶια ἀδύνατον γὰρ ἀρχὴν μίαν τὴν ὕλην τῶν ὄντων
ὑποστῆναι, ἀλλὰ xal τὸ ποιοῦν αἴτιον χρὴ ὑτιοτυϑέναι᾽ οἷον ἄρ-
γυρος οὐχ ἀρχεῖ πρὸς τὸ ἔχπωμα γενέσϑαι, ἐὰν μὴ τὸ ποιοῦν Nu
τουτέστιν ἀργυροχότιος᾽ ὁμοίως χαὶ ἐπὶ τοῦ χαλχοῦ χαὶ τοῦ
ξύλου χαὶ τῆς ἄλλης ὕλης.

1. Das sich zusammenziehende und verdichtende der Materie ist das
Kalte, das Dünne und Schlaffe dagegen das Warme.

2. Wie unsre Seele Luft ist und uns dadurch zusammenhält, so
umspannt Odem und Luft die ganze Weltordnung.

26 3. ANAXIMENES Fr. 3. 4. PYTHAGORAS 1.2.

“ 8. OLYMPIoDor. de arte sacra lapidis philosophorum e. 25 (Berthelot Coll.
Alchym. gr. I 2 p. 83, 7).
μίαν δέ χινουμένην ἄτιειρον ἀρχὴν πάντων τῶν ὄντων δοξάζει
᾿Ἵναξιμένης τὸν ἀέρα. λέγει γὰρ οὕτως" “ἐγγύς ἐστιν ὃ ἀὴρ
τοῦ ἀσωμάτου χαὶ ὅτι κατ᾽ ἔχροιαν τούτου γινόμεϑα,
ἀνάγκη αὐτὸν καὶ ἄπειρον δῖναι χαὶ πλούσιον διὰ τὸ
μηδέποτε ἐχλείπ ιν, (Schwindel, vgl. Anaximander n. 14. 15.)

3. Die Luft steht dem Unkörperlichen nahe, und weil wir durch
den Ausfluss derselben entstehen, muss sie unendlich und reich sein,
da sie niemals ausgeht.

4. PYTHAGORAS

Da es keine Schriften des Pythagoras gab und überhaupt vor Philolaos
Zeit nur mündliche Tradition der eigentlichen Schule bestand, so giebt es hier
keine Doxographie. Die Biographie muss sich im Ganzen bei der früh be-
ginnenden Legendenbildung aaf die ältesten Zeugnisse bis Aristoteles und
dessen Schule (mit Auswahl) beschränken. Die Zeugnisse des Xenophanes
(fr. 7], Heraklit [40. 129], Empedokles [129], Ion [1] über P. s. u. diesen!

1. Hrrop. Il 123 πρῶτοι δὲ καὶ τόνδε τὸν λόγον Αἰγύπτιοί εἰσὶ οἱ εἰπόν-
τες, ὡς ἀνϑρώπου ψυχὴ ἀϑανατός ἐστι, τοῦ σώματος δὲ χαταφϑίνοντος ἐς
ἄλλο ζῶιον αἰεὶ γινόμενον ἐσδύεται, ἐπεὰν δὲ πάντα περιέλϑηι τὰ χερσαῖα καὶ
τὰ ϑαλασσια χαὶ τα πετεινά, αὖτις ἐς ἀνθρώπου σῶμα γινόμενον ἐσδύνειν,
τὴν περιήλυσιν δὲ αὐτῆι γίνεσϑαι ἐν τρισχιλίοισι ἔτεσι. τούτωι τῶι λόγωι
εἰσὶ οἱ Ἑλλήνων ἐχρήσαντο, οἱ μὲν πρότερον οἱ δὲ ὕστερον, ὡς ἰδίωι ἑωυτῶν
ἐόντι" τῶν ἐγὼ εἰδὼς τὰ οὐνόματα οὐ γράφω. ΤΙ 81 οὐ μέντοι ἔς γε τὰ ἱρὰ
[der Agypter] ἐσφέρεται εἰρίνεα οὐδὲ συγχαταϑάπτεταί σφι᾿ οὐ γὰρ ὅσιον.
ὁμολογέουσι δὲ ταῦτα τοῖσι Ὀρφιχοῖσι χαλεομένοισι χαὶ Βακχιχοῖσι, ἐοῦσι δὲ
Αἰγυπτίοισι, καὶ Πυϑαγορείοισι" οὐδὲ γὰρ τούτων τῶν ὀργίων μετέχοντα
ὅσιόν ἐστι ἐν εἰρινέοισι εἵμασι ϑαφϑῆναι. ἔστι δὲ περὶ αὐτῶν ἱρὸς λόγος
λεγόμενος.

2. — IV 95 ὡς δὲ ἐγὼ πυνϑάνομαι τῶν τὸν “Ἑλλήσποντον οἰχεόντων
Ἑλλήνων χαὶ Πόντον, τὸν Σάλμοξιν τοῦτον ἐόντα ἄνϑρωπον δουλεῦσαι ἐν
Σάμωι, δουλεῦσαι δὲ Πυϑαγόρηι τῶι Μνησάρχου. ἐνθεῦτεν δὲ αὐτὸν γενό-
μενον ἐλεύϑερον χρήματα κτήσασϑαι μεγάλα, χτησάμενον δὲ ἀπελϑεῖν ἐς τὴν
ἑωυτοῦ. ἅτε δὲ χαχοβίων τε ἐόντων τῶν Θρηΐχων καὶ ὑπαφρονεστέρων, τὸν
Σάλμοξιν τοῦτον ἐπιστάμενον διάιτάν τε Ἰάϑα καὶ ἤϑεα βαϑύτερα ἢ κατὰ
Θρήικας, οἷα “Ἑλλησί τε ὁμιλήσαντα καὶ Ἑλλήνων οὐ τῷ ἀσϑενεστάτωι σοφι-
στῆε Πυϑαγόρηι, κατασχευάσασϑαι ἀνδρεῶνα, ἐς τὸν πανδοχεύοντα τῶν ἀστῶν
τοῦς πρώτους καὶ εὐωχέοντα ἀναδιδάσχειν, ὡς οὔτε αὐτὸς οὔτε οἱ συμπόται
αὐτοῦ οὔτε οἱ ἐκ τούτων αἰεὶ γινόμενοι ἀποθϑανέονται, ἀλλ᾽ ἥξουσι ἐς χῶρον
τοῦτον, ἵνα αἰεί περιεόντες ἕξουσι τὰ ἀγαϑά. ἐν ὧι δὲ ἐποίει τὰ καταλεχϑέντα
καὶ ἔλεγε ταῦτα, ἐν τούτωι χατάγεον οἴχημα ἐποιεῖτο. ὡς δέ οἱ παντελέως
εἶχε τὸ οἴχημα, ἐκ μὲν τῶν Θρηίχων ἠφανίσϑη, χαταβὰς δὲ κάτω ἐς τὸ

PYTHAGORAS 2—7. LEBEN. 27

κατάγεον οἴχημα διαιτᾶτο ἐπ᾽ ἔτεα τρία" οἱ δέ μιν ἐπόϑεόν τε χαὶ ἐπένϑεον
ὡς τεϑνεῶτα. τετάρτωι δὲ ἔτει ἐφάνη τοῖσι Θρήιξι καὶ οὕτω πιϑανά σφι ἐγέ-
vero τὰ ἔλεγε ὃ Σάλμοξις. ταῦτά φασί μεν ποιῆσαι. ἐγὼ δὲ περὶ μὲν τούτου
καὶ τοῦ καταγέου οἰκήματος οὔτε ἀπιστέω οὔτε ὧν πιστεύω τι λίην, δοκέω
δὲ πολλοῖσι ἔτεσι πρότερον τὸν Σάλμοξιν τοῦτον γενέσϑαι Πυϑαγόρεω.

3. Dıoc. VIII 8 φησὶ δὲ χαὶ ᾿Αριστόξενος τὰ πλεῖστα τῶν ἠϑιχῶν do-
γμάτων λαβεῖν τὸν Πυϑαγόραν παρὰ Θεμιστοκχλείας τῆς ἐν Δελφοῖς:

4. Isocr. Bus. 28 Πυϑαγόρας ὃ Σάμιος... ἀφικόμενος εἰς Αἴγυπτον χαὶ
μαϑητὴς ἐχείνων γενόμενος τήν τ ᾿ ἄλλην φιλοσοφίαν πρῶτος εἰς τοὺς Ἕλληνας
ἐχόμισε καὶ τὰ περὶ τὰς ϑυσίας zal τὰς ἁγιστείας τὰς ἐν τοῖς ἱεροῖς ἐπιφανέ-
στερον τῶν ἄλλων ἐσπούδασεν ἡγούμενος, εἰ καὶ μηδὲν αὐτῶι διὰ ταῦτα πλέον
γίγνοιτο παρὰ τῶν ϑεῶν, ἀλλ᾽ οὖν παρά γε τοῖς ἀνϑρώποις &x τούτων μά-
λιστ᾽ εὐδοχιμήσειν. 29. ὅπερ αὐτῶι καὶ συνέβη. τοσοῦτον γὰρ εὐδοξίαι τοὺς ἄλλους
ὑπερέβαλ εν, ὥστε καὶ τοὺς νεωτέρους ἅπαντας ἐπιϑυμεῖν αὐτοῦ μαϑητὰς εἶναι,
καὶ τοὺς πρεσβυτέρους ἥδιον δρᾶν τοῦς παῖδας τοὺς αὑτῶν ἐχείνωι συ:
μένους ἢ τῶν οἰχείων ἐπιμελουμένους. καὶ τούτοις οὐχ οἷόν τ᾿ ἀπιστεῖν᾽ ἔτι
γὰρ καὶ νῦν τοὺς προσποιουμένους ἐχείνου μαϑητὰς εἶναι μᾶλλον σιγῶντας
ϑαυμάζουσιν ἢ τοὺς ἐπὶ τῶι λέγειν μεγίστην δόξαν ἔχοντας.

5. Dıos. VII 56 ᾿Αλχιδάμας δ᾽ ἐν τῶι Φυσικῶι φησι... τὸν δὲ [Empe-
dokles] ᾿ἀναξαγόρου διαχοῦσαι χαὶ Πυϑαγόρου καὶ τοῦ μὲν τὴν σεμνότητα ζη-
λῶσαι τοῦ τε βίου καὶ τοῦ σχήματος, τοῦ δὲ τὴν φυσιολογίαν. Arıst. Rhet.
B 23. 1398 9 χαὶ ὡς ᾿Αλχιδάμας [fr. 5 Sauppel, ὅ ὅτι πάντες τοὺς σοφοὺς τιμῶσιν.
Πάριοι γοῦν ᾿Αρχίλοχον χαίπερ βλάσφημον Ovra τετιμήχασι.... καὶ Ἰταλιῶται
Πυϑαγόραν χαὶ “Παμψακχηνοὶ ᾿Αἀναξαγόραν ξένον ὄντα ἔϑαψαν χαὶ τιμῶσιν
ἔτι χαὶ νῦν.

6. LAerT. IX 38 δοχεῖ δέ (Demokrit), φησὶν ὃ Θρασύλος ζηλωτὴς γεγο-
vevaı τῶν Πυϑαγοριχῶν᾽ ἀλλὰ χαὶ αὐτοῦ Πυϑαγόρου μέμνηται ϑαυμάζων
αὐτὸν ἐν τῶι ὁμωνύμωι συγγράμματι (nämlich Πυϑαγόρης περὲ τῆς τοῦ σοφοῦ
διαϑέσεως ὃ 46). πάντα δὲ δοχεῖν παρὰ τούτου λαβεῖν χαὶ αὐτοῦ δ᾽ ἂν ἀκη-
χοέναι, εἰ μὴ τὰ τῶν χρόνων ἐμάχετο. πάντως μέντοι τῶν Πυϑαγορικχῶν τινος
ἀχοῦσαί φησιν αὐτὸν Γλαῦχος ὃ Ῥηγῖνος κατὰ τοὺς αὐτοὺς χρόνους αὐτῶι
γεγονώς. Porph. V.P.3 Δοῦρις δ᾽ ὃ Σάμιος ἐν δευτέρωι τῶν Ὥρων παῖδα τ᾽
αὐτοῦ (des Pythagoras) ἀναγράφει ᾿Αρίμνηστον χαὶ διδάσχαλόν φησι γενέσϑαι
Δημοκρίτου. τὸν δ᾽ ᾿Αρίμνηστον χατελϑόντ᾽ ἀπὸ τῆς φυγῆς χαλκοῦν ἀνάϑημα
τῶι ἱερῶι τῆι Ἥρας ἀναϑεῖναι τὴν διάμετρον ἔχον ἐγγὺς δύο πήχεων, οὗ ἐπί-
γραμμα nv ἐγγεγραμμένον τόδε"

Ilv3ayoosw φίλος υἱὸς ᾿Αρίμνηστος μ᾽ ἀνέϑηχε
πολλὰς ἐξευρὼν εἰνὶ λόγοις σοφίας.
τοῦτο δ᾽ ἀνελόντα Ziuov τὸν ἁρμονικὸν, καὶ τὸν χανόνα σφετερισάμενον
ἐξενεγχεῖν ὡς ἰδιον. εἶναι μὲν οὖν ἑπτὰ τὰς ἀναγεγραμμένας σοφίας, διὰ δὲ
τὴν μίαν, nv Zi ἵμος ὑφείλετο, συναφανισϑῆναι χαὶ τὰς ἄλλας τὰς ἐν τῶι ἀνα-
ϑήματι γεγραμμένας. Über diese Fälschung 5. Srmos.

7. Arısror. Metaph. A 5. 986229 zul γὰρ ἐγένετο τὴν ἡλικίαν ᾿Αλχμαίων
(νέος. ἐπὶ γέροντι Πυϑαγόραι (vgl. Iambl. V. P. 104). Aus Aristoteles Buch
Περὶ τῶν Πυϑαγορείων [Rose fr. 191] AroLıon. mir. 6 τούτοις δὲ ἐπιγενόμενος
[Epimenides, Aristeas, Hermotimos, Abaris, Pherekydes] Πυϑαγόρας Μνησάρχου
υἱὸς τὸ μὲν πρῶτον διεπονεῖτο περὶ τὰ μαϑήματα χαὶ τοὺς ἀριϑμούς, ὕστερον
δέ ποτε zul τῆς Φερεχύδου τερατοποιίας οὐκ ἀπέστη. χαὶ γὰρ (ἐν) Μεταποντίωι

28 4. PYTHAGORAS

πλοίου εἰσερχομένου φορτίον ἔχοντος καὶ τῶν παρατυχόντων εὐχομένων σω-
στὸν χατελϑεῖν διὰ τὸν φόρτον ἑστῶτα τοῦτον εἰπεῖν “γεχρὸν τοίνυν φανή-
σεται ὑμῖν σῶμα ἄγον τὸ πλοῖον τοῦτο. πάλιν δ᾽ ἐν Καυλωνίαι, ὥς φησιν
᾿Δριστοτέλης (προυσήμηνε τὴν λευχὴν ἄρχτον. καὶ ὃ αὐτος ᾿Αριστοτέλης) γρά-
φων περὶ αὐτοῦ πολλὰ μὲν καὶ ἄλλα λέγει καὶ “τὸν ἐν Τυρρηνίαι, φησίν,
δάχνοντα ϑανάσιμον ὄφιν αὐτὸς δάκνων ἀπέκτεινεν. καὶ τὴν γενομένην δὲ
στάσιν τοῖς Πυϑαγορείοις προειπεῖν. διὸ καὶ εἰς Μεταπόντιον ἀπῆιρεν ὑπὸ
μηδενὸς ϑεωρηϑείς, καὶ ὑπὸ τοῦ Κάσα ποταμοῦ διαβαίνων σὺν ἄλλοις ἤχουσε
φωνὴν μεγάλην ὑπὲρ ἀνϑρωπον᾽" “Πυϑαγόρα, χαῖρε. τοὺς δὲ παρόντας περι-
δεεῖς γενέσϑαι. ἐφάνη δέ ποτε καὶ ἐν Κρότωνι καὶ ἐν Μεταποντίωι τῆι αὐτῆι
ἡμέραι χαὶ ὥραι. ἐν ϑεάτρωι δὲ χαϑήμενός ποτε ἐξανίστατο, ὡς φησιν ’Agı-
στοτέλης, καὶ τὸν ἴδιον μηρὸν παρέφηνε τοῖς χαϑημένοις ὡς χρυσοῦν. TAMBL.
V.P. 31 [Ar. fr. 192] ἱστορεῖ δὲ καὶ ᾿Αριστοτέλης ἐν τοῖς Περὶ τῆς Πυϑαγο-
ρικῆς φιλοσοφίας διαίρεσίν τινα τοιάνδε ὑπὸ τῶν ἀνδρῶν ἐν τοῖς πάνυ ἀπορ-
ρήτοις διαφυλάττεσϑαι᾽ τοῦ λογικοῦ ζώιου τὸ μέν ἐστι ϑεός, τὸ δ᾽ ἄνϑρωπος,
τὸ δὲ οἷον Πυϑαγόρας.

8. Crem. Al. Strom. 162 p. 862 Ρ, Πυϑαγόρας μὲν οὖν Μνησάρχου Σά-
μιος, ὥς φησιν Ἱππόβοτος, ὡς δὲ ᾿Δριστόξενος ἐν τῶι Πυϑαγόρου βίωι καὶ
᾿Αρίσταρχος [ριστοτέλης Preller] zei Θεόπομπος Τυρρηνὸς ἦν, ὡς δὲ Νεάνϑης
Σύριος ἢ Τύριος. ὥστε εἶναι κατὰ τοὺς πλείστους τὸν Πυϑαγόραν βάρβαρον
τὸ γένος. Dioc. VII 1 ὡς ᾿Αριστόξενος Τυρρηνὸς ἀπὸ μιᾶς τῶν νήσων ἃς
χατέσχον ᾿Αϑηναῖοι Τυρρηνοὺς ἐχβαλόντες [Lemnos, vgl. Neanthes b. Porph.
V.P.2]. Dioc. I 118 ᾿ἀριστόξενος δ᾽ ἐν τῶι Περὶ Πυϑαγόρου zal τῶν yvo-
oluwv αὐτοῦ φησι νοσήσαντα αὐτὸν [Pherekydes]) ὑπὸ Πυϑαγόρου ταφῆναι Ev
Δήλωι. Porruyr. V.P.9 γεγονότα δ᾽ ἐτῶν τεσσεράχοντα, φησὶν ὃ ᾿Αριστό-
ξενος, καὶ δρῶντα τὴν τοῦ Πολυχράτους τυραννίδα συντονωτέραν οὖσαν, ὥστε
χαλῶς ἔχειν ἐλευϑέρωι ἀνδρὶ τὴν ἐπιστασίαν τε καὶ δεσποτείαν [un] ὑπομένειν,
οὕτως δὴ τὴν εἰς Ἰταλίαν ἄπαρσιν ποιήσασϑαι. ὙΠΈΟΙ,. arith. (aus Anatolios)
p. 40 Ast. ᾿ἀνδροχύδης δὲ ὃ Πυϑαγορικὸς ὃ Περὶ τῶν συμβόλων γράψας καὶ
Εὐβουλίδης 6 Πυϑαγορικὸς καὶ ᾿Αριστόξενος καὶ Ἱππόβοτος χαὶ Νεάνϑης οἱ
(τὰν χατὰ τὸν ἄνδρα ἀναγράψαντες σις ἔτεσι τὰς μετεμψυχώσεις τᾶς αὐτῶι
συμβεβηχυίας ἔφασαν γεγονέναι (201 Jahre Diog. VIII 14, 462 Comm. Luc.
Bern. 289, 12 Us. vgl. Rohde Psych. II? 419). Dioc. VIIL 4 τοῦτόν [Pythagoras]
φησιν Ἡρακλείδης ὃ Ποντιχὸς Lfr. 37 Voss.) περὲ αὑτοῦ τάδε λέγειν, ὡς εἴη
ποτέ γεγονὼς Αἰϑαλίδης καὶ Ἑρμοῦ υἱὸς νομισϑείη" τὸν δὲ Ἑρμῆν εἰπεῖν αὐτῶι
ἐλέσϑαι 8 τι ἂν βούληται πλὴν ἀϑανασίας. αἰτήσασϑαι οὖν ζῶντα καὶ τελευ-
τῶντα μνήμην ἔχειν τῶν συμβαινόντων. ἐν μὲν οὖν τῆι ζωῆι πάντων διαμνη-
μονεῦσαι᾽ ἐπεὶ δὲ ἀποϑάνοι, τηρῆσαι τὴν αὐτὴν μνήμην. χρόνωι δ᾽ ὕστερον
εἰς Εὔφορβον ἐλϑεῖν καὶ ὑπὸ Μενέλεω τρωϑῆργαι. ὁ δ᾽ Εὔφορβος ἔλεγεν, ὡς
Αἰϑαλίδης ποτὲ γεγόνοι καὶ ὅτι παρ᾽ Ἑρμοῦ τὸ δῶρον λάβοι χαὶ τὴν τῆς
ψυχῆς περιπόλησιν, ὡς περιεπολήϑη καὶ εἰς ὅσα φυτὰ καὶ ζῶια παρεγένετο καὶ
000 ἡ ψυχὴ ἔν τῶι "Adnı ἔπαϑε καὶ αἱ λοιπαὶ τίνα ὑπομένουσιν. (5) ἐπειδὴ δὲ
Εὔφορβος ἀποϑάνοι, μεταβῆναι τὴν ψυχὴν αὐτοῦ εἰς Eguorıuor, ὃς χαὶ αὐτὸς
πίστιν ϑέλων δοῦναι ἐπανῆλϑεν εἰς Βραγχίδας καὶ εἰσελϑῶὼν εἰς To τοῦ ᾿Απόλ-
λωνος ἱερὸν ἐπέδειξεν ἣν Μενέλαος ἀνέϑηχεν ἀσπίδα (ἔφη γὰρ αὐτόν, ὅτ᾽ ἀπέπλει
ἐχ Τροίας, ἀναϑεῖναι τῶι ᾿ἡπόλλωνι τὴν ἀσπίδα) διασεσηπυῖαν ἤδη, μόνον δὲ δια-
μένον τὸ ἐλεφάντινον πρόσωπον. ἐπειδὴ δὲ “Ἑρμότιμος ἀπέϑανε, γενέσϑαι
Πύρρον τὸν Δήλιον ἁλιέα᾽ καὶ πάντα πάλιν μνημονεύειν, πῶς πρόσϑεν Αἰϑα-

PYTHAGORAS 7—13. LEBEN. 29

Aldng, εἶτ᾽ Εὔφορβος, εἶτα Ἑρμότιμος, εἶτα Πύρρος γένοιτο. ἐπειδὴ δὲ Πύρρος
ἀπέϑανε, γενέσϑαι Πυϑαγόραν καὶ πάντων τῶν εἰρημένων μεμνῆσϑαι. |

9, Poren. V. P. 7 πλὴν τοσαύτηι γε ἁγνείαι φησὶν Εὔδοξος Ev τῆι ἑβδόμηι
τῆς Γῆς περιόδου χεχρῆσϑαι καὶ τῆι περὲ τοὺς φόνους φυγῆι καὶ τῶν ἐφ᾽ ἀβολτ,
ὄντων, ὡς μὴ μόνον τῶν ἐμψύχων ἀπέχεσϑαι, ἀλλὰ καὶ μαγείροις καὶ ϑηρα-
τορσι μηδέποτε πλησιάζειν. Onzsıcrır. fr. 10 [Strab. XV 716] εἰπόντος d ὁτι
χαὶ Πυϑαγόρας τοιαῦτα λέγοι χελεύοι τε ἐμψύχων ἀπέχεσϑαι κτλ. D1oG. ΝΗΙ 20
ὅ γε μὴν ᾿Αριστόξενος [FHG IH 273 fr. 7] πάντα μὲν τὰ ἄλλα συγχωρεῖν αὐτὸν
ἐσϑίειν ἔμψυχα, μόνον δ᾽ ἀπέχεσϑαι βοὸς ἀροτῆρος καὶ χριοῦ. ru. ΙΥ͂ 11,1
opinio vetus falsa occupavit et convaluit Pythagoram philosophum non esita-
visse ex animalibus, item abstinuisse fabulo quem Graeci xvauov appellant.
2. ex hac opinione Callimachus poeta seripsit

χαὶ χυάμων ἄπο χεῖρας ἔχειν, ἀνιῶντος ἐδεστοῦ,

χαγώ, Πυϑαγόρας ὡς ἐχέλευε, λέγω.
...4. Sed Aristoxenus musicus, vir literarum veterum diligentissimus, Aristoteli
philosophi auditor, in libro quem de Pythagora reliquit, nullo saepius legumento
Pythagoram dieit usum quam fabis, quoniam is cibus et subduceret sensim alvum
et levigaret. 5. verba ipsa Aristoxeni subscripsi: Πυϑαγόρας δὲ τῶν ὀσπρίων
μάλιστα τὸν χυάμον ἐδοκίμασεν" λίαν κινητικόν τε γὰρ εἶναι xal διαχωρητι-
χόν" διὸ χαὶ μάλιστα χέχρηται αὐτῶι. 6. porculis quoque minusculis et haedis
tenerioribus victitasse, idem Aristoxenus refert. 1. quam rem videtur cognovisse
e Xenophilo Pythagorico familiari suo et ex quwibusdam alüs natu maioribus,
qui ab aetate Pythagorae (haud tantum aberant).

10. Prar. rep. X 600A ἀλλὰ δὴ εἰ un δημοσίαι, ἰδίαι τισὶν ἡγεμὼν παι-
δείας αὐτὸς ζῶν λέγεται Ὅμηρος γενέσϑαι, οἱ ἐχεῖνον ἠγάπων ἐπὶ συνουσίαι
χαὶ τοῖς ὑστέροις ὁδόν τινα παρέδοσαν βίου Ὁμηριχήν, ὥσπερ Πυϑαγόρας
αὐτός τε διαφερόντως ἐπὶ τούτωι ἠγαπήϑη, καὶ οἱ ὕστεροι ἔτι χαὶ νῦν Πυϑα-
γόρειον τρόπον ἐπονομάζοντες τοῦ βίου διαφανεῖς πη δοχοῦσιν εἶναι ἐν τοῖς
ἄλλοις. Diog. ΥΠΠ 45 ἤχμαζε δὲ (Pythagoras) [καὶ] χατὰ τὴν ἑξηχοστὴν ὀλυμ-
πιάδα [540---581], χαὶ αὐτοῦ τὸ σύστημα διέμεινε μέχρι γενεῶν ἐννέα ἢ καὶ
δέχα. 40. τελευταῖοι γὰρ ἐγένοντο τῶν Πυϑαγορείων, οὺς χαὶ ᾿Αριστόξενος
εἶδε, Ξενόφιλός τε ὃ Χαλχιδεὺς ἀπὸ Θράικης χαὶ Φάντων ὃ Φλιασιος καὶ
Ἐχεχράτης χαὶ Διοκλῆς καὶ Πολύμναστος Φλιάσιοι χαὶ αὐτοί. ἦσαν δ᾽ dxooaral
Φιλολάου χαὶ Εὐρύτου τῶν Ταραντίνων.

11. Hıpror. Ref. 1 2, 11 (Dox. 557) Διόδωρος δὲ ὃ Ἐρετριεὺς χαὶ ᾿Αριστό-
ξενος ὃ μουσιχός φασι πρὸς Ζαράταν τὸν Χαλδαῖον ἐληλυϑέναι Πυϑαγόραν.

12. Ῥιοα. VIII 14 χαὶ πρῶτον εἰς τοὺς Ἕλληνας μέτρα χαὶ σταϑμὰ εἰση-
γήσασϑαι, χαϑά φησιν ᾿Αριστόξενος ὃ μουσιχός. Porph. Υ. Ρ. 22 προσῆλϑον
δ᾽ αὐτῶι, ὥς φησιν ᾿Δἀριστόξενος, καὶ Asvzavol χαὶ Μεσσάπιοι χαὶ Πευχέτιοι
χαὶ Ῥωμαῖοι. vgl. Iambl. Υ. Ρ. 241.

13. Porpm. V.P.4 Τίμαιος δ᾽ ἱστορεῖ τὴν Πυϑαγόρου ϑυγατέρα zai παρ-
ϑένον οὖσαν ἡγεῖσϑαι τῶν παρϑένων ἐν Κρότωνι χαὶ γυναῖχα τῶν γυναιχῶν.
τὴν δ᾽ οἰχίαν Δήμητρος ἱερὸν ποιῆσαι τοὺς Κροτωνιάτας, τὸν δὲ στενωπὸν
καλεῖν Μουσεῖον. Besser Iambl. Υ. P. 170 γήμαντα δὲ τὴν γεννηθεῖσαν αὐτῶι
ϑυγατέρα, μετὰ ταῦτα δὲ Μένωνι {Μίλωνι Menage aus $ 267) τῶι Κροτωνιάτηι
συνοιχήσασαν, ἀγαγεῖν οὕτως ὥστε παρϑένον μὲν οὖσαν ἡγεῖσϑαι τῶν χορῶν,
γυναῖχα δὲ γενομένην πρώτην προσιέναι τοῖς βωμοῖς᾽ τοὺς δὲ Meranovrlvovg
διὰ μνήμης ἔχοντας ἔτι τὸν Πυϑαγόραν καὶ μετὰ τοὺς αὐτοῦ χρόνους τὴν

30 4. PYTHAGORAS

μὲν οἰχίαν αὐτοῦ Δήμητρος ἱερόν τελέσαι, τὸν δὲ στενωπὸν Μουσεῖον. Tustın.
20, 4 [Timaios] Pythagoras cum annos viginti Crotonae egisset, Metapontum
emigravit ibique decessit: cwius tanta admiratio fuwit ut ex domo eius templum
facerent. Vgl. Cic. ἃ. fin. V 2, 4.

14. Dion. XII 9, 2 [Ephoros?] γενόμενος δὲ παρ᾽ αὐτοῖς [Sybariten] dnue-
γωγὸς Τήλυς χαὶ χατηγορῶν τῶν μεγίστων ἀνδρῶν ἔπεισε τοὺς Συβαρίτας
φυγαδεῦσαι τοὺς εὐπορωτάτους τῶν πολιτῶν πενταχοσίους χαὶ τὰς οὐσίας
αὐτῶν δημεῦσαι. τῶν δὲ φυγάδων παρελθόντων εἰς Κρότωνα καὶ καταφυ-
γόντων ἐπὶ τοὺς εἰς τὴν ἀγορὰν βωμούς, ὃ μὲν Τήλυς ἐξέπεμψε πρεσβευτὰς
πρὸς τους Κροτωνιάτας, οἷς ἦν προστεταγμένον ἢ τοὺς φυγάδας ἐχδοῦναι ἤ
πόλεμον προσδέχεσϑαι. συναχϑείσης δὲ ἐχκλησίας zal προτεϑείσης βουλῆς,
πότερον χρὴ τοὺς ἱχέτας ἐχδοῦναι τοῖς Συβαρίταις ἢ πόλεμον ὑπομεῖναι πρὸς
δυνατωτέρους, ἀπορουμένης τε τῆς συγχλήτου καὶ τοῦ δήμου, τὸ μὲν πρῶτον
ἔρρεπε ταῖς γνώμαις τὸ πλῆϑος πρὸς τὴν ἀπόδοσιν τῶν ἱκετῶν διὰ τὸν πόλε-
μον. μετὰ δὲ ταῦτα Πυϑαγόρου τοῦ φιλοσόφου συμβουλεύσαντος σώιζειν τοὺς
ἱχέτας, μετέπεσον ταῖς γνώμαις καὶ τὸν πόλεμον ὑπὲρ τῆς τῶν ἱχετῶν σωτη-
olag ἀνείλοντο. στρατευσάντων δ᾽ ἐπ᾽ αὐτοὺς τῶν Συβαριτῶν τριάχοντα μυ-
ριάσιν ἀντετάχϑησαν οἱ Κροτωνιᾶται δέχα μυριάσι Μίλωνος τοῦ ἀϑλητοῦ
ἡγουμένου καὶ διὰ τὴν ὑπερβολὴν τῆς τοῦ σώματος ῥώμης πρώτου τρεψαμένου
τοὺς χαϑ' αὑτὸν τεταγμένους. ὁ γὰρ ἀνὴρ οὗτος ἑξάκις Ὀλύμπια νενικηκὼς
[62-- 61. δ82---512] καὶ τὴν ἀλκὴν ἀκόλουθον ἔχων τῆι κατὰ τὸ σῶμα φύσει
λέγεται πρὸς τὴν μάχην ἀπαντῆσαι χατεστεφανωμένος μὲν τοῖς Ὀλυμπικοῖς
στεφάνοις, διεσχευασμένος δὲ εἰς Ἡρακλέους σχευὴν λεοντῆι καὶ δοπάλωι"
αἴτιον δὲ γενόμενον τῆς νίχης ϑαυμασϑῆναι παρὰ τοῖς πολίταις. τῶν δὲ Koo-
τωνιατῶν διὰ τὴν ὀργὴν ζωγρεῖν μὲν μηδένα βουληϑέντων, πάντας δὲ χατὰ
τὴν φυγὴν τοὺς ὑποπεσόντας ἀποχτεινόντων οἱ πλείους χατεκόπησαν᾽ τὴν δὲ
πόλιν διήρπασαν καὶ παντελῶς ἔρημον ἐποίησαν [510]. Vgl. Iambl. V. P. 260
τοὺς τριάκοντα μυριάδων περὶ τὸν Terodevra [Τράεντα Bentley n. Diod. ΧΗ
22, 1] περιγενομένους.

16. Dioc. II 48 τούτωι [Sokrates] τις, χαϑά φησιν ᾿Αριστοτέλης ἐν τρίτωι
Περὶ ποιητικῆς [ἴν. 16], ἐφιλονίχει ᾿Αντίλοχος Anuvıog καὶ ᾿Δντιφῶν ὃ τερατο-
σχόπος, ὡς Πυϑαγόραι Κύλων Κροτωνιάτης.

16. Amer. Υ. Ρ. 248 ὅτι μὲν οὖν ἀπόντος Πυϑαγόρου ἐγένετο ἡ ἐπιβουλή,
πάντες συνομολογοῦσι, διαφέρονται δὲ περὶ τῆς τότε ἀποδημίας, οἱ μὲν πρὸς
Φερεχύδην τὸν Σύριον, οἱ δὲ εἰς Μεταπόντιον λέγοντες ἀποδεδημηκχέναι τὸν
Πυϑαγόραν. αἱ δὲ αἰτίαι τῆς ἐπιβουλῆς πλείονες λέγονται, μία μὲν ὑπο τῶν
Κυλωνείων λεγομένων ἀνδρῶν τοιάδε γενομένη. Κύλων ἀνὴρ Κροτωνιάτης
γένει μὲν καὶ δόξηι καὶ πλούτωι πρωτεύων τῶν πολιτῶν, ἄλλως ὃὲ χαλεπός
τις χαὶ βίαιος καὶ ϑορυβώδης καὶ τυραννικὸς τὸ ἦϑος πᾶσαν προϑυμίαν παρα-
σχόμενος πρὸς τὸ κοινωνῆσαι τοῦ Πυϑαγορείου βίου καὶ προσελϑὼν πρὸς
αὐτὸν τὸν Πυϑαγόραν ἤδη πρεσβύτην ὄντα, ἀπεδοκιμάσϑη διὰ τὰς προειρη-
μένας αἰτίας. γενομένου δὲ τούτου πόλεμον ἰσχυρὸν ἤρατο καὶ αὐτὸς καὶ οἱ
φίλοι αὐτοῦ πρὸς αὐτόν τε τὸν Πυϑαγόραν καὶ τοὺς ἑταίρους, καὶ οὕτω
σφόδρα τις ἐγένετο καὶ ἄχρατος ἣ φιλοτιμία αὐτοῦ TE τοῦ Κύλωνος χαὶ τῶν
μετ᾽ ἐχείνου τεταγμένων, ὥστε διατεῖναι μέχρι τῶν τελευταίων Πυϑαγορείων.
ὃ μὲν οὖν Πυϑαγόρας διὰ ταύτην τὴν αἰτίαν ἀπῆλϑεν εἰς τὸ Μεταπόντιον
κἀκεῖ λέγεται χαταστρέψαι τὸν βίον. οἱ δὲ Κυλώνειοι λεγόμενοι διετέλουν
πρὸς Πυϑαγορείους στασιάζοντες χαὶ πᾶσαν ἐνδεικνύμενοι δυσμένειαν. ἀλλ᾽

248

PYTHAGORAS 13—17. LEBEN. SCHRIFTEN. 91

ὅμως ἐπεχράτει μέχρι τινὸς ἡ τῶν Πυϑαγορείων χαλοχαγαϑία καὶ ὴ τῶν πό-
λεων αὐτῶν βούλησις, ὥστε ὑπ᾽ ἐχείνων οἰχονομεῖσϑαι βούλεσϑαι τὰ περὶ τὰς
πολιτείας. τέλος δὲ εἰς τοσοῦτον ἐπεβούλευσαν τοῖς ἀνδράσιν, ὥστε ἐν τῆι
Μίλωνος οἰχίαι ἐν Κρότωνι συνεδρευόντων τῶν Πυϑαγορείων χαὲ βουλευομένων
περὲ πολιτιχῶν πραγμάτων ὑφάψαντες τὴν οἰχίαν χατέχαυσαν τους ἄνδρας
πλὴν δυεῖν ᾿Αρχίππου τε χαὶ “ὐσιδος᾽ οὗτοι δὲ νεώτατοι ὄντες χαὶ εὐρωστό-
τατοι διεξεπαίσαντο ἔξω πως. γενομένου δὲ τούτου καὶ λόγον οὐδένα ποιησα-
μένων τῶν πόλεων περὶ τοῦ συμβάντος πάϑους ἐπαύσαντο τῆς ἐπιμελείας οἱ
Πυϑαγόρειοι. συνέβη δὲ τοῦτο δι᾿ ἀμφοτέρας τὰς αἰτίας, διά τε τὴν ὀλιγωρίαν
τῶν πόλεων (τοῦ τοιούτου γὰρ καὶ τηλιχούτου γενομένου πάϑους οὐδεμίαν
ἐπιστροφὴν ἐποιήσαντο) διά τε τὴν ἀπώλειαν τῶν ἡγεμονικωτάτων ἀνδρῶν.
τῶν δὲ δύο τῶν περισωϑέντων ἀμφοτέρων Ταραντίνων ὄντων ὃ μὲν ᾿ρχιππος
ἀνεχώρησεν εἰς Τάραντα, ὃ δὲ “ὔῦσις μισήσας τὴν ὀλιγωρίαν ἀπῆρεν εἰς τὴν
“Ἑλλάδα zul ἐν ᾿Αχαΐαι διέτριβε τῆι Πελοποννησιᾶχῆι, ἔπειτα εἰς Θήβας μετωι-
χίσατο σπουδῆς τινος γενομένης, οὗπερ ἐγένετο Ἐπαμεινώνδας ἀκροατὴς καὶ

250

πατέρα τὸν Avow ἐχάλεσεν. ὧδε χαὶ τὸν βίον κατέστρεψεν. οἱ δὲ λοιποὶ 251

τῶν Πυϑαγορείων ἀϑροισϑέντες εἰς τὸ Ῥήγιον ἐχεῖ διέτριβον μετ᾽ ἀλλήλων.
προιόντος δὲ τοῦ χρόνου χαὶ τῶν πολιτευμάτων ἐπὶ τὸ χεῖρον προβαινόντων
ἀπέστησαν τῆς Ἰταλίας πλὴν ᾿Αρχίππου τοῦ Ταραντίνου. ἦσαν δὲ οἵ σπουδαιό-
τατοι Φάντων τε καὶ Ἐχεκράτης xal Πολύμναστος καὶ Διοκλῆς Φλιάσιοι, Ξενό-
φιλος δὲ Χαλκιδεὺς τῶν ἀπὸ Θράιχης Χαλκιδέων. ἐφύλαξαν μὲν οὖν τὰ ἐξ
ἀρχῆς ἤϑη χαὶ τὰ μαϑήματα καίτοι ἐχλειπούσης τῆς αἱρέσεως, ἕως εὐγενῶς
ἠφανίσϑησαν. ταῦτα μὲν οὖν ᾿Δριστόξενος [fr. 11] διηγεῖται. Νικόμαχος δὲ τὰ μὲν
ἄλλα συνομολογεῖ τούτοις, παρὰ δὲ τὴν ἀποδημίαν Πυϑαγόρου φησὶ γεγονέναι
τὴν ἐπιβουλὴν ταύτην κτλ. PORPHYR. V.P. 56 Δικαίαρχος δὲ καὶ οἱ ἀκριβέστεροι
καὶ τὸν Πυϑαγόραν φασὶν παρεῖναι τῆι ἐπιβουλῆι. PoLyB. Π 88 τὸ τὴς πολι-
τείας ἰδίωμα τὸ νῦν εἰρημένον zei πρότερον ὑπῆρχε παρὰ τοῖς ᾿Αχαιοῖς ..
39. χαϑ᾽ οὔς ydo καιροὺς ἐν τοῖς χατὰ τὴν Ἰταλίαν τόποις κατὰ τὴν μεγάλην
Ἑλλάδα τότε προσαγορευομένην ἐνέπρησαν τὰ συνέδρια τῶν Πυϑαγορείων,
μετὰ ταῦτα γινομένου χινήματος ὁλοσχεροῦς περὶ τὰς πολιτείας (ὅπερ εἰχὸς,
ὡς ἂν τῶν πρώτων ἀνδρῶν ἐξ ἑχάστης πόλεως οὕτω παραλόγως διαφϑαρέν-
των) συνέβη τὰς κατ᾽ ἐχείνους τοὺ τόπους Ἑλληνικὰς πόλεις ἀναπλησϑῆναι
φόνου χαὶ στάσεως χαὶ παντοδαπῆς ταραχῆς. ἐν οἷς χαιροῖς, ἀπὸ τῶν πλεί-
στων μερῶν τῆς Ἑλλάδος πρεσβευόντων ἐπὶ τὰς διαλύσεις, ᾿Αχαιοῖς χαὶ τῆι
τούτων πίστει συνεχρήσαντο πρὸς τὴν τῶν παρόντων χαχῶν ἐξαγωγήν.

SCHRIFTEN.

17. PaıtLop. de piet. S. 66, 4b 3 Gomp. Πυϑαγόρου δ᾽ αὐτοῦ γε οὐδέν φασί
τινες εἶναι τῶν ἀναφερομένων παρὰ {τὰ τρία ἐχεῖνα βιβλία ὃ). Ιάμβυ, V.P.
199 [verm. aus Aristoxenos] ϑαυμάζεται δὲ καὶ ἡ τῆς φυλακῆς ἀχρίβεια" ἐν
γὰρ τοσαύταις γενεαῖς ἐτῶν οὐϑεὶς οὐδενὶ φαίνεται τῶν -“Πυϑαγορείων vrouvn-
μάτων περιτετευχὼς πρὸ τῆς Φιλολάου ἡλικίας, ἀλλ᾽ οὗτος πρῶτος ἐξήνεγκε
τὰ ϑρυλούμενα ταῦτα τρία βιβλία, ἃ λέγεται Δίων ὃ Συρακούσιος ἑχατὸν
μνῶν πρίασθαι Πλάτωνος κελεύσαντος, εἰς πενίαν. τινὰ μεγάλην τε χαὶ ἰσχυ-
ρὰν ἀφιχομένου τοῦ Φιλολάου, ἐπειδὴ καὶ αὐτὸς ἦν ἀπὸ συγγενείας τῶν Πυ-

ϑαγορείων, καὶ διὰ τοῦτο μετέλαβε τῶν βιβλίων. Vgl. Diog. III 9. VII 15.
Vgl. Hıppasos n. 4.

32 4. PYTHAGORAS 18. 19. SCHRIFTEN. 5. KERKOPS.

18. IosepH. ὁ. Ap. 1163 αὐτοῦ |Pyth.] μὲν οὖν οὐδὲν ὁμολογεῖται σύγγραμμα
(vgl. S. 11 n. 11). Prur. Alex. fort. I 4 p. 328 οὐδὲ Πυϑαγόρας ἔγραψεν
οὐδὲν οὐδὲ Σωχράτης οὐδὲ ἀρχεσίλαος οὔτε Καρνεάδης. Gau. de plac. Hipp.
et Plat. 459 Müll. Ποσειδώνιος δὲ καὶ Πυϑαγόραν φησίν [näml. τοῦτο εἰπεῖν),
αὐτοῦ μὲν τοῦ Πυϑαγόρου συγγράμματος οὐδενὸς εἰς ἡμᾶς διασωιζομένου,
τεχμαιρόμενος δὲ ἐξ ὧν ἔνιοι τῶν μαϑητῶν αὐτοῦ γεγράφασιν vgl. in [Hipp.]
de nat. hom. XV 67K.

19. Ῥιοα. VII 6 ἔνιοι μὲν οὖν Πυϑαγόραν μηδὲ ἕν χαταλιπεῖν σύγγραμμά
φασιν παίζοντες. Ἡράχλειτος γοῦν ὃ φυσιχὸς |fr. dub. 129] μονονουχὶ χέχραγε
xal φησι ᾿ Πυϑαγόρης Μνησάρχου ἱστορίην ἤσκησεν ἀνϑρώπων μάλιστα πάν-
των. καὶ ἐχλεξάμενος ταύτας τὰς συγγραφὰς ἐποιήσατο ἑαυτοῦ σοφίην, πο-
λυμαϑείην, καχοτεχνίην. οὕτω δ᾽ εἶπεν, ἐπειδήπερ ἐναρχόμενος ὃ Πυϑαγόρας
τοῦ Φυσιχοῦ συγγράμματος λέγει ὧδε. “οὐ μὰ τὸν ἀέρα, τὸν ἀναπνέω, οὐ
μὰ τὸ ὕδωρ, τὸ πίνω, οὐ κοτ᾽ οἴσω ψόγον περὶ τοῦ λόγου τοῦδε. γέγραπται
δὲ τῶι Πυϑαγόραι συγγράμματα τρία, Παιδευτικόν, Πολιτικόν, Φυσιχόν᾽ τὸ
δὲ φερόμενον ὡς Πυϑαγόρου “Μύσιδός ἐστι τοῦ Ταραντίνου Πυϑαγοριχοῦ φυ-
γόντος εἰς Θήβας χαὶ ᾿Επαμεινώνδα χαϑηγησαμένου. φησὶ δ᾽ Ἡρακλείδης ὃ
τοῦ “Σαραπίωνος ἐν τῆι Σωτίωνος ἐπιτομῆι [FHG III 169 fr. 9] γεγραφέναι
αὐτὸν χαὶ Περὶ τοῦ ὅλου ἐν ἔπεσιν, δεύτερον τὸν Ἱερὸν λόγον, οὗ ἥ ἀρχή"
“ὦ νέοι, ἀλλὰ σέβεσϑε μεϑ᾽ ἡσυχίας τάδε πάντα᾽, τρίτον Περὶ ψυχῆς, τέταρτον
Περὶ εὐσεβείας, πέμπτον Ἡλοθαλῆ τὸν Ἐπιχάρμου τοῦ Κώου πατέρα, ἕχτον
Κρότωνα καὶ ἄλλους. τὸν δὲ Mvorıxov λόγον Ἱππάσου φησὶν εἶναι, γεγραμ-
μένον ἐπὶ διαβολῆι Πυϑαγόρου. πολλοὺς δὲ καὶ ὑπὸ ᾿ἄστωνος τοῦ Κροτω-
γιάτου γραφέντας ἀνατεϑῆναι Πυϑαγόραι. Vgl. Archiv f. Gesch. d. Phil. ΠῚ 451 ff.

AELTERE PYTHAGOREER.
Ὁ. KERKOPS.

Cıc. den. deor. 1 38, 107 Orpheum poela docet Aristoteles [fr. 7 Rose, Leipz.]
numquam fuisse ethoc Orphicum carmen Pythagorei ferunt cwiusdam fuisse Cercopis.
Crem. Str. 1 398 P. ’Enıy&vng δὲ ἐν τοῖς Περὶ τῆς εἰς Ὀρφέα ποιήσεως Κέρχω-
πος εἶναι λέγει τοῦ Πυϑαγορείου τὴν Εἰς “Αιδου χατάβασιν καὶ τὸν Ἱερὸν
λόγον [ang. Schriften des Pythagoras, 8. unter Ion], τὸν δὲ Πέπλον χαὶ τὰ
Φυσιχὰ Βροντίνου. Sum. 8. v. Ὀρφεύς. Ἱεροὺς λόγους ἐν ῥαψωιδίαις χὸ.
λέγονται δὲ εἶναι Θεογνήτου τοῦ Θεσσαλοῦ, οἱ δὲ Κέρχωπος τοῦ Πυϑαγορείου.
Dio«. II 46 [5. S. 80 n. 15] χαὲ Κέρχωψ Ἡσιόδωι ζῶντι [näml. ἐφιλονίχει]. Wohl
ein anderer.

7

6. PETRON. 7. BROTINOS 1—5. 33

0. PETRON

Pier. de defect. or. 23 p. 422 Ὁ ἐλέγχει δ᾽ αὐτὸν ὃ τῶν χόσμων ἀριϑμὸς
οὐχ ὧν Αἰγύπτιος οὐδὲ Ἰνδὸς ἀλλὰ Δωριεὺς ἀπὸ Σικελίας, ἀνδρὸς “Ἱμεραίου
τοὔνομα Πέτρωνος" αὐτοῦ μὲν ἐχείνου βιβλίδιον οὐχ ἀνέγνων οὐδὲ οἶδα δια-
σωιξόμενον, Ἵππυς δὲ ὃ Ῥηγῖνος, οὗ μέμνηται Φανίας ὃ Ἐρέσιος Π 22, FHG
II 300], ἱστορεῖ δόξαν εἶναι ταύτην Πέτρωνος χαὶ λόγον, ὡς ExaTov καὶ ὀγδοή-
κοντα καὶ τρεῖς κόσμους ὄντας, ἁπτομένους δ᾽ ἀλλήλων χατὰ στοιχεῖον, ὅτι
δὴ τοῦτ᾽ ἔστι τὸ "zara στοιχεῖον ἅπτεσϑαί᾽, μὴ προσόιασαιρῶν μηδ᾽ ἄλλην τινὸ
πιϑανότητα προσάπτων. vgl. 22 τρεῖς καὶ ὀγδοήκοντα zul ἑχατὸν εἶναι συν-
τεταγμένους κατὰ σχῆμα τριγωνοειδές, οὗ πλευρὰν ἑχάστην ἑξήκοντα κόσμους
ἔχειν. τριῶν δὲ τῶν λοιπῶν ἕχαστον ἱδρῦσϑαι χατὰ γωνίαν, ἄπτεσϑαι δὲ τοὺς
ἐφεξῆς ἀλλήλων ἀτρέμα περιιόντας ὥσπερ ἐν χορείαι. Bedeutung des Dreiecks
5. Procl. z. Eukl. 115, 1 Friedl. vgl. Diels ᾿ϊορι. 62 ff.

7, BROTINOS

1. IAmgı. V. P. 267 1. 189, 5 Nauck Meronovrivoı Βροντῖνος [so] χελ.
S. 194,2 Θεανὼ γυνὴ τοῦ Meranovrivov Βροτίνου [so]. 132 πρὸς Δεινωνὼ [so]
γὰρ τὴν Boov tivov [50] ah τῶν Πυϑαγορείων ἕνός, οὐσαν σοφήν τε χαὶ
περιττὴν τὴν ψυχήν, ἧς ἐστι χαὶ τὸ καλὸν καὶ περιβόητον ῥῆμα τὸ τὴν γυναῖχα
δεῖν ϑύειν αὐϑημερὸν ἀνισταμένην ἀπὸ τοῦ ἑαυτῆς ἀνδρός, 0 τινες εἰς Θεανὼ
ἀναφέρουσι, πρὸς δὴ ταύτην προσελθούσας τὰς τῶν Κροτωνιατῶν γυναῖχας
παρακαλέσαι περὶ τοῦ συμπεῖσαι τὸν Πυϑαγόραν διαλεχϑῆναι περὶ τῆς πρὸς
αὐτὰς σωφροσύνης τοῖς ἀνδράσιν αὐτῶν χτλ. Droc. VII 42 ἦν δὲ τῶι Πυϑα-
γόραι καὶ γυνή, Θεανὼ ὄνομα, Βροντίνου [50] τοῦ Κροτωνιάτου ϑυγάτηρ᾽ οἱ
δέ, γυναῖχα μὲν εἶναι Βροντίνου, μαϑήτριαν δὲ Πυϑαγόρου. nv αὐτῶι καὶ
ϑυγάτηρ Δαμώ, ὡς φησι “ὔῦσις ἐν ἐπιστολῆι τῆι πρὸς Ἵππασον [so BP].

2. Dıoc. VIII 88 Alkmaions Schrift beginnt: ’AAzuelov Κροτωνιήτης τάδε
ἔλεξε Πειρίϑου υἱὸς Βροτίνωι [so BP] χαὶ “έοντι καὶ Βαϑύλλωι" περὶ τῶν
ἀφανέων κτλ.

8. — VII 55 τὴν γὰρ περιφερομένην ὡς Τηλαύγους ἐπιστολήν, ὅτι με-
τέσχεν [Empedokles] Ἱππάσου zei Βροτίνου [P!] μὴ εἶναι ἀξιόπιστον.

4. Sup. 8. v. Ὀρφεύς. Πέπλον χαὶ Δίχτυον" χαὶ ταῦτα Ζωπύρου τοῦ Ἥρα-
κλεώτου, οἱ δὲ Βροτίνου [50]... χαὶ Φυσιχά, ἃ Βροντίνου [50] φασίν. COLEm.
Str. 1131. 397 P. [vgl. Kerkops ὅ. 82] τὸν δὲ Πέπλον χαὶ τὰ Φυσιχαὰ [des
Orpheus] Βροντίνου.

5. Iamgr. d. comm. math. sc. 8 p. 84, 20 Festa διόπερ καὶ Βροτῖνος [so ΕἸ
ἐν τῶι Περὶ νοῦ καὶ διανοίας χωρίζων αὐτὰ an’ ἀλλήλων τάδε λέγει. Citate
aus der gefälschten Schrift auch Syrian. Metaph. p. 9268 2 u. öfters [Ps. Alex.
Met. 521, 34 Hayd.]; Stob. b. Phot. bibl. 114° 29 [überall Boorzvog].

Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr. 3

34 8. HIPPASOS

8. HIPPASOS

LEBEN.

1. Dıoc. VIII 84 Ἵππασος Meranovrivog καὶ αὐτὸς Πυϑαγορικός. ἔφη
δὲ χρόνον ὡρισμένον εἶναι τῆς τοῦ κόσμου μεταβολῆς καὶ πεπερασμένον εἶναι
τὸ πᾶν καὶ ἀεικίνητον [aus Theophrast vgl. ἢ. 7).

φησὶ δ᾽ αὐτὸν Δημήτριος ἐν Ὁμωνύμοις μηδὲν χαταλιπεῖν σύγγραμμα.
γεγόνασι δὲ Ἵππασοι δύο, οὗτός τε καὶ ἕτερος γεγραφὼς ἐν πέντε βιβλίοις 41α-
χώνων πολιτείαν. ἦν δὲ καὶ αὐτὸς Adzwv.

2. ΤΑμβ81, V. Pyth. 267 Συβαρῖται Μέτωπος, Ἵππασος κτλ.

— — 81 [= de comm. math. sc. 25] aus Nicomachus: δύο γὰρ ἦν γένη καὶ
τῶν μεταχειριζομένων αὐτήν [Pythagoreische Philosophie], οἱ μὲν ἀχουσματιχοί,
οἱ δὲ μαϑηματικοί. τουτωνὶ δὲ οἱ μὲν μαϑηματικοὶ [ἀκουσματικχοὶ de 6. math. sc.]
ὡμολογοῦντο Πυϑαγόρειοι εἶναι ὑπὸ τῶν ἑτέρων, τοὺς δὲ ἀχουσματιχοὺς ἴμα-
ϑηματικοῦς de 6. math. 56] οὗτοι οὐχ ὡμολόγουν, οὐδὲ τὴν πραγματείαν αὐτῶν
εἶναι Πυϑαγόρου, ἀλλ᾽ Ἱππάσου" τὸν δὲ Ἵππασον οἱ μὲν Κροτωνιάτην φασίν,
οἱ δὲ Μεταποντῖνον. Porph. V. Ρ. 36 ὅσα γε μὴν τοῖς προσιοῦσι διελέγετο
[Pythagoras] ἢ διεξοδικῶς ἢ συμβολικῶς παρήινει. 81 διττὸν γὰρ ἦν αὐτοῦ
τῆς διδασχαλίας τὸ σχῆμα. καὶ τῶν προσιόντων οἱ μὲν ἐκαλοῦντο μαϑηματιχοί,
οἱ δ᾽ ἀχουσματικοί. χαὶ μαϑηματιχοὲ μὲν οἱ τὸν περιττότερον καὶ πρὸς ἀκχρί-
βειαν διαπεπονημένον τῆς ἐπιστήμης λόγον ἐχμεμαϑηχότες, ἀκουσματικοὶὲ δ᾽
οἱ μόνας τὰς χεφαλαιώδεις ὑποϑήχας τῶν γραμμάτων ἄνευ ἀκριβεστέρας διη-
γήσεως ἀκηχοότες.

3. Dıoc. VII 7 τὸν δὲ Μυστικὸν λόγον [des Pythagoras] Ἱππάσου φησὶν
εἶναι γεγραμμένον ἐπὶ διαβολῆι Πυϑαγόρου.

4. ΤΑΜ851,. V.P. 88 [de 6. math. sc. 25] περὲ δ᾽ Ἱππάσου λέγουσιν, ὡς ἦν
μὲν τῶν Πυϑαγορείων, διὰ δὲ τὸ ἐξενεγχεῖν χαὶ γράψασϑαι πρῶτος σφαῖραν
τὴν ἐκ τῶν δώδεχα πενταγώνων ἀπόλοιτο χατὰ ϑάλατταν ὡς ἀσεβήσας, δόξαν
δὲ λάβοι ὡς εὑρών, εἶναι δὲ πάντα ᾿ἐχείνου τοῦ ἀνδρός. προσαγορεύουσι
γὰρ οὕτω τὸν Πυϑαγόραν zul οὐ καλοῦσιν ὀνόματι. Zusatz d. c. math. a. 0.
p. 77,24 Festa: ἐπέδωχε δὲ τὰ μαϑήματα, ἐπεὶ ἐξηνέχϑησαν, (κατὰ πᾶσαν τὴν
Ἑλλάδα καὶ πρῶτοι τῶν τότε μαϑηματιχῶν ἐνομίσϑησαν) δισσοὶ προάγοντε
μάλιστα Θεόδωρός τε ὃ Κυρηναῖος χαὶ Ἱπποχράτης ὃ Χῖος. λέγουσι δὲ οἱ
Πυϑαγόρειοι ἐξενηνέχϑαι γεωμετρίαν οὕτως" ἀποβαλεῖν τινὰ τὴν οὐσίαν τῶν
Πυϑαγορείων, ὡς δὲ τοῦτ᾽ ἠτύχησε, δοϑῆναι αὐτῶι χρηματίσασϑαι ἀπὸ γεω-
μετρίας. V.Pyth. 247 οἱ δέ φασι καὶ τὸ δαιμόνιον νεμεσῆσαι τοῖς ἐξώφορα
τὰ Πυϑαγόρου ποιησαμένοις. φϑαρῆναι γὰρ ὡς ἀσεβήσαντα ἐν ϑαλάσσηι τὸν
δηλώσαντα τὴν τοῦ εἰχοσαγώνου σύστασιν, τοῦτο δ᾽ ἦν δωδεχάεδρον, ἕν τῶν
πέντε λεγομένων στερεῶν σχημάτων, εἰς σφαῖραν ἐχτείνεσϑαι. ἔνιοι δὲ τὸν
περὶ τῆς ἀλογίας καὶ τῆς ἀσυμμετρίας ἐξειπόντα τοῦτο παϑεῖν ἔλεξαν. 240 τὸν
γοῦν πρῶτον ἐχφήναντα τὴν τῆς συμμετρίας καὶ ἀσυμμετρίας φύσιν τοῖς ἀνα-
ξίοις μετέχειν τῶν λόγων οὕτως φασὶν ἀποστυγηθϑῆναι, ὡς μὴ μόνον ἐκ τῆς
χοινῆς συνουσίας καὶ διαίτης ἐξορισϑῆναι, ἀλλὰ καὶ τάφον χατασχευασϑῆναι
ὡς δῆτα ἀποιχομένου ἐχ τοῦ μετ᾽ ἀνθρώπων βίου τοῦ ποτε ἑταίρου γενο-
μένου. Clem. Strom. V 58 p. 680 P. φασὲ γοῦν Ἵππαρχον (sic) τὸν Πυϑαγόρειον
αἰτίαν ἔχοντα γράψασϑαι τὰ τοῦ Πυϑαγόρου σαφῶς ἐξελαϑῆναι τῆς διατριβῆς

1—12. LEBEN. LEHRE. 35

χαὶ στήλην ἐπ᾿ αὐτῶι γενέσϑαι οἷα νεχρῶι. Vgl. den gefälschten Brief des
Lysis an Hipparchos [= Hippasos vgl. Diog. VOL 42. S. 33. 7, 1] Iambl. V. Pyth.
75 u. das. Nauck. 8. Hırrokrates v. Chios.

5. Iamer. V.P. 257 τὰ μὲν τοιαῦτα, καϑάπερ προεῖπον, ἐπὲ τοσοῦτον
ἐλύπει χοινῶς ἅπαντας ἐφ᾽ ὅσον ἑώρων ἰδιάζοντας ἐν αὐτοῖς τοὺς συμπεπαι-
δευμένους. . ἀρχόντων δὲ τούτων [näml. τῶν συγγενῶν) τῆς διαστάσεως ἑἕτοί-
μως οἱ 101mol προσέπιπτον εἰς τὴν ἔχϑραν καὶ λεγόντων ἐξ αὐτῶν τῶν χιλίων
Ἱππάσου καί Διοδώρου καὶ Θεάγους ὑπὲρ τοῦ πάντας χοινωνεῖν τῶν ἀρχῶν
καὶ τῆς ἐχκχλησίας καὶ διδόναι τὰς εὐθύνας τοὺς ἄρχοντας ἐν τοῖς Ex πάντων
λαχοῦσιν, ἐναντιουμένων δὲ τῶν Πυϑαγοφείων. ᾿Αλκιμάχου χαὶ Δεινάρχου χαὶ
Μέτωνος καὶ Δημοκήδους καὶ διαχωλυόντων τὴν πάτριον πολιτείαν μὴ κατα-
λύειν ἐχράτησαν οἱ τῶι πλήϑει συνηγοροῦντες. μετὰ δὲ ταῦτα συνελϑόντων
τῶν πολλῶν διελόμενοι τὰς δημηγορίας κατηγόρουν τινὲς αὐτῶν ἐκ τῶν ῥη-
τόρων Κύλων καὶ Νίνων κτλ. [aus Apollonios’ Roman]. Vgl. S. 37,1

6. Carr. Aurel. acut. pass. I 1 aiunt Ippallum (sic) Pythagoricum philo-
sophum interrogatum quid ageret respondisse: “nondum [conj. admodum) nihil;
nondum quidem mihi invidetw’. “Innarog = Ἵππασος Stob. ecl. I 126, 7 W.
(auch Phot.).

LEHRE. [vgl. 1; aus gefälschter Schrift sicher n. 10. 11]

7. Arısr. Metaph. A 3. 98427 ἽἼ. δὲ πῦρ ὃ Meranovrivog χαὶ Ἡράχλειτος ὃ
Ἐφέσιος. SmurL. phys. 28, 33 [D. 475; Theophr. Phys. Dox. fr. 1] T. δὲ ὃ Me-
tanovrivog zal Ἡράχλειτος ὁ Ἐφέσιος ἕν καὶ οὗτοι zul κινούμενον καὶ πεπε-
ρασμένον, ἀλλὰ πῦρ ἐποίησαν τὴν ἀρχὴν zul ἐκ πυρὸς ποιοῦσι τὰ ὄντα πυ-
κνώσει χαὶ μανώσει καὶ διαλύουσι πάλιν εἰς πῦρ ὡς ταύτης μιᾶς οὔσης φύσεως
τῆς ὑποχειμένης. ΑἘτ. 1 ὅ, ὅ [D. 292] I. δὲ ὃ Μεταποντῖνος καὶ Ἡράκλειτος ὃ
Βλύσωνος ὃ Ἐφέσιος ἕν εἶναι τὸ πᾶν ἀεικίνητον χαὶ πεπερασμένον, ἀρχὴν δὲ
τὸ πῖρ ἐσχηκέναι.

8. Crem. Protr. 5, 64 p. 55P. τὸ πῦρ ϑεὸν ὑπειλήφατον "I. τε ὃ Μετα-
ποντῖνος καὶ ὃ Ἐφέσιος Ἡράχλειτος.

9. Arr. IV 3, 4 [D. 888] Παρμενίδης καὶ I. καὶ Ἡράκλειτος πυρώδη [näml-
τὴν ψυχήν]. Terturr. de anima 5 Hipparchus [so] et Heraclitus ex igni.

10. Claudian. Mam. de anim. II 7 Hippon (sic) Metapontinus ex eadem
schola Pythagorae praemissis pro statu sententiae suae insolubilibus argumentis
de anima sic pronuntiat "longe aliud anima, aliud corpus est, quae
corpore et torpente viget et caeco videt et mortuo vivit, unde autem
hoc est, quo principio, nescire se dieit.

11. Iamer. de anima bei Stob. ecl. I 49, 32 [S. 364, SW.] ἀλλὰ καὶ τοῦ-
τον [näml. ἀριϑμόν] ἁπλῶς μὲν οὕτως" ἔνιοι τῶν Πυϑαγορείων τῆι ψυχῆι
συναρμόζουσιν. ὡς δ᾽ αὐτοχίνητον Ξενοκράτης, ὡς δὲ λόγους περιέχουσαν
(ψυχὴν ) Mod£gerog ὃ Πυϑαγόρειος, ὡς δὲ κριτικὸν κοσμουργοῦ ϑεοῦυ
ὄργανον To ἀκουσματικὸς τῶν Πυϑαγορείων. JIamgr. Nicom. arithm. 10,
20 Pist. οἱ δὲ περὶ Ἵππασον ἀκουσματικοὶ ἀριϑμὸν εἶπον παράδειγμα πρῶτον
κοσμοποιίας zul πάλιν χριτικχὸν χοσμουργοῦ ϑεοῦ ὄργανον. Vgl. Syr. in Ar.
metaph. p. 9022 31 Us.

12. ScHoL. Prar. Phaed. 108 Ὁ Πλαύχου τέχνη] ἢ ἐπὶ τῶν μὴ ῥαιδίως
κατεργαζομένων ἢ ἐπὶ τῶν πάνυ ἐπιμελῶς καὶ ἐντέχνως εἰργασμένων. "I. γάρ

9Ὲ

36 8. HIPPASOS 12—15.

τις χατεσχεύασε χαλχοῦς τέτταρας δίσχους οὕτως, ὥστε τὰς μὲν διαμέτρους
αὐτῶν ἴσας ὑπάρχειν, τὸ δὲ τοῦ πρώτου δίσκου πάχος ἐπίτριτον μὲν εἶναι τοῦ
δευτέρου, ἡμιόλιον δὲ τοῦ τρίτου, διπλάσιον δὲ τοῦ τετάρτου, χρουομένους δὲ
τούτους ἐπιτελεῖν συμφωνίαν τινά. zul λέγεται Γλαῦκον ldovra τοὺς ἐπὶ τῶν
δίσχων φϑόγγους πρῶτον ἐγχειρῆσαι δι᾿ αὐτῶν χειρουργεῖν, zul ἀπὸ ταύτης
τῆς πραγματείας ὅτι καὶ νῦν λέγεσϑαι τὴν καλουμένην Γλαύχου τέχνην. μέμνη-
ται δὲ τούτου ᾿Αριστόξενος ἐν τῶι Περὲ τῆς μουσικῆς ἀχροάσεως [FHG II
288 fr. 77] χαὶ Νικοχλῆς ἐν τῶι Περὶ ϑεωρίας [vgl. Zenob. II 91].

13. TuEo exp. rer. math. p. 59, 4 Hill. ταύτας δὲ τὰς συμφωνίας οἱ μὲν
ἀπὸ βαρῶν ἠξίουν λαμβάνειν, οἱ δὲ ἀπὸ μεγεθῶν οἱ δὲ ἀπὸ κινήσεων καὶ
ἀριϑμῶν οἱ δὲ ἀπὸ ἀγγείων [χαὶ μεγεθῶν]. “Μᾶσος δὲ ὃ ἙἭ ρμιονεύς, ὥς φασι,
καὶ οἱ περὶ τὸν εταποντῖνον Ἵππασον Πυϑαγορικὸν ἄνδρα συνέπεσϑαι τῶν
χινήσεων τὰ τάχη καὶ τὰς βραδυτῆτας δι᾿ ὧν αἱ συμφωνίαι * * « ἐν ἀριϑμοῖς
ἡγούμενος λόγους τοιούτους ἐλάμβανεν ἐπ᾿ ἀγγείων" ἴσων γὰρ ὄντων καὶ
ὁμοίων πάντων τῶν ἀγγείων τὸ μὲν χενὸν ἐάσας, τὸ δὲ ἥμισυ ὑγροῦ, ἐψόφει
ἑχατέρωι χαὶ αὐτῶι ἡ διὰ πασῶν ἀπεδίδοτο συμφωνία: ϑάτερον δὲ πάλιν
τῶν ἀγγείων χενὸν ἐῶν εἰς ϑάτερον τῶν τεσσάρων μερῶν τὸ ἕν ἐνέχεε, καὶ
χρούσαντι αὐτῶι ἡ διὰ τεσσάρων συμφωνία ἀπεδίδοτο, ἡ δὲ διὰ πέντε, (ὅτε)
ἕν μέρος τῶν τριῶν συνεπλήρου οὔσης τῆς χενώσεως πρὸς τὴν ἑτέραν ἐν μὲν
τῆι διὰ πασῶν ὡς β πρὸς ἕν, ἐν δὲ τῶι διὰ πέντε ὡς γ πρὸς β, ἐν δὲ τῶι διὰ
τεσσάρων ὡς ὃ πρὸς γ.

14. BoETH. inst. mus. II 19 [aus Nicomachos] sed Eubulides [vgl. Theol.
ar. oben S. 28 n. 8] atque Hippasus alium consonantiarum ordinem ponunt. aiunt
enim multiplieitatis augmenta superparticularitatis deminutioni rato ordine re-
spondere. itaque non posse esse duplum praeter dimidium nec triplum praeter
tertiam partem. quoniam igitur sit duplum, ex eo diapason consonantiam reddi,
quoniam vero sit dimidium, ex eo quasi contrariam divisionem sesquwialteram,
id est diapente, effici proportionem. quibus mistis, scilicet diapason ac dia-
pente, triplicem procreari quae wutramque contineat symphoniam. sed rursus
tripliei partem tertiam contraria divisione partiri, ex qua rursus diatessaron
symphomia nascetur. triplicem vero atque sesquitertium wunctos quadruplam
comparationem proportionis efficere. unde fit, ut ec diapason ac diapente, quae
est una consonantia, et diatessaron una conceinentia coniungatur, quae in qua-
druplo consistens bis diapason nomen accepit. secundum hos quoque hie ordo
est: diapason, diapente, diapason ac diapente, diatessaron, bis diapason.

15. Iangr. in Nic. 141 p. 100, 19 Pist. μόναι δὲ τὸ παλαιὸν τρεῖς ἦσαν
μεσότητες ἐπὶ Πυϑαγόρου zul τῶν zart’ αὐτὸν μαϑηματιχῶν, ἀριϑμητιχή
τε χαὶ ἡ γεωμετρικὴ καὶ ἡ ποτὲ μὲν ὑπεναντία λεγομένη τῆι τάξει τρίτη,
ὑπὸ δὲ τῶν περὶ ᾿Αρχύταν αὖϑις χαὶ Ἵππασον ἁρμονικὴ μετακχληϑεῖσα . ..
ἀλλαγέντος δὲ τοῦ ὀνόματος οἱ μετὰ ταῦτα περὶ Εὔδοξον μαϑηματικοὶ ἄλλας
τρεῖς προσανευρόντες μεσότητας τὴν τετάρτην ἰδίως ὑπεναντίαν ἐχάλεσαν,
... τὰς δὲ λοιπὰς δύο ἁπλῶς χατὰ τὴν τάξιν προσηγόρευσαν πέμπτην TE καὶ
ἕχτην. Vgl. 5.118, 16. 116,1 Pist.

9, KALLIPHON UND DEMOKEDES 1. 2. 37

9. KALLIPHON UND DEMOKEDES

τ. Heron. III 125 Πολυχράτης δὲ πάσης συμβουλίης ἀλογήσας ἔπλεε παρὰ
τὸν ᾿Οροίτεα ἅμα ἀγόμενος ἄλλους τε πολλοὺς τῶν ἑταίρων, ἐν δὲ δὴ καὶ 4η-
μοχήδεα τὸν Καλλιφῶντος Κροτωνιήτην ἄνδρα ἰητρόν τε ἐόντα καὶ τὴν τέχνην
ἀσχέοντα ἄριστα τῶν κατ᾽ ἑωυτόν. 129 τῆι δὲ δὴ ὀγδόηι ἡμέρηι ἔχοντί οἱ
(Dareios] φλαύρως παρακούσας τις πρότερον ἔτι ἐν Σάρδισι τοῦ Κροτωνιήτεω
Δημοκήδεος τὴν τέχνην ἀγγέλλει τῶι Δαρείωι" © δὲ ἄγειν μιν τὴν ταχίστην
παρ᾽ ἑωυτὸν ἐχέλευσε. τὸν δὲ ὡς ee, ἐν τοῖσι Ὀροίτεω ἀνδραπόδοισι
ὕχου δὴ ἀπημελημένον παρῆγον ἐς μέσον... 180 μετὰ δὲ ὥς οἱ δπέτρεψε
“Ελληνιχοῖσι ἰήμασι χρεώμενος χαὶ ἤπια μετὰ τὰ ἰσχυρὰ προσάγων ὕπνου τέ
μιν λαγχάνειν ἐποίει καὶ ἐν χρόνωι ὀλίγωι ὑγιέα μιν ἐόντα ἀπέδεξε οὐδαμὰ
ἔτι ἐλπίζοντα ἀρτίπουν ἔσεσϑαι. δωρεῖται δή μιν μετὰ ταῦτα ὃ Δαρεῖος πε-
δέων χρυσέων δύο ζεύγεσι" ὃ δέ μιν ἐπείρετο εἴ οἱ διπλήσιον τὸ κακὸν ἐπίτηδες
νέμει, ὅτι μιν ὑγιέα ἐποίησε. Die Gemahlinnen des Dareios beschenkten ihn
darauf auf dessen Geheiss ὡς τοὺς anonintovras ἀπὸ τῶν φιαλέων στατῆρας
ἑπόμενος ὃ οἰχέτης, τῶι οὔνομα ἦν Σχίτων [Quelle Herodots?], ἀνελέγετο καί
οἱ χρῆμα πολλόν τι χρυσοῦ συνελέχϑη. 181 ὃ δὲ 4. οὗτος ὧδε ἐκ Κρότωνος
ἀπιγμένος Πολυχράτει ὡμίλησε. πατρὶ συνείχετο ἐν τῆι Κρότωνι ὀργὴν χα-
λεπῶι. τοῦτον ἐπείτε οὐχ ἐδύνατο φέρειν, ἀπολιπὼν οἴχετο ἐς Αἴγιναν. χα-
ταστὰς δὲ ἐς ταύτην πρώτωι ἕτει ὑπερεβάλετο τοὺς ἄλλους ἰητρούς, ἀσχευής
περ ἐὼν χαὶ ἔχων οὐδὲν τῶν ὅσα περὶ τὴν τέχνην ἐστὲ ἐργαλήια. χαί μιν
δευτέρωι ἔτει ταλάντου Αἰγινῆται dnuocin μισϑοῦνται, τρίτωι δὲ ἔτει ᾿Αϑηναῖοι
ἑχατὸν μνέων, τετάρτωι δὲ ἔτει Πολυχράτης δυῶν ταλάντων. οὕτω μὲν. ἀπί-
χετὸ ἐς τὴν Σάμον zul ἀπὸ τούτου τοῦ ἀνδρὸς οὐκ ἤχιστα Κροτωνιῆται
ἰητροὶ εὐδοχίμησαν. ἐγένετο γὰρ ὧν τοῦτο ὅτε πρῶτοι μὲν Κροτωνιῆται
ἰητροὶ ἐλέγοντο ἀνὰ τὴν Ἑλλάδα εἶναι, δεύτεροι δὲ Κυρηναῖοι. Flucht nach
Tarent und Kroton 133 ff. 187 τοσόνδε μέντοι ἐνετείλατό σφι [den Persischen
Begleitern] A. ἀναγομένοισι, κελεύων εἰπεῖν σφεας Δαρείωι, ὅτι ἄρμοσται τὴν
Μίλωνος ϑυγατέρα A. γυναῖχα. τοῦ γὰρ δὴ παλαιστέω Μίλωνος Is. S. 29 f.
n. 12. 13. 15] ἦν οὔνομα πολλὸν παρὰ βασιλέι. κατὰ δὲ τοῦτό μοι δοκεῖ σπεῦ-
σαι τὸν γάμον τοῦτον τελέσας χρήματα μεγάλα Δημοχήδης ἵνα φανῆι πρὸς
Δαρείου ἐὼν καὶ ἐν τῆι ξωτοῦ δόχιμος. Tod des D. durch Theages in Plataiai
[Demos v. Kroton?] nach Apollonios Iamgr. V.P. 261 [s. 8.35 n. 5].

2. Suıp. Δημοκήδης Καλλιφῶντος ἱερέως ἐν Κνίδωι γενομένου ᾿Ασχληπιοῦ
Κροτωνιάτης ἰατρός, ὃς ἐν Αἰγίνηι ἰάτρευσέ τε χαὶ ἔγημε, καὶ Πολυχράτην τὸν
Σάμου τύραννον ἰάτρευσεν ἐπὶ χρυσίου ταλάντοις δύο χαὶ ὑπὸ Δαρείου τοῦ
Πέρσου μετεπέμφϑη καὶ συνεγένετο αὐτῶι χρόνον ἱχανόν" ἔγραψεν ἰατρικὸν
βιβλίον. ἸΟΒΈΕΡΗ. c. Ap. 1163 Ἕρμιππος ἀνὴρ περὶ πᾶσαν ἱστορίαν ἐπιμελής.
λέγει τοίνυν ἐν τῶι πρώτωι τῶν Περὶ Πυϑαγόρου βιβλίων [πα III 41 fr. 21],
ὅτι Πυϑαγόρας ἑνὸς αὐτοῦ τῶν συνουσιαστῶν τελευτήσαντος τοὐνομα Καλλι-
φῶντος τὸ γένος Κροτωνιάτου τὴν ἐχείνου ψυχὴν ἔλεγε συνδιατρίβειν αὑτῶι
καὶ νύχτωρ καὶ μεϑ᾽ ἡμέραν" καὶ ὅτι παρεχελεύετο μὴ διέρχεσϑαι τόπον, ἐφ᾽
ὃν ὄνος ὀχλάσηι, χαὶ τῶν διψίων ὑδάτων ἀπέχεσϑαι χαὶ πάσης ἀπέχειν βλα-
σφημίας. εἶτα προστίϑησι μετὰ ταῦτα καὶ τάδε" ταῦτα δὲ ἔπραττεν καὶ ἔλεγε
τὰς Ἰουδαίων καὶ Θραικῶν δόξας μιμούμενος καὶ μεταφέρων εἰς ξαυτόν. λέ-
γεται γὰρ ὡς ἀληϑῶς ὃ ἀνὴρ ἐχεῖνος πολλὰ τῶν παρὰ Ἰουδαίοις νομίμων εἰς
τὴν αὑτοῦ μετενεγχεῖν φιλοσοφίαν. |vgl. fr. 2 aus Orig. c. Cels. 115 p. 61,21Κ.]

38 9. KALLIPHONU.DEMOKEDES3. 10. PARMISKOS. 11.XENOPHANES.

3. Stop. flor. 116, 45 M. Δημοχρίτου [Anuoxndovg Zeller). αὐξανομένου τοῦ
σώματος συναύξονται (καὶ ai) φρένες, γηράσκοντος δὲ συγγηράσκχουσι καὶ εἰς
τὰ πρήγματα πάντα ἀμβλύνονται aus Herod. ΠΙ 184 διδαχϑεῖσα ὑπὸ τοῦ An-
μοκήδεος ἣ ᾿Ατοσσα προσέφερε ἐν τῆι κοίτηι Δαρείωι λόγον τοιόνδε... “γῦν
γὰρ ἄν τι χαὶ ἀποδέξαιο ἔργον, ἕως νέος εἷς ἡλικίην. αὐξομένωι γὰρ τῶι σώ-
ματι — πάντα ἀπαμβλύνονται. Vgl. Lucret. III 445 Heinze.

—

10. PARMISKOS

1. Iamgr. V. B. 267 Meranovrivoı Boovrivog, Παρμίσκος [50 die Hds.]
Ὀρεστάδας “έων ZT.

3. Dı06. IX 20 δοχεῖ ὁὲ [Xenophanes, 5. 8. 39, 20] πεπρᾶσϑαι ὑπὸ * (καὶ
λελύσϑαι ὑπὸ) τῶν Πυϑαγοριχῶν Παρμενίσχου [so BP: παρμενάδου ΕἾ zei
Ὀρεστάδου, καϑά φησι Φαβωρῖνος ἐν ᾿ἀπομνημονευμάτων πρώτωι.

3, ΑΤΗΕΝ. XIV 614A Παρμενίσχος [so die Hds.] δὲ ὃ Μεταποντῖνος, ὡς
φησιν Σῆμος ἐν ξ Δηλιάδος [FHG IV 498 fr. 8] zei γένει καὶ πλούτωι πρωτεύων
εἰς Τροφωνίου καταβὰς καὶ ἀνελϑὼν οὐχ ἔτι γελᾶν ἐδύνατο" καὶ χρηστηριαΐζο-
μένωι περὶ τούτου ἡ Πυϑία ἔφη"

εἴρηι μ᾽ ἀμφὶ γέλωτος, ἀμείλιχε, μειλιχίοιο"

δώσει σοι μήτηρ οἴκοι" τὴν ἔξοχα τῖξε.
ἐλπίζων ὃ ἄν ἐπανέλϑηι εἰς τὴν πατρίδα γελάσειν, ὡς οὐδὲν ἦν πλέον, οἰόμε-
vos ἐξηπατῆσϑαι ἔρχεταί ποτε κατὰ τύχην εἰς 4ἤλον" καὶ πάντα τὰ κατὰ τὴν
νῆσον ϑαυμάζων ἦλϑεν zul εἰς τὸ “ητῶιον νομίζων τῆς Ἀπόλλωνος μητρὸς
ἄγαλμά τι ϑεωρήσειν ἀξιόλογον" ἰδὼν δ᾽ αὐτὸ ξύλον ὃν ἄμορφον παραδόξως
ἐγέλασεν. zul τὸν τοῦ ϑεοῦ χρησμὸν συμβάλλων zul τῆς ἀρρωστίας ἀπαλλα-
γεὶς μεναλωστὶ τὴν ϑεὸν ἐτίμησεν. Inventar des Artemistempels zu Delos
Bull. corr. hell. XIV 403, 1Tfl. χρατὴρ ἀργυροῦς, ὃν ἀνέϑηχε Παρμίσχος, ὀλχὴν
RXXXXFRAAHF vol. X 462, 19. XV 1278.

11. XENOPHANES
A. LEBEN UND LEHRE.

1. LAerrıus Diogenes IX 18—20.

Ξενοφάνης AeSiov ἤ, ὡς ᾿Απολλόδωρος, Ὀρϑομένους Κολο-
φώνιος ἐπαινεῖται zrgög τοῦ Tiuwvos' φησὶ γοῦν ᾿ Ξεινοφάνην —
ἐπιχότυτην᾽ |fr. 40 7.1. οὗτος ἐχτιεσὼν τῆς πατρίδος ἐν Ζάγχληι τῆς
Σικελίας {διέτριβε nal τῆς εἰς Ἐλέαν ἀποικίας χοινωνήσας ἐδίδα-
σχεν ἐχεῖν, διέτριβε δὲ χαὶ ἐν Κατάνηι. διήχουσε δὲ χατ᾽ ἐνίους
μὲν οὐδενός, (κατ᾽ ἐνίους δὲ Βότωνος Admvalov ἤ, ὥς τινες, Ag-
χελάου). χαί, ὡς Σωτίων φησί, zer’ "AvaSiuavdgov ἦν. γέγραφε
δὲ ἐν ἔπεσι χαὶ ἐλεγείας χαὶ ἰάμβους xa9” Ἡσιόδου χαὶ Ὁμήρου,
ἐπιιχότιτων αὐτῶν τὰ περὶ ϑεῶν εἰρημένα. ἀλλὰ χαὶ αὐτὸς ἐρ-
10 ραψώιδει τὰ ἑαυτοῦ. ἀντιδοξάσαι ve λέγεται Θαλῆι χαὶ Πυϑα-

10

20

XENOPHANES A. 1 (DIOG. IX 18—20). 2-8. LEBEN. 39

yooaı, χαϑάψασϑαι δὲ χαὶ Ἐπιμενίδου. μαχροβιώτατός τὲ γέγονεν,
ὥς που χαὶ αὐτός φησιν᾿ “ἤδη---ἐτύμως᾽ [fr. 8].

φησὶ δὲ τέτταρα εἶναι τῶν ὄντων στοιχεῖα, χόσμους δὲ ἀτεεί-
ρους, οὐ παραλλαχτοὺς δέ. τὰ νέφη συνίστασϑαι τῆς ἀφ᾽ ἡ
ἀτμίδος ἀναφερομένης χαὶ αἰρούσης αὐτὰ εἰς τὸ τιεριέχον. οὐσίαν
ϑεοῦ σφαιροειδῆ, μηδὲν ὅμοιον ἔχουσαν ἀνϑρώττων' ὅλον δὲ ὁρᾶν
χαὶ ὅλον ἀχούειν, μὴ μέντοι ἀναπνεῖν" σύμτιαντά ve εἶναι γοῦν
χαὶ φρόνησιν χαὶ ἀίδιον. πρῶτός TE ἀπεφήνατο, ὅτι πιᾶν τὸ γινό-
μενον φϑαρτόν ἔστι χαὶ ἡ ψυχὴ πνεῦμα"
ἔφη δὲ χαὶ τὰ πολλὰ ἥσσω νοῦ εἶναι. χαὶ τοῖς τυράγνγοις

ἐντυγχάνειν ἢ ὡς ἥχιστα ἢ ὡς ἥδιστα. Ἐμπεδοχλέους δὲ eircövrog 20

αὐτῶι ὅτι ἀνεύρετός ἐστιν ὅ σοφός, ᾿ εἰκότως ἔφη “σοφὸν γὰρ εἶναι
δεῖ τὸν ἐπιγνωσόμεγον τὸν σοφόν᾽. φησὶ δὲ Σωτίων πρῶτον αὐ-
τὸν εἰπεῖν ἀχατάλητιτα εἶναι τὰ πάντα, πλανώμδνος.

ἐποίησε δὲ χαὶ Κολοφῶνος χτίσιν χαὶ τὸν εἰς Ἐλέαν τῆς Ira-
λίας ἀποιχισμὸν ἔπη δισχίλια. καὶ Nruale χατὰ τὴν ἑξηχοστὴν
ὀλυμτιιάδα [540---ὅ87]. φησὶ δὲ 4ημήτριος 6 Φαληρεὺς ἐν τῶι
Περὶ γήρως χαὶ Παναίτιος ὃ Στωιχὸς Ev τῶι Περὶ εὐθυμίας |fr. 17
Fowler] ταῖς ἐδίαις χερσὶ ϑάψαι τοὺς υἱεῖς αὐτόν, χαϑάπερ χαὶ
Ἀναξαγόραν. δοχεῖ δὲ τιεπρᾶσϑαι ὑττὸ ( καὶ λελύσϑαι ὑπὸ, τῶν
Πυϑαγοριχῶν Παρμίσχου χαὶ Ὀρεστάδου, χαϑά φῆσι (Φαβωρῖνος
ἐν ᾿πομνημονευμάτων πρώτωι |fr. 2, FHG ΠῚ 577]. γέγονε δὲ χαὶ
ἄλλος Ξενοφάνης “έσβιος ποιητὴς ἰάμβων.

2. — ΙΧ 21 Ξενοφάνους δὲ διήκουσε Παρμενέδης Πύρητος Ἐλεάτης.
τοῦτον Θεόφραστος ἐν τῆι Ἐπιτομῆι (fr. 6a Dox. 482] ᾿ἀναξιμάνδρον φησὶν
ἀκοῦσαι. vgl. Parmen. A 1.

3. Hrracıım fr. 40 πολυμαϑίη νόον ἔχειν οὐ διδάσχει᾽ Ἡσίοδον γὰρ
ἂν ἐδίδαξε zul Πυϑαγόρην αὖτίς τε Ξενοφάνεα καὶ Exereior.

4. Cicero Acad. IL 118 (aus Theophr.) Xenophanes paulo etiam antiqwior
(als Anaxagoras) unum esse omnia.

5. Dos. VIII 56 Ἕρμιππος [FHG Π 42, 27) οὐ Παρμενίδου, Zevopavovg
δὲ γεγονέναι ζηλωτήν (Empedocles), ὧε χαὲ συνδιατρῖψαι καὶ μιμήσασϑαι τὴν
ἐποποιίαν (vgl. 1 ὃ 20).

6. Lucıan. Macrob. 20 5. 0 Δεξίνου μὲν υἱός, ᾿Αρχελάου δὲ τοῦ φυσιχοῦ
μαϑητής, ἐβίωσεν ἔτη ἕν zul ἐνενήχοντα. Verwirrung wie in 1 ὃ 18, 6.

7. Censor. 15, 3 X. Colophonius maior annorum centum fuit.

8. Crem. Strom. 1353 P. τῆς Ἐλεατικῆς ἀγωγῆς =. ὃ Κολοφώνιος κατ-
ἄρχει, ὃν φησι Τίμαιος [fr. 92, FHG I 215] χατὰ Ἱέρωνα τὸν Σικελίας δυνάστην
χαὶ Ἐπίχαρμον τὸν ποιητὴν γεγονέναι, ᾿Απολλόδωρος fr. 77, FHGI445] δὲ
χατὰ τὴν τεσσαρακοστὴν ὀλυμπιάδα [620—61] γενόμενον, παρατεταχέναι ἄχρι
Δαρείου τε zul Κύρον χρόνων. Aus derselben Quelle Sext. adv. math. I 257:
Ξ. Κολοφώνιος ἐγένετο περὶ τὴν τεσσαρακοστὴν ὀλυμπιάδα [vgl. fr. 8].

40 11. XENOPHANES

9. Eusep. Chron. a) Ol. 56 [556—3] .Ξ. Κολοφώνιος ἐγνωρίζετο. Ὁ) Ol.
59— 61 [richtig Arm. 60, 1 = 540] Ἰβυχὸς ὃ “μελοποιὸς καὶ Φερεχύίδης ὃ ἵστο-
ριογράφος καὶ Φωχυλίδης καὶ Ξενοφάνης ὃ φυσικὸς παρωιδιῶν ποιητής vgl.
AN, 20 3732,16.

10. Tueor. arithm. p. 40 Ast. φ γὰρ καὶ ıd [falsche Zahl] ἔτη ἔγγιστα
ἀπὸ τῶν Τρωικῶν ἱστορεῖται μέχρι Ξενοφάνους τοῦ φυσικοῦ καὶ τῶν ’Avo-
χκρέοντός τε χαὶ Πολυχράτους χρόνων zul τῆς ὑπὸ Ἁρπάγου τοῦ Mndov
Ἰώνων πολιορχίας χαὶ ἀναστάσεως, ἣν Φωχαεῖς φυγόντες Μασσαλίαν ὠικισαν᾿
πᾶσι γὰρ τούτοις ὅμόχρονος ὃ Πυϑαγόρας.

11. Prur. reg. apophth. p. 175 Ο [νρ]. Gnomol. Paris. ed. Sternbach (Abh.
d. krak. Ac. philol. XX) p. 162] πρὸς δὲ Ξενοφάνην τὸν Κολοφώνιον εἰπόντα
μόλις οἰχέτας δύο τρέφειν" “ἡ ἀλλ᾽ Ὅμηρος᾽ εἶπεν (Hiero) “ὃν σὺ διασύρεις,
πλείονας ἢ μυρίους τρέφει τεϑνηχώς.

ÄPOPHTHEGMATIK (vgl. A 1, 20).

12. Arıst. Rhet. B 23. 13995 5 ἄλλος [sc. τόπος] ἐκ τοῦ, τὸ συμβαῖνον
ἐὰν ἦι ταὐτόν, ὅτι καὶ ἐξ ὧν συμβαίνει ταὐτά" οἷον Ξ. ἔλεγεν ὅτι “ ὁμοίως
ἀσεβοῦσιν οἱ γενέσϑαι φάσχοντες τοὺς ϑεοὺς τοῖς ἀποθανεῖν λέγουσιν" ἀμ-
φοτέρως γὰρ συμβαίνει μὴ εἶναι τοὺς ϑεούς ποτε.

18. — — B 26. 140055 oiov ,Ξ. Ἐλεάταις ἐρωτῶσιν, εἰ ϑύωσι τῆι Asv-
κοϑέαι χαὶ ϑρηνῶσιν ἢ μή, συνεβούλευεν, εἰ μὲν ϑεὸν ὑπολαμβάνουσιν, μὴ
ϑρηνεῖν, εἰ δ᾽ ἄνθρωπον, μὴ ϑύειν. Anders Pur. Amat. 18, 12. 186 Ὁ &.
Αἰγυπτίοις ἐκέλευσε τὸν Ὄσιριν εἰ ϑνητὸν νομίζουσι μὴ τιμᾶν ὡς ϑνητόν, εἰ
δὲ ϑεὸν ἡγοῦνται μὴ ϑρηνεῖν. de Is. et Os. 70. 379B εὖ μὲν οὖν Ξ. ὃ Κολο-
φώνιος ἠξίωσε τοὺς Αἰγυπτίους, εἰ ϑεοὺς νομίζουσι, μὴ ϑρηνεῖν, εἰ δὲ ϑρηνοῦσι,
ϑεοὺς μὴ νομίζειν. [vgl. Heraclit fr. 127]. de superstit. 18 p. 1171 5.6 φυ-
σικὸς τοὺς Αἰγυπτίους χοπτομένους ἐν ταῖς ἑορταῖς καὶ ϑρηνοῦντας δρῶν
ὑπέμνησεν οἰχείως᾽ ᾿οὗτοι᾽ “φησίν “εἰ μὲν ϑεοί εἰσι, μὴ ϑρηνεῖτε αὐτούς" εἰ δ᾽
ἄνϑρωποι, μὴ ϑύετε αὐτοῖς [vgl. Ps. Plut. apophth. Lac. 26 P- 228 ΕἸ.

14. Arısrt. Rhet. A 15. 1877219 χαὶ τὸ τοῦ Ξενοφάνους ἁρμόττει ὅτι
οὐκ ἴση πρόκλησις αὕτη [zum Eid) ἀσεβεῖ πρὸς εὐσεβῆ, ἀλλ᾽ ὁμοία καὶ εἰ
ἰσχυρὸς ἀσϑενῆ πατάξαι ἢ πληγῆναι προχαλέσαιτο.

15. — Metaph. T 5. 101024 διὸ εἰχότως μὲν λέγουσιν, οὐκ ἀληϑῆ δὲ
λέγουσιν" οὕτω γὰρ ἁρμόττει μᾶλλον εἰπεῖν ἢ ὥσπερ Ἐπίχαρμος εἰς Ξενοφάνην.

16. Prur. de vit. pud.5 p.530E un δυσωπηϑῆις μηδὲ δείσηις σκωπτό-
μενος, ἀλλ᾽ ὥσπερ Ξ. “άσου τοῦ Ἑρμιονέως un βουλόμενον αὐτῶι συγχυβεύειν
δειλὸν ἀποχαλοῦντος ὡμολόγει χαὶ πάνυ δειλὸς εἶναι πρὸς τὰ αἰσχρὰ καὶ
ἄτολμος. ᾿

11. — de commun. notit. 46, 8 p. 1034 8 ὃ μὲν οὖν 3. διηγουμένου
τινὸς ἐγχέλεις ἑωραχέναι ἐν ὕδατι ϑερμῶι ζώσας" “οὐχοῦν᾽ εἶπεν “Ev ψυχρῶι
αὐτὰς ἑψήσομεν᾽.

ῬΟΈΞΙΕ.

18. Dıog. ΙΧ 22 καὶ αὐτὸς (Parmenides) δὲ διὰ ποιημάτων φιλοσοφεῖ
χαϑάπερ “Ησίοδός τε καὶ Ξ. καὶ Ἐμπεδοκλῆς. Vgl. 5. 14 Ζ. 2 und 8.39 A ὅ.
19. — IX 18 (vgl. 8. 88) γέγραφε δὲ ἐν ἔπεσι (Hexameter, Περὲ φύσεως
fr. 24—42) χαὶ ἐλεγείας (ἔν. 1-8) καὶ ἰάμβους χαϑ᾽ Ἡσιόδου χαὶ Ὁμήρου (Σἰίλ-
λους fr. 10---22), ἐπικόπτων αὐτῶν τὰ περὶ ϑεῶν εἰρημένα. U 46 [aus Aristoteles

A. 9—28. LEBEN UND LEHRE. 41

Περὲ ποιητῶν fr. T5 Rose?) ἀποϑανόντι δὲ [scil. Ὁμήρωι ἐφιλονίχει] Ξ' πη ö ie
φώνιος καὶ Κέρχωψ Ἡσιόδωι ζῶντι; τελευτήσαντι δὲ ὃ προειρημένος Ξ'
20. ὅΤΈΛΒΟ XIV p. 648 &. ὃ φυσικὸς ὃ τοὺς Σίλλους ποιήσας διὰ ποιημάτων.
21. Arur. Florida e. 20: canit enim Empedocles carmina, Plato dialogos
3 MEER [Xenophanes Casaubonus, besser Crates Rohde] satiras.
. PRocL. zu Hesiod. opp. 284 (aus Plutarch) Ξενοφάνης διὰ δή τινὰ πρὸς
τοὺς κατ᾿ αὐτὸν φιλοσόφους καὶ ποιητὰς μικροψυχίαν Σίλλους ἀτόπους ἐκχ-
ϑεῖναι (συνϑεῖναι Paris. 2111) λέγεται χατὰ πάντων φιλοσόφων zul ποιητῶν.

98, ὅσηοι. ABT zu B 212 ἤδη δὲ οὐ Ξενοφάνει, ἀλλ᾽ Ὁμήρωι πρώτωι
Σίλλοι πεποίηνται, ἐν οἷς αὐτός τε τὸν Θερσίτην σιλλαίνει καὶ ὃ Θερσίτης τοὺς
ἀρίστους.

24. Arıus Div. bei Stob. 60]. Π| 1, 18 (p. 6, 14W.) Ξενοφάνους πρώτου
λόγος ἦλϑεν εἰς τοὺς “Ελληνας ἄξιος γραφῆς ἅμα παιδιᾶι τάς τε τῶν ἄλλων
τόλμας ἐπιπλήττοντος καὶ τὴν αὑτοῦ παριστάντος εὐλάβειαν, ὡς ἄρα ϑεὸς μὲν
οἶδε τὴν ἀλήϑειαν, ἱδόκος--τέτυχται (fr. 84, 4. vgl. Timon fr. 40 W.

25. Cicero Acad. Prior. II 23, 74 Parmenides, Xenophanes, minus bonis
quamquam versibus (nämlich als Empedokles), sed tamen illi versibus in-
crepant eorum adrogantiam quasi irati, qui cum sciri mihil possit, audeant se
scire dicere.

26. Prıto de provid. II 39 non ita tamen Xenophanes aut Parmenides
aut Empedocles sive aliü quicumque theologi a poesi captı sunt divimi viri [sc.
deos mendaces finxerunt], sed potius theoriam naturae gaudio amplexi et vitam
omnem ad pietatem laudemque deorum dedicantes optimi quidem viri comperti
sunt, poetae tamen non felices: quos oportebat diwinitus spiritum sorliri gratiam-
que de caelo metrum carmen rhythmumque caelestem ac divinum, ut poemata
vera relinquerent velut prototypum lbri perfectum et pulerum cunctis exemplar.
Ibid. 42 at quare Empedocles, Parmenides, Xenophanes aemulatorque istorum
chorus non sortiti sunt spiritum Musarum, cum theologiam exercuerunt? 48 age
interim ponamus inter nos universum ingenitum ac sempiternum iuxta illud quod
suggerit sermo celeberrimorum philosophantium sicut conscribunt Parmenides,
Empedocles, Zeno, Cleanthes aliique divi homines ac velut verus quidam proprie-
que sacer coetus.

27. Arsen. XIV 632 C ὅτι δὲ πρὸς τὴν μουσικὴν οἰχειότατα διέκειντο
οἱ ἀρχαῖοι δῆλον χαὶ ἐξ Ὁμήρου" ὃς διὰ τὸ μεμελοποιηκέναι πᾶσαν ξαυτοῦ
τὴν ποίησιν “ἀφροντιστὶ [τοὺς] πολλοὺς ἀχεφάλους ποιεῖ στίχους καὶ λαγαφοὺς
ἔτι δὲ μειούρους. Ξενοφάνης δὲ χαὶ Σόλων χαὶ Θέογνις καὶ Φωχυλίδης, & ἔτι
δὲ Περίανδρος ὃ Κορίνϑιος ἐλεγειοποιὸς χαὶ τῶν λοιπῶν ol μὴ προσάγοντες
πρὸς τὰ ποιήματα μελωιδίαν ἐχπονοῦσι τοὺς στίχους τοῖς ἀριϑμοῖς χαὶ τῆι
τάξει τῶν μέτρων zul σχοποῦσιν ὅπως αὐτῶν μηδεὶς (μήτε) ἀχέφαλος ἔσται
μήτε λαγαρὸς μήτε μείουρος.

LEHRE.

28. Arıst. q. f. de Melisso Xenophane Gorgia cc. 3. 4 [scheint (vielleicht
mit Benutzung von Aristoteles’ Πρὸς τὰ Ξενοφάνους ἃ, Diog. V 25) von einem
Eklektiker röm. Zeit geschrieben).
ed. Bekker
Ρ. 911: c.3 ᾿Αδύνατόν φησιν εἶναι, εἴ τι ἔστι, γενέσϑαι, τοῦτο λέγων 1
15 ἐπὶ τοῦ ϑεοῦ" ἀνάγχη γὰρ ἤτοι ἐξ ὁμοίου ἢ ἐξ ἀνομοίου

42

977%

90

10

18

20

11, XENOPHANES

γενέσϑαι. τὸ γενόμενον᾽ δυνατὸν δὲ οὐδέτερον. οὔτε γὰρ
ὅμοιον ὑφ᾽ ὁμοίου προσήκειν τεχνωϑῆναι μᾶλλον ῆ τεχνῶσαι
(ταὐτὰ γὰρ ἅπαντα τοῖς γε ἴσοις καὶ ὁμοίως ὑπάρχειν πρὸς
ἄλληλα) οὔτ᾽ ἂν ἐξ ἀνομοίου τἀνόμοιον γενέσϑαι. εἰ γὰρ
γίγνοιτο ἐξ ἀσϑενεστέρου τὸ ἰσχυρότερον ἢ ἐξ ἐλάττονος τὸ
μεῖζον ἢ ἐκ χείρονος τὸ κρεῖττον, ἢ τοὐναντίον τὰ χείρω ἐκχ
τῶν χρειττόνων, τὸ οὐκ ὃν ἐξ ὄντος (ἢ τὸ ὃν ἐξ οὐκ ὄντος)
ἂν γενέσϑαι᾽ ὅπερ ἀδύνατον.
ἀίδιον μὲν οὖν διὰ ταῦτα εἶναι τὸν ϑεόν. εἰ δ᾽ ἔστιν ὃ ϑεὸς
ἁπάντων χράτιστον, ἕνα φησὶν αὐτὸν προσήχειν εἶναι. εἰ γὰρ
δο ἢ πλείους εἶεν, οὐκ ἂν ἔτι χράτιστον zul βέλτιστον αὐτὸν
εἶναι πάντων. ἕχαστος γὰρ ὧν ϑεὸς τῶν πολλῶν ὁμοίως ἂν
τοιοῦτος εἴη. τοῦτο γὰρ ϑεὸν καὶ ϑεοῦ δύναμιν εἶναι, κρατεῖν,
ἀλλὰ μὴ κρατεῖσϑαι, χαὶ πάντων κράτιστον εἶναι. ὥστε
χαϑὸ un κρείττων, κατὰ τοσοῦτον οὐκ εἶναι ϑεόν. πλειόνων
οὖν ὄντων, εἰ μὲν εἶεν τὰ μὲν ἀλλήλων κρείττους τὰ δὲ ἥτ-
τους, οὐχ ἂν εἶναι ϑεούς" πεφυχέναι γὰρ τὸ ϑεῖον μὴ χκρατεῖ-
σϑαι. ἴσων δὲ ὄντων, οὐχ ἂν ἔχειν ϑεοῦ φύσιν, ὃν δεῖν εἶναι
χρατιστον᾽ τὸ δὲ ἴσον οὔτε βέλτιον οὔτε χεῖρον εἶναι τοῦ loov'
ὥστ᾽ εἴπερ εἴη τε καὶ τοιοῦτον εἴη ϑεός, ἕνα μόνον εἶναι τὸν
ϑεόν. οὐδὲ γὰρ οὐδὲ πάντα δύνασϑαι ἂν ἃ βούλοιτο [οὐ
γὰρ ἂν δύνασϑαι πλειόνων ὀντων᾽ ἕνα ἄρα εἶναι μόνον. ἕνα δ᾽
ὄντα ὅμοιον εἶναι πάντη, δρῶντα καὶ ἀχούοντα τάς τε ἄλλας
αἰσϑήσεις ἔχοντα πάντη" εἰ γὰρ μή, χρατεῖν ἂν zul χρα-
τεῖσϑαι ὑπ᾽ ἀλλήλων τὰ μέρη ϑεοῦ [ὄνταῖ, ὅπερ ἀδύνατον.
πάντη δ᾽ ὅμοιον ὄντα σφαιροειδῆ εἶναι" οὐ γαρ τῆ μὲν τὴ
δ᾽ οὐ τοιοῦτον εἶναι, ἀλλὰ παντη. ἀίδιον δὲ ὄντα zul ἕνα
καὶ ζ(ὅμοιον zul) σφαιροειδῆ οὔτε ἄπειρον οὔτε πεπεράνϑαι.
ἄπειρον μὲν {γὰρν) τὸ μὴ
ὃν εἶναι" τοῦτο γὰρ οὔτε μέσον οὔτε ἀρχὴν zul τέλος οὔτ᾽
ἄλλο οὐδὲν μέρος ἔχειν, τοιοῦτον δὲ εἶναι τὸ ἄπειρον" οἷον
δὲ τὸ μὴ ὄν, οὐκ ἀν εἶναι τὸ ὄν᾽ περαίνειν δὲ πρὸς ἄλληλα,
εἰ πλείω εἴη. τὸ δὲ ἕν οὔτε τῶι οὐκ ὄντι οὔτε τοῖς πολλοῖς
ὡμοιῶσϑαι: ἕν γὰρ (dv) οὐχ ἔχειν, πρὸς ὅτι περανεῖ. τὸ δὴ τοι-
odrov ἕν, ὃν τὸν ϑεὸν εἶναι λέγει, οὔτε κινεῖσϑαι οὔτε ἀκίνη-
τον εἶναι" ἀχίνητον μὲν γὰρ εἶναι τὸ μὴ ὄν οὔτε χὰρ ἂν
εἰς αὐτὸ ἕτερον οὔτ᾽ ἐχεῖνο εἰς ἄλλο ἐλϑεῖν. χινεῖσϑαι δὲ
τὰ πλείω ὄντα ἕνός᾽ ἕτερον γὰρ εἰς ἕτερον δεῖν κινεῖσϑαι.
εἰς μὲν οὖν τὸ μὴ ὃν οὐδὲν av κινηϑῆναι. τὸ γὰρ μὴ ὃν
οὐδαμῆ εἶναι, εἰ δὲ εἰς ἀλληλα μεταβάλλοι, πλείω ἂν τὸ ἕν
εἶναι ἑνός. διὰ ταῦτα δὴ κινεῖσϑαι μὲν ἂν τὰ δύο ἢ πλείω
ἑνός, ἠρεμεῖν δὲ καὶ ἀκίνητον εἶναι τὸ οὐδέν. τὸ δὲ ἕν οὔτε
ἀτρεμεῖν οὔτε χινεῖσϑαι. οὔτε γὰρ τῶι μὴ ὄντι οὔτε τοῖς πολ-
λοῖς ὅμοιον εἶναι. χατὰ πάντα δὲ οὕτως ἔχοντα τὸν ϑεόν,
aidıov τε χαὶ ἕνα, ὅμοιόν. τε καὶ σφαιροειδῆ ὄντα, οὔτε ἄπει-
ρον οὔτε πεπερασμένον οὔτε ἠρεμοῦντα οὔτε κινητὸν εἶναι.
c.4 Πρῶτον μὲν οὖν λαμβάνει τὸ γιγνόμενον χαὶ οὗτος

) Bl

ἐξ ὄντος γίγνεσϑαι, ὥσπερ ὃ Μέλισσος. καίτοι τί χωλύει

φῷ

10

11

-

ga

30

89

[|

10

20

A.2S ([ARIST.] de MXG 3. 4... LEHRE.

μήτ᾽ ἐξ ὁμοίου {μήτ᾽ ἐξ avouolov) To γιγνόμενον γίγνεσϑαι,
ἀλλ᾽ ἐκ μὴ ὄντος;
» Ya - ς \ ΜΡ » , ᾽
ἔτι οὐδὲν μᾶλλον ὃ ϑεὸς ἀγένητος ἡ καὶ τάλλα πάντα, εἴ-
a b) ς }λ > ’ r a Iar E
neo ἅπαντα ἐξ ὁμοίου ἢ ἐξ ἀνομοίου γέγονεν (onEE ἀδύνατον)
(dj νὰ ») 6.) \ \ \ » \ \ Ἡ Ir ,
ὦστε ἢ οὐδέν ἐστι παρὰ τὸν ϑεὸν ἡ καὶ τὰ ἀλλα aldın πᾶντα.
ἔτι χράτιστον τὸν ϑεὸν λαμβάνει, τοῦτο δυνατώτατον καὶ
βέλτιστον λέγων" οὐ δοχεῖ δὲ τοῦτο χατὰ τὸν νόμον, ἀλλὰ
πολλὰ χρείττους εἶναι ἀλλήλων οἱ ϑεοί. οὐχ οὖν ἐχ τοῦ Au:
χοῦντος εἴληφε ταύτην χατὰ τοῦ ϑεοῦ τὴν Öuokoylar. τό τε
= > Ω φ ’
χράτιστον εἶναι τὸν ϑεὸν οὐχ οὕτως Ὁὑπολαμβανειν λέγεται,
4 ’ - - > Ν
ὡς πρὸς ἄλλο τι τοιαύτη ἡ τοῦ ϑεοῦ φύσις, ἀλλὰ πρὸς τὴν
- ’ D 3 ’
αὑτοῦ διάϑεσιν, ἐπεί τοί γε πρὸς ἕτερον οὐδὲν dv κωλῦοι um
- -- € ) „ \ \
τῆι αὑτοῦ ἐπιειχείαι χαὶ δώμηι ὑπερέχειν, alla διὰ τὴν
- > ao \
τῶν ἄλλων ἀσϑένειαν. ϑέλοι δ᾽ ἂν οὐδεὶς οὕτω τὸν ϑεον
- a τὔὔ
φάναι χράτιστον εἶναι, ἀλλ᾽ ὅτι αὐτὸς ἔχει ὡς οἷόν τε
\ ἘΠ - ρος ΔΝ
ἄριστα, καὶ οὐδὲν ἐλλείπει καὶ εὖ καὶ χαλῶς ἔχειν αὐτῶι ἅμα
\ Ὺ a DJ) > - > a x
γὰρ ἴσως (ovrwg) ἔχοντι χαχεῖνο av συμβαίνοι. οὔτω δὲ δια-
- ‚ a ς
χεῖσϑαι zul πλείους αὐτοὺς ὄντας οὐδὲν ἂν χωλύοι, ἁἀπαντας ὡς
Er 7 zu r >
οἷόν TE ἄριστα διαχειμένους, καὶ κρατίστους τῶν ἄλλων, οὐχ
% - ἢ ͵,
αὑτῶν ὄντας. ἔστι δ᾽, ὡς ἔοιχε, χαὶ ἄλλα. χράτιστον γὰρ
- Ξ, N. >
εἶναι τὸν ϑεόν φησι, τοῦτο δὲ τινῶν εἶναι ἀνάγχη" ἕνα τ᾽ ὄντα
, - ᾿ > \
πάντη ὁρᾶν zul ἀχούειν οὐδὲν προσήχει᾽ οὐδὲ γὰρ εἰ μὴ καὶ
- 0) - 2. - - > > -
nd ὁρᾶι, χεῖρον δρᾶι ταύτη, ἀλλ᾽ οὐχ 0001. ἀλλ᾽ ἴσως τοῦτο
‚ \ , ) ’ “ a γ" ’ Pl}
βουλεται τὸ navın αἰσϑανεσϑαι, ὁτε οὑὐτῶς ἂν βελτιστα ξχοι;
a [2 - x \
ὅμοιος ὧν πάντη. ἔτι τοιοῦτος ὧν διὰ τί σφαιροειδὴς av ein,
’ > > a c n 4 - ,’ or [4 ’
αλλ οὐχ [οτι Ereoav τινὰ μᾶλλον ἔχων ἰδέαν, τι παντη
3 a ar
ἀχούει χαὶ πάντη χρατεῖ; ὥσπερ γὰρ ὅταν λέγωμεν TO
a ‚ b) Ἢ ’ Ir ” 7
ψιμυϑιον οτε παντὴ ἕστὲ λευχόν, οὐδὲν ἀλλο σημαίνο-
a a - -
μὲν ἢ ὅτι ἐν ἅπασιν αὐτοῦ τοῖς μέρεσιν ἐγχέχρωσται ἢ
[4 =. ’ -
λευχότης. τί δὴ χωλύει οὕτως Huxel τὸ πάντη ὁρᾶν καὶ
) = a a \ ’ -ὕ
ἀχούειν zul χρατεῖν λέγεσϑαι, ὅτι ἅπαν ὃ ἂν τις αὐτοῦ
ΞΞ , a \
λαμβάνηι μέρος, τοῦτ᾽ ἔσται πεπονϑός; ὥσπερ δὲ οὐδὲ τὸ
ψιμύϑιον, οὐδὲ τὸν ϑεὸν ἀνάγχη εἶναι διὰ τοῦτο σφαιροειδῆ.
ἔτι μήτε ἄπειρον (εἶναι) μή τε πεπεράνϑαι σῶμά γξ ὄντα καὶ ὃ ἔχοντα
μέγεϑος πῶς οἷόν TE, εἴπερ τοῦτ᾽ ἐστὶν ἄπειρον ὃ ἂν μὴ ἔχηι
πέρας δεχτιχὸν ὃν πέρατος, πέρας δ᾽ ἐν μεγέϑει χαὶ πλή-
a » - [4͵
ϑει ἐγγίγνεται χαὶ ἐν ἅπαντι τῶι ποσῶι, ὥστε εἰ μὴ ἔχει
\ -
πέρας μέγεϑος ὃν ἀπειρόν ἐστιν; ἔτι δὲ σφαιροειδῆ ὄντα
> ,
ἀνάγκη πέρας ἔχειν" ἔσχατα γὰρ ἔχει, εἴπερ μέσον ἔχει
αὑτοῦ, οὗ πλεῖστον ἀπέχει. μέσον δὲ ἔχει σφαιροειδὴς ὠν"
a -
τοῦτο γάρ ἐστι σφαιροειδὲς ὃ ἐκ τοῦ μέσου ὁμοίως πρὸς τὰ
» - >
ἔσχατα. σῶμα δ᾽ ἔσχατα ἢ πέρατα ἔχειν, οὐδὲν διαφέρει. #r* εἰ
% \ ı 3 , ,
γὰρ καὶ τὸ μὴ ὃν ἀπειρὸν ἐστι, τί οὐκ ἂν καὶ τὸ ὃν ἄπειρον; τί γὰρ
[4 > > - -ὕ
χωλύει ἕνια ταῦτ᾽ ἂν λεχϑῆναι χατὰ τοῦ ὄντος zul μὴ ὄντος;
G \ \ > -
τό τε γὰρ ὃν ἵ οὐχ ὃν οὐδεὶς νῦν αἰσϑάνεται, καὶ ὃν δέ τις οὐχ
el ᾿ - ’
ἂν αἰσϑάνοιτο ἃ viv' ἄμφω δὲ λεχτὰ καὶ διανοητά *** οὐ λευ-
‚ \ ‘ ” \ 5 - , a
χόν TE τὸ μὴ ὄν" ἢ oWv διὰ τοῦτο τὰ ὄντα πάντα λευχά, ὅπως
’ > FR \ = ' r
μή τι ταὐτὸ χατὰ τοῦ ὄντος σημήνωμεν zal μὴ ὄντος, ἢ οὐ-

48

—ı

978

8

sb

al

10

14?
14b
15

18

30

11. XENOPHANES

δέν, οἶμαι, χωλύει zul τῶν ὄντων τι un εἶναι )evz0v' οὕτω δὲ
καὶ μᾶλλον ἂν ἀπόφασιν δέξαιτο, τὸ ἄπειρον, εἰ χατα τὸ πά-
λαι λεχϑέν τι [μᾶλλον] παρὰ τὸ μὴ ἔχειν (πέρας) ἐστὶν ἄπει-
gov' ὥστε zul τὸ ὃν ἢ ἄπειρον ἢ πέρας ἔχον ἐστίν. ἴσως δὲ
ἄτοπον χαὶ τὸ προσάπτειν τῶι μὴ ὄντι aneıglav' οὐ γὰρ πᾶν,
εἰ μὴ ἔχει πέρας, ἄπειρον λέγομεν, ὥσπερ οὐδ᾽ ἄνισον οὐχ ἂν
φαῖμεν εἶναι τὸ μὴ ἴσον. Krı) τί οὐκ ἂν ἔχοι ὃ ϑεὸς πέρας εἷς
ὦν, ἀλλ᾽ οὐ πρὸς ϑεόν; εἰ δὲ ἕν μόνον ἐστὶν ὁ ϑεός, (ἕν) ἂν εἴη
μόνον καὶ τὰ τοῦ ϑεοῦ μέρη ἔτι καὶ τοῦτ᾽ ἄτοπον, εἰ τοῖς
πολλοῖς ξυμβέβηχεν πεπεράνϑαι πρὸς ἄλληλα, διὰ τοῦτο
τὸ ἕν μὴ ἔχειν πέρας. πολλὰ γὰρ τοῖς πολλοῖς χαὶ τῶι
ἑνὶ ὑπάρχει ταὐτώ, ἐπεὶ καὶ τὸ εἶναι χοινὸν αὐτοῖς ἐστιν.
ἄτοπον οὖν ἴσως ἂν εἴη, εἰ διὰ τοῦτο μὴ φαῖμεν εἶναι τὸν
ϑεῦν, εἰ τὰ πολλὰ ἔστιν, ὅπως μὴ ὅμοιον ἔσται αὐτοῖς ταύτη.
ἔτι τί χωλύει πεπεράνϑαι καὶ ἔχειν πέρατα ἕν ὄντα τὸν
ϑεόν; ὡς καὶ ὁ Παρμενίδης λέγει ἕν ὃν εἶναι αὐτὸν ἡ πάν-
τοϑεν εὐχύχλου σφαίρας ἐναλίγκιον ὄγκωι, μεσσόϑεν ἰσοπα-
λέει. τὸ γὰρ πέρας τινὸς μὲν ἀνάγκη εἶναι, οὐ μέντοι
πρὸς τί γε, οὐδὲ ἀνάγχη τὸ ἔχον πέρας πρός τι ἔχειν πέ-
ρᾶς, ὡς πεπερασμένον πρὸς τὸ [μὴ] ἐφεξῆς ἄπειρον, ἀλλ᾽
ἔστι τὸ πεπεράνϑαι ἔσχατα ἔχειν, ἔσχατα δ᾽ ἔχον οὐχ
ἀνάγχη πρός τι ἔχειν. ἐνίοις μὲν οὖν συμβαίνοι
γ᾽ ἄν, χαὶ πεπεράνϑαι (zul) πρός τι συνάπτειν, τοῖς
δὲ πεπεράνϑαι μέν, μὴ μέντοι πρός τὶ πεπερᾶν-
ϑαι. πάλιν περὲ τοῦ ἀκίνητον εἶναι τὸ ὃν χαὶ τὸ (un) ὃν
(λεκτέον ὅτι τὸ ὑπολαμβάνειν ἀκίνητον εἶναι τὸ μὴ ὄν),
ὅτι zul τὸ ὃν κινεῖται, ἴσως ὁμοίως τοῖς ἔμπροσϑεν ἄτοπον.
καὶ ἔτι ἄρά γε οὐ ταὐτὸ ἄν τις ὑπολάβοι τὸ μὴ κινεῖσϑαι
καὶ τὸ ἀκίνητον εἶναι, ἀλλὰ τὸ μὲν ἀπόφασιν τοῦ χκινεῖσϑαι,
ὥσπερ τὸ μὴ ἴσον, ὅπερ χαὶ χατὰ τοῦ μὴ ὄντος εἰπεῖν
ἀληϑές, τὸ δὲ ἀκίνητον τῶι ἔχειν πως ἤδη λέγεσϑαι, ὥσπερ
τὸ ἄνισον, χαὶ ἐπὶ τῶι ἐναντίωι τοῦ κινεῖσϑαι, τῶι ἠρεμεῖν,
ὡς zul σχεδὸν αἱ ἀπὸ τοῦ ἃ ἀποφάσεις Ent ἐναντίοις λέ-
γονται; τὸ μὲν οὖν μὴ χινεῖσϑαι ἀληϑὲς ἐπὶ τοῦ μὴ ὄντος,
τὸ δὲ ἠρεμεῖν οὐχ ὑπάρχει τῶι μὴ ὄντι. “ὁμοίως δὲ οὐδὲ (τὸ)
ἀκίνητον εἶναι σημαίνει ταὐτόν. ἀλλ᾽ οὗτος ἐπὶ τῶι ἠρεμεῖν
αὐτῶι χρῆται, καὶ φησὲ τὸ μὴ ὃν ἠρεμεῖν, ὅτι οὐχ ἔχει
μετάβασιν. ὅπερ τε καὶ ἐν τοῖς ἄνω εἴπομεν, ἄτοπον ἴσως,
ei τι τῶι μὴ ὄντι προσάπτομεν, τοῦτο μὴ ἀληϑὲς εἶναι κατὰ
τοῦ ὄντος εἰπεῖν, ἄλλως TE κὰν ἀπόφασις nı τὸ λεχϑέν, οἷον

χαὶ τὸ μὴ κινεῖσϑαι μηδὲ μεταβαίνειν ἐστί. πολλὰ
\ ’ [2 - - Ὺ
γὰρ ἄν, χκαϑάπερ zul ἐλέχϑη, ἀφαιροῖτο τῶν ὄντων χατη-
» \ \ \ - > 17. >
γορεῖν. οὐδὲ γὰρ av πολλὰ ἀληϑὲς εἰπεῖν εἴη um ἕν, εἴπερ

καὶ τὸ μὴ ὃν ἐστι μὴ ἕν. ἔτι En’ ἐνίων τἀναντία ξυμβαί-
νειν δοχεῖ κατὰ τὰς αὐτὰς ἀποφάσεις" οἷον ἀνάγχη ἢ ἴσον
ἢ ἄνισον, ἂν τι πλῆϑος ῇ μέγεϑος ἦι, καὶ ἄρτιον n περιτ-
τόν, ἂν ἀριϑμὸς ἦι" ὁμοίως δ᾽ ἴσως καὶ τὸ (ὃν ἢ) ἠρεμεῖν ἢ
χκινεῖσϑαι ἀνάγχη, ἂν σῶμα ἤι" ἔτι εἰ χαὶ διὰ τοῦτο μὴ

10

11

12

18

14

15

16

17

18

$ ([ARIST.] de MXG 4, 9—20). 29—31. LEHRE. 45

χινεῖται ὃ ϑεός τε καὶ τὸ ἕν, ὅτι τὰ πολλὰ χινεῖται τῶι
9193 1 εἰς ἀλληλα ἐέναι, τί κωλύει χαὶ τὸν ϑεὸν κινεῖσϑαι εἰς
ἄλλο; οὐδαμοῦ γὰρ λέγει 0 τι (ἕν ἐστι) μόνον, ἀλλ᾽ ὅτι εἷς
μόνος 9800. εἰ δὲ χαὶ 19
οὕτως, τί χωλύει εἰς ἄλληλα κινουμένων τῶν μερῶν τοῦ
(ϑεοῦδ κύχλωι φέζρεσϑαι τὸν) ϑεόν; οὐ γὰρ δὴ τὸ τοιοῦτον
ἕν, ὥσπερ ὃ Ζήνων,

3 > \
5 πολλὰ εἶναι φήσει. αὐτὸς γὰρ σῶμα λέγει εἶναι τὸν
᾿ - ’ 4 ‚ ) x * > ’
ϑεόν, εἴτε τόδε τὸ πᾶν εἴτε 0 τι δήποτε αὐτὸ λέγων" ἀσώ-
- ι ’ tg 7 >
ματος γὰρ ὧν πῶς ἂν σφαιροειδὴς εἴη; ἔτι μόνως y ἂν 20

οὕτως οὔτ᾽ ἂν κινοῖτο οὔτ᾽ ἂν ἠρεμοῖ μηδαμοῦ γε ὦν; ἐπεὶ δὲ
σῶμά ἐστι, TI ἂν αὐτὸ κωλύοι χινεῖσϑαι, ὡς ἐλέχϑη;

29. Praro Sophist. p. 242 C. Ὁ [der Fremde aus Elea spricht] μῦϑόν τινὰ ἕχα-
στος φαίνεταί μοι διηγεῖσϑαι παισὶν ὡς οὖσιν ἡμῖν, ὃ μὲν ὡς τρία τὰ ὄντα, πο-
λεμεῖ δὲ ἀλλήλοις ἐνίοτε αὐτῶν ἄττα πηι, τοτὲ δὲ χαὶ φίλα γιγνόμενα γάμους

, \ x - ‚ , Δ 5;
TE χαὶ τόχους καὶ τροφὰς τῶν ἐχγόνων παρέχεται [Pherekydes]' δυο δὲ ἕτερος
εἰπών, ὑγρὸν χαὶ ξηρὸν ἢ ϑερμὸν χαὶ ψυχρόν, συνοιχίζει τε αὐτὰ καὶ ἐχδίδωσι
[vgl. Archelaus]‘ τὸ δὲ παρ᾽ ἡμῶν Ἐλεατικὸν ἔϑνος, ἀπὸ Ξενοφάνους TE zul
ἔτει πρόσϑεν ἀρξάμενον [cf. Phileb. p. 10 Ο. Ὁ], ὡς ἑνὸς ὄντος τῶν πάντων
χαλουμένων οὕτω διεξέρχεται τοῖς μύϑοις. οἷ. Philop. ad Phys. A 5 p. 125, 27
Vitell. ὃ Πορφύριός φησι τὸν Ξενοφάνη τὸ ξηρὸν καὶ τὸ ὑγρὸν δοξάσαι ἀρ-
χάς, τὴν γῆν λέγω καὶ τὸ ὕδωρ, καὶ χρῆσιν αὐτοῦ παρατίϑεται τοῦτο δηλοῦσαν
ς - δ N} \ - , BR a 5 > <
yn— γίνονται [fr. 29]° ταύτης δὲ τῆς δοξης δοχεῖ χαὶ Ὅμηρος εἶναι Ev οἷς
ec.» > «ς - x ’ a Ἢ = ; >
φησιν αλλ υμεῖς μὲν παντες ὕδωρ χαὶ γαῖα γένοισϑε [Η 99).

30. Arıstor. Metaph. A 5. 9860 18 Παρμενίδης μὲν γὰρ ἔοιχε τοῦ zarte '

τὸν λόγον ἑνὸς anteodeı, έλισσος δὲ τοῦ κατὰ τὴν ὕλην᾽ διὸ καὶ ὃ μὲν πε-
περασμένον, ὃ δ᾽ ἀπειρόν φησιν εἶναι αὐτὸ Ξενοφάνης δὲ πρῶτος τούτων
ἑνίσας (ὃ γὰρ Παρμενίδης τούτου λέγεται γενέσϑαι μαϑητής) οὐδὲν διεσαφήνι-
σεν οὐδὲ ns φύσεως τούτων οὐδετέρας ἔοιχε ϑιψεῖν, ἀλλ᾽ εἰς τὸν ὅλον οὐ-
ρανὸν ἀποβλέψας τὸ ἕν εἶναί φησι τὸν ϑεόν' οὗτοι μὲν οὖν, καϑάπερ εἴπομεν,
ἀφετέοι πρὸς τὴν νῦν παροῦσαν ζήτησιν, οἱ μὲν δύο χαὶ πάμπαν ὡς ὄντες
μιχρὸν ἀγροικότεροι, Ξενοφάνης zul Μέλισσος.

31. SIMPL. Phys. 22, 22—23, 20. ἀνάγκη τοίνυν τὴν ἀρχὴν ἢ μίαν εἶναι
ἢ οὐ μέαν, ταὐτόν δὲ εἰπεῖν πλείους, χαὶ εἶ μίαν, ἤτοι ἀκίνητον ἢ κινουμένην.
χαὶ εἰ ἀκίνητον, ἤτοι ἀπειρον ὡς Μέλισσος ὁ Σάμιος δοχεῖ λέγειν, ἢ πεπε-
θασμένην ὡς Παρμενίδης Πύφητος Ἐλεάτης, οὐ περὶ φυσικοῦ στοιχείου λέγον-
τες οὗτοι, ἀλλὰ περὶ τοῦ ὄντως ὄντος.

Μίαν δὲ τὴν ἀρχὴν ἤτοι ἕν τὸ ὃν χαὶ πᾶν (καὶ οὔτε πεπερασμένον
οὔτε ἄπειρον οὔτε χινούμενον οὔτε ἠρεμοῦν) Ξενοφάνην τὸν Κολ οφώνιον τὸν
Παρμενίδου διδάσκαλον ὑποτίϑεσϑαί φησιν ῦ Θεόφραστος, ὁμολογῶν ἑτέρας
εἰναι μᾶλλον ἢ τῆς περὶ φύσεως ἱστορίας τὴν μνήμην τῆς τούτου δόξης.

τὸ γὰρ ἕν τοῦτο καὶ πᾶν τὸν ϑεὸν ἔλεγεν ὁ Ξενοφάνης" ὃν ἕνα μὲν
δείκνυσιν &x τοῦ πάντων χράτιστον εἶναι. πλειόνων γάρ, φησίν, ὄντων ὁμοίως
ὑπάρχειν ἀνάγκη πᾶσι τὸ χρατεῖν" τὸ δὲ πάντων κράτιστον καὶ ἄριστον ϑεός.

ἀγένητον δὲ ἐδείκνυεν ἐκ τοῦ δεῖν τὸ γινόμενον ἢ ἐξ ὁμοίου ἢ ἐξ ἀνο-
μοίου γίνεσθαι. ἀλλὰ τὸ μὲν ὅμοιον ἐπαϑές φῆσιν ὑπὸ τοῦ ὁμοίου" οὐδὲν γὰρ
μᾶλλον γεννᾶν ἢ γεννᾶσϑαι προσήχει τὸ ὅμοιον ἐκ τοῦ ὁμοίου" εἰ δὲ ἐξ ἀνομοίου
γίνοιτο, ἔσται τὸ ὃν ἐχ τοῦ μὴ ὄντος. χαὶ οὕτως ἀγένητον zul ἀίδιον ἐδείκνυ.

2

46 11. XENOPHANES

- ἈΝ οὔτε δὲ ἄπειρον οὔτε πεπερασμένον εἶναι, διότι ἄπειρον μὲν τὸ μὴ ον
ὡς οὔτε ἀρχὴν ἔχον οὔτε μέσον οὔτε τέλος, περαίνειν δὲ πρὸς ἄλληλα τὰ πλείω.

παραπλησίως δὲ καὶ τὴν κίνησιν ἀφαιρεῖ καὶ τὴν ἠρεμίαν. ἀκίνητον
μὲν γὰρ εἶναι τὸ μὴ ὄν" οὔτε γὰρ ἂν εἰς αὐτὸ ἕτερον οὔτε αὐτὸ προς ἄλλο
ἐλθεῖν" κινεῖσθαι δὲ τὰ πλείω τοῦ ἑνός" ἕτερον γὰρ εἰς ἕτερον μεταβάλλειν.

ὥστε καὶ ὅταν ἐν ταὐτῶε. μένειν “λέγης καὶ un κινεῖσθαι, deld —
ἄλληι Ür. 26] οὐ κατὰ τὴν ἠρεμίαν τὴν ἀντικειμένην τῆι χινήσει μένειν αὐτὸ
IDE: αὐτόν ἘΔΕῚ φησιν, ἀλλὰ κατὰ τὴν ἀπὸ κινήσεως καὶ ἠρεμίας ἐξηιρημένην
μονήν.

Νικόλαος δὲ ὁ Δαμασχηνὸς ὡς ἄπειρον καὶ ἀκίνητον λέγοντος αὐτοῦ
τὴν ἀρχὴν ἐν τῆι Περὶ ϑεῶν ἀπομνημονεύει, ᾿Αλέξανδρος δὲ ὡς πεπερασμένον
αὐτὸ zal σφαιροειδές.

ἀλλ᾽ ὅτι μὲν οὔτε ἄπειρον οὔτε πεπερασμένον αὐτὸ δείκνυσιν, ἐκ τῶν
προειρημένων δῆλον" πεπερασμένον δὲ καὶ σφαιροειδὲς αὐτὸ διὰ τὸ παντα-
χόϑεν ὅμοιον λέγειν. καὶ πάντα νοεῖν δέ φησιν αὐτὸ λέγων [λέγειν die
ἨΔ85.] " ἀλλ᾽ — zoadaiveı' [fr. 28].

82. [Prur.] Strom. 4 [Eus. P.EI8, 4. Dox. ὅδ0] &. δὲ ὁ Κολοφώνιος ἰδίαν
τινὰ ὁδὸν πεπορευμένος καὶ παρηλλαχυῖαν πάντας τοὺς προειρημένους [Tha-
les, Anaximander, Anaximenes] οὔτε γένεσιν οὔτε φϑορὰν ἀπολείπει, ἀλλ᾽
εἶναι λέγει τὸ πᾶν ἀεὶ ὅμοιον" εἰ γὰρ γίγνοιτο τοῦτο, φησίν, ἀναγκαῖον πρὸ
τούτου μὴ εἶναι᾽ τὸ μὴ ὃν δὲ οὐκ ἂν γένοιτο οὐδ᾽ ἂν τὸ μὴ ὃν ποιήσαι τι
οὔτε ὑπὸ τοῦ μὴ ὄντος γένοιτ᾽ ἄν τι. ἀποφαίνεται δὲ καὶ τὰς αἰσϑήσεις ψευ-
δεῖς χαὶ χαϑόλου σὺν αὐταῖς καὶ αὐτὸν τὸν λόγον διαβάλλει. ἀποφαίνεται δὲ
χαὶ τῶι χρόνωι καταφερομένην συνεχῶς καὶ zart’ ὀλίγον τὴν γῆν εἰς τὴν ϑά-
λασσαν χωρεῖν. φησὶ δὲ καὶ τὸν ἥλιον ἔκ μικρῶν καὶ πλειόνων πυρίων ἵπυρι-
δίων Toup] ἀϑροίζεσϑαι. ἀποφαίνεται δὲ καὶ περὶ ϑεῶν ὡς οὐδεμιᾶς ἡγεμο-
νίας ἐν αὐτοῖς οὔσης" οὐ γὰρ ὅσιον δεσπόζεσϑαί τινα τῶν ϑεῶν᾽ ἐπιδεῖσϑαί
τε μηδενὸς αὐτῶν μηδένα μηδ᾽ ὅλως: ἀχούειν δὲ καὶ δρᾶν χαϑόλου καὶ μὴ
κατὰ μέρος. ἀποφαίνεται δὲ καὶ τὴν γῆν ἄπειρον εἶναι καὶ μὴ κατὰ πᾶν μέρος
περιέχεσϑαι ὑπὸ ἀέρος" γίνεσϑαι δὲ ἅπαντα ἐκ γῆς" τὸν δὲ ἡλιόν φησι καὶ τὰ
ἄστρα ἐκ τῶν νεφῶν γίνεσϑαι.

858, Hırror. Ref. 114 [Dox. 565] &. δὲ ὃ Κολοφώνιος Ὀρϑομένους υἱός.
οὗτως ἕως Κύρου διέμεινεν. οὗτος ἔφη πρῶτος ἀκαταληψίαν εἶναι πάντων El-
πὼν οὕτως" “εἰ γὰρ -- τέτυχται᾽ (fr. 84, 3.4].

λέγει δὲ ὅτι οὐδὲν γίνεται οὐδὲ φϑείρεται οὐδὲ κινεῖται καὶ ὅτι ἕν τὸ
πᾶν ἐστιν ἔξω μεταβολῆς. φησὶ δὲ καὶ τὸν ϑεὺὸν εἶναι ἀΐδιον καὶ ἕνα καὶ
ὅμοιον πάντη καὶ πεπερασμένον καὶ σφαιροειδῆ χαὶ πᾶσι τοῖς μορίοις αἰ-
σϑητικόν. τὸν δὲ ἥλιον ἐκ μικρῶν πυριδίων ἀϑροιζομένων γίνεσϑαι καϑ' ἑχά-
στην ἡμέραν, τὴν δὲ γῆν ἄπειρον εἶναι καὶ μήτε ὑπ᾽ ἀέρος μήτε ὑπὸ τοῦ οὐ-
ρανοῦ περιέχεσϑαι. καὶ ἀπείρους ἡλίους εἶναι καὶ σελήνας, τὰ δὲ πάντα εἶναι
ἐκ γῆς. οὗτος τὴν ϑάλασσαν ἁλμυρὰν ἔφη διὰ τὸ πολλὰ μείγματα συρθέειν
ἐν αὐτῆι. ὃ δὲ Μητρόδωρος διὰ τὸ ἐν τῆι γῆι διηϑεῖσϑαι τούτου χάριν γίνε-
σϑαι ἁλμυράν. ὃ δὲ Ξενοφάνης μίξιν τῆς γῆς πρὸς τὴν ϑάλασσαν γίνεσϑαι
δοκεῖ χαὶ τῶι χρόνωι ὑπὸ τοῦ ὑγροῦ λύεσϑαι, φάσχων τοιαύτας ἔχειν ἀποδείξεις,
ὅτι ἐν μέσηι γῆι καὶ ὄρεσιν εὑρίσκονται zoyyaı, καὶ ἐν Συρακούσαις δὲ ἐν
ταῖς λατομίαις λέγει εὑρῆσϑαι τύπον ἰχϑύος καὶ φωχῶν ἰφυχῶν Gomperz], ἐν
δὲ Πάρωι τύπον ἀφύης [δάφνης Hdss.: eorr. Gronov] ἐν τῶι βάϑει τοῦ λίϑου, ἐν
δὲ Μελίτηι [μελίτωι Hdss.: corr. Karsten] πλάχας συμπάντων ϑαλασσίων. ταῦτα

Sr

-ι

or

6

A. 31—41. LEHRE. 47

δέ φησι γενέσϑαι ὅτε πάντα ἐπηλώϑησαν πάλαι, τὸν δὲ τύπον ἐν τῶι πηλῶι ξη-
ρανϑῆναι. ἀναιρεῖσϑαι δὲ τοὺς ἀνϑρώπους πάντας, ὕταν ἡ γῆ κατενεχϑεῖσα
εἰς τὴν ϑάλατταν πηλὸς γένηται, εἶτα πάλιν ἄρχεσϑαι τῆς γενέσεως, καὶ ταύ-
τὴν πᾶσι τοῖς κόσμοις γίνεσϑαι μεταβολήν [καὶ τοῦτο — καταβάλλειν Hdss.]

34. Cıc. Acad. II 118 X. paulo etiam antiqwior [als Anaxagoras] unum
esse omnia neque id esse mutabile et id esse deum neque natum umquam et sem-
piternum, conglobata figura. ἃ. n. deor. I 11, 25 tum Xenophanes qui mente
adiuncta omne praeterea quod esset infinitum deum voluit esse, de ipsa mente
item reprehenditur [reprehenderetur archetypus] ut ceteri, de infinitate autem ve-
hementius, in qua nihil neque sentiens neque coniunctum potest esse.

35. GALEN. hist. phil. 7 (Dox. 604,:17) un. Ξενοφάνην μὲν περὶ πάντων
ἠπορηχότα, δογματίσαντα δὲ μόνον τὸ εἶναι πάντα ἕν καὶ τοῦτο ὑπάρχειν ϑεὸν
πεπερασμένον, λογικόν, ἀμετάβλητον.

36. TuEovorer. IV 5 ex Aöt. [Dox. 284 not.] Ξ. μὲν οὖν ὃ Ὀρϑομέ-
γους ὃ Κολοφώνιος ὃ τῆς Ἐλεατικῆς αἱρέσεως ἡγησάμενος ἕν εἶναι τὸ πᾶν
ἔφησε σφαιροειδὲς καὶ πεπερασμένον, οὐ γενητὸν ἀλλ᾽ αἰδιον καὶ πάμπαν axi-
γητον. πάλιν δὲ αὖ τῶνδε τῶν λόγων ἐπιλαϑόμενος Ex τῆς γῆς φῦναι ἅπαντα
εἰρηχκεν᾽ αὐτοῦ γὰρ δὴ τόδε τὸ ἔπος Eotiv ἐκ γῆς -- τελευταᾶι,. [ἴτ. 21]. Ausd.
homerischen Allegorien Sro. ecl. I 10, 12 ,.Ξ. ἀρχὴν τῶν ὄντων πάντων εἶναι τὴν
γῆν. γράφει γὰρ ἐν τῶι Περὶ φύσεως ᾿ ἐκ --τελευτᾶι΄. OLYMPIoD. de arte
sacr. 24 [Berthelot Collect. des Alchim. gr.12) p. 82, 21 τὴν μὲν γὰρ γῆν οὐδεὶς
ἐδόξασεν εἶναι ἀρχήν, εἰ un Ξ. ὃ Κολοφώνιος. GALEN. in Hippoer. d.
nat, hom. XV 25K. χακῶς δὲ zul τῶν ἐξηγητῶν ἐ ἔνιοι κατεψεύσαντο Ξενοφάνους
ὥσπερ καὶ Σαβῖνος ὧδέ πως γράψας αὐτοῖς ὀνόμασιν᾽ ᾿ οὔτε γὰρ πάμπαν
ἀέρα λέγω τὸν ἄνϑρωπον ὥσπερ ᾿Αναξιμένης οὔτε ὕδωρ ὡς Θαλῆς οὔτε γῆν
ὡς ἔν τινι Ξενοφάνης" οὐδαμόϑεν γὰρ εὑρίσκεται ὃ ΚΞ. ἀποφηνάμενος
οὕτως ... καὶ Θεόφραστος δ᾽ ἂν ἐν ταῖς τῶν Φυσιχκῶν δοξῶν ἐπιτομαῖς τὴν
Ξενοφάνους δόξαν, εἴπερ οὕτως εἶχεν, ἐγεγράφει; vgl. Arist. Metaph. A 8. 9898 5.

37. Art. 111,3 [D. 327] Ἀναξίμανδρος, ᾿Αναξιμένης, ᾿Αρχέλαος, Ξενοφάνης
Διογένης, “εύκιππος, Anuoxgıros, 'Enixovgog ἀπείρους κόσμους ἐν τῶι ἀπείρωι
κατὰ πᾶσαν περιαγωγήν [περίστασιν Plut.], sc. γίνεσϑαι καὶ φϑείρεσϑαι; 11 4,
11 [D. 332] 5. ἀγένητον χαὶ ἀίδιον καὶ ἄφϑαρτον τὸν κόσμον.

383. — U 13, 14 [D. 343) ©. ἐκ νεφῶν «μὲν πεπυρωμένων [80. τὰ
ἄστρα yiveodau]' σβεννυμένους δὲ χαϑ' ἑχάστην ἡμέραν ἀναξωπυρεῖν νύχτωρ
χαϑάπερ τοὺς ἄνϑραχας᾽ τὰς γὰρ ἀνατολὰς καὶ τὰς δύσεις ἐξάψεις εἶναι καὶ
σβέσεις.

39. — U 18,1 [Ὁ. 847] &. τοὺς ἐπὶ τῶν πλοίων φαινομένους οἷον
ἀστέρας, οὺς καὶ Διοσχούρους καλοῦσί τινες, γνεφέλια εἶναι χατὰ τὴν ποιὰν χί-
γησιν παραλάμποντα.

40, — 20,3 [D. 348] ,5Ξ. ἐκ γεφῶν πεπυρωμένων εἶναι τὸν ἥλιον. Θεό-
φρᾶστος ἐν τοῖς Φυσικοῖς (fr. 160] γέγραφεν ἐχ πυριδίων τῶν συναϑροιζομένων
μὲν ἐκ τῆς ὑγρᾶς Rn, συναϑροιξόντων δὲ τὸν ἥλιον.

41. — 11 24,4 [D. 864] 5. κατὰ σβέσιν [sc. τὴν ἔχλειψιν, richtiger δύσιν,
ἡλίου γίνεσϑαι ἕτερον δὲ Br ταῖς ἀνατολαῖς γίνεσϑαι. παριστόρηκχε δὲ zal
ἔχλειψιν ἡλίου ἐφ᾽ ὅλον μῆνα καὶ πάλιν ἔχλειψιν ἐντελῆ, ὥστε τὴν ἡμέραν
νύχτα φανῆναι.

41. — 1124, ϑ [D. 355] 5: πολλοὺς εἶναι ἡλίους καὶ σελήνας κατὰ κλί-
ματα τῆς γῆς καὶ ἀποτομὰς χαὶ ζώνας, κατὰ δέ τινα χαιρὸν ἐχπίπτειν τὸν

48 11. XENOPHANES

δίσχον εἴς τινα ἀποτομὴν τῆς γῆς οὐκ οἰχουμένην dp’ ἡμῶν zul οὕτως ὥσπερ
κενεμβατοῦντα ἔχλειψιν ὑποφαίνειν" ὃ δ᾽ αὐτὸς τὸν ἥλιον εἰς ἄπειρον μὲν
προϊέναι, δοχεῖν δὲ χυχλεῖσϑαι διὰ τὴν ἀπόστασιν.

42. — Π 80, 8 [D. 862] Ξ. τὸν μὲν ἥλιον χρήσιμον εἶναι πρὸς τὴν τοῦ
κόσμου zal τὴν τῶν ἐν αὐτῶι ζώιων γένεσίν τε καὶ διοίχησιν, τὴν δὲ σελήνην
παρέλχειν.

48, — I 25, 4 [D. 356] &. νέφος εἶναι πεπιλημένον [se. τὴν σελήνη» ].
11.28, 1 [D. 358] ναξίμανδρος, Ξενοφάνης, Βήρωσος ἴδιον αὐτὴν ἔχειν φῶς.
Ii 29, ὅ [D. 860] &. χαὶ τὴν μηνιαίαν ἀπόκρυψιν χατὰ σβέσιν [sc. γίνεσϑαίι].

44. — UI 2, 11 [D. 367) &. πάντα τὰ τοιαῦτα [sc. χομήτας, διάιττον-
τας, δοχίδας)] νερῶν πεπυρωμένων συστήματα ἢ κινήματα [πιλήματα Zeller].

45. --- ΠῚ 8, 6 [D. 368] 3. ἀστραπὰς γίνεσϑαι λαμπρυνομένων τῶν νε-
φῶν κατὰ τὴν κίνησιν.

46. — HI 4, 4 [D. 371] &. ἀπὸ τῆς τοῦ ἡλίου ϑερμότητος ὡς ἀρχτικῆς
αἰτίας τὰν τοῖς μεταρσίοις συμβαίνειν. ἀνελχομένου γὰρ ἐχ τῆς ϑαλάττης τοῦ
ὑγροῦ τὸ γλυχὺ διὰ τὴν λεπτομέρειαν διακρινόμενον νέφη τε συνιστάνειν ὅμι-
χλούμενον καὶ κατασταζειν ὄμβρους ὑπὸ πιλήσεως καὶ διατμίζειν τὰ πνεύματα.
γράφει γαρ διαρρήδην πηγὴ δ᾽ -- ὕδατος᾽ [fr. 80, 1].

47. Arıstor. de caelo B 18. 2942 21 οἱ μὲν γὰρ διὰ ταῦτα ἄπειρον τὸ
κάτω τῆς γῆς εἶναί φασιν, ἐπ᾿ ἄπειρον αὐτὴν ἐρριζῶσϑαι λέγοντες ὥσπερ Ξ
ὃ Κολοφώνιος, ἵνα μὴ πράγματ᾽ ἔχωσι ζητοῦντες τὴν αἰτίαν. διὸ zul Ἔμπε-
δοχλῆς οὕτως ἐπέπληξεν εἰπὼν ὡς “εἴπερ -- ἰδόντων [fr. 39]; cf. Simpl.
ad Ar.l.c. p. 522, 7 Heib. ἀγνοῶ δὲ ἐγὼ τοῖς Ξενοφάνους ἔπεσι τοῖς περὶ Tov-
του μὴ ἐντυχών, πότερον τὸ χάτω μέρος τῆς γῆς ἀπειρον εἶναι λέγων διὰ τοῦτο
μένειν αὐτήν φησιν ἢ τὸν ὑποχάτω τῆς γῆς τόπον καὶ αἰϑέρα ἄπειρον καὶ διὰ
τοῦτο ἐπ᾽ ᾿άπειρον καταφερομένην τὴν γῆν δοχεῖν ἠρεμεῖν. οὔτε γὰρ ὃ Agıoro-
τέλης διεσάφησεν οὔτε τὰ ᾿Εμπεδοχλέους ἔπη διορίζει σαφῶς" γῆς γὰρ (βάϑη
λέγοιτο ἂν καὶ ἐχεῖνα εἰς ἃ χάτεισιν. Aus Aristoteles Pseudar. de MXG 2, 21
Ρ. 9762 82 ἔτι τί χωλύει zul πλείω ὄντα ἑνὸς μεγέϑει ἄπειρα εἶναι; ὡς καὶ ὃ
Ξ. ἄπειρον τό τε βάϑος τῆς γῆς καὶ τοῦ ἀέρος φησὶν εἶναι (folgt das Citat des
Emped. aus Arist.). Arr. ΠῚ 9,4 [D. 376] ,Ξ. ἐκ τοῦ χκατωτέρου μέρους εἰς ἄπειρον
[μέρος] ἐρριζῶσϑαι [scil. τὴν γῆν], ἐξ ἀέρος δὲ καὶ πυρὸς συμπαγῆναι. UI 11,
1.2 [D. 8117] οἱ ἀπὸ Θάλεω τὴν γῆν μέσην, Ξ. πρώτην" εἰς ἄπειρον γὰρ ἐρρι-
ζῶσϑαι [cf. fr. 28]. Cıc. Acad. pr. II 39, 122 sed ecquid nos eodem modo rerum
naturas persecare aperire dividere possumus, ut videamus, terra penitusne defixa
sit et quasi radicibus suis haereat [d. i. Xenophanes] an media pendeat? 123. habi-
tari ait Xenophanes [vielinehr Anaxagoras] in luna eamque esse terram mul-
tarum urbium et montium.

48 [Arısr.] Mirab. 38. 833? 15 [viell. aus Timaeus] τὸ δ᾽ ἐν τῆι Διπάραι
[scil. πῦρ] ποτὲ καὶ ἐκλιπεῖν E. φησὶν ἐπ᾿ ἔτη ξχχαίδεχα, τῶι δ᾽ ἑβδόμωι Enav-
ελϑεῖν.

49 ARISTOCLES Περὶ φιλοσοφίας 7 [Eus. XIV 17, 1] οἴονται γὰρ δεῖν τὰς
μὲν αἰσϑήσεις καὶ τὰς φαντασίας καταβάλλειν, αὐτῶι δὲ μόνον τῶι λόγωι πι-
στεύειν. τοιαῦτα γάρ τινὰ πρότερον μὲν Ξ. καὶ Παρμενίδης καὶ Ζήνων καὶ
Πέλισσος ἔλεγον, ὕστερον δ᾽ οἱ περὶ Στίλπωνα xal τοὺς Meyagızorc. ὅϑεν

ἠξίουν οὗτοί γε τὸ ὃν ἕν εἶναι χαὶ τὸ ἕτερον μὴ εἶναι μηδὲ γεννᾶσϑαί τι μηδὲ
φϑείρεσϑαι μηδὲ κινεῖσϑαι τὸ παράπαν. ΔΕτ. ΠΥ 9, 1 [D. 369] Πυϑαγόρας,
’Eunsdoxing, Ξ. .. . ψευδεῖς εἶναι τὰς αἰσϑήσεις.

A. 41—52. LEHRE. FRAGM. 1. EAETEIAI 49

50 Macroe. S. Seip. 114,19 X. ex terra et aqua [sc. animam esse).

51 Terturr. de anima c. 43 [über den Schlaf] Anaxagoras cum Xeno-
phane defetiscentiam [gr. x0nov τῆς σωματιχῆς ἐνεργείας].

52 Cıc. de divin. 1 8, ὅ philosophorum vero exquisita quaedam argumenta
cur esset vera divinatio collecta sunt [näml. von Posidonius], e quibus, ut de anti-
quissumis loquar, Colophonius X., unus qui deos esse diceret, divinationem fun-
ditus sustulit; religui vero ömnes praeter Epieurum balbutientem de natura de-
orum divinationem probaverunt. Axt. V 1,1 [D. 415] &. χαὲ ᾿Επίχουρος avaı-
00001 τὴν uavrızmv.

B. FRAGMENTE.

SENO®ANOYZ EAETEIAIL

1 [21 Karsten, 1 Crusius] Ατηξν. XI 462 C

γῦν γὰρ δὴ ζάπεδον χαϑαρὸν χαὶ χεῖρες ἁπάντων
χαὶ χύλιχες᾽ πιλεχτοὺς δ᾽ ἀμφιτιϑεῖ στεφάνους,

ἄλλος δ᾽ εὐῶδες μύρον ἐν φιάλην scagareiveu'
χρατὴρ δ᾽ ἕστηχεν μεστὸς ἐυφροσύνης,

ἄλλος δ᾽ οἶνος ἕτοιμος, ὃς οὔπττοτέ φησι προδώσειν,
μείλιχος ἐν χεράμοισ᾽ ἄνϑεος ὀσδόμενος᾽

ἐν δὲ μέσοισ᾽ ἁγνὴν ὀδμὴν λιβανωτὸς ἵησι"
ἱψνυχρὸν δ᾽ ἔστιν ὕδωρ καὶ γλυχὺ χαὶ χαϑαρόν᾽

γάρχεινται δ᾽ ἄρτοι ξανϑοὶ γεραρή ve τράπεζα

10 τυροῦ χαὶ μέλιτος sriovog ἀχϑομένη "
βωμὸς δ᾽ ἄνθεσιν ἀν τὸ μέσον ττάντηι στιδπύχασται,

μολττὴ δ᾽ ἀμφὶς ἔχει δώματα χαὶ ϑαλίη.

oa

ELEGIEN.

1. Nunmehr ist der Estrich rein und aller Hände und Becher.
Gewundene Kränze setzt uns einer aufs Haupt, und ein anderer reicht
duftende Salbe in einer Schale dar. Schon steht der Mischkrug ange-
füllt mit Frohsinn, (5) auch noch anderer Wein ist bereit in den Krügen,
der nimmer zu versagen verspricht, ein milder, blumenduftender. In
der Mitte sendet der Weihrauch heiligen Duft empor, kaltes Wasser ist
da, süsses, lauteres. Daneben liegen blonde Semmeln, und der stattliche
Tisch (10) beugt sich unter der Last des Käses und fetten Honigs.
Rings mit Blumen geschmückt steht in der Mitte der Altar, Gesang

und Festfreude schallt durch das ganze Haus.
Diels, Fragm. d. Vorsokr, 4

50 11. XENOPHANES

χρὴ δὲ πρῶτον μὲν ϑεὸν ὑμνεῖν εὔφρονας ἄνδρας
εὐφήμοις μύϑοις χαὶ χαϑαροῖσι λόγοις"
15 osreloavrac δὲ χαὶ εὐξαμέγους τὰ δίχαια δύνασϑαι
χερήσσειν (ταῦτα γὰρ ὧν ἔστι 7τροχειρότερον)
οὐχ ὕβρις πίνειν ὁπόσον χεν ἔχων ἀφίχοιο
οἴχαδ᾽ ἄνευ προπόλου μὴ “τάνυ γηραλέος.
ἀνδρῶν δ᾽ αἰνεῖν τοῦτον ὃς ἐσθλὰ πιὼν ἀναφαίνηι,
0 ὥς οἱ μνημοσύνη χαὶ τόνος ἀμφ᾽ ἀρετῆς.
οὔτι μάχας διέτιειν Τιτήνων οὐδὲ Γιγάντων
odÖ(E) (ad) Κενταύρων, πλάσματα τῶν προτέρων,
ἢ στάσιας σφεδαγάς, τοῖσ᾽ οὐδὲν χρηστὸν ἔνεστι,
ϑεῶν (de) προμηϑείην αἰὲν ἔχειν ἀγαϑόν.
2 [19K. 2 ΟΥ.] Ατη. Χ p. 413 F
ἀλλ᾽ εἰ μὲν ταχυτῆτι ποδῶν νίχην τις ἄροιτο
ἢ σιδνταϑλεύων, ἔνϑα Διὸς τέμενος
πὰρ Πίσαο ῥοῆισ᾽ ἐν ᾿Ολυμπίηι, εἴτε “πταλαίων
ἢ χαὶ πυχτοσύνην ἀλγινόεσσαν ἔχων,
ὅ εἴτε τι δεινὸν ἄεϑλον ὃ παγχράτιον χαλέουσιν,
ἀστοῖσίν χ᾽ εἴη χυδρότερος προσορᾶν,
χαί κὲ πιροεξδρίην φανερὴν ἐν ἀγῶσιν ἄροιτο,
χαί χεν σῖτ᾽ εἴη δημοσίων χτεάνων

Doch zuerst ziemt’s verständigen Männern den Göttern lobzusingen
mit heiligen Gesängen und reinen Worten. (15) Dann aber nach der
Spende und nach dem Gebet, uns Kraft zu verleihen das Rechte zu
thun (denn das ist doch das bessre Teil), dann ist’s keine Sünde soviel
zu trinken, dass sich ungeleitet nach Hause finden kann, wer nicht ganz
altersschwach ist. Von den Männern aber ist der zu loben, der nach
dem Trunke wackere Proben ablegt, (20) wie Gedächtnis und Stimme für
die Tugend ihm glühen. Nicht Kämpfe der Titanen oder Giganten oder
auch der Kentauren zu besingen — Erfindungen der Vorzeit — oder
tobenden Bürgerzwist, darin kein Heil ist, sondern allzeit die Götter zu
ehren, das ist tüchtig.

2. Mag einer auch in der Schnelligkeit der Füsse den Sieg gewinnen
‚oder im Fünfkampf, wo des Zeus heilige Flur ist am Pisaquell in
Olympia, oder im Ringen oder auch wenn er den schmerzensreichen
Faustkampf besteht (5) oder ein schreckliches Wettspiel, das sie All-
kampf (Pankration) benennen, so wäre er zwar für die Bürger glor-
reicher anzuschauen als je, er erhielte den weithin sichtbaren Ehren-
sitz bei den Kampfspielen und die Speisung auf öffentliche Kosten

FR. 1—3. EAETEIAI 51

ἐχ πόλεως καὶ δῶρον ὅ οἱ χειμήλιον εἴη"
10 εἴτε χαὶ ἕσχπίοισιν, ταῦτά χε πάντα λάχοι
οὐχ ἐὼν ἄξιος ὥσπερ ἐγώ. ῥώμης γὰρ ἀμείνων
ἀνδρῶν ἠδ᾽ ἵππων ἡμετέρη σοφίη.
ἀλλ᾽ εἰχῆι μάλα τοῦτο νομίζεται, οὐδὲ δίκαιον
γροχρίνειν δώμην τῆς ἀγαϑῆς σοφίης.
15 οὔτε γὰρ εἰ πύύχτης ἀγαϑὸς λαοῖσι μετείη
οὔτ᾽ εἰ πενταϑλεῖν οὔτε παλαισμοσύγηγ,
οὐδὲ μὲν el ταχυτῆτι ποδῶν, τόττερ ἐστὶ σπιρότιμον
ῥώμης ὅσσ᾽ ἀνδρῶν ἔργ᾽ ἐν ἀγῶνι τέλει,
τοὔνεχεν ἂν δὴ μᾶλλον ἐν εὐνομίην ττόλις εἴη.
0 σμιχρὸν δ᾽ ἄν τι πόλει χάρμα γένοιτ᾽ ἐπὶ τῶι,
εἴ τις ἀεϑλεύων νιχῶι Πίσαο σπιαρ᾽ ὄχϑας"
οὐ γὰρ πιαίνει ταῦτα μυχοὺς τιόλεως.
8 [20 K. 8 Cr.] Arm. ΧΙ 526 A
ἁβροσύνας δὲ μαϑόντες ἀνωφελέας sraga “ΤἸυδῶν,
ὄφρα τυραγνίης ἦσαν ἄνευ στυγερῆς,
ἤιεσαν εἰς ἀγορὴν στταναλουργέα page ἔχοντες,
οὐ μείους ὥσπερ χίλιοι εἰς ἐπέσαν,
5 αὐχαλέοι, χαίτηισιν ἀγαλλόμεν(οι) εὐτιρεπέξεσσιν
ἀσχητοῖσ᾽ ὀδμὴν χρίμασι δευόμεγοι.

von der Stadt und eine Ehrengabe, die ihm ein Kleinod wäre; (10) ja
mag er selbst einen Wagensieg erringen, so würde er trotz aller dieser
gewonnenen Preise ihrer doch nicht so würdig sein wie ich. Denn besser
als Männer- und Rossekraft ist doch unsere Weisheit. Freilich ist das
eine gar grundlose Sitte, und es ist ungerecht die Stärke der tüchtigen
Weisheit vorzuziehen. (15) Denn wenn auch ein tüchtiger Faustkämpfer
im Volke wäre oder wer im Fünfkampf oder der Ringkunst hervorragte,
oder in der Schnelligkeit der Füsse, was ja doch den Vorrang hat unter
allen Kraftstücken, die sich im Wettkampfe zeigen, so wäre doch um
dessentwillen die Stadt nicht in besserer Ordnung, (20) und die Stadt hätte
nur geringen Genuss davon, wenn einer an Pisas Ufern den Wettsieg
gewänne; denn das macht die Kammern der Stadt nicht voll.

3. Überflüssigen Prunk hatten sie von den Lydern erlernt, so lange
sie noch frei waren von der verhassten Zwingherrschaft. Da schritten
sie zum Markte mit purpurnen Gewändern nicht weniger denn tausend
zumal, (5) prunkend, einherstolzierend mit schön geschmückten Locken
und triefend vom Dufte künstlich bereiteter Salben.

4*

52 11. XENOPHANES

4 PoLLuxIX 83 εἴτε Φείδων πρῶτος ὃ ᾿Αργεῖος ἔχο ψε νόμισμα εἴτε 4η-
μοδίχη ἡ Κυμαία συνοιχήσασα Μίδαι τῶι Φρυγί (παῖς δ᾽ ἢν ᾿Αγαμέμνονος Kv-
μαίων βασιλέως) εἴτε ᾿Αϑηναίοις Ἐριχϑόνιος καὶ Δύχος, εἴτε Avdol, χκαϑά Ins

[rend
»

=. vgl. Herod. 1 94 “υδοὶ γαρ δὴ καὶ πρῶτοι ἀνθρώπων τῶν ἡμεῖς ἴόμεν, νό-
μισμα χρυσοῦ χαὶ ἀργυροῦ χοψάμενοι ἐχρήσαντο.
ἢ A Or AT RT IR IRA
οὐδέ χεν ἐν χύλιχι τιρότερον χεράσειέ τις οἶνον
ἐγχέας, ἀλλ᾽ ὕδωρ καὶ χαϑύπιερϑε μέϑυ.
6 [22 K. 5 Cr.] Arnen. IX 368 E: &. δ᾽ ὃ Κολοφώνιος ἐν τοῖς ἐλεγείοις
φησί" [vgl.n. 217]
πέμψας γὰρ χωλῆν ἐρίφου σχέλος ἤραο τεῖον
ταύρου λαρινοῦ, τίμιον ἀνδρὶ λαχεῖν,
τοῦ χλέος Ελλάδα πᾶσαν ἐφίξεται οὐδ᾽ ἀτιολήξει,
ἔστ᾽ ἂν ἀοιδάων ἦι γένος λλαδικῶν.
1 [18 K. 6 Cr.] Laert. Πιοα. VIII 36 περὲ δὲ τοῦ αλλοτε ἄλλον γεγε-
γῆσϑαι (Pythagoras) Ξενοφάνης ἐν ἐλεγείαι προσμαρτυρεῖ, ἧς ἀρχή ‚vor -_

κέλευϑον᾽. ὃ δὲ περὶ αὐτοῦ (Pythagoras) φησιν, οὕτως ἔχει “καί — alov.
vgl. A 1, 10 8.38.

γῦν αὖτ᾽ ἄλλον ἔπειμι λόγον, δείξω δὲ χέλευϑον.

* *
*

χαί ποτέ uw στυφελιζομένου σχύλαχος παριόντα
φασὶν ἐπτοιχτῖραι χαὶ τόδε φάσϑαι ἔτος"
“παῦσαι μηδὲ δάτειζ᾽, ἐτιεὶ ἦ φίλου ἀνέρος ἐστίν
ὅ ψυχή, τὴν ἔγνων φϑεγξαμένης alov.

4. Die Lyder prägten zuerst Geld.

5. Auch beim Mischen im Becher würde Niemand den Wein zuerst
hineingiessen, sondern das Wasser und darüber den Wein.

6. Du sandtest die Keule eines Böckchens und erhieltst dafür den
fetten Schenkel eines Mastochsen, wie sich das als Preis für einen Mann
gebührt, dessen Ruhm über ganz Hellas reichen und nimmer verklingen

wird, so lange nur das Geschlecht der Hellenischen Lieder am Leben
bleibt.

7. Jetzo will ich wieder zu anderer Rede mich wenden und den
Pfad weisen.

* ax
*

Und es heisst, als er einmal vorüberging, wie ein Hündchen miss-
handelt wurde, soll er Mitleid empfunden und dieses Wort gesprochen
haben: “Hör auf mit deinem Schlagen. Denn es ist ja (5) die Seele
eines Freundes, die ich erkannte, wie ich ihre Stimme hörte.

FR. 4—9. EAETEIAI. 10—13. ZIAAOI 53

8 [24 K. 7 Cr.] Laerr. IX 18.19 (vgl. 5. 20, 10) μαχροβιώτατός τε γέγονεν
(Xenophanes), ὥς που χαὶ αὐτός φησίν"
ἤδη δ᾽ ἑπτά τ᾽ ἔασι καὶ ἑξήχοντ᾽ ἐνιαυτοί
βληστρίζοντες ἐμὴν φροντίδ᾽ ἀν᾽ Ἑλλάδα γῆν᾽
ἐχ γενετῆς δὲ τότ᾽ ἦσαν ἐείχοσι ττἕντξ τὲ σρὸς τοῖς,
eirceo ἐγὼ περὶ τῶνδ᾽ οἶδα λέγειν ἐτύμως.
9 [26 K. 8 Cr.] Erym. En. 8. v. γῆρας
ἀνδρὸς γηρέντος πολλὸν ἀφαυρότερος.

=1/AAOI
10 [18 Cr. 4 Wachsm. Sillogr.] HERODIAN. π. διχρ. P. 296, 6
ἐξ ἀρχῆς χαϑ᾽ Ὅμηρον ἐπεὶ μεμαϑήχασι πάντες...
11 [7 K. 16 Cr. 2 W.] Sext. adv. math. IX 193
πάντα ϑεοῖσ᾽ ἀνέϑηχαν Ὅμηρός 3° Ἡσίοδός τε,
ὅσσα παρ᾿ ἀνϑρώποισιν ὀνείδεα χαὶ ψόγος ἐστίν,
χλέχιτειν μοιχεύειν τε χαὶ ἀλλήλους ἀπατεύειν.
12 (7 K. 16 Cr. 2 W.) Sexr. adv. math. I 289 Ὅμηρος δὲ καὶ Ἡσίοδος κατα
τὸν Κολοφώνιον Zevoyarn
ὡς πλεῖστ᾽ ἐφϑέγξαντο ϑεῶν ἀϑεμίστια ἔργα,
χλέτυτειν μοιχεύειν τὲ χαὶ ἀλλήλους ἀπατεύειν.
13 [31 Κ. 5 ΥΥ1] Gerzrus N. A. III 11 alü Homerum quam Hesiodum

maiorem natu fuisse scripserunt, in quibus Philochorus et Xenophanes, alü
minorem.

8. Siebenundsechzig Jahre sind es bereits, die meinen Geist durch
das Hellenische Land auf und ab treiben. Damals aber waren es fünf-
undzwanzig von meiner Geburt gerechnet, wenn ich hierüber der Wahr-
heit gemäss zu berichten weiss.

9. Viel kraftloser als ein gealterter Mann.

SILLEN.
10. Da von Anfang an alle nach Homer gelernt haben ...

11. Alles haben Homer und Hesiod den Göttern angehängt, was
nur bei Menschen Schimpf und Schande ist: Stehlen und Ehebrechen
und sich gegenseitig Betrügen.

12. Wie sie gar viele ruchlose Thaten der Götter erzählten: Stehlen
und Ehebrechen und sich gegenseitig Betrügen.

13. Homer war älter als Hesiod.

54 11. XENOPHANES

11 [5 K. 30 Cr.] Crem. Str. V 110 p. 714P.
ἀλλ᾽ οἱ βροτοὶ δοχέουσι γεννᾶσϑαι ϑεούς,
τὴν σφετέρην δ᾽ ἐσθῆτα ἔχειν φωνήν τε δέμας τε.
15 [6 K. 11 Cr.] Crem. Str. V 110 p. 115 Ρ.
ἀλλ᾽ εἰ χεῖρας ἔχον βόες (ἵχετεοι τ᾽ ἠὲ λέοντες
ἢ γράψαι χείρεσσι χαὶ ἔργα τελεῖν ἅττερ ἄνδρες,
irsor μέν ϑ᾽ ἵπποισι βόες δέ ve βουσὶν ὁμοίας
χαί (ze) ϑεῶν ἰδέας ἔγραφον χαὶ σώματ᾽ ἐποίουν
5 τοιαῦϑ'᾽ οἷόν eg χκαὐτοὶ δέμας εἶχον (Exaoroı).

16 Crem. Str. VII 22 p. 841 Ἐ.

“1 ἰϑίοτιές ve (ϑεοὺς σφετέρους) σιμοὺς μέλανάς τε
Θρῆιχές τὲ γλαυχοὺς χαὶ πυρρούς {φασι πέλεσϑαιλ.

17 [21 K. 10 Cr. 1 W.] ὅσηοι,. Arıst. Equ. 408 βάχχους ... τοὺς κλάδους,
οὺς ol μύσται φέρουσι. μέμνηται δὲ Ξενοφάνης ἐν Σίλλοις"

ἑστᾶσιν δ᾽ ἐλάτης (Baryoı) πυχινὸν περὶ δῶμα.

18 [16 K. 28 Cr.] Stop. Ecl. I 8,2

οὔτοι ἀπ᾽ ἀρχῆς πάντα ϑεοὶ ϑνητοῖσ᾽ ὑπέδειξαν,
ἀλλὰ χρόνωι ζητοῦντες ἐφευρίσχουσιν ἄμεινον.

19 Laerrıvs Dıoc. 1 28 [vgl. 5. 3, 19; 38, A 1,10] δοχεῖ δὲ [Thales] χατά τινας
πρῶτος ἀστρολογῆσαι καὶ ἡλιακὰς ἐχλείψεις καὶ τροπὰς προειπεῖν, ὡς
φησιν Εὔδημος ἐν τῆι περὶ τῶν ᾿Αστρολογουμένων ἱστορίαι" ὅϑεν αὐτὸν χαὶ
Ξενοφάνης καὶ Ἡρόδοτος ϑαυμαζει.

20 [32 ΚΙ ---Ι 111 [vgl. 5. 89, 1] ὡς δὲ &. ὃ Κολοφώνιος ἀχηχοέναι φησί,
τέτταρα πρὸς τοῖς πεντήχοντα καὶ Exarov (sc. ἔτη βιῶναι Ἔπι-
uevidnv).

14. Doch wähnen die Sterblichen, die Götter würden geboren und
hätten Gewand und Stimme und Gestalt wie sie.

15. Doch wenn die Ochsen und Rosse und Löwen Hände hätten
oder malen könnten mit ihren Händen und Werke bilden wie die
Menschen, so würden die Rosse rossähnliche, die Ochsen ochsenähnliche
Göttergestalten malen und solche Körper bilden, (5) wie jede Art gerade
selbst das Aussehen hätte.

16. Die Äthiopen behaupten, ihre Götter seien schwarz und stumpf-
nasig, die Thraker, blauäugig und rothaarig.

17. Rings um das feste Haus stehn Fichtenmaien.

18. Nicht von Anfang an haben die Götter den Sterblichen alles
Verborgene gezeigt, sondern allmählich finden sie suchend das Bessere.

19. Thales sagte Sonnenfinsternisse voraus.
20. Epimenides lebte 150 Jahre.

FR. 11—21. ΣΙΛΛΟΙ, 22. ΠΑΡΩΙΔΙΑΙ. 23—27. ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩΣ 55

21 [28 K.] Scuor. Arıstopm. Pac. 697 ὃ Σιμωνίδης διεβέβλητο ἐπὶ φιλαρ-
yvolai « «ὡς χαριέντως δὲ πάνυ τῶι αὐτῶι λόγωι διέσυρε [3 τοῦ ἰαμβο-
ποιοῦ] χαὶ μέμνηται ὅτι σμικρολόγος ἦν. ὅϑεν Ξενοφάνης κίμβιχα αὐτὸν
προσαγορεύει. Vgl.S.41 ἡ. 22.

ΠΑ͂ΡΩΙΟσΊΙΑ͂Ι |= ZIAA0R)
22 [17 K. 9 Cr. 3:W.] Arsen. Epitome II p.54E £. ὃ Κολοφώνιος ἐν Ile-
ρωιδίαις ἱπαρώδαις Hdss.: corr. Menagius).

πὰρ πυρὶ χρὴ τοιαῦτα λέγειν χειμῶνος Ev ὥρηι
ἐν χλίνηι μαλαχῆι naraxeluevov, ὄμτπελεον ὄντα,
πίνοντα γλυχὺν οἶνον, ὑποτρώγοντ᾽ ἐρεβίνϑους"
“τίς πόϑεν εἷς ἀνδρῶν, πόσα τοι ἔτε᾽ ἐστί, φέριστε;

ὅ πηλίχος ἦσϑ᾽, ὅϑ᾽ 6 Mndog ἀφίχετο;

IIEPI DYZE2>.
23 [1 K. 12 Cr.] Crem. Str. V 109 p. 714P.
εἷς ϑεός, Ev τε ϑεοῖσι xal ἀνϑρώποισι μέγιστος,
οὔτε δέμας ϑνητοῖσιν ὁμοίιος οὔτε νόημα.
24 [2 K. 18 Cr.] Sexr. adv. math. IX 144
οὖλος ὁρᾶι, οὖλος δὲ νοεῖ, οὖλος δέ τ᾽ ἀχούει.
25 [8 K. 14 Cr.] ΞΊΜΡΙ, phys. 28, 19 [A 81, 9]
ἀλλ᾽ ἀπτάνευϑε πόνοιο νόου φρϑνὶ πάντα χραδαίνει.
26 [4 K. 15 Cr.] ΞΊΜΡι, phys. 22, 9 [A 31, 7]
ο΄ αἰδξὶ δ᾽ ἐν ταὐτῶι μίμνει κινούμενος οὐδέν
οὐδὲ μετέρχεσϑαί μιν ἐπιπρέτοδε ἄλλοτε ἄλληι.
27 [8 K. 11 Cr.] Aer. Theodor. IV 5 [vgl. A 36]
ἐχ γαίης γὰρ πάντα χαὶ eig γῆν πάντα τελευτᾶι.

21. Simonides der Knicker.

PARODIEN.

22. Solch Gespräch ziemt beim Feuer zur Winterszeit, wenn man
auf weichem Lager gesättigt daliegt und süssen Wein trinkt und Kichern
dazu knuspert: “Wer und woher bist du der Männer? Wieviel Jahre
zählst du, mein Bester? (5) Wie alt warst du, als der Meder einbrach ?’

VON DER NATUR. |

23. Ein einziger Gott, unter Göttern und Menschen der grösste,
weder an Gestalt den Sterblichen ähnlich noch an Gedanken.

24. Die Gottheit ist ganz Auge, ganz Geist, ganz Ohr.

25. Doch sonder Mühe schwingt er das All mit des Geistes Denkkraft.

26. Stets am selbigen Ort verharrt er sich nirgend bewegend, und
es geziemt ihm nicht bald hierhin bald dorthin zu wandern,

27. Denn aus Erde ist alles, und zur Erde wird alles am Ende.

56 11. XENOPHANES

28 [12 K. 22 Cr.] Acaııı. Isag. 4 p. 34, 11 Maass [vgl. A 28 8. 25]
γαίης μὲν τόδε σπιεῖρας ἄνω παρὰ ποσσὶν ὁρᾶται
ἠέρι στιροστιλάζον, τὸ χάτω δ᾽ ἐς ἄπειρον ἱχγεῖται.

29 [10 K. 20 Cr.] Simpuic. phys. 188, 32 [vgl. A. 29 5. 30]
γῆ χαὶ ὕδωρ πάντ᾽ 803° ὅσα ylvovrlaı) ἠδὲ φύονται.

30 [11 K. 11a. 23 Cr.) ScHOoL. GENAv. ad ®196 aus Krates von Mallos: Zevo-

φάνης ἐν τῶι Περὶ φύσεως" :
πηγὴ δ᾽ ἐστὶ ϑάλασσί(α) ὕδατος, σπτηγὴ δ᾽ ἀνέμοιο᾽
οὔτε γὰρ ἐν νέφεσιν {ζπνοιαί X ἀνέμοιο φύοιντο
ἐχηινείοντοο) ἔσωϑεν ἄνευ πόντου μεγάλοιο
οὔτε ὁοαὶ ποταμῶν οὔτ᾽ αἰϑέρος ὄμβριον ὕδωρ,
ἀλλὰ μέγας πτόντος γενέτωρ νεφέων ἀνέμων TE
χαὶ ποταμῶν.
91 [0] Heracrır. Alleg. Hom. c. 44
ἠέλιός ϑ᾽ ὑπεριέμενος γαῖάν τ᾽ ἐπιϑάλσων.
82 [18 K. 24 ΟΥ1] ὅσηοι,. BLT Eust. ad Hom. A 27
ἦν τ᾽ Ἶριν χαλέουσι, νέφος χαὶ τοῦτο πέρφυχξ,
σορφύρεον χαὶ φοινίχεον χαὶ χλωρὸν ἰδέσϑαι.
33 [9 K. 21 Cr.] Sexr. adv. math. X 314
σιάνγτες γὰρ γαίης TE xal ὕδατος ἐχγενόμεσϑα.
84 [14 K. 19 ΟΥ.] Sexr. adv. math. VII 49
xal τὸ μὲν οὖν σαφὲς οὔτις ἀνὴρ γένετ᾽ οὐδέ τις ἔσται
εἰδὼς ἀμφὶ ϑεῶν re χαὶ ἅσσα λέγω περὶ πάντωνγ᾽

or

28. Dieses obere Ende der Erde erblickt man zu unseren Füssen
an die Luft stossen, das untere dagegen erstreckt sich ins Unermessliche.

29. Erde und Wasser ist alles, was da wird und wächst.

30. Das Meer ist Quell des Wassers, Quell des Windes. Denn
in den Wolken würde kein Wehen des Windes, der von innen heraus-
bläst, entstehen ohne den grossen Pontos, noch Fluten der Ströme, noch
Regenwasser des Äthers; (5) der grosse Pontos ist vielmehr der Vater
der Wolken, Winde und Ströme.

31. Die Sonne sich über die Erde schwingend und sie erwärmend.

32. Was sie aber Iris benennen, auch das ist dem Wesen nach
nur eine Wolke, purpurn und hellrot und gelbgrün zu schauen.

33. Denn wir alle sind aus Erde und Wasser geboren.

34. Und was nun die Wahrheit betrifft, so gab es und wird es
Niemand geben, der sie wüsste in Bezug auf die Götter und alle die
Dinge, welche ich erwähne.

FR. 28-41. ΠΕΡΙ ΦΥΣΕΩΣ. 42. ZWEIFELH. FRAGM. 57

εἰ γὰρ καὶ τὰ μάλιστα τύχοι τετελεσμένον ξἐπών,
αὐτὸς ὅμως οὐχ οἶδε᾽ δόχος δ᾽ ἐπὶ πᾶσι τέτυχται.
35 (15 K. 26 Cr.) Pur. Sympos. IX 7 p. 746 B
ταῦτα δεδοξάσϑω μὲν ἐοιχότα τοῖς ἐτύμοισι.
86 [27 Cr.] ΗΈΒΟΡΙΑΝ. π. διχρ. 296, 9
Örezedoa δὴ ϑνητοῖσι πιεφήνασιν εἰσοράασϑαι ...
37 [29 Cr.) Heropıan. π. μον. λέξ. 30, 80
χαὶ μὲν ἐνὶ σπεάτεσσι τεοῖς καταλείβεται ὕδωρ.
38 [25 Cr.] ἨΈΒΟΡΙΑΝ. π. μον. λέξ. p. 41, ὅ
εἰ μὴ χλωρὸν ἔφυσε ϑεὸς μέλι, πτολλὸν ἔφασχον
γλύσσονα σῦχα πέλεσϑαι.
39 [20 K.] Ροιαῦὺχ VI 46 χέρασον τὸ δένδρον ἐν τῶι Περὶ φύσεως Ξενο-
φώνους εὕρων.
40 [30 K.] Ετυμ. Gen. 8. v. βρόταχον τὸν βάτραχον Ἴωνες [καὶ ᾿Αριστο-
φάνης φησὶ] καὶ παρὰ Ξενοφάνει.
41 Tzerz. ad Dion. Perieg. v. 940 p. 1010 Bernhardy περὲ τῶν εἰς ρος χανών
(über gı 005)
σιλλογράφος δὲ τις To GL μαχρὸν γράφει
τῶι ῥῶ, δοχεῖ μοι, τοῦτο μηχύνας τάχα,
σιλλογράφος νῦν ὃ Ξενοφάνης ἐστὲ χαὶ ὃ Τίμων καὶ ἕτεροι.

ZWEIFELHAFTE FRAGMENTE.

42 ἨΈΒΟΡΙΑΝ. π. μον. λέξεως 7,11 zul παρὰ ἀριστοφάνει ἐν δινσίλλων (Sic
Havn.: Ξενοφάνει ἐν ὃ [ἃ] Σίλλων Seidler)

χαί (2) ἐπιϑυμήσεις νεὸς νῆς ἀμφιτόλοιο.

Denn spräche er auch einmal zufällig das allervollendetste, so weiss er’s
selber doch nicht. Denn nur Wahn ist allen beschieden.

35. Dies nun soll als wahrscheinlich hingestellt sein!

36. Alles, was sich nur immer der menschlichen Anschauung
offenbart hat...

37. Und in gewissen Höhlen fürwahr tropft das Wasser herab.

38. Wenn Gott nicht den gelblichen Honig erschaffen hätte, so
würde man meinen die Feigen seien viel süsser.

39. Kirschbaum.

40. Frosch.

41. Grube.

ZWEIFELHAFTE FRAGMENTE.
42. Da würde Lust bekommen ein Junger nach einer jungen Μαρά.

10

58 11. XENOPHANES. 43—45. ZWEIFELH. FRAGM. 12. HERAKLEITOS.

43 ScHor. Hom. B ad 1 539 χλούνην οἱ μὲν ἀφριστήν" + Ξενοφῶντα
[Ξενοφάνην 6. Hermann] δὲ γένος τι Ἰνδῶν φάναι τὸν “χλούνην εἶναι καϑά-

περ καὶ παρ᾽ Αἰσχύλωι ἐν Ἠδωνοῖς ᾿μαχροσχελὴς μέν; ρα μὴ χλούνης τις nV
[FT 62 Nauck?].

44 Aruen.IV p.174F ‘yıyyoalvoıcı γὰρ οἱ Φοίνιχες, ὥς φησιν ὃ Zevo-
φῶν, ἐχρῶντο αὐλοῖς σπιϑαμιαίοις τὸ μέγεϑος ὀξὺ καὶ γοερὸν φϑεγγομένοις᾽.
τούτοις δὲ καὶ oi Κᾶρες χρῶνται ἐν τοῖς ϑρήνοις, εἰ μὴ ἄρα καὶ ἡ Καρία Φοινίχη
ἐχαλεῖτο, ὡς παρὰ Κορίννηι zul Βακχχυλίδηι ἔστιν εὑρεῖν. ὀνομάζονται δὲ oi
αὐλοὶ γίγγροι ὑπὸ τῶν Φοινίχων ἀπὸ τῶν περὶ Adwvır ϑρήνων᾽ τὸν γὰρ '᾿Αδωνιν
Γίγγρην καλεῖτε ὑμεῖς οἱ Φοίνιχες, ὡς ἱστορεῖ Δημοκχλείδης [Ξενοφάνης
Dümmler schwerlich richtig).

45 ScHoL. Hıprocr. ad Epid. I 13, 3 [Klein Erotian S. 18] βληστρι-
σμός: ὃ διπτασμός" οὕτω Βακχεῖος τίϑησιν" ἐν ἐνίοις δὲ ἀντιγράφοις εὕρομεν
βλητρισμὸν χωρὶς τοῦ ὃ. ὄντως δὲ τὸν διπτασμὸν σημαίνει χαϑὼς καὶ Ξενο-
φάνης ὃ Κολοφώνιός φησιν" ᾿ ἐγὼ δὲ ἐμαυτὸν πόλιν ἐκ πόλεως φέρων
ἐβλήστριζον᾽ ἀντὶ τοῦ ἐρριπταζοίμην [vgl. fr. 8, 21.

48. Eber(?).

44. Die Phönikier gebrauchten spannenlange Gingrasflöten mit
schrillem Jammerton.

45. Doch ich warf mich von Stadt zu Stadt (?).

12. HERAKLEITOS.
A. LEBEN UND LEHRE.

LeBEen. 1. Dioc. IX 1—17.

Ἡράκλειτος Βλύσωνος ἤ, ὥς τινες, Ἡράχωντος Ἐφέσιος. οὗτος
ἤχμαζε μὲν χατὰ τὴν ἐνάτην χαὶ ἑξηχοστὴν ὀλυμπιάδα [504---ὅ01].
μεγαλόφρων δὲ γέγονε παρ᾽ ὁντιναοῦν χαὶ ὑπερόπτης, ὡς χαὶ ἐχ
τοῦ συγγράμματος αὐτοῦ δῆλον, ἐν ὧι φησι, -πολυμαϑέη —
Ἑκχαταῖον᾽ [fr. 40]. εἶναι γὰρ ἕν τὸ σοφὸν ---πάντων᾽ [fr 41]
“τόν τὸ "Oungov’ ἔφασκεν τς ὁμοίως" [fr. 42]. ἔλεγε δὲ zei
“ὕβριν — πυρχαϊζήν᾽ (fr. 43] καί “μάχεσϑαι--ιτείχεος᾽ [fr. 44].
χαϑάπτεται δὲ χαὶ τῶν Ἐφεσίων ἐπὶ τῶι τὸν ἑταῖρον ἐχβαλεῖν
Ἑ,ρμόδωρον, ἐν οἷς φησιν᾽ ἄξιον — μετ᾽ ἄλλων [fr. 121]. ἀξιού-
μενος δὲ χαὶ γόμους ϑεῖναι πρὸς αὐτῶν ὑπερεῖδε διὰ τὸ ἤδη
χεχρατῆσϑαι τῆι πονηρᾶι mwohrreiau τὴν τὐόλιν. ἀναχωρήσας δὲ
εἰς τὸ ἱερὸν τῆς ᾿Δρτέμιδος μετὰ τῶν παίδων ἠστραγάλιξεν᾽ σπέερι-
στάντων δ᾽ αὐτὸν τῶν Ἐφεσίων, “τί, ὦ χάχιστοι, ϑαυμαάζετε; εἶπεν"
ἢ οὐ χρεῖττον τοῦτο ποιεῖν ἢ μεϑ' ὑμῶν "πολιτεύεσθαι; χαὶ τέλος
μισανϑρωττήσας χαὶ ἐχητατήσας ἐν τοῖς ὄρεσι διηιτᾶτο, wong σι-
τούμενος χαὶ βοτάνας. χαὶ μέντοι χαὶ διὰ τοῦτο περιτραπεὶς εἰς

10

rm
τ

9

20

80

ς:
«

9

4

—_

A. LEBEN. 1. DIOG. IX 1—7. 59

ὕδερον χατῆλθϑεν εἰς ἄστυ χαὶ τῶν ἰατρῶν αἰνιγματωδῶς ἐπυνϑά-
vero, εἰ δύναιντο ἐξ ἐπομβρίας αὐχμὸν τιοιῆσαι᾽ τῶν δὲ μὴ συνιέν-
των, αὑτὸν εἰς βούστασιν χατορύξας τῆι τῶν βολίτων ἀλέαι ἤλ-
σισεν ἐξατμισϑήσεσϑαι. οὐδὲν δὲ ἀνύων οὐδ᾽ οὕτως ἐτελεύτα
βιοὺς ἔτη ἑξήχοντα. (Folgt Epigramm des Laertios). “Ἑρμιετίτιος
[FHG III 42 fr. 28] δέ φησι λέγειν αὐτὸν τοῖς ἰατροῖς, εἴ τις δύ-
varaı (TA) ἔντερα πιέσας τὸ ὑγρὸν ἐξερᾶσαι᾽ ἀπειπόντων δὲ ϑεῖ-
var αὑτὸν εἰς τὸν ἥλιον χαὶ χελεύειν τοὺς γιαῖδας βολίτοις χατα-
γιλάττειν, οὕτω δὴ χατατεινόμενον δευτεραῖον τελευτῆσαι χαὶ
ϑαφϑῆναι ἐν τῆι ἀγορᾶι. Νεάνϑης δ᾽ ὅ Κυζικηνός [FHG IH 4
fr. 11] φησι μὴ δυνηϑέντα αὐτὸν ἀποσπάσαι τὰ βόλιτα μεῖναι
χαὶ διὰ τὴν μεταβολὴν ἀγνοηϑέντα χυνόβρωτον γενέσϑαι. γέγονε
δὲ ϑαυμάσιος ἐχ παίδων, ὅτε χαὶ νέος ὧν ἔφασχε μηδὲν εἰδέναι,
τέλειος μέντοι γενόμενος πάντα ἐγνωχέναι. ἤχουσέ τε οὐδενός, ἀλλ᾽
αὑτὸν ἔφη διζήσασϑαι [fr. 101] χαὶ μαϑεῖν πάντα γίαρ᾽ ἑαυτοῦ.
Σωτίων δὲ φησιν εἰρηχέναι τινὰς Ξενοφάνους αὐτὸν ἀχηχοέναι᾽"
λέγειν τε ᾿Αρίστωνα ἐν τῶι Περὶ Ἡραχλείτου χαὶ τὸν ὕδερον αὐτὸν
ϑερατιευϑῆναι, ἀποϑανεῖν δ᾽ ἄλληι νόσωι τοῦτο δὲ χαὶ Irreo-
βοτός φησι. τὸ δὲ φερόμενον αὐτοῦ βιβλίον ἐστὶ μὲν Arco τοῦ
συνέχοντος Ileoi φύσεως, διήιρηται δὲ εἰς τρεῖς λόγους, εἴς ve τὸν
zregl τοῦ παντὸς χαὶ πολιτικὸν χαὶ ϑεολογικχόν. ἀνέϑηχε δ᾽
αὐτὸ εἰς τὸ τῆς ᾿Αρτέμιδος ἱερόν, ὡς μέν τινες, ἐπιτηδεύσας
ἀσαφέστερον γράψαι, ὅπως οἱ δυνάμεγοι σπιροσίοιεν αὐτῶι χαὶ μὴ
ἐχ τοῦ δημώδους εὐχαταφρόνητον ἦι. τοῦτον δὲ χαὶ ὁ Τίμων
(fr. 29 W.] ὑπογράφει λέγων" ὑτοῖς δ᾽ ἔνι χοχχυστὴς ὀχλολοίδορος
Ἡράχλειτος αἰνιχτὴς ἀνόρουσε᾽. Θεόφραστος δέ φησιν ὑπὸ μελαγ-
χολίας τὰ μὲν ἡμιτελῆ, τὰ δὲ ἄλλοτε ἄλλως ἔχοντα γράψαι. ση-
μεῖον δ᾽ αὐτοῦ τῆς μεγαλοφροσύνης ᾿Αντισϑένης φησὶν ἐν Δια-
δοχαῖς [FHG III 1825]: ἐχχωρῆσαι γὰρ τἀδελφῶι τῆς βασιλείας.
τοσαύτην δὲ δόξαν ἔσχε τὸ σύγγραμμα, ὡς χαὶ αἱρετιστὰς ἀπ᾽
αὐτοῦ γενέσϑαι τοὺς χληϑέντας ραχλειτείους.

ἐδόχει δὲ αὐτῶι χαϑολικῶς μέν τάδε᾽ ἐχ πυρὸς τὰ πάντα συνεστά-
vaı χαὶ εἰς τοῦτο ἀναλύεσθαι" πάντα τὲ γίνεσϑαι χαϑ᾽ εἱμαρμένην
χαὶ διὰ τῆς ἐναντιοδρομίας ἡρμόσϑαι τὰ ὄντα᾽ χαὶ πάντα ψυχῶν εἶναι
χαὶ δαιμόνων schon. εἴρηχε δὲ χαὶ περὶ τῶν ἐν χόσμωι συνισταμέ-
γων τάντων παϑῶν, ὅτι τε ὁ ἥλιός ἐστι τὸ μέγεϑος οἷος φαίνεται.
(λέγεται δὲ καὶ" “ψυχῆς -- ἔχε ε᾽ [ἔν. 46]. τήν τε οἴησιν ἱερὰν
νόσον |fr. 46] ἔλεγε χαὶ τὴν ὅρασιν ψϑεύδεσϑαι. λαμτιρῶς τε ἐνίοτε
ἐν τῶι συγγράμματι χαὶ σαφῶς ἐχβάλλει, ὥστε χαὶ τὸν νωϑέστα-
τον ῥαιδίως γνῶναι χαὶ δίαρμα ψυχῆς λαβεῖν" ἥ ve βραχύτης χαὶ

10

15

25

30

40

60 12. HERAKLEITOS

τὸ βάρος τῆς ἑρμηνείας ἀσύγχριτονγ). χαὶ τὰ ἐπὶ μέρους δὲ 8
αὐτῶν ὧδ᾽ ἔχει τῶν δογμάτων “τῦρ εἶναι στοιχεῖον χαὶ πυρὸς
ἀμοιβὴν τὰ σιάντα |fr. 90], ἀραιώσει καὶ συχγνώσει γιγνόμενα " σα-
φῶς δὲ οὐδέν ἐχτίϑεται. γίνεσϑαί τε σπιάντα χατ᾽ ἐναντιότητα
χαὶ ῥεῖν τὰ ὅλα ποταμοῦ δίχην [vgl. fr. 12. 91], πτεττεράνϑαι τε τὸ
γᾶν χαὶ ἕνα εἶναι χόσμον᾽ γεννᾶσϑαί τε αὐτὸν Ex zrvgög χαὶ scahıy
ἐχητυυροῦσϑαι χατά τινας περιόδους ἐναλλὰξ τὸν σύμπαντα αἰῶνα"
τοῦτο δὲ γίνεσϑαι χαϑ᾽ εἱμαρμένην. τῶν δὲ ἐναντίων τὸ μὲν ἐτεὶ
τὴν γένεσιν ἄγον καλεῖσϑαι πόλεμον χαὶ ἔριν |fr. 80], τὸ δ᾽ ἐπὶ
τὴν ἐχπύρωσιν ὁμολογίαν χαὶ εἰρήνην, χαὶ τὴν μεταβολὴν ὁδὸν ἄνω
χάτω, τόν τὲ χόσμον γίνεσϑαι χατ᾽ αὐτήν. χτυχνούμενον γὰρ τὸ 9
zog ἐξυγραίνεσϑαι Ovvıordusvoy τὲ γίνεσϑαι ὕδωρ, πηγνύμενον
δὲ τὸ ὕδωρ εἰς γῆν τρέπιεσϑαι᾽ xal ταύτην ὁδὸν ἐπὶ τὸ χάτω
δῖναι λέγει. πάλιν τὸ αὖ τὴν γῆν χεῖσϑαι, ἐξ ἧς τὸ ὕδωρ γίνεσϑαι,
&x δὲ τούτου τὰ λοιπτά, σχεδὸν πιάντα ἐπεὶ τὴν ἀναϑυμίασιν ἀνά-
γων τὴν ἀπὸ τῆς ϑαλάττης᾽ αὕτη δέ ἔστιν ἡ ἐπὶ τὸ ἄνω ὁδός.
γίνεσϑαι δὲ ἀναϑυμιάσεις ἀπό τὲ γῆς χαὶ ϑαλάττης, ἃς μὲν λαμ-
oag χαὶ χαϑαράς, ἃς δὲ σχοτεινάς. αὔξεσθαι δὲ τὸ μὲν πῦρ
ὑπὸ τῶν λαμπρῶν, τὸ δὲ ὑγρὸν ὑπὸ τῶν ἑτέρων. τὸ δὲ περιέχον
ὁποῖόν ἐστιν οὐ δηλοῖ εἶναι μέντοι ἐν αὐτῶι σχάφας ἐττεστραμ-
μένας χατὰ χοῖλον πρὸς ἡμᾶς, ἐν αἷς ἀϑροιζομένας τὰς λαμτιρὰς

ἀναϑυμιάσεις ἀποτελεῖν φλόγας, ἃς εἶναι τὰ ἄστρα. Aaurcoo- 10

τάτην δὲ εἶναι τὴν τοῦ ἡλίου φλόγα καὶ ϑερμοτάτην. τὰ μὲν γὰρ
ἄλλα ἄστρα πιλεῖον ἀπέχειν Arco γῆς χαὶ διὰ τοῦτο ἧττον λάμτσεειν
χαὶ ϑάληειν, τὴν δὲ σελήνην ττροσγειοτέραν οὖσαν μὴ διὰ τοῦ
χαϑαροῦ φέρεσϑαι τόπου. τὸν μέντοι ἥλιον ἐν διαυγεῖ χαὶ ἀμιγεῖ
χινγεῖσϑαι χαὶ σύμμετρον ἀφ᾽ ἡμῶν ἔχειν διάστημα᾽ τοιγάρτοι
μᾶλλον ϑερμαίνειν ve χαὶ φωτίζειν. ἐχλείπειν τὲ ἥλιον καὶ σελή-
γὴν, ἄνω στρεφομένων τῶν σχαφῶνγ᾽ τούς TE χατὰ μῆνα τῆς σε-
λήνης σχηματισμοὺς γίνεσϑαι στρεφομένης ἐν αὐτῆι χατὰ μιχρὸν
τῆς σχάφης. ἡμέραν τὸ χαὶ νύχτα γίνεσϑαι καὶ μῆνας χαὶ ὥρας
ἐτείους χαὶ ἐνιαυτοὺς ὑετούς τε χαὶ πνεύματα Kal τὰ τούτοις ὅμοια
χατὰ τὰς διαφόρους ἀναϑυμιάσεις. τὴν μὲν γὰρ λαμπρὰν ἀνα- 11
ϑυμίασιν φλογωσθεῖσαν ἐν τῶι χύχλωι τοῦ ἡλίου ἡμέραν στοιεῖν,
τὴν δὲ ἐναντίαν ἐπιιχρατήσασαν νύχτα ἀποτελεῖν᾽ χαὶ ἐχ μὲν τοῦ
λαμτιροῦ τὸ ϑερμὸν αὐξόμενον ϑέρος ποιεῖν, &x δὲ τοῦ σχοτεινοῦ
τὸ ὑγρὸν zrheovalov χειμῶνα ἀπεργάζεσϑαι. ἀχολούϑως δὲ τού-
τοις καὶ τιερὶ τῶν ἄλλων αἰτιολογεῖ. σπιερὶ δὲ τῆς γῆς οὐδὲν drro-
φαίνεται ποία τίς ἐστιν, ἀλλ᾽ οὐδὲ περὶ τῶν σχαφῶν. καὶ ταῦτα
μὲν ἦν αὐτῶι τὰ δοχοῦντα.

10

20

30

A. LEBEN. 1. DIOG. IX 7—17. 61

τὰ δὲ περὶ Σωχράτους χαὶ ὅσα ἐντυχὼν τῶι συγγράμματι
eircor, χομίσαντος Εὐριπίδου, χαϑά φησιν ᾿Αρίστων, ἐν τῶι πίερὶ
Σωχράτους εἰρήχαμεν [s. Α 4]. ΖΣέλευχος μέντοι φησὶν Ö γραμμα- 12
τιχὸς (fehlt FHG III δ00] Κρότωνά τινα ἱστορεῖν ἐν τῶι Karaxo-
λυμιβητῆι Κράτητά τινὰ ττρῶτον εἰς τὴν “λλάδα χομίσαι τὸ βιβλίον
χαὶ eisreiv 4ηλίου τινὸς δεῖσθαι χολυμβητοῦ, ὃς οὐχ ἀποτίνιγή-
σεται ἐν αὐτῶι. ἐπιγράφουσι δὲ αὐτῶι οἱ μὲν Movoag, οἱ δὲ
Περὶ φύσεως, Jıödorog δὲ
ἀχριβὲς οἰάχισμα πρὸς στάϑμην βίου,
+ ἄλλοι γνώμην ἠϑῶν τρόπου χόσμον ἕνὸς τῶν ξυμτιάντων. φασὶ
δ᾽ αὐτὸν ἐρωτηϑέντα, διὰ τέ σιωπᾶν, φάναι “ἵν᾽ ὑμεῖς λαλῆτε.
ἐπόϑησε δὲ αὐτοῦ χαὶ “]αρεῖος μετασχεῖν χαὶ ἔγραψεν ὧδε τιρὸς
αὐτόν. Folgt 8 13—14 ein Brief des Dareios (attisch) und Heraklits
Antwort (ionisch), die wie die übrigen sieben (Hercher Epistologr. 280 ff.)
den Abdruck nicht lohnen.
τοιοῦτος μὲν ἁνὴρ χαὶ πρὸς βασιλέα. “ημήτριος δὲ φησιν 15
ἐν τοῖς Ὁμωνύμοις χαὶ ᾿ϑηναίων αὐτὸν ὑπερφρονῆσαι, δόξαν
ἔχοντα scauscheiornv, χαταφρονούμενόν τε ὑπὸ τῶν Ἐφεσίων ἑλέ-
σϑαι μᾶλλον τὰ οἰχεῖα. μέμνηται αὐτοῦ χαὶ ὁ Φαληρεὺς 4ημή-
τριος ἐν τῆι Σωχράτους ἀπολογίαι [fehlt FHG III 866]. πλεῖστοί,
τέ εἰσιν ὅσοι ἐξήγηνται αὐτοῦ τὸ σύγγραμμα᾿ χαὶ γὰρ ᾿Αντισϑένης
χαὶ Ἡραχλείδης ö Ποντιχὸς [p. 88 Vossj Κλεάνϑης τε χαὶ Σφαῖρος
ὁ Στωιχός, πρὸς δὲ Παυσανίας ὃ χληϑεὶς Ἡραχλειτιστής, Νιχο-
μήδης τὲ χαὶ Φιονύσιος᾽ τῶν δὲ γραμματιχῶν Διόδοτος, ὃς οὔ
φησι περὶ φύσεως δἶναι τὸ σύγγραμμα, ἀλλὰ σπιερὶ ττολιτείας, τὸ
δὲ στερὶ φύσεως ἐν παραδείγματος εἴδει χεῖσϑαι. “Ιερώνυμος δέ 10
φησι (fr. 23 Hiller] zai Σχυϑῖνον τὸν τῶν ᾿Ιάμβων ττοιητὴν [vgl.C 8]
ἐπιβαλέσθαι τὸν ἐχείνου λόγον διὰ μέτρου ἐχβάλλειν. πολλά τ᾽
εἰς αὐτὸν Errıyoauuara φέρεται, ἀτὰρ δὴ χαὶ τόδε"
Ἡράχλειτος ἐγώ" τί u’ ἄνω χάτω ἕλχετ᾽ ἀμιουσοι;
οὐχ ὑμῖν ἐτιόνουν, τοῖς δ᾽ ἔμ᾽ ἐπισταμένοιο.
εἷς ἐμοὶ ἄνϑρωτπος τρισμύριοι, οἱ δ᾽ ἀγάριϑμοι
οὐδείς. ταῦτ᾽ αὐδῶ χαὶ πταρὰ Φερσεφόνηι.
χαὶ ἄλλο τοιόνδε"
μὴ ταχὺς Ἡραχλείτου Err' ὀμφαλὸν εἴλεε βίβλον
τοὐφεσίου" μάλα τοι δύσβατος ἀτρατιιτός.
ὀρφνὴ χαὶ σχότος ἐστὶν ἀλάμτύξτον᾽ ἢν δέ σε μύστης
eloayaynı, φανεροῦ λαμτπιρότερ᾽ ἠελίου.
γεγόνασι δ᾽ Ἡράχλειτοι πέντε᾽ σπιρῶτος αὐτὸς οὗτος" δεύτερος 17
ποιητὴς λυριχός, οὗ ἐστι τῶν δώδεχα ϑεῶν ἐγκώμιον" τρίτος ἐλε-

62 12. HERAKLEITOS

γείας ττοιητὴς Akızaovaoosve, eig ὃν Καλλίμαχος seezcoinxev οὕτως.
“εἶχέ τις --- βαλεῖ᾽ [epigr. 2 Wil)‘ τέταρτος “έσβιος ἱστορίαν γε-
γραφὼς Ἰαχεδονιχήν᾽ τέμτύτος σπουδογέλοιος ἀπὸ χιϑαρωιδίας
μεταβεβηχὼς εἰς τὸ εἶδος.

2. StrABo XIV 632. 633 [vgl. Diog. ὃ 6] ἄρξαι δὲ φησιν "4v600x40v τῖς τῶν
Ἰώνων ἀποικίας ὕστερον τῆς Αἰολικῆς, υἱὸν γνήσιον Κόδρου τοῦ ᾿Αϑηνῶν βασι-
λέως, γενέσϑαι ὁὲ τοῦτον Ἐφέσου χτίστην. διόπερ τὸ βασίλειον τῶν Ἰώνων
ἐχεῖ συστῆναί φασι καὶ ἔτι νῦν οἱ ἐκ τοῦ γένους ὀνομάζονται βασιλεῖς ἔχοντές
τινας τιμάς, προεδρίαν τε ἐν ἀγῶσι καὶ πορφύραν ἐπίσημον τοῦ βασιλικοῦ
γένους, σκίπωνα ἀντὲ σκήπτρου, καὶ τὰ ἱερὰ τῆς Ἐλευσινίας Δήμητρος.

3. Cem. Strom. 1 θὅ p. 354 P. ‘H. γὰρ ὃ Βλύσωνος Μελαγχόμαν τὸν τύ-

Ὺ > \ > 4 T A as
ραννον ἕπεισεν ἀποϑέσϑαι τὴν ἄἀρχῆν. οὗτος βασιλέα Δαρεῖον παραχαλοῦντα
ἥχειν εἰς Πέρσας ὑπερεῖδεν.

ScHRIFT. Vgl. A 1, 5—7. 12. 15. 16.

4. Arısr. Rhet. T 5. 14075 11 ὅλως δὲ del’ εὐανάγνωστον εἶναι TO γεγραμ-
μένον zul εὐφραστον᾽ ἔστιν δὲ τὸ αὐτό" ὅπερ οἱ πολλοὶ σύνδεσμοι οὐχ ἔχουσιν
οὐδ᾽ ἃ μή ῥάιδιον διαστίξαι ὥσπερ τὰ Ἡρακλείτου. τὰ γὰρ Ἡρακλείτου διαστί-
ξχι ἔργον διὰ τὸ ἄδηλον εἶναι ποτέρωι πρόσχειται, τῶι ὕστερον ἢ τῶι πρότε-
οον, οἷον ἐν τῆι ἀρχῆι αὐτοῦ τοῦ συγγράμματος" φησὶ yao τοῦ λόγου τοῦδ᾽
ἐόντος ἀεὲ ἀξύνετοι ἄνϑρωποι γίγνονται᾽. ἄδηλον γὰρ τὸ ἀεὶ πρὸς
ποτέρωι (det) διαστίξαι. DEMETR. 192 τὸ δὲ ἀσύνόετον καὶ διαλελυμένον ὅλον
ἀσαφὲς πᾶν᾽ ἄδηλος γὰρ ἢ ἑχάστου κώλου ἀρχὴ διὰ τὴν λύσιν ὥσπερ τὰ Ἥρα-
χλείτου᾽ καὶ γὰρ ταῦτα σκοτεινὰ ποιεῖ τὸ πλεῖστον ἡ λύσις. D10G. Π 22 φασὶ
δ᾽ Εὐριπίδην αὐτῶι δόντα τὸ τοῦ Ἡραχλείτου σύγγραμμα ἐρέσϑαι “τί δοχεῖ᾽;
τὸν δὲ φάναι “ἃ μὲν συνῆκα, γενναῖα οἶμαι δὲ καὶ ἃ μὴ συνῆχα᾽ πλὴν Amklov
γέ τινος δεῖται κολυμβητοῦ᾽.

LEHRE. Vgl. die Auszüge aus Theophrasts Φυσιχῶν δόξαι Α 1,1
(mittelbar) und S—11 (unmittelbar).

5. Lucran. vit. auet. 14 Σὺ δὲ τί χλάεις, ὦ βέλτιστε; πολὺ γὰρ οἶμαι χάλ-
λιόν σοι προσλαλεῖν. --- Ἡράκλειτος" Ἡγέομαι γάρ, 0) ξεῖνε, τὰ ἀνϑρωπήϊα
πρήγματα ὀιξυρὰ χαὶ δαχρυώδεα χαὶ οὐδὲν αὐτῶν ὃ τι μὴ ἐπιχήριον᾽ τῶι δὴ
οἰκτείρω τέ σφεας καὶ ὀδύρομαι" χαὶ τὰ μὲν παρεόντα οὐ δοχέω μεγάλα, τὰ
δ᾽ ἐν ὑστέρωι χρόνωι ἐσόμενα πάμπαν ἀνιηρά, λέγω δὴ τὰς ἐχπυρώσιας χαὲ
τὴν τοῦ ὅλου συμφορήν᾽ ταῦτα ὀδύρομαι. χαὶ ὅτι ἐμπεόον οὐδέν, ἀλλά χως ἐς
χυχεῶνα πάντα συνειλέονται καὶ ἔστι τωὐτὸ τέρψις ἀτερψίη, γνῶσις ἀγνωσίη,
μέγα μικρόν, ἄνω κάτω, περιχωρέοντα χαὶ ἀμειβόμενα ἐν τῆι τοῦ αἰῶνος
παιδιῆι᾽ — Τί γὰρ ὃ αἰών ἐστιν; — “Ho. Παῖς παίζων, πεσσεύων, (συμφερό-
μενος διαφερόμενος. --- Τί δὲ οἱ ἄνϑρωποι; — Ἡ. Θεοὶ ϑνητοί. - Τί δὲ οἱ
ϑεοί; -- He. Ἄνϑρωποι ἀϑάνατοι. -Ξ Αἰνίγματα λέγεις, ὦ οὗτος, ἢ 70 ἰφους
συντίϑης; ἀτεχνῶς γὰρ ὥσπερ ὃ “οξίας οὐδὲν ἀποσαφεῖς. — Ho. Οὐδὲν γάρ
μοι μέλει ὑμέων. — Τοιγαροῦν οὐδὲ ὠνήσεταί σέ τις εὖ φόνων. πὸ Hg. Ἐγὼ
δὲ χέλομαι πᾶσιν ἡβηδὸν οἰμώξειν, τοῖσιν ὠνεομένοισι χαὶ τοῖσιν οὐχ ὠνεο-
μένοισι. — τουτοὶ τὸ καχὸν οὐ πόρρω μελαγχολίας ἐστίν.

6. SIMPL. Phys. 23, 33 (aus ‚Theophr. &.6. fr. 1, D. 475) Ἵππασος δὲ ὃ
Μεταποντῖνος καὶ Ἡ. ὃ ᾿Εφέσιος ἕν καὶ οὗτοι χαὶ χινούμεγνον καὶ πεπερασμένον,

A. 1—12. LEBEN UND LEHRE. 63

ἀλλὰ πῦρ ἐποίησαν τὴν ἀρχήν, χαὶ ἐχ πυρὸς ποιοῦσι τὰ ὄντα πυχνώσει καὶ
μαγνώσει χαὶ διαλύουσι πάλιν εἰς πῦρ, ὡς ταύτης μιᾶς οὔσης φύσεως τῆς ὑπο-
κειμένης" πυρὸς γὰρ ἀμοιβὴν εἶναί φησιν Ἡ. πάντα. ποιεῖ de zei τάξιν τινὰ
καὶ χρόνον ὡρισμένον τῆς τοῦ Se μεταβολῆς κατά τινὰ εἱμαρμένην ἀναγ.
aD. Arrıus 13, 11 [D. 283] © H. χαὶ Ἵππασος ὃ Meranovrivog ἀρχὴν τῶν
ἁπάντων τὸ πῦρ. ἐκ πυρὸς γὰρ τὰ πάντα γίνεσϑαι καὶ εἰς πῦρ πᾶντα τελευ-
τᾶν λέγουσι. τούτου δὲ κατασβεννυμένου κοσμοποιεῖσϑαι τὰ navıe' πρῶτον
μὲν γὰρ τὸ παχυμερέστατον αὐτοῦ εἰς αὑτὸ συστελλόμενον γῆ γίγνεται, ἔπειτα
ἀναχαλωμένην τὴν γῆν ὑπὸ τοῦ πυρὸς φύσει ὕδωρ ἀποτελεῖσϑαι, ἀναϑυμιώ-
μενον δὲ ἀέρα γίγνεσθαι. πάλιν δὲ τὸν χόσμον χαὶ τὰ σώματα πάντα ὑπὸ
τοῦ πυρὸς ἀναλοῦσϑαι ἐν τῆι ἐχπυρώσει. Gar. de el. sec. Hipp. I 448 Κ. οἵ τε
τὸ πῦρ [nämlich στοιχεῖον εἰπόντες] ὡσαύτως ἐχ τοῦ συνιὸν μὲν καὶ πυχνού-
μενον ἀέρα γίνεσϑαι, παϑὸν δ᾽ ἔτι μᾶλλον τοῦτο χαὶ σφοδρότερον πιληϑὲν
ὕδωρ, ἐπὶ πλεῖστον δὲ πυχνωϑὲν γῆν ἀποτελεῖσϑαι, συλλογίζονται χαὲ οὗτοι
τοῦτ᾽ εἶναι τὸ στοιχεῖον.

7. Praro Cratyl. p. 402 A λέγει που Ἡράκλειτος ὅτι πάντα χωρεῖ καὶ
οὐδὲν μένει χαὶ ποταμοῦ ῥοῆι ἀπεικάζων τὰ ὄντα λέγει ὡς δὶς ἐς τὸν αὐτὸν
ποταμὸν οὐκ ἂν ἐμβαίης [vgl. fr. 121. Arr. I 28, 7 [D. 820] Ἢ. ἠρεμίαν μὲν
χαὶ στάσιν ἐκ τῶν ὅλων ἀνήιρει" ἔστι γὰρ τοῦτο τῶν νεχρῶν᾽ lonoi δὲ τοῖς
πᾶσιν ἀπεδίδου, αἰδιον μὲν τοῖς αἰδίοις, φρϑαρτὴν δὲ τοῖς φϑαρτοῖς.

8. Arr.1 7,22 [D. 808] H. τὸ περιοδικὸν πῦρ ἀίδιον [nämlich εἶναι ϑεόν],
εἱμαρμένην δὲ λόγον ἐχ τῆς Evavrıodoouiag δημιουργὸν τῶν ὄντων. — 127, 1
[D. 322] nach Theophrast: Ἡ. πάντα χαϑ᾽ εἱμαρμένην, τὴν δὲ αὐτὴν ὑπάρχειν
χαὶ ἀνάγκην. 28, 1 [D. 323] nach Poseidonios: Ἡ. οὐσίαν εἱμαρμένης ἀπεφαί-
vero λόγον τὸν διὰ οὐσίας τοῦ παντὸς διήχοντα. αὕτη δ᾽ ἐστὲ τὸ αἰϑέριον
σῶμα, σπέρμα τῆς τοῦ παντὸς γενέσεως καὶ περιόδου μέτρον τεταγμένης.

9. Arıst. de part. anim. A ὅ. 645217 χαϑάπερ Ἡ. λέγεται πρὸς τοὺς ξένους
εἰπεῖν τοῦς βουλομένους ἐντυχεῖν αὐτῶι, οἱ ἐπειδὴ προσιόντες εἶδον αὐτὸν ϑερό-
μενον πρὸς τῶι ἴπνωι ἔστησαν (ἐχέλευε γὰρ αὐτοὺς εἰσιέναι ϑαρροῦντας᾽" εἶναι
γὰρ καὶ ἐνταῦϑα ϑεούς), οὕτω zul πρὸς τὴν ζήτησιν περὲ ἑχάστου τῶν ζωιων
προσιέναι δεῖ μὴ δυσωπούμενον ὡς ἔν ἅπασιν ὄντος τινὸς φυσιχοῦ zul καλοῦ.

10. Art. I 1. 2 ID. 327] ENG τὸν κόσμον. 4, 8 [Ὁ. 881] Ἡ. οὐ κατὰ

χρόνον εἶναι γενητὸν τὸν κόσμον, BR χατ᾽ ἐπίνοιαν. 11,4 [D, 340] Παρμε-
νίδης H.... πύρινον εἶναι τὸν οὐρανόν.

11. — I 13, 8 [D. 342] Παρμενίδης χαὶ H. πιλήματα πυρὸς τὰ ἄστρα.
17, 4 [Ὁ)..546] Ἡ;,... τρέφεσϑαι τοὺς ἀστέρας ἐκ τῆς ἀπὸ γῆς ἀναϑυμιάσεως.

12. — II 20, 16 [D. 861] H.... ἀἄναμμα νοερὸν τὸ ἐχ ϑαλάττης εἶναι
τὸν ἥλιον. — 22, 2 [D. 862] σχαφοειδῆ, ὑπόχυρτον. --- 24,3 [Ὁ. 354] (γένεσϑαι
τὴν ἔχλειψιν) χατὰ τὴν τοῦ σχαφοειδοῦς στροφήν, ὥστε τὸ μὲν χοῖλον ἄνω
γίγνεσθαι, τὸ δὲ κυρτὸν χάτω πρὸς τὴν ἡμετέραν ὄψιν. — 21, 2 [D. 358] Ἡ.
σχαφοειδῆ (τὴν σελήνη»). --- 28, 6 [D. 359] H. ταὐτὸν πεπονϑέναι τὸν ἥλιον zul
τὴν σελήνην. σχαφοειδεῖς γὰρ ὄντας τοῖς σχήμασι τοὺς ἀστέρας, δεχομένους
τὰς ἀπὸ tig ὑγρᾶς ἀναϑυμιάσεως αὐγάς, φωτίξεσϑαι πρὸς τὲν φαντασίαν,
λαμπρότερον μὲν τὸν ἥλιον (ἐν καϑαρωτέρωι γὰρ ἀέρι φέρεσϑαι), τὴν δὲ σε-
λήνην ἐν ϑολωτέρωι᾽ διά τοῦτο zul ἀἁμαυροτέραν φαίνεσϑαι. — 29, ϑῊ.
(ἐκλείπειν τὴν σελήνην) χατὰ τὴν τοῦ σχαφοειδοῦς στροφήν.

64 12. HERAKLEITOS

13. — 1132, 3 [D. 364] Ἡ. ἐχ μυρίων oxtexooiav ἐνιαυτῶν ἡλιαχῶν (τὸν
μέγαν ἐνιαυτὸν eva). Vgl. Censorin 18, 11 über das Weltjahr (ϑεοῦ ἐνιαυτός,
wohl aus Heraklit).

14, — ΠῚ 8, 9 [D. 309] Ἢ . βροντὴν μὲν χατὰ συστροφὰς ἀνέμων καὶ
γεφῶν χαὶ ἐμπτώσεις πνευμάτων εἰς τὰ νέφη, ἀστραπὰς δὲ κατὰ τὰς τῶν ϑυ-
μιωμένων ἐξάψεις, πρηστῆρας δὲ χατὰ νεφῶν ἐμπρήσεις χαὶ σβέσεις.

15. Arısrt. de anima A 2. 405% 26 χαὲ A. δὲ τὴν ἀρχὴν εἶναί φησι ψυχήν

(wie Diogenes), εἴπερ τὴν ἀναϑυμίασιν, ἐξ ἡ ἧς τάλλα συνίστησιν. MACROB. $. Scip-
14,19 (animam) H. physicus seintillam stellaris essentiae. Arr. IV 3,12 [D. 389]
“HA. τὴν μὲν τοῦ κόσμου ψυχὴν ἀναϑυμίασιν ἐχ τῶν ἐν αὐτῶι ὑγρῶν, τὴν δὲ ἐν
τοῖς ζώιοις ἀπὸ τῆς ἐχτὸς χαὶ τῆς ἔν αὐτοῖς ἀναϑυμιάσεως, ὁμογενῆ. ΠΡ εἴ
8922 14, not.] Ἡ. ἐξιοῦσαν (nämlich τὴν ψυχὴν τοῦ σώματος) γὰρ εἰς τὴν τοῦ
παντὸς ψυχὴν ἀναχωρεῖν πρὸς τὸ ὁμογενές.

10. SEXT. adv. math. VII 126 ὁ δὲ Ἡράκλειτος, ἐπεὶ πάλιν ἐδόχει δυσὶν 126
ὠργανῶσϑαι ὃ ἄνϑρωπος πρὸς τὴν τῆς ἀληϑείας γνῶσιν, αἰσϑήσει τε zul λό-
yo, τούτων τὴν μὲν αἴσϑησιν παραπλησίως τοῖς προειρημένοις φυσικοῖς ἄἅπι-
στον εἶναι νενόμιχεν, τὸν δὲ λόγον ὑποτίϑεται κριτήριον. ἀλλὰ τὴν μὲν αἴσϑη-
σιν ἐλέγχει λέγων κατὰ λέξιν “κακοὶ --- ἐχόντων [fr. 107], ὅπερ ἴσον ἣν τῶι
᾿βαρβάρων ἐστὶ ψυχῶν ταῖς ἀλόγοις αἰσϑήσεσι πιστεύειν. τὸν δὲ λόγον 127
κριτὴν τῆς ἀληϑείας ἀποφαίνεται οὐ τὸν ὁποιονδήποτε, ἀλλὰ τὸν χοινὸν χαὶ
ϑεῖον. τίς δ᾽ ἐστὶν οὗτος συντόμως ὑποδειχτέον. ἀρέσχει γὰρ τῶι φυσιχῶι
τὸ περιέχον ἡμᾶς λογικόν τε ὄν καὶ φρενῆρες. ἐμφαίνει δὲ τὸ τοιοῦτο πολὺ 123
πρόσϑεν Ὅμηρος [σ 165] εἰπών"

τοῖος γὰρ γόος ἐστὶν ἐπιχϑονίων ἀνθρώπων
οἷον ἐπ᾿ ἦμαρ ἄγηισι πατὴρ ἀνδρῶν τε ϑεῶν τε.
καὶ Ἀρχίλοχος Lir. 70) δὲ φησι τοὺς ἀνϑρώπους τοιαῦτα φρονεῖν ᾿ὁποίην Ζεὺς
ἐφ᾽ ἡμέρην ἄγει. εἴρηται δὲ καὶ τῶι Εὐριπίδηι [Troad. 885] τὸ αὐτό"
ὅστις ποτ᾽ εἰ σὺ δυστόπαστος εἰσιδεῖν
Ζεύς, εἴτ᾽ ἀνάγχη φύσεος εἴτε νοῦς BOOzSn
ἐπευξάμην σε.

τοῦτον δὴ τὸν ϑεῖον λόγον zug Ἡράνλειτον δι ἀναπνοῆς σπάσαντες 129
»οεροὶ γινόμεϑα, καὶ ἐν μὲν ὕπνοις ληϑαῖοι, κατὰ δὲ ἔγερσιν πάλιν ἕμφρονες"
ἐν γὰρ τοῖς ὕπνοις μυσάντων τῶν αἰσϑητικῶν πόρων χωρίξεται τῆς πρὸς τὸ
περιέχον συμφυΐας ὃ ἐν ἡμῖν νοῦς μόνης τῆς κατὰ ἀναπνοὴν προσφύσεως
σωιζομένης οἱονεί τίνος δίζης, χωρισϑείς τε ἀποβάλλει ἣν πρότερον εἶχε uvn-
μονιχὴν δύναμιν" ἐν δὲ ἐγρηγορόσι πάλιν διὰ τῶν αἰσϑητικῶν πόρων ὥσπερ 130
διά τινων ϑυρίδων προχύψας χαὶ τῶι περιέχοντι συμβαλὼν λογικὴν ἐνδύεται
δύναμιν. ὅνπερ οὖν τρόπον οἱ ἄνϑρακες πλησιάσαντες τῶι πυρὶ zart’ ἀλλοίω-
σιν διάπυροι γίνονται, χωρισϑέντες de σβέννυνται, οὕτω καὶ ἢ ἐπιξενωϑεῖσα
τοῖς ἡμετέροις σώμασιν ἀπὸ τοῦ περιέχοντος μοῖρα κατὰ μὲν τὸν χωρισμὸν
σχεδὸν ἄλογος γίνεται, κατὰ δὲ τὴν διὰ τῶν πλείστων πόρων σύμφυσιν ὁμοιοει-
δὲς τῶι ὅλωι χαϑίσταται. τοῦτον δὴ τὸν χοινὸν λόγον καὶ ϑεῖον χαὶ οὗ 131.
χατὰ μετοχὴν γινόμεϑα λογικοί, “χριτήριον ἀληϑείας φησὶν ὃ Ἢ." ὅϑεν τὸ μὲν
κοινῆι πᾶσι φαινόμενον, τοῦτ᾽ εἶναι πιστὸν (τῶι κοινῶι γὰρ καὶ ϑείωι λόγωι
λαμβάνεται), τὸ δὲ τινι μόνωι προσπῖπτον ἄπιστον ὑπάρχειν διὰ τὴν ἐναντίαν
αἰτίαν. ἐναρχόμενος οὖν τῶν Περὶ φύσεως ὃ προειρημένος ἀνὴρ χαὶ τρόπον 132
τινὰ δεικνὺς τὸ περιέχον φησί" λόγου — ἐπιλανϑάνονται [fr.1]. διὰ 133
τούτων γὰρ ῥητῶς παραστήσας ὅτι χατὰ μετοχὴν τοῦ ϑείου λόγου πάντα

A. 13—22. LEHRE. 65

πράττομέν τε χαὶ νοοῦμεν ολίγα προσδιελϑών ἐπιφέρει “διὸ -- φρόνησιν᾽

fr.2. ἡ δ᾽ ἔστιν οὐχ ἄλλο τι ἀλλ᾽ ἐξήγησις τοῦ τρόπου τῆς τοῦ παντὸς διοι-
κήσεως. Ei χαϑ᾽ 0 τι ἂν αὐτοῦ τῆς μνήμης κοινωνήσωμεν, ἀληϑεύομεν, &
δὲ ἂν ἰδιάσωμεν, ψευδόμεϑα. νῦν γὰρ ῥητότατα καὶ ἐν τούτοις τὸν κοινὸν

λόγον χριτήριον “ἀποφαίνεται, χαὶ τὰ μὲν χοινῆι Κη σι φαινόμενα πιστὰ ὡς ἂν
τῶι χοινῶι χρινόμενα λόγωι, τὰ δὲ zur’ ἰδίαν ἑχάστωι ψευδῆ. VIII 286 χαὲ
μὴν ῥητῶς ὃ H. φησὶ τὸ μὴ εἶναι λογικὸν τὸν ἄνϑρωπον, μόνον δ᾽ ὑπάρχειν
φρενῆρες τὸ περιέχον [8. VIL 127]. Danach Arorr. Tyan. ep. 18 Ἢ. ὃ φυσικὸς
ἄλογον εἶναι χατὰ φύσιν ἔφησε τὸν ἄνϑρωπον [fr. 133 Byw.]). Zu VI 130
vgl. CHarom. c. 237 p. 272 Wrobel. at vero H. intimum motum, qui est intentio
animi sive animadversio, por rigi dicit per oculorum meatus atque ita tangere
tr en visenda.

1. [fr. 15 Byw.) PoLy». XII 27 δυεῖν γὰρ ὄντων χατὰ φύσιν ὡσανεί τινων
ὀργάνων ἡμῖν οἷς πάντα πυνϑανόμεϑα καὶ πολυπραγμονοῦμεν, ἀχοῆς χαὶ δρά-
σεως, ἀληϑινωτέρας δ᾽ οὔσης οὐ μιχρῶι τῆς ὁράσεως κατὰ τὸν Ἡράχλειτον"
ὀφϑαλμοὶ γὰρ τῶν ὠὦτων ἀχριβέστεροι μάρτυρες κτλ.

18. Art. V 28 H. xai οἱ Στωιχοὶ ἄρχεσϑαι τοὺς ἀνθρώπους τῆς τελειό-
τητος περὶ τὴν δευτέραν ξβδομάδα, περὶ ἣν ὃ σπερματιχὸς κινεῖται ὀρρός.

19. [fr. 81--89 Byw.] Prur. def. orac. 11. 415 Ὁ οἱ μὲν “ἡβώντων᾽ ἀναγιγνώ-
σχόντες (in fr. Hesiod. 183, 2) ern τριάκοντα ποιοῦσι τὴν γενεὰν καϑ' Ἡράκλει-
τον, ἐν ὧι χρόνωι γεννῶντα παρέχει τὸν ἐξ αὑτοῦ γεγεννημένον ὃ γεννήσας.
Philo fr. Harris (Cambr. 1886) p. 20 δυνατὸν ἐν τριαχοστῶι ἔτει αὐ τὸν ἄνϑρω-
πον πάππον γενέσϑαι, ὑβᾶν μὲν περὶ τὴν τεσσερεσκαιδεχαετῆ ἡλικίαν, Ev ἣι
σπείρει, τὸ δὲ σπαρὲν ἐνιαυτοῦ γενόμενον πάλιν πεντεχαιδεχάτωι ἔτει τὸ
ὅμοιον ξαυτῶι γεννᾶν. Vgl. CENSORIN 17,2 saeculum est spatium vitae humanae
longissimum partu et morte definitum. quare qui ammos triginta saeculum pu-
tarunt multum videntur errasse. hoc enim tempus genean vocari Heraclitus
autor est, quwia orbis aetatıs in eo sit spatio,; orbem autem vocal aetatis, dum
natura ab sementi humana ad sementim revertituwr. Missverstanden bei Joh.
Lypus de mens. III 14 ὅϑεν οὐχ ano σχοποῦ Ἡ. γενεὰν τὸν μῆνα καλεῖ.

20. Cuarcıp. c. 251 p. 284, 10 Wrob. (wahrsch. aus Poseidonios’ Timaeus-
comm.) H. vero consentientibus Stoicis rationem nostram cum divina ratione
conectit regente ac moderante mundana: propter inseparabilem comitatum con-
sciam decreti rationabilis factam qwiescentibus animis ope sensuum futura denun-
tiare. ec quo fieri, ut adpareant imagines ignotorum locorum simulacraque
hominum tam vwentium quam mortuorum. idemque adserit divinationis usum
et praemoneri meritos instruentibus divinis potestatibus.

21. Crem. Strom. II 130 p. 497 P. Avagayogav μὲν γὰρ τὸν Κλαζομένιον
τὴν ϑεωρίαν φάναι τοῦ βίου τέλος εἶναι καὶ τὴν ἀπὸ ταύτης ἐλευϑερίαν λέ-
γουσιν, Ἡράχλειτόν τε τὸν Ἐφέσιον τὴν εὐαρέστησιν (vgl. fr. 2).

22. [43 B.] Evpem. Eth. H 1. 1235225 χαὶ Ἡ. ἐπιτιμᾶι τῶι “ποιήσαντι
ὡς ἔρις ἔχ τε ϑεῶν καὶ ἀνϑρώπων ἀπόλοιτο᾽ e 1017] οὐ γὰρ ἂν εἶναι ἄρμο-
γίαν μὴ ὄντος ὀξέος χαὶ βαρέος οὐδὲ τὰ ζῶια ἄνευ ϑήλεος καὶ ἄρρενος ἐναν-
τίων ὄντων. Sımpr. Cat. 88530 Schol. Brand. fügt dem Homerverse zu οἰχή-
σεσϑαι γάρ φησι πάντα. NUMEn. fr. 16 Thedinga (bei Chaleid. c. 297) Nume-
nius laudat Heraclitum reprehendentem Homerum [v 46??] qui optaverit interitum
ac vastitatem malis vitae, quod non intelligeret mundum sibi deleri placere,
siquidem silva, quae malörm fons est, exterminaretur.

Diels, Fragm. d. Vorsokr. 5

134

66 12. HERAKLEITOS

23. [14 B.] PorLyz. ΠΥ 20 οὐχ ἂν ἔτι πρέπον εἴη ποιηταῖς χαὶ μυϑογράφοις
χρῆσϑαι “μάρτυσι περὶ τῶν ἀγνοουμένων, ὅπερ οἱ πρὸ ἡμῶν περὶ τῶν πλεί-

στων, ἀπίστους ἀμφισβητουμένων πὰρεχόμενοι βεβαιωτὰς χατὰ τὸν Ἡρά-
χλειτον.

B. FRAGMENTE.
HPAK_AEITOY ΠΈΡΙ ΦΥΣΕΩΣ

1 [2 Βγν.} Sext. VII 182 [s. A 16.] {τοῦ δὲν λόγου τοῦδ᾽ ἐόν-
τος (ἀεὶ ἀξύνετοι γίγνονται ἄνϑρωποι καὶ πρόσϑεν
ἢ ἀκοῦσαι χαὶ ἀκούσαντες τὸ πρῶτον᾽ γινομένων γὰρ
(tayrov) κατὰ τὸν λόγον τόνδε ἀπείροισιν ἐοίχασι,
πτδιρώμενοι καὶ ἐπέων χαὶ ἔργων τοιούτων, ὅὁχοίων
ἐγὼ διηγεῦμαι διαιρέων ἕχαστον κατὰ φύσιν χαὶ
φράζων ὅκως ἔχει. τοὺς δὲ ἄλλους ἀνθρώπους λαν-
ϑάνξει ὁχόσα ἐγερϑέντες ποιοῦσιν, ὅκωσπερ ὁχόσα
εὔδοντεος ἐπιλαγϑάνογνται.

2 [92] --- — 133 διὸ δεῖ ἕπεσϑαι τῶι ζξυνῶι, τουτέστι τῶι)
xowöı' ξυνὸς γὰρ ὁ χοινός. τοῦ λόγου δὲ ἐόντος ξυνοῦ
ζώουσιν οἱ πολλοὶ ὡς ἰδίαν ἔχοντες φρόνησιν.

3 [0] Aet. II 21, 4 [Doxogr. 351, regt μεγέϑους ἡλίου] εὖρος
ποδὸς ἀνϑρωπείου.

4 [J. of phil. IX 280] Albertus M. de veget. VI 401 p. 545 Meyer δὲ
Felicitas essetin delectationibus corporis, boves felices
diceremus, cum inveniant orobum ad comedendum.

1. Für dies Wort aber, ob es gleich ewig ist, haben die Menschen
kein Verständnis weder ehe sie es vernommen noch sobald sie es
vernommen. Alles geschieht nach diesem Wort, und doch geberden
sie sich wie die Unerfahrenen, so oft sie sich versuchen in solchen
Worten und Werken, wie ich sie künde, ein jegliches nach seiner
Natur auslegend und deutend, wie sich’s damit verhält. Die anderen
Menschen wissen freilich nicht, was sie im Wachen thun, wie sie
ja auch vergessen, was sie im Schlafe thun.

2. Drum ist’s Pflicht dem Gemeinsamen zu folgen. Aber obschon das
Wort allen gemein ist, leben die meisten so, als ob sie eine eigene
Einsicht hätten.

3. Die Sonne hat die Breite des menschlichen Fusses,

4. Bestände das Glück in körperlichen Lustgefühlen, so müsste man
die Ochsen glücklich nennen, wenn sie Erbsen zu fressen finden.

4 ἃ

Se

A. 23. LEHRE. B. FRAGMENTE 1—10. 67

[0] Anatolius [cod. Mon. gr. 384, f. 58°) ara λόγον δὲ ὡρέων
συμβάλλεται ἑβδομὰς κατὰ σελήνην, διαιρεῖται δὲ
χατὰ τὰς ἄρχτους, ἀϑανάτου MovYyunsg σημξεέω [3].
[180. 126] Aristocritus Theosophia (Buresch Klaros 118) 68 xaJ-
αἰρονται δ᾽ ἄλλως αἵματι μιαινόμενοι οἷον εἴ τις
εἰς πηλὸν ἐμβὰς πηλῶι ἀπονίζοιτο. μαίνεσϑαι ἮΝ
ἂν δοκοίη, εἴ τις αὐτὸν ἀνθρώπων ἐπιφράσαιτο οὕτω
ποιέοντα. χαὶ τοῖς ἀγάλμασι δὲ τουτέοισιν εὔχον-
ται ὅχοῖον εἴ τις δόμοισι λεσχηνεύοιτο (οὔ τι γινώ-
σχων ϑεοὺς οὐδ᾽ ἥρωας οἵτινές εἰσι).

[82] Aristoteles Meteor. B 2. 8665 18 ὁ ἥλιος οὐ μόνον, χαϑάττερ
öH. φησί, νέος ἐφ᾽ ἡμέρηι ἐστίν, ἀλλ᾽ ἀεί νέος συνεχῶς.
[37] — de sensu 5.443°?23 εἰ πάντα τὰ ὄντα χατινὸς γένοιτο,
ER ἐς ἂν διαγνοῖεν.

[46] — Eth. Nic. © 2. 1155°4 Ἡ. τὸ ἀντίξουν συμφέρον καὶ
ἐχ τῶν διαφερόντων καλλίστην ἁρμονίαν χαὶ πάντα χατ᾽
ἔριν γίνεσϑαι [s. fr. 80].

9 [61] --- -- K.5.1176°7 ὄνους σύρματ᾽ ἂν ἑλέσθαι μᾶλλον

ἢ xovoov.

0 [69] [Arist.] de mundo 5. 396°’ 7 ἔσως δὲ τῶν ἐναντίων ἡ φύσις

γλίχεται χαὶ ἔχ τούτων ἀποτελεῖ τὸ σύμφωγον οὐχ Ex τῶν

4a.

Φι

10.

Nach dem Gesetze der Zeiten aber wird die Siebenzahl bei dem
Monde zusammengerechnet, gesondert aber erscheint sie bei den
Bären, den beiden Sternbildern des unvergänglichen Gedenkens [Ὁ].

. Reinigung von Blutschuld suchen sie vergeblich, indem sie sich mit

Blut besudeln, wie wenn einer der in Kot getreten, sich mit Kot
abwaschen wollte. Für wahnsinnig würde ihn doch halten, wer
etwa von den Leuten ihn bei solchem Treiben bemerkte. Und sie
beten auch zu diesen Götterbildern, wie wenn einer mit Gebäuden
Zwiesprache pflegen wollte. Sie kennen eben die Götter und Heroen
nicht nach ihrem wahren Wesen.

. Die Sonne ist neu an jedem Tag.
. Würden alle Dinge zu Rauch, könnte man sie nur mit der Nase

unterscheiden.

. Das auseinander Strebende vereinigt sich und aus den Gegensätzen

entsteht die schönste Vereinigung und alles entsteht durch den Streit.

. Esel würden Häckerling dem Golde vorziehen.

Auch die Natur strebt wohl nach dem Entgegengesetzten und bringt
hieraus und nicht aus dem Gleichen den Einklang hervor, wie sie
5*

68

11

12.

12. HERAKLEITOS

ὁμοίων, ὥσττερ ἀμέλει τὸ ἄρρεν συνήγαγε πρὸς τὸ ϑῆλυ χαὶ
οὐχ ἑχάτερον πρὸς τὸ ὁμόφυλον χαὶ τὴν πιρώτην ὁμόνοιαν διὰ
τῶν ἐναντίων συνῆψεν, οὐ διὰ τῶν ὁμοίων. ἔοιχε δὲ χαὶ ἡ
τέχνη τὴν φύσιν μιμουμένη τοῦτο σποιδῖν᾽ ζωγραφία μὲν γὰρ
λευχῶν τε χαὶ μελάνων ὠχρῶν τε χαὶ ἐρυϑρῶν χρωμάτων &y-
χερασαμέγη φύσεις τὰς εἰχόνας τοῖς ττροηγουμέγνοις ἀτιετέλεσε
συμφώνους, μουσιχὴ δὲ ὀξεῖς ἅμα χαὶ βαρεῖς μαχρούς τε χαὶ
βραχεῖς φϑόγγους μείξασα ἐν διαφόροις φωναῖς μίαν ἀττιετέ-
λεσεν ἁρμονίαν, γραμματιχὴ δὲ ἐχ φωνηέντων χαὶ ἀφώγνων
γραμμάτων χρᾶσιν ποιησαμένη τὴν ὅλην τέχνην ἀπ᾽ αὐτῶν
συνεστήσατο. ταὐτὸ δὲ τοῦτο ἦν χαὶ τὸ πταρὰ τῶι σχοτεινῶι
λεγόμενον Hoaxkeirwı' συνάψιες ὅλα χαὶ οὐχ ὅλα, συμ-
φερόμενον διαφερόμενον, συνᾶιδον διᾶιδον, χαὶ ἐχ
πάντων ὃν χαὶ ἐξ ἑνὸς πάντα.

155] — — 6 p. 401°8 τῶν τε ζώιων τά τε ἄγρια χαὶ ἥμερα τά
τὲ ἐν ἀέρι χαὶ ἐπὶ γῆς χαὶ ἐν ὕδατι βοσχόμενα γίνεταί τε χαὶ
ἀχμάζει χαὶ φϑείρεται τοῖς τοῦ ϑεοῦ πειϑόμενα ϑεσμοῖς᾽"
πᾶν γὰρ ἑρπετὸν {(ϑεοῦ,) πληγῆι νέμεται, ὥς φησιν
Ἡράχλειτος.

[41.42] Arius Did. ap. Eus. P. E. XV 20 [Dox. 471,1] Ζήνων τὴν
ψυχὴν λέγει αἰσϑητιχὴν ἀναϑυμίασιν, χαϑάπερ H.' βουλόμενος
γὰρ ἐμφανίσαι, ὅτι αἱ ψυχαὶ ἀναϑυμιώμεναι νοδραὶ dei γί-
γονγται, δἴχασεν αὐτὰς τοῖς ποταμοῖς λέγων οὕτως᾽ ποτα-

11.

z. B. das männliche mit dem weiblichen Geschlechte paarte und
nicht etwa beide mit dem gleichen, und die erste Eintracht durch
Vereinigung des Gegensätzlichen, nicht des Gleichartigen herstellte.
Auch die Kunst bringt dies, offenbar durch Nachahmung der Natur,
zu Stande. Die Malerei mischt auf dem Bilde die Bestandteile
der weissen und schwarzen, der gelben und roten Farbe und be-
wirkt dadurch die Ähnlichkeit mit dem Originale; die Musik mischt
hohe und tiefe, lange und kurze Töne in den verschiedenen Stimmen
und bringt dadurch eine einheitliche Harmonie zu Stande; die
Grammatik mischt tönende und tonlose Laute zusammen und stellt
daraus die ganze Kunst zusammen. Das gleiche spricht sich auch
in dem Worte des dunklen Herakleitos aus: Verbindungen sind:
Ganzes und Nichtganzes, Eintracht und Zwietracht, Einklang und
Missklang und aus allem eins und aus einem alles.

Denn alles, was da kreucht, wird mit Gottes Geissel zur Weide ge-
getrieben.

13

14

16

17

18

12.

13.
14.

16.
17.

18.

B. FR. 10—18. 69

uoloı τοῖσιν αὐτοῖσιν ἐμβαίνουσιν ἕτερα χαὶ ἕτερα
ὕδατα ἐπιρρεῖ' καὶ ψυχαὶ δὲ ἀπὸ τῶν ὑγρῶν ἀναϑυ-
μιῶνται |vgl. 91].

[64] Athen. V p. 178 F δεῖ γὰρ τὸν χαρίεντα μήτε δυττᾶν μήτε
αὐχμεῖν μήτε βορβόρωι χαίρειν χαϑ᾽ Ἡράχλειτον.

[124. 125] Clem. Protr. 22 p. 18. 19 Potter. τέσι δὴ uavreverau Ἢ]
ὁ Ἐφέσιος; νυχτιπόλοις, μάγοις, βάκχοις, λήναις,
μύσταις" τούτοις ἀτιειλεῖ τὰ μετὰ ϑάνατον, τούτοις μαγτεύε-
ται τὸ πῦρ. τὰ γὰρ γομιζόμενα κατ᾽ ἀνθρώπους μυ-
στήρια ἀνιερωστὶ μυξεῦνται.

[127] --- — 84 p. 80 ei μὴ γὰρ Διονύσωι πτομτὴν ἐποι-
οὔντο χαὶ ὕμνεον ἄισμα αἰδοίοισιν, ἀναιδέστατα
εἴργαστ᾽ ἄν. ὡυτὸς δὲ Alöng καὶ Διόνυσος, ὅτεωι
μαίνονται καὶ ληναΐζου σεν.

[27] — Paedag. II 99 p. 229 λήσεται μὲν γὰρ ἴσως τὸ αἰσϑητὸν
φῶς τις, τὸ δὲ νοητὸν ἀδύνατόν ἐστιν, ἢ ὥς φησιν H.' τὸ
μὴ δῦνόν ποτε πῶς ἄν τις λάϑοι;

[5] — Strom. Π| 8p.432 οὐ γὰρ φρονέουσι τοιαῦτα (oi)
χπολλοί, ὁχκοίοις ἐγκυρεῦσιν, οὐδὲ μαϑόντες γινώ-
σχουσιν, ἑωυτοῖσι δὲ δοκέουσι |vgl. Α 16 8 128].

[7] — — IUI17 2.437 ἐὰν μὴ ἔλπηται, ἀνέλπιστον οὐχ
ἐξευρήσει, ἀνεξερεύνητον ἐὸν χαὶ ἄπορον.

Wer in dieselben Fluten hinabsteigt, dem strömt stets anderes
Wasser zu. Auch die Seelen dünsten aus dem Feuchten hervor.
Am Dreck sich ergetzen.

Wem prophezeit Heraklit? Den Nachtschwärmern, Magiern, Bak-
chen, Mänaden und Eingeweihten. Diesen droht er mit der Strafe
nach dem Tode, diesen prophezeit er das Feuer. Denn in un-
heiliger Weise findet die Einführung in die Weihen statt wie sie bei
den Leuten im Schwange sind.

Denn wenn es nicht Dionysos wäre, dem sie die Procession veran-
stalten und das Phalloslied singen, so wär's ein ganz schändliches
Thun. Ist doch Hades eins mit Dionysos, dem sie da toben und
Fastnacht feiern !

Wie kann einer verborgen bleiben vor dem was nimmer untergeht!
Keineswegs denken sich die meisten solches, wie es ihnen gerade auf-
stösst, noch verstehen sie, was sie erfahren: aber sie bilden es sich ein.
Wenn er’s nicht erhofft, wird er das Unverhoffte nicht finden. Denn
unerforschlich ist's und unzugänglich,

70

19

20

21

.22

23

24

25

26

27

19.

27.

12. HERAKLEITOS

[6] — — U 24 p. 442 ἀχοῦσαι οὐχ ἐπιστάμενοι οὐδ᾽
elmwelv.
[86] — — ΠῚ 14 p. 516 Ἡ. γοῦν χαχίζων φαίνεται τὴν γένεσιν,

ἐπειδὰν pie γενόμενοι ζώειν ἐϑέλουσι μόρους τ᾽
ἔχειν, μᾶλλον δὲ ἀναπαύεσϑαι, καὶ παῖδας κατα-
λείπουσι μόρους γενέσϑαι.

[64] --- — — 21 p.520 ϑάνατός ἐστιν ὅὁχόσα ἐγερϑέντες
ὁρέομεν, ὁχόσα δὲ εὕὔδοντες ὕπνος.

[8] — - IV4p.565 χρυσὸν γὰρ οἱ διζήμενοι γῆν πολλὴν
ὀρύσσουσι χαὶ δὑρίσχκχουσιν ὀλίγον.

[60] --- — -- 10 Ρ». 5608 “έκης ὄνομα οὐκ ἂν ἤιδεσαν, εἰ
ταῦτα μὴ ἦν.

[102] Clem. Str. IV 16 p. 571 ἀρηιφάτους ϑεοὶ τιμῶσι χαὶ
ἄνϑρωπτοι.

[101] — — — 50 Ρ. ὅ86 μόροι γὰρ μέζονες μέζονας μοί-
oag Aayyavovoı.

[70] — — — 143 p. 628 ἄνϑρωπος ἐν εὐφρόνην φάος
ἅτετεται ἑαυτῶι ἀποθανών, ἀποσβεσϑείς [ὄψεις],
ζῶν δὲ ἅπτεται τεϑνεῶτος εὕδων, ἀποσβεσϑεὶς
ὄψεις, ἐγρηγορὼς ἅπτεται δεὕδοντος.

[122] — — — 146 p. 630 [Protr. 2 p. 18] ἀνθρώπους μένει
τελευτήσαντας ἅσσα οὐχ ἔλπονται οὐδὲ δοχέουσιν.

Leute die weder zu hören noch zu reden verstehen.

. Heraklit scheint die Geburt als ein Unglück zu betrachten, wenn

er sagt: Wann sie geboren sind, schicken sie sich an zu leben und
den Tod zu erleiden, oder vielmehr auszuruhen, und sie hinterlassen
Kinder, dass auch sie den Tod erleiden.

. Tod ist alles, was wir im Wachen sehen, und Schlaf, was im

Schlummer.

. Die Goldgräber schaufeln viel Erde und finden wenig.

. Gäb’ es jenes nicht, so kennten sie der Dike Namen nicht.

. Im Kriege Gefallene ehren Götter und Menschen.

. Grösserer Tod empfängt grössere Belohnung.

. Der Mensch zündet sich in der Nacht ein Licht an, wann er ge-

storben, erloschen ist; im Leben berührt er den toten im Schlummer,
wann sein Augenlicht erloschen; im Wachen berührt er den schlum-
mernden.
Der Menschen wartet nach dem Tode, was sie nicht erwarten oder
wähnen.

28

91

Β. FR. 19—31. 71

118] — — V9p.649 δοκέοντα γὰρ ὁ δοχιμώτατος γινώ-
σχει, φυλάσσει χαὶ μέντοι καὶ Aixn χαταλήψεται
Wevdßv τέχτονας χαὶ μάρτυρας.

[111°] — — — 60 p. 682 [nach fr. 104] αἱρεῦνται γὰρ ἕν ἂν-
τία πάντων οἱ ἄριστοι, χλέος ἀέναον ϑνητῶν, οἱ δὲ
πολλοὶ χεχόρηνται ὅκωσπερ κτήνξα.

[20] -- --- ---106 Ρ.711 κόσμον (τόνδε), τὸν αὐτὸν ἅπαάν-
τῶν, οὔτε τὶς ϑεῶν οὔτε ἀνθρώπων ἐποίησεν, ln
ἦν ἀεὶ αὶ ἔστιν nal ἔσται πῦρ deilwov, ἁπτόμενον
μέτρα χαὶ ἀποσβεννύμενον μέτρα.

[21] --- — — 101 p. 712 πυρὸς τροπαὶ πρῶτον ϑάλασσα,
ϑαλάσσης δὲ τὸ μὲν ἥμισυ γῆ, τὸ δὲ ἥμισυ πρηστήρ.
δυνάμει γὰρ λέγει ὅτι τὸ ττῦρ ὑτὸ τοῦ διοικοῦντος λόγου χαὶ
ϑεοῦ τὰ σύμπαντα δι᾿ ἀέρος τρέτιεται εἰς ὑγρὸν τὸ ὡς σττέρμα
τῆς διαχοσμήσεως, ὃ καλεῖ ϑάλασσαν, ἐχ δὲ τούτου αὖϑις
γίνεται γῆ χαὶ οὐρανὸς χαὶ τὰ ἐμττεριεχόμενα. ὅπως δὲ πάλιν
ἀναλαμβάνεται χαὶ ἐχπυροῦται, σαφῶς διὰ τούτων δηλοῖ"

[28] ϑάλασσα διαχέεται καὶ μετρέδται εἰς τὸν αὐτὸν

λόγον, ὁχοῖος πρόσϑεν ἦν ἢ γενέσϑαι γῆ.

28.

29.

31.

Denn was der Glaubwürdigste erkennt, festhält, ist nur Glaubens-
sache. Aber freilich die Lügenschmiede und ihre Eideshelfer wird
doch auch Dike zu fassen wissen.

Eins giebt es, was die Bestem allem andern vorziehen: den Ruhm

den ewigen den vergänglichen Dingen. Die Meisten freilich liegen
da vollgefressen wie das liebe Vieh.

. Diese Weltordnung, dieselbige für alle Wesen, hat kein Gott und

kein Mensch geschaffen, sondern sie war immerdar und ist und wird
sein ewig lebendiges Feuer; sein Erglimmen und sein Verlöschen sind
ihre Maasse.

Feuers Wandlungen: erstens Meer, die Hälfte davon Erde, die

andere Glutwind. Das bedeutet, dass das Feuer durch das das
Weltall regierende Wort oder Gott durch die Luft hindurch in
Wasser verwandelt wird, den Keim der Weltbildung, den er Meer
nennt. Daraus entsteht wiederum Erde, Himmel und das dazwischen
Liegende. Wie dann die Welt wieder ins Ursein zurückkehrt und
der Weltbrand entsteht, spricht er klar im Folgenden aus: Es zer-
fliesst das Meer und erhält sein Maass nach demselben Wort, wie
es galt, ehe denn es Erde ward.

12

32

33

ΕΣ:

3D

37

39

40

39.

12. HERAKLEITOS

[65] Clem. Str. V 116 p. 718 ἕν τὸ σοφὸν μοῦνον λέγεσϑαι
οὐκ ἐθέλει al ἐϑέλει Ζηνὸς ὄνομα.

[110] — — — 116 p. 718 νόμος καὶ βουλῆι πείϑεσϑαι
EVOC.

[3] — — — 116 p. 718 ἀξύνετοι ἀχούσαντες χωφοῖσιν
ἐοίκασι φάτις αὐτοῖσιν μαρτυρεῖ παρεόντας
ἀπεῖναι.

[49] — — — 141 p. 788 χρὴ γὰρ εὔμάλα πολλῶν ἵστορας
φιλοσόφους ἄνδρας εἶναι καϑ' Ἡράχλειτον.

[68] --- — VI16p.746 ψυχῆισιν ϑάνατος ὕδωρ γενέσϑαι,

ὕδατι δὲ ϑάνατος γῆν γενέσϑαι, Ex γῆς δὲ ὕδωρ yYi-
νδται, ἐξ ὕδατος δὲ ψυχή.

[53] Columella VIII 4 si modo credimus Ephesio Heracleto qui ait
sues caeno, cohortales aves pulvere vel cinere lavari.
[38] Diog. 123 [Thales] δοχεῖ δὲ κατά τινας πρῶτος ἄστρο-
λογῆσαι.. .. μαρτυρεῖ δ᾽ αὐτὸ καὶ Ἡράκλειτος χαὶ 4ημό-
χριτος.

[112] — 1 88 ἐν Πριήνηι Βίας ἐγένετο ὃ Τευτάμεω, οὗ
σλέων λόγος ἢ τῶν ἄλλων.

[16] — IX 1 [5. 5.68 A 1,4] πολυμαϑίη νόον (ἔχειν οὐ
διδάσχει' Ἡσίοδον γὰρ ἂν ἐδίδαξε χαὶ Πυϑαγόρην
αὖτίς τε Hevopavsa χαὶ Ἑκαταῖον.

. Eins, das allein Weise, will nicht und will doch auch wieder mit

Zeus Namen benannt werden.

. Gesetz heisst auch dem Willen eines einzigen folgen.
. Sie verstehen es nicht, auch wenn sie es vernommen. So sind sie

wie die Tauben. Das Sprichwort bezeugt’s ihnen: ‘Anwesend sind
sie abwesend’.

. Gar vieler Dinge kundig müssen weisheitsliebende Männer sein.
. Für die Seelen ist es Tod zu Wasser zu werden, für das Wasser

Tod zur Erde zu werden. Aus der Erde wird Wasser, aus Wasser
Seele.

. Säue baden sich in Kot, Geflügel in Staub oder Asche.
. Thales war nach einigen der erste Astronom. Das bezeugt auch

Heraklit und Demokrit.
In Priene lebte Bias des Teutameos Sohn, von dem mehr die Rede
ist als von den andern.

. Vielwisserei lehrt nicht Verstand haben. Sonst hätte Hesiod es ge-

lernt und Pythagoras, ferner auch Xenophanes und Hekataios.

41

41.

42.

B. FR. 32—50. 73

[19] --- — [anschl. an 40] εἶναι γὰρ Ev τὸ σοφόν, ἐπίστασθαι
γνώμην, ren ἐχυβέρνησε πάντα διὰ πάντων.

[119] — — τόν τε Ὅμηρον ἔφασκεν ἄξιον Ex τῶν ἀγώ-
γων ἐχβάλλεσϑαικχαὶ ῥδαπίζεσϑαι xal Aoylkoxov ὁμοίως.
[103] — — 2 ὕβριν χρὴ σβεννύναι μᾶλλον ἢ πυρχαϊήν.
[100] — — μάχεσϑαι χρὴ τὸν δῆμον ὑπὲρ τοῦ νόμου

ὅχωσπερ τείχεος. |

[71] Diog. IX 7 ψυχῆι πείρατα ἰὼν οὐχ ἂν ἐξεύροιο, πᾶ-
σαν ἐπιπορευόμενος ὅδόν᾽ οὕτω βαϑὺν λόγον ἔχει.
[182] — — τήν τε οἴησιν ἱερὰν νόσον ἔλεγε nal τὴν ὅρα-
σιν ψεύδεσϑαι.

[48] — --- 73 μὴ εἰκῆ περὶ τῶν μεγίστων συμβαλλώ-
μεϑα.

[66] Etym. magn. 198, 27 τῶι οὖν τόξωι ὄνομα βίος, ἔρ-
γον δὲ ϑάνατος.

[113] Galen. de diff. puls. VII 7178 Κ. εἷς ἐμοὶ μύριοι, (ἐὰν
ἄριστος üt).

[1] Hippol. refut. IX 9 Ἡ. μὲν οὖν (ἕν) φησιν εἶναι τὸ πᾶν
διαιρετὸν ἀδιαίρετον, γενητὸν ἀγένητον, ϑνητὸν ἀϑάνατον,
λόγον αἰῶνα, πατέρα υἱόν, ϑεὸν δίχαιον᾽ οὐκ ἐμοῦ, ἀλλὰ
τοῦ λόγου ἀκούσαντας ὁμολογεῖν σοφόν ἔστιν ἕν
πάντα εἶναι.

Eins ist die Weisheit die Vernunft zu erkennen, als welche alles
und jedes zu lenken weiss.

Homer verdiente aus den Preiswettkämpfen verwiesen und mit Ruten
gestrichen zu werden und ebenso Archilochos.

. Frevelmut soll man eher löschen als Feuersbrunst.
. Das Volk soll kämpfen um sein Gesetz wie um seine Mauer.
. Der Seele Grenzen kannst du nicht ausfinden und ob du jegliche

Strasse abschrittest; so tiefen Grund hat sie.

Eigendünkel nannte er eine fallende Sucht und trügerisch das
Auge.

. Wir wollen uns nicht vorschnell über die wichtigsten Dinge schlüssig

machen.

. Des Bogens Name ist nun Leben, sein Werk Tod.
. Einer gilt mir zehntausend, falls es der Beste ist.

. Wenn ihr nicht mich, sondern das Wort vernehmt, ist es weise

zuzugestehen, dals alles eins ist.

74

51

52

12, HERAKLEITOS

[46] — — οὐ ξυνιᾶσιν ὅχως διαφερόμενον ἑωυτῶι duo-
λογέδι" παλίντροττος ἁρμονίη ὅχωσπερ τόξου καὶ
λύρης. [folgt £r. 1.

[79] — — αἰὼν παῖς ἐστι παίζων, πεττεύων᾽ παιδὸς

ἡ βασιληίη.

53

55

56

57

[44] — — IIöleuog πάντων μὲν πατήρ ἐστι, πάντων
δὲ βασιλεύς, καὶ τοὺς μὲν ϑεοὺς ἔδειξε τοὺς δὲ ἀν-
ϑρώπους, τοὺς μὲν δούλους ἐποίησε τοὺς δὲ ἐλευ-
ϑέρους.

[47] — — ἁρμονίη ἀφανὴς φανερῆς χρείττων.

[18] — — ὅσων ὄψις ἀχοὴ μάϑησις, ταῦτα ἐγὼ προ-
τιμ ἕω.

[47 Anm.) Hippol. IX 9 ἐξηπάτηνται οἱ ἄνθρωποι πρὸς

τὴν γνῶσιν τῶν φανδρῶν παραπλησίως Ὁμήρωε, ὃς
ἐγένετο τῶν Ἑλλήνων σοφώτερος πάντων. ἐχεῖνόν
τὸ γὰρ παῖδες φϑεῖρας καταχτείνοντες ἐξηπάτησαν
εἰπόντες", ὅσα εἴδομεν χαὶ ἐλάβομεν, ταῦτα ἀπολεί-
σομεν, ὅσα δὲ οὔτε εἴδομεν οὔτ᾽ ἐλάβομεν, ταῦτα
φέρομεν.

[35] — IX 10 δεδάσχαλος δὲ πλείστων Ἡσίοδος" τοῦτον
ἐπίστανται πλεῖστα εἰδέναι, ὅστις ἡμέρην καὶ εὖ-
φρόνην οὐκ ἐγίνωσχεν᾽ ἔστι γὰρ ἕν.

. Sie verstehen nicht, wie das auseinander Strebende ineinander geht:

gegenstrebige Vereinigung wie beim Bogen und der Leier.

. Die Zeit ist ein Knabe, der spielt, hin und her die Brettsteine setzt:

Knabenregiment!

. Krieg ist aller Dinge Vater, aller Dinge König. Die einen macht

er zu Göttern, die andern zu Menschen, die einen zu Sklaven, die
andern zu Freien.

. Verborgene Vereinigung besser als offene.
. Alles, was man sehen, hören, lernen kann, das ziehe ich vor.
. Die Menschen lassen sich über die Kenntnis der sichtbaren Dinge

ähnlich zum besten halten wie Homer, der doch weiser war als die
Hellenen allesamt. Ihn foppten nämlich Jungen, die der Läuse-
jagd oblagen, indem sie ihm zuriefen: alles was wir gesehen und
gegriffen, lassen wir da; was wir aber nicht gesehen und nicht ge-
griffen, das bringen wir mit,

. Lehrer aber der meisten ist Hesiod. Sie sind überzeugt, er weiss

am meisten, er der doch Tag und Nacht nicht kannte. Ist ja doch eins!

58

59

60
61

62

B. FR. 51—64. 15

[57.58] — — xal ἀγαϑὸν χαὶ καχόν. οἱ γοῦν ἰατροὶ
τέμνοντες, καίοντες πάντη, βασανίζοντες καχῶς τοὺς
ἀρρωστοῦντας, ἐπαιτέονται μηδὲν ἀξιοι μισϑὸν λαμβά-
veiv παρὰ τῶν ἀρρωστούντων, ταὐτὰ ἐργαζόμενοι, τὰ
ἀγαϑὰ χαὶ τὰς νόσους.

[60] --- --- yvapsiwı Ödög εὐϑεῖα καὶ σχολιὴ (ἡ τοῦ
ὀργάνου τοῦ χαλουμένου κοχλίου ἐν τῶι Yvapelwı 7EQLOTEOPN
εὐθεῖα χαὶ σχολιή᾽ ἄνω γὰρ. ὁμοῦ καὶ χύχλωι περιέρχεται)
μέα ἐστὶ καὶ ἡ αὐτή.

[169] — ---- ὁδὸς ἄνω χάτω μίέα χαὶ ὡυτή.

[52] — — ϑάλασσα ὕδωρ χαϑαρώτατον χαὶ μιαρώ-
τατον, ἔχενθαιι μὲν πότιμον καὶ ED? ἀνϑρώ-
σοις δὲ ἄποτον χαὶ ὀλέϑριον.

[67] --- --- ἀϑάνατοι ϑνητοί, ϑνητοὶ ἀϑάνατοι, ζῶντες
τὸν ἐκείνων ϑάνατον, τὸν δὲ ἐχείνων βίον τεϑνεῶτες.

63 [123] Hippol. IX 10 λέγει δὲ χαὶ σαρχὸς ἀνάστασιν ταύτης (τῆς)

64

φανερᾶς, ἐν ἧι γεγενήμεϑα, χαὶ τὸν ϑεὸν οἷδε ταύτης τῆς dva-
στάσεως αἴτιον οὕτως λέγων᾽ ἔνϑα δ᾽ ἐόντι ἐπανίστασϑαι
χαὶ φύλαχας γίνεσϑαι ἐγερτὶ ζώντων καὶ νεχρῶν.
λέγει δὲ χαὶ τοῦ χόσμου χρίσιν χαὶ πάντων τῶν ἐν αὐτῶι διὰ
πυρὸς γίνεσϑαι λέγων οὕτωςο᾽ τὰ δὲ πάντα οἰακίζει

58. Und Gut und Schlecht si eins. Fordern doch die Ärzte, wenn sie

59.

61.

die Kranken an allen Stellen schneiden, brennen und schlimm
quälen, noch Lohn dazu, während sie doch nichts zu erhalten ver-
dienten, da sie ja nur dasselbe bewirken, d. h. durch ihre Gutthaten
die Krankheiten nur aufheben.

Des Krempels Weg, grad und krumm, ist ein und derselbe.

. Der Weg auf und ab ist ein und derselbe.

Meerwasser ist das reinste und scheusslichste: für Fische trinkbar
und lebenerhaltend, für Menschen untrinkbar und tötlich.

. Unsterbliche sterblich, Sterbliche unsterblich: sie leben gegenseitig

ihren Tod und sterben ihr Leben.

. Er spricht auch von einer Auferstehung des Fleisches, des irdischen,

sichtbaren, in dem wir geboren sind, und weiss, dass Gott diese
Auferstehung bewirkt. Sein Ausspruch lautet: Vor ihm aber, der
dort ist, erhöben sie sich und wach würden Wächter der Lebendigen
und der Toten. Er sagt aber auch, es finde ein Gericht der Welt
und alles dessen, was drinnen ist, durch Feuer statt, in folgendem:

. Das Weltall aber steuert der Blitz d. h. er lenkt es. Unter Blitz

76

65

66

67

68

69

68.

69.

70.
21.

12. HERAKLEITOS

χεραυνός [28], τουτέστι κατευϑύνει, χεραυνὸν τὸ srüg λέγων
τὸ αἰώνιον. λέγει δὲ καὶ φρόνιμον τοῦτο εἶναι τὸ τιῦρ χαὶ
τῆς διοικήσεως τῶν ὅλων αἴτιον" καλεῖ δὲ αὐτὸ χρησμοσύνην
χαὶ χόρον [24] χρησμοσύνη δέ ἐστιν ἡ διαχόσμησις xar’
αὐτόν, ἡ δὲ ἐχπύρωσις χόρος. πάντα γάρ, φησί, τὸ πῦρ
ἐσυελϑὸν κρινεῖ καὶ χαταλήψεται [26].

[390] — — ὁ ϑεὸς ἡμέρη εὐφρόνη, χειμὼν ϑέρος, πόλε-
μος δἐρήνη, Ἀόρος λιμός (τἀναντία ἅπιαντα᾽ οὗτος ὃ νοῦτο),
ἀλλοιοῦται δὲ ὅχωσπερ (nöo), ὅπόταν συμμιγῆι
ϑυώμασιν, ὀνομάζεται καϑ'᾽ ἡδονὴν ἑκάστου.

[129] Iambl. de myst. 1 11 χαὶ διὰ τοῦτο εἰχότως αὐτὰ ἄχεα H.
χιροσεῖτιδεν ὡς ἐξαχεσόμενα τὰ δεινὰ χαὶ τὰς ψυχὰς ἐξάντεις
ἀπιεργαζόμενα τῶν ἐν τῆι γενέσει συμφορῶν.

[128] Iambl. de myst. V 15 ϑυσιῶν τοίνυν τίϑημι διττὰ εἴδη"
τὰ μὲν τῶν ἀποχεχαϑαρμένων σπταγτάπασιν ἀνϑρώτιων, οἷα
ἐφ᾽ ἑνὸς ἄν ποτὲ γένοιτο σπανίως, ὥς φησιν H., ἤ τινων ὀλί-
γων εὐαριϑμήτων ἀνδρῶν" τὰ δ᾽ ἔνυλα χτλ. [= 497}.

[79 Anm.] — de anima [Stob. ecl. 111, 16] πόσωι δὴ οὖν βέλτιον Ἡ.
παίδων ἀϑύρματα νενόμιχεν εἶναι τὰ ἀνϑρώπινα δοξάσματα.
[73 Anm.] Mare. Anton. IV 46 (nach 76) μεμνῆσθαι δὲ χαὶ τοῦ
ἐσειλανϑανομένου ἧι ἡ ὁδὸς ἄγει.

versteht er nämlich das ewige Feuer. Er sagt auch, dieses Feuer

. sei vernunftbegabt und Ursache der ganzen Weltregierung. Er

nenni es aber Mangel und Überfluss. Mangel ist nach ihm die

. Weltbildung, dagegen der Weltbrand Überfluss. Denn alles, sagt

er, wird das Feuer, das heranrücken wird, richten und verdammen.

. Gott ist Tag Nacht, Winter Sommer, Krieg Frieden, Überfluss und

Hunger. Er wandelt sich aber wie das Feuer, das, wenn es mit
Räucherwerk vermengt wird, nach eines jeglichen Wohlgefallen so
oder so benannt wird.

Heilmittel nannte er die auf die Seele wirkenden Sühnmittel.

Bei den Opfern sind zwei Arten zu unterscheiden. Die einen
werden dargebracht von innerlich vollständig gereinigten Menschen,
wie das hier und da bei einem Einzelnen vorkommen mag, mie
Heraklit sagt, oder bei einigen wenigen, leicht zu zählenden
Männern. Die andern aber sind materiell u. 8. w.

Kinderspiele nannte er die menschlichen Gedanken.

Man soll sich auch an den Mann erinnern, der vergisst, wohin
der Weg führt.

72

76

77

72.

18.

79.

B. FR. 64—79. 77

[98] — — Öı μάλιστα διηνεκῶς ὁμιλοῦσι λόγωι τῶι ra
ὅλα διοιχοῦντι τούτωι διαφέρονται, al οἷο, χα ἡ μέ-
ραν ἐγχυροῦσι, ταῦτα αὐτοῖς ξένα φαίνδται.

[94] — — οὐ δεῖ ὥστεερ χαϑεύδοντας ποιεῖν χαὶ Akysıv'
χαὶ γὰρ χαὶ τότε δοχοῦμεν ποιεῖν χαὶ λέγειν. :

[97 Anm.] — — οὐ δεῖ (og) παῖδας τοχέων, ὧν τοῦτ ἔστι κατὰ
ιϑελόν᾽ χαϑότι παρειλήφαμεν. +
[90] — VI 42 τοὺς χαϑεύδοντας οἶμαι ὃ H. ἐργάτας εἶναι
λέγει χαὶ συνεργοὺς τῶν ἐν τῶι κόσμωι γινομένων.
[25] Max. Tyr. XII 4 p. 489 [nach fr. 60. 62] ζῆι πῦρ τὸν ἀέρος
ϑάνατον καὶ ἀὴρ ζῆι τὸν πυρὸς ϑάνατον, ὕδωρ ζῆι
τὸν γῆς ϑάνατον, γῆ τὸν ὕδατος.

[72] Numen. fr. 35 Thedinga bei Porphyr. antr. nymph. 10 ὅϑεν
χαὶ Ἡράχλειτον Wuyjuoı φάναι τέρψιν ἢ ϑάνατον ὑγρῆισι
γενέσθαι, τέρψιν δὲ εἶναι αὐταῖς τὴν εἰς γένεσιν πτῶσιν,
ἀλλαχοῦ δὲ φάναι ζῆν ἡμᾶς τὸν ἐχείνων ϑάνατον χαὶ ζῆν
ἐχείνας τὸν ἡμέτερον ϑάνατον [fr. 621.

[96] Orig. ὁ. Cels. VI12 p. 82, 23 [wie 79. 80 aus Celsus] ἦϑος
γὰρ ἀνθρώπειον μὲν οὐκ ἔχει γνώμας, ϑεῖον δὲ ἔχει.
[97] — — [nach 78] ἀνὴρ νήπιος ἤχουσε πρὸς δαίμονος
ὅχωστίδρ παῖς πρὸς ἀνδρός.

Mit dem Worte, mit dem sie doch am meisten beständig zu ver-
kehren haben, dem Lenker des Alls, entzweien sie sich, und die
Dinge auf die sie täglich stossen, scheinen ihnen fremd.

. Man soll nicht handeln und reden wie Schlafende. Denn auch im

Schlaf glauben wir zu handeln und zu reden.

. Man soll es ferner nicht {hun als Kinder der Eltern, deren Art

es einfach ist ‘wie wir es gelernt haben’.

. Die Schlafenden nennt, glaub’ ich, Heraklit Arbeiter und Mitwirker

an den Weltereignissen.

. Feuer lebt der Luft Tod und Luft des Feuers Tod; Wasser lebt

der Erde-Tod und Erde den des Wassers.

. Für die Seelen ist es Lust oder Tod nass zu werden. Die Lust be-

stehe aber in ihrem Eintritt in das Leben. Anderswo aber sagt
er: Wir leben jener, der Seelen, Tod und jene leben unsern Tod.

Denn des Menschen Sinn kennt keine Zwecke, wohl aber der gött-
liche,

Kind heisst der Mann der Gottheit wie der Knabe dem Manne.

78 12, HERAKLEITOS

80 [62] Orig. e. Cels. VI 42 p. 111, 11 εἰδέναι δὲ χρὴ τὸν πόλε-
μον ἐόντα ξυνόν, nal δίχην ἔριν, καὶ γινόμενα πάντα
χατ᾽ ἔριν nal χρεώμενα [χρεών].

81 [vgl. 138] Philodem. Rhet. I c. 57. 62 5. 861. 354 Sudh. [aus d. Stoiker
Diogenes] ἡ δὲ τῶν ῥητόρων εἰσαγωγὴ στάντα va ϑεωρήματα 70005
τοῦτ᾽ ἔχει τείνοντα χαὶ κατὰ τὸν Ἡράχλειτον χοτείδων ἐστὶν
ἀρχηχός.

s2 [99] Plato Hipp. m. 289 A σπειϑήχων ὃ χάλλιστος αἰσχρὸς ἀνϑρώ-
σων γένει συμβάλλειν.

88. [98] — ---Β ἀνθρώπων ὃ σοφώτατος πρὸς ϑεὸν πίϑηχος φαγνεῖ-
ται χαὶ σοφίαι χαὶ χάλλει χαὶ τοῖς ἄλλοις πᾶσιν.

84 [83. 82] Plotin. Enn. IV 8, 1 μεταβάλλον ἀναπαύεται xal
χάματός ἐστι τοῖς αὐτοῖς μοχϑεῖν καὶ ἄρχεσϑαι.

s5 [105] Plut. Coriol. 22 ϑυμῶι μάχεσϑαι χαλεπόν" ὅ τι γὰρ
ἂν ϑέληι, ψυχῆς ὠνεῖται.

86 [116] --- — 38 ἀλλὰ τῶν μὲν ϑείων τὰ πολλά, xa$ Ἡράκλει-
τον, ἀπιστίην διαφυγγάνει μὴ γιγνώσχεσθαι.

87 [117] — de aud. 7 p.41A βλὰξ ἄνϑρωπος ἐπὶ παντὶ λόγωι
ἐπτοῆσϑαι φιλεῖ.

88 [78] — cons. ad Apoll. 10 p. 106E ταὐτό τ᾽ ἔνι ζῶν καὶ
τεϑνηχὸς χαὶ τὸ ἐγρηγορὸς καὶ τὸ καϑεῦδον καὶ νέον

80. Man soll aber wissen, dass der Krieg das gemeinsame ist und das
Recht der Streit, und dass alles durch Streit und Notwendigkeit
zum Leben kommt.

81. Die rednerische Unterweisung zielt mit all ihren Lehrsätzen auf
diesen Punkt und nach Heraklit ist sie Führer zur Abschlachtung.

82. Der schönste Affe ist hässlich mit dem Menschengeschlechte ver-
glichen.

83. Der weiseste Mensch wird gegen Gott gehalten wie ein Affe er-
scheinen in Weisheit, Schönheit und allem andern.

84. Sich wandelnd ruht er aus und Es ist ermattend, denselben Zerren
zu frohnen und dienen.

85. Mit dem Herzen zu kämpfen ist hart. Denn jeden seiner Wünsche
erkauft man um seine Seele.

86. Die Kenntnis des Göttlichen entzieht sich grösstenteils dem Verständ-
nis, weil man nicht daran glaubt.

87. Ein hohler Mensch pflegt bei jedem Wort starr dazustehn.

88. Es ist immer ein und dasselbe was in uns wohnt: Lebendes und
Totes und das Wache und das Schlafende und Jung und Alt. Wenn

sg

91

91.

9".

B. FR. 80—94. 79

xal γηραιόν' τάδε γὰρ μεταπεσόντα ἐχεῖνά ἐστι
χἀχεῖνα πάλιν μεταπεσόντα ταῦτα.

[96] — de superst. 8 p. 166 ὁ H. φησί τοῖς ἐγρηγορόσιν
ἕνα χαὶ χοινὸν χόσμον εἶναι, τῶν δὲ χοιμωμένων ἕχαστον
εἰς ἴδιον ἀποστρέφεσϑαι.

[22] Plut. de EI8p.388E πυρός re ἀνταμοιβὴ τὰ πάντα
χαὶ πῦρ ἁπάντων ὅχωσπερ χρυσοῦ χρήματα χαὶ χρη-
μάτων χρυσός.

[41 Anm.] — — 18 p.392B ποταμῶι γὰρ οὐχ ἔστιν ἐμβῆ-
ναι δὶς τῶι αὐτῶι χαϑ' Ἡράχλειτον οὐδὲ ϑνητῆς οὐσίας
δὶς ἅψασθαι χατὰ ἕξιν᾽ ἀλλ᾽ ὀξύτητι χαὶ τάχει μεταβολῆς
σχίδνησι χαὶ πάλιν συνάγει χαὶ πρόσεισι χαὶ
ἄπεισι [40].

2 [12] — de Pyth. or. 6 p. 397 A Σέβυλλα δὲ μαινομένωι

στόματι χαϑ'᾽ Ἡράχλειτον ἀγέλαστα χαὶ ἀκαλλώπιεστα
χαὶ ἀμύριστα φϑεγγομένη χιλίων ἐτῶν ἐξιχνεῖται τῆι
φωνῆι διὰ τὸν ϑεόν.

[11] — — 18 p.404D ὁ ἄναξ οὗ τὸ μαντεῖόν ἔστι τὸ ἐν
4Φελφοῖς οὔτε λέγει οὔτε χρύπτει ἀλλὰ onualveı.

[29] — de exil. 11 p. 604 ἥλιος γὰρ οὐχ ὑπερβήσεται

es umschlägt, ist dieses jenes und jenes wiederum, wenn es umschlägt,
dieses.

. Die Wachenden haben eine gemeinsame Welt, doch jeder Schlum-

mernde wendet sich nur an seine eigene.

. Umsatz findet wechselweise statt des Alls gegen das Feuer und des

Feuers gegen das All, wie des Goldes gegen Waren und der Waren
gegen Gold.

Man kann nicht zweimal in denselben Fluss steigen nach Heraklit
und nicht zweimal eine vergängliche Substanz in ihrer Individua-
lität berühren, sondern durch das Ungestüm und die Schnelligkeit
ihrer Ummwandlung zerstreut und sammelt sie wiederum, und naht
sie sich und entfernt sich.

. Die Sibylle, die mit rasendem Munde Ungelachtes und Unge-

schminktes und Ungesalbtes redet, reicht mit ihrer Stimme durch
tausend Jahre. Denn der Gott treibt sie.

Der Herr, der das Orakel in Delphi besitzt, sagt nichts und birgt
nichts, sondern er deutet an.

- Denn die Sonne wird ihre Maasse nicht überschreiten; an-

80 12. HERAKLEITOS

(ta) uerga' el δὲ μή, Ἐρινύες μὲν Δίχης ἐπέχουροι
ἐξευρήσουσιν.

9% [108] — Sympos. III pr. 1. p. 644 ἀμαϑίην γὰρ ἄμεινον
χρύστιτειν, ἔργον δὲ ἐν ἀνέσει καὶ sag οἶνον.

96 [85] — — IV 4, 8. ».669Α νέχυες γὰρ χοπρίων ἐχβλητό-
τδροι.

97 [116] — an seni resp. 7. p. 7870 χύνες γὰρ χαὶ Bavlovoıv
ὃν ἂν μὴ γινώσχωσι.

98 [38] — fac. lun. 28 p. 9458 αἱ ψυχαὶ ὀσμῶνται χα ϑ᾽ ἄιδην.

99 [31] — aqu. et ign. comp. 7 p. 957 A (de fort. 8, p. 98 O) ei μὴ
ἥλιος ἦν, (Evsxa τῶν ἄλλων ἄστρων) εὐφρόνη (ἂν) ἦν.

100 [84] — Qu. Plat. 8, 4 p. 1007 Ὁ... περιόδους" ὧν ὅ ἥλιος
ἐπιστάτης ὧν καὶ σχοτὸς ὁρίζειν χαὶ βραβεύειν χαὶ ἀναδει-
χγύναι χαὶ ἀναφαίνειν μεταβολὰς χαὶ ὥρας ai πάντα φέ-
ρουσι χαϑ' Ἡράχλειτον χελ.

101 [80] Plut. adv. Colot. 20. 1118 Ο ἐδεζησάμην ἐμξεωυτόν.

102 [61] Porphyr. zu Δ 4 [I 69, 6 Schr.] τῶι μὲν ϑεῶι χαλὰ πάντα
χαὶ ἀγαϑὰ xal δίκαια, ἄνθρωποι δὲ ἃ μὲν ἄδικα
ὑπειλήφασιν ἃ δὲ δίκαια.

108 [70] — zu ΚΞ. 200 [1 190 Schr] ξυνὸν γὰρ ἀρχὴ χαὶ πέρας
ἐπὶ κύκλου megıpeoeiuc.

104 [111°] Procl. in Alec. p. 525, 21 (1864) τές γὰρ αὐτῶν γόος ἢ
φρήν; δήμων ἀοιδοῖσι πείϑονται χαὶ διδασχάλωι

sonst werden sie die Erinyen, der Dike Schergen, ausfindig
machen.

95. Denn seinen Unverstand bergen ist besser: nur ist's schwer in der
Ausgelassenheit und beim Wein.

90. Denn Leichname sollte man eher wegwerfen als Mist.

97. Denn Hunde bellen sogar jeden an, den sie nicht kennen.

98. Die Seelen riechen im Hades.

9. Gäb’ es keine Sonne, trotz der übrigen Gestirne wäre es Nacht.

100. Die Sonne als Wächterin des Jahreslaufs bringt die Veränderungen
zum Vorschein und die Horen, die alles bringen.

101.Ich habe mich selbst erforscht.

102. Bei Gott ist alles schön und gut und gerecht; die Menschen aber
halten einiges für gerecht, anderes für ungerecht.

103. Denn beim Kreisumfang ist Anfang und Ende gemeinsam.

104.Denn was ist ihr Sinn oder Verstand? Strassensängern glauben

105

106

107

108

109

B. 94—112. FRAGMENTE. 81

χρείωνται ὁμίλωι οὐχ εἰδότες ὅτι οἱ πολλοὶ χαχοί,
ὀλίγοι δὲ ἀγαϑοί.

[119 Anm.] Schol. AT zu Σ 251 Ἡ. ἐντεῦϑεν ἀστρολόγον φησὶ
τὸν Ὅμηρον χαὶ ἐν οἷς φησι ᾿ μοῖραν δ᾽ οὔ τινά φημι σιε-
φυγμένον ἔμμεναι ἀνδρῶν᾽ χτλ.

[120] Seneca ep. 12, 7 unus dies par omni est.

[4] Sext. VII 126 [s. Anh. B16] xaxoi μάρτυρες ἀνϑρώποι-
σιν ὀφρϑαλμοὶ χαὶ ὦτα βαρβάρους ψυχὰς ἐχόντων.
[18] Stob. flor. I 174 Hense. Ἡραχλείτουι ὅχόσων λόγους
Nrovoa, οὐδεὶς ἀφικνεῖται ἐς τοῦτο, ὥστε γινώσκειν
ὅτι σοφόν ἐστι πάντων χεχωρισμένον.

[108] — — 175 χρύπτειν ἀμαϑίην κρέσσον ἢ ἐς τὸ μέ-
σον φέρειν |= 95?)
[104°] — — 176 ἀνθρώποις γίνεσϑαι ὅὁχόσα ϑέλουσιν

οὐχ ἄμεινον.

[104°] Stob. flor. I 177 H. νοῦσος ὑγιείην ἐποίησεν ἡδύ,
χαχὸν ἀγαϑόν, λιμὸς χόρον, χάματος ἀνάπαυσιν.
[107] — — 178 τὸ φρονεῖν ἀρετὴ μεγίστη, καὶ σοφίη
ἀληϑέα λέγειν καὶ ποιεῖν κατὰ φύσιν ἐπαΐοντας.

105.

106.
107.

108.

109.

110.

111.

112.

sie und zum Lehrer haben sie den Pöbel. Denn sie wissen nicht,
dass die meisten schlecht und nur wenige gut sind.

Homer sei ein Astrologe gewesen, schliesst Heraklit aus dieser Stelle
(Ilias 18, 251 ‘auch wurden in einer Nacht sie geboren’ ) und aus
(6, 478) ‘Nie, so mein ich, entrann von den Sterblichen einer
dem Schicksal’.

Ein Tag ist wie der andere.

Schlimme Zeugen sind Augen und Ohren den Menschen, wenn sie
Barbarenseelen haben.

Keiner von allen, deren Worte ich vernommen, gelangt dazu zu
erkennen, dass die Weisheit etwas von allem abgesondertes ist.
Seinen Unverstand zu bergen ist besser als ihn zur Schau zu
stellen.

Es ist nicht gut, wenn den Menschen alle ihre Wünsche erfüllt
werden.

Krankheit macht die Gesundheit angenehm, Übel das Gute, Hunger
den Überfluss, Mühe die Ruhe,

Das Denken ist der grösste Vorzug, und die Weisheit besteht darin

die Wahrheit zu sagen und nach der Natur zu handeln, auf sie
hinhörend,

Diels, Fragm., ἃ, Vorsokr. 6

82

113
114

115
116

117

118
119
120

121

113.
114.

115.
116.

12. HERAKLEITOS

[91] — — 179 ξυνόν ἐστι πᾶσι To φρονέειν.

[91°] — — 179 ξὺν νόωι λέγοντας ἐσχυρίξζεσθϑαι χρὴ τῶι
ξυνῶι πάντων, ὅκωσπερ νόμων πόλις, καὶ πολὺ
ἐσχυροτέρως. τρέφονται γὰρ πάντες οἱ ἀνθρώπειοι
γόμοι ὑπὸ ἑνὸς τοῦ ϑείου᾽ χρατεῖ γὰρ τοσοῦτον
ὁχόσον ἐϑέλει χαὶ ἐξαρκεῖ πᾶσι καὶ περιγίνεται.
[0] --- — 1806 ψυχῆς ἐστι λόγος ἑαυτὸν αὔξων.

[106] — — V6 ἀνθρώποισι πᾶσι μέτεστι γινώσχειν

«

ἑωυτοὺς καὶ φρονξῖν.

[78] -- — 7 ἀνὴρ ὁκόταν μεϑυσϑῆι, ἄγεται ὑχὸ παιδὸς
ἀνήβου σφαλλόμενος, οὐχ ἐπαΐων ὅκη βαίνει, ὑγρὴν
τὴν ψυχὴν ἔχων.

[74—76] — — 8 αὔη ψυχὴ σοφωτάτη καὶ ἀρίστη.
[121] — — 104, 23 Mein. ἦϑος ἀνθρώπωι δαίμων.

[30] Strabo I6 p.3 ἠοῦς καὶ ἑσπέρας τέρματα ἡ ἄρχτος
χαὶ ἀντίον τῆς ἄρχτου οὖρος αἰϑρίου Juöos.
[114]StraboXIV 26 Ρ.642 ἄξιον Ἐφεσίοις ἡβηδὸν ἀπάγξα-
σϑαι {πᾶσι χαὶ τοῖς ἀνήβοις τὴν πόλιν χαταλιπεῖν)
οἵτινες Ἑρμόδωρον ἄνδρα ἑωυτῶν ὀνήιστον ἐξέβαλον

Gemeinsam ist allen das Denken.

Wenn man mit Verstand reden will, muss man sich wappnen mit
diesem allen Gemeinsamen wie eine Stadt mit dem Gesetz und noch
stärker. Nähren sich doch alle menschlichen Gesetze aus dem
einen göttlichen. Denn es gebietet soweit es nur will und genügt
allem und siegt ob allem.

Der Seele ist das Wort eigen, das sich selbst mehrt.

Allen Menschen ist es gegeben sich selbst zu erkennen und klug
zu sein.

- Hat sich ein Mann betrunken, wird er von einem unerwachsenen

Knaben geführt. Er taumelt und merkt nicht, wohin er geht; denn
seine Seele ist feucht.

. Trockene Seele die weiseste und beste.
, Dem Menschen ist sein Sinn sein Gott.
. Die Grenzen von Morgen und Abend sind der Bär und gegenüber

vom Bären der Grenzstein[?] des strahlenden Zeus.

. Recht thäten die Ephesier, wenn sie sich alle Mann für Mann auf-

hängten und den Unmündigen ihre Stadt hinterliessen, sie, die
Hermodoros, ihren wackersten Mann, aus der Stadt gejagt haben

B. 113—128. FRAGMENTE. 83

φάντες᾽ ἡμέων μηδὲ εἷς ὀνήεστος ἔστω, ei δὲ un,
ἄλλη τε καὶ μετ᾽ ἄλλων.

122 [9] Suid. 5. ἀμφισβατεῖν u. ἀγχιβατεῖν: ἀγχιβα σίη ν Ἡράχλειτος.

123 [10] Themist. or. 5 p. 69 φύσιες δὲ χαϑ' Ἡράχλειτον χρύτιτε-
σϑαι φιλεῖ. ὶ

124 [46 Anm.) Theophr. Metaphys. 15 p. 7° 10 Usen. ἄλογον δὲ χἀχεῖνο
δόξειεν ἂν εἰ ὃ μὲν ὅλος οὐρανὸς χαὶ ἕχαστα τῶν μερῶν
ἅτιαντ᾽ ἐν τάξει χαὶ λόγωι, χαὶ μορφαῖς χαὶ δυνάμεσιν χαὶ
περιόδοις, ἐν δὲ ταῖς ἀρχαῖς μηϑὲν τοιοῦτον, ἀλλ᾽ ὥ στίερ
σάρμα εἰχῆ χεχυμένον ὃ κάλλιστος, φησὶν Ἡράχλειτος,
[6] κόσμος.

125 [84] —devert.I καὶ öxvxeov δειίσταται(ζ(μὴ κινούμενος.

126 [39] Tzetz. schol. ad exeg. II p. 126 Herm. τὰ ψυχρὰ ϑέρεται,
ϑερμὸν ψύχεται, ὑγρὸν αὐαίνεται, χαρφαλέον vo-
τἰζεται.

FALSCHE UND GEFÄLSCHTE FRAGMENTE.

127 [0] Aristocritus Theos. 69 [nach 5] 6 αὐτὸς πρὸς Αἰγυπτίους
ἔφη δὲ ϑεοί εἰσιν, ἵνα τέ ϑρηνεῖτε αὐτούς; el δὲ
ϑρηνξεῖτε αὐτούς, μηχέτι τούτους ἡγεῖσϑε ϑεούς.

128 [0] — 74 ὅτι ὃ Ἡράχλειτος ὁρῶν τοὺς Ἕλληνας γέρα τοῖς
δαίμοσιν ἀπτονέμοντας εἶπεν δαιμόνων ἀγάλμασιν εὔχον-
ται οὐχ ἀκούουσιν, ὥσπερ ἀχούοιεν, οὐχ ἀποδιδοῦ-
σιν, ὥσπερ [οὐχ] ἀπ᾿αιτοῖεν |vgl. Act. Apollonii S. 106 Klette
in Gebh.-Harn. 7. u. U.XV 2].

„mit den Worten: Von uns soll keiner der wackerste sein oder,
wenn schon, dann anderswo und bei andern.
122. Annäherung.
123. Die Natur liebt es sich zu verstecken.
124. Die schönste Weltordnung ist wie ein aufs geradewohl hingeschüt-
teter Kehrichthaufen.
125. Auch der Gerstentrank zersetzt sich, wenn man ihn nicht umrührt.
126. Das Kalte wird warm, Warmes kalt, Nasses trocken, Dürres feucht.

FALSCHE UND GEFÄLSCHTE FRAGMENTE.

127. Wenn es Götter giebt, weshalb beweint ihr sie? Wenn ihr sie
aber beweint, haltet sie doch nicht mehr für Götter!
128. Sie beten zu den Götterbildern, die nicht hören können, als ob sie

Gehör hätten, die nichts leisten können, als ob sie zu fordern hätten.
6*

84 12. HERAKLEITOS

129 [17] Diog. VIII6 Πυϑαγόρης νησάρχου ἱστορίην Norn-
σεν ἀνθρώπων μάλιστα πάντων xal ἐχλεξάμενος
ταύτας τὰς συγγραφὰς ἐποιήσατο ἑωυτοῦ σοφίην,
πολυμαϑείην, vaxoreyvinv.

130 [0] Gnomol. Monac. lat. 1 19 (Caeeil. Balb. Wöfflin p. 18) non con-
venit ridiculum esse ita, ut ridiculus ipse videaris.
Heraclitus dixit.

131 [134] Gnomol. Paris. ed. Sternbach n. 209 ὅ δέ γε Ἢ. ἔλεγε τὴν
οἴησιν προκοτίῆς ἐγκοπῆν.

132 [0] Gnomol. Vatic. 743 n. 312 Sternb. τεμαὶ ϑεοὺς χαὶ dv-
ϑρώπους χαταδουλοῦνται.

133 [0] — 313 ἄνϑρωποι κακοὶ ἀληϑινῶν ἀντίδιχοι.

134 [135] — 314 τὴν παιδείαν ἕτερον ἥλιον εἶναι τοῖς
γεεπαιδευμένοις.

135 [137] — 315 συντομωτάτην ὅδὸν ἔλεγεν εἰς εὐδοξίαν
τὸ γενέσϑαι ἀγαϑόν.

136 [136] Maxim. Serm. 8 p.557 ἡ δὔχαιρος χάρις λιμῶι χαϑ-
drceo τροφὴ ἁρμόττουσα τὴν τῆς ψυχῆς ἔνδειαν
ἑάται.

137 [36] Stob. ecl. I δ. 78, 11 (mach A&t. 127, 18. Anh. B 8) γράφει
γοῦν “ἔστι γὰρ εἱμαρμένα πάντως...

129. Pythagoras, des Mnesarchos Sohn, hat von allen Menschen am
meisten sich der Forschung beflissen, und nachdem er sich diese
Schriften auserlesen, machte er daraus eigene Weisheit: Vielwisserei,
Rabulisterei.

130. Man soll nicht so spasshaft sein, dass man selbst zum Spasse
wird.

131. Selbstdünkel ist Fortschritts Hemmschuh.

132. Ehrenbezeugungen verknechten Götter und Menschen.

133. Böse Menschen sind die Widersacher der wahrhaftigen.

134. Bildung ist den Gebildeten eine zweite Sonne.

135. Der kürzeste Weg zum Ruhm ist gut zu werden.

136. Die rechtzeitig gewährte Gunst heilt der Seele Not wie passende
Speise den Hunger.

137. Denn es giebt auf alle Fälle Schicksalsbestimmungen ...

30

35

ι

B. 129—137. FRAGMENTE. C. 1. IMITATION. 85

C. IMITATION.

1. Pseudohippocrates de victu I [s. Fredrich Hippokr. Unters.
S. 112ff.]

χωρεῖ δὲ πάντα χαὶ ϑεῖα καὶ ἀνθρώπινα ἄνω καὶ χάτω ausıBousve‘
ἡμέρη χαὶ εὐφρόνη ἐπὶ τὸ μήκιστον καὶ ἐλάχιστον" ὡς σελήνη ἐπὶ τὸ μήκιστον
καὶ ἐλάχιστον, πυρὸς ἔφοδος χαὶ ὕδατος, (οὕτως) ἥλιος ἐπὶ τὸ μαχρότατον
καὶ βραχύτατον. πάντα ταὐτὰ χαὶ οὐ τὰ. αὐτά" φάος Ζηνί, σχότος ᾿Αἰδηι,
φάος ᾿Αἰδηι, σχότος Ζηνί" φοιτᾶι χεῖνα ὧδε χαὶ τάδε κεῖσε, πᾶσαν ὥρην, πᾷ-
σαν χώρην, διαπρησσόμενα κεῖνά τε τὰ τῶνδε ταδε τε αὖ τὰ χείνων. χαὶ τὰ
μὲν πρήσσουσιν, οὐχ οἴδασιν, ἃ δὲ οὐ πρήσσουσι, δοκχέουσιν εἰδέναι" χαὶ τὰ
μὲν δρέουσιν, οὐ γινώσχουσιν, ἀλλ᾽ ὅμως αὐτοῖσι πάντα γίνεται δι᾿ ἀνάγχην
ϑείην χαὶ ἃ βούλονται χαὶ ἃ μὴ βούλονται. φοιτώντων τε ἐχείνων ὧδε τῶνδέ
τε χεῖσε συμμισγομένων πρὸς ἄλληλα, τὴν πεπρωμένην μοῖραν ἕχαστον ἐχ-
πληροῖ χαὶ ἐπὶ τὸ μέζον καὶ ἐπὶ τὸ μεῖον. φϑορὴ δὲ πᾶσιν ἀπ᾿ ἀλλήλων,
τῶι μέζονι ἀπὸ τοῦ μείονος χαὶ τῶι μείονι ἀπὸ τοῦ μέζονος, αὔξη τε τῶι
μέζονι ἀπὸ τοῦ ἐλάσσονος καὶ τῶι ἐλάσσονι ἀπὸ τοῦ μέζονος.

τὰ δὲ ἄλλα πάντα, καὶ ψυχὴν ἀνϑρώπου χαὶ σῶμα ὁμοίως, ἡ ψυχὴ δια-
χοσμεῖται. ἐσέρπει δὲ ἐς ἄνϑρωπον μέρεα μερέων, ὅλα ὅλων, ἔχοντα σύγχρη-
σιν πυρὸς καὶ ὕδατος, τὰ μὲν ληψόμενα τὰ δὲ δώσοντα" χαὶ τὰ μὲν λαμβά-
vovra πλεῖον ποιεῖ, τὰ δὲ διδόντα μεῖον. πρίουσιν ἄνϑρωποι ξύλον. ὃ μὲν
ἕλχει, ὃ δὲ ὠϑεῖ, τὸ δ᾽ αὐτὸ τοῦτο ποιοῦσι" μεῖον δὲ ποιοῦντες πλεῖον ποι-
0001. τοιοῦτον φύσις ἀνϑρώπου" τὸ μὲν ὠϑεῖ, τὸ δὲ ἕλκει τὸ μὲν δίδωσι, τὸ
δὲ λαμβάνει" zal τῶι μὲν δίδωσι, τοσούτωι πλέον, τοῦ δὲ λαμβάνει, τοσούτωι
μεῖον. χώρην δὲ ἕχαστον φυλάσσει τὴν ἑωυτοῦ, zul τὰ μὲν ἐπὶ τὸ μεῖον ἰόντα
διαχρίνεται ἐς τὴν ἐλάσσονα χώρην, τὰ δὲ ἐπὶ τὸ μέζον πορευόμενα συμμισγό-
μενα ἐξαλλάσσει ἐς τὴν μέζω τάξιν. τὰ δὲ ξεῖνα (χαὶ) μὴ ὁμότροπα ὠϑεῖται
ἐχ χώρης ἀλλοτρίης.

ἑχάστη δὲ ψυχὴ μέζω χαὶ ἐλάσσω ἔχουσα περιφοιτᾶι τὰ μόρια τὰ
ἑωυτῆς, (αὐτὴ δὲ) οὔτε προσϑέσιος οὔτε ἀφαιρέσιος δεομένη τῶν μερέων,
χατὰ δὲ αὔξησιν τῶν ὑπαρχόντων zul μείωσιν δεομένη χώρης ἕχαστα δια-
πρήσσεται, ἐς ἥντιν᾽ ἂν ἔλϑηι, καὶ δέχεται τὰ προσπίπτοντα.

οὐ γὰρ δύναται τὸ μὴ ὁμότροπον ἐν τοῖσιν ἀσυμφόροισι χωρίοισιν
ἐμμένειν. πλανᾶται μὲν γὰρ ἀγνώμονα, συγγνώμονα δὲ ἀλλήλοισι γινώσχει
πρὸς ὃ προσίζει" προσίζει γὰρ τὸ σύμφορον τῶι συμφόρωι, τὸ δὲ ἀσύμφορον
πολεμεῖ καὶ μάχεται καὶ διαλλάσσει an’ ἀλλήλων. διὰ τοῦτο ἀνθρώπου ψυχὴ
ἐν ἀνϑρώπωι αὔξεται, ἐν ἄλλωι δὲ οὐδενί. χαὶ τῶν ἄλλων ζώιων τῶν μεγάλων
ὡσαύτως ὅσα διαλλάσσει ἀπ᾽ ἀλλήλων, ὑπὸ βίης ἀποχρίνεται.

περὶ μὲν οὖν τῶν ἄλλων ζώιων ἐάσω, περὶ δὲ ἀνθρώπου δηλώσω.
ἐσέρπει γὰρ ἐς ἄνϑρωπον ψυχὴ πυρὸς καὶ ὕδατος σύγχρησιν ἔχουσα, μοῖραι
δὲ σώματος ἀνθρώπου. (ταῦτα δὲ χαὶ ϑήλεα καὶ ἄρσενα χαὶ πολλὰ καὶ παν-
τοῖα τρέφεταί TE καὶ αὔξεται διαίτηι τῆιπερ ἄνθρωπος.) ἀνάγχη δὲ τὰ μέρεα
ἔχειν πάντα τὰ ἐσιόντα᾽ οὗτινος γὰρ μὴ ἐνείη μοῖρα ἐξ ἀρχῆς, οὐκ ἂν αὐξη-
ϑείη οὔτε πολλῆς τρυφῆς ἐπιούσης οὔτε ὀλίγης" οὐ γὰρ ἔχει τὸ προσαυξό-
μενον. ἔχον δὲ πάντα αὔξεται ἐν χώρηι τῆι ἑωυτοῦ ἕχαστον, τροφῆς ἐπιούσης
ἀπὸ ὕδατος ξηροῦ zul πυρὸς ὑγροῦ, καὶ τὰ μὲν ἔσω βιαζόμενα τὰ δὲ ἔξω.
ὥσπερ οἱ τέχτονες τὸ ξύλον nolovaw' ὁ μὲν ἕλκει, 6 δὲ ὠϑεῖ τωὐτὸ ποιοῦντες.

5

10

20

30

35

40

80 12. HERAKLEITOS

xx x χάτω δὲ πιεζόντων ἄνω ἕρπει. οὐ γὰρ dv παραδέχοιτο zarw ἰέναι"
ἢν δὲ βιάζηται, παντὸς ἁμαρτήσεται. τοιοῦτον τροφὴ ἀνϑρώπου᾽ τὸ μὲν ἕλχει,
τὸ δὲ ὠϑεῖ᾽ ἔσω δὲ βιαζομένου ἔξω ἕρπει. ἢν δὲ βιῆται παρὰ χαιρόν, παντὸς
ἀποτεύξεται

ἑνὶ δὲ λόγωι πάντα διεχοσμήσατο κατὰ τρόπον αὐτὸ ἑξωνυτῶι τὰ ἐν τῶι
σώματι τὸ πῦρ, ἀπομίμησιν τοῦ ὅλου, μικρὰ πρὸς μεγάλα καὶ μεγάλα πρὸς
μικρα᾽ κοιλίην μὲν τὴν μεγίστην ὕδατι ξηρῶι καὶ ὑγρῶι ταμιεῖον δοῦναι πᾶσι
χαὶ λαβεῖν παρὰ πάντων, ϑαλάσσης δύναμιν, ζώιων συμφόρων τροφόν, ἀσυμ-
φόρων δὲ φϑόρον. περὶ δὲ ταύτην ὕδατος ψυχροῦ καὶ ὑγροῦ σύστασιν, διέξο-
ὅον πνεύματος ψυχροῦ καὶ ϑερμοῦ" ἀπομίμησιν γῆς τὰ ἐπεισπίπτοντα πάντα
ἀλλοιούσης" καὶ τὰ μὲν ἀναλίσχον, τὰ δὲ αὖξον σχέδασιν ὕδατος λεπτοῦ καὶ
πυρὸς ἐποιήσατο ἠερίου, ἀφανέος καὶ φανεροῦ, ἀπὸ τοῦ συνεστηχότος ἀπό-
χρισιν, ἐν ὧι φερόμενα ἐς τὸ φανερὸν ἀφικνεῖται ἕχαστον μοίραι πεπρωμένηι
ἐν δὲ τούτωι ἐποιήσατο (TO) πῦρ περιόδους τρισσάς, περαινούσας πρὸς ἀλλή-
λας καὶ ἔσω καὶ ἔξω" αἱ μὲν πρὸς τὰ χοῖλα τῶν ὑγρῶν, σελήνης δύναμιν, αἱ
δὲ [πρὸς τὴν ἔξω περιφοράν] πρὸς τὸν περιέχοντα πάγον, ἄστρων δύναμιν, αἵ
δὲ μέσαι καὶ ἔσω χαὶ ἔξω περαίνουσαι. τὸ ϑερμότατον καὶ ἰσχυρότατον πῦρ:
ὅπερ πάντων χρατεῖ, διέπον ἕχαστα κατὰ φύσιν ἄικτον zul ὄψει καὶ ψαύσει.
ἐν δὲ τοῦτωι ψυχή, νόος, φρόνησις, αὔξησις, ὕπνος, ἔγερσις" τοῦτο πάντα διὰ
παντὸς χυβερνᾶι zul τάδε καὶ ἐχεῖνα οὐδέποτε ἀτρεμίζον.

οἱ δὲ ἄνϑρωποι ἐκ τῶν φανερῶν τὰ ἀφανέα σχέπτεσϑαι οὐχ ἐπίστανται.
τέχνηισι γὰρ χρεόμενοι ὅμοίηισιν ἀνϑρωπίνηι φύσει οὐ γινώσκουσιν. ϑεῶν γὰρ
νόος ἐδίδαξε μιμεῖσϑαι τὰ ἑωυτῶν, γινώσχοντας ἃ ποιοῦσι zul οὐ γινώσχοντας
ἃ μιμέονται" πάντα γὰρ ὅμοια ἀνόμοια ἐόντα, καὶ σύμφορα πάντα διάφορα
ἐόντα, διαλεγόμενα οὐ διαλεγόμενα, γνώμην ἔχοντα ἀγνώμονα, ὑπεναντίος ὃ
τρόπος ἑχάστων ὁμολογεόμενος" νόμος γὰρ καὶ φύσις, οἷσι πάντα διαπρησσό-
μεϑα, οὐχ ὁμολογεῖται ὁμολογεόμενα. νόμον μὲν ἀνϑρωποι ἔϑεσαν αὐτοὶ
ἑξωντοῖσιν, οὐ γινώσχοντες περὶ ὧν ἔϑεσαν, φύσιν δὲ πάντων ϑεοὶ διεχόσμησαν.
τὰ μὲν οὖν ἄνϑρωποι διέϑεσαν, οὐδέποτε κατὰ τωὐτὸ ἔχει οὔτε ὀρϑῶς οὔτε
μὴ ὀρϑῶς" ὅσα δὲ ϑεοὶ διέϑεσαν, ἀεὶ ὀρϑῶς ἔχει καὶ τὰ ὀρϑὰ καὶ τὰ μὴ 00%
τοσοῦτον διαφέρει.

ἐγὼ δὲ δηλώσω τέχνας φανερὰς ἀνϑρώπον παϑήμασιν ὁμοίας ἐούσας
χαὶ φανεροῖσι χαὶ ἀφανέσι. μαντικὴ τοιόνδε τοῖσι μὲν φανεροῖσι τὰ ἀφανέδ
γινώσκει καὶ τοῖσιν ἀφανέσι τὰ φανερά, καὶ τοῖσιν ἐοῦσι τὰ μέλλοντα χαὶ
τοῖσιν ἀποϑανοῦσι τὰ ζῶντα, καὶ τῶι ἀσυνέτωι συνίασιν ὃ μὲν εἰδὼς ἀεὶ ὀρϑῶς
ὃ δὲ μὴ εἰδὼς ἄλλοτε ἄλλως.

φύσιν ἀνθρώπου χαὶ βίον ταῦτα μιμεῖται" ἀνὴρ γυναιχὶ συγγενόμενος
παιδίον ἐποίησε τῶι φανερῶι τὸ ἄδηλον γινώσχει [ὅτι οὕτως ἔσται! γνώμη
ἀνθρώπου ἀφανὶς γινώσχουσα τὰ φανερά. ἐκ παιδὸς ἐς ἄνδρα μεϑίσταται"
τῶι ἐόντι τὸ μέλλον γινώσχει. οὐχ ὅμοιον ἀποϑανὼν ζώοντι᾽" τῶι τεϑνηχότι
οἷδεν τὸ ζῶον. ἀσύνετον γαστήρ. ταύτηι συνίεμεν ὅτι διψῆι ἢ πεινῆι. ταὐτὰ
μαντικῆς τέχνης καὶ φύσιος ἀνθρωπίνης παϑήματα᾽ τοῖσι μὲν γινώσχουσιν ἀεὶ
ὀρϑῶς, τοῖσι δὲ μὴ γινώσχουσιν [ἀεὶ ἄλλοτε ἄλλως.

[σιδύρου ὄργανα] τέχνηισι τὸν σίδηρον πυρὶ τήχουσι, πνεύματι ἀναγχά-
ἕοντες τὸ πῦρ᾽ τὴν ὑπάρχουσαν τροφὴν ἀφαιρέονται, ἀραιὸν δὲ ποιήσαντες
παίουσι χαὶ συνελαύνουσιν, ὕδατος δὲ ἄλλου τροφῆι ἰσχυρὸν γίνεται.

10

11

12!

13

10

15

20

25

30

C. 1. IMITATION. 87

ταὐτὰ πάσχει ἄνϑρωπος ὑπὸ παιδοτρίβου. τὴν ὑπάρχουσαν τροφὴν πῦρ
ἀφαιρεῖται, ὑπὸ πνεύματος ἀναγχαζόμενον. ἀραιούμενος κόπτεται, τρίβεται,
χαϑαίρεται. ὑδάτων δὲ ἐπαγωγῆι ἄλλοϑεν ἰσχυρὸς γίνεται.

χαὶ οἱ γναφεῖς τοῦτο διαπρήσσονται" λαχτίξουσι, χόπτουσι, ἕλχουσι"
λυμαινόμενοι ἰσχυρότερα ποιοῦσι" χείροντες τὰ ὑπερέχοντα χαὶ παραπέχοντες
χαλλίω ποιοῦσι" ταὐτὰ πάσχει ἄνϑρωπος.

σχυτεῖς τὰ ὅλα χατὰ μέρεα διαιρέουσι χαὶ τὰ μέρεα ὅλα ποιέουσι"
τέμνοντες δὲ χαὶ κεντέοντες τὰ σαϑρὰ ὑγιέα ποιξουσι.

χαὶ ἄνϑρωπος δὲ ταὐτὰ πάσχει. ἐχ τῶν ὅλων μέρεα διαιρεῖται χαὶ ἐχ
τῶν μερέων συντιϑεμένων ὅλα γένεται. χεντεόμενοι δὲ καὶ τεμνόμενοι τὰ
σαϑρὰ ὑπὸ τῶν ἰητρῶν ὑγιάξονται. καὶ τόδε ἰητρικῆς τὸ λυπέον ἀπαλλασσειν
χαὶ ὑφ᾽ οὗ πονεῖ ἀφαιρέοντα ὑγιέα ποιεῖν.

7 φύσις αὐτομάτη ταὐτὰ ἐπίσταται" καϑήμενος πονεῖ ἀναστῆναι, χινεὺ-
μενος πονεῖ ἀναπαύσασϑαι. χαὶ ἄλλα τοιαῦτα ἔχει ἣ φύσις ἰητρικῆς.

τέχτονες πρίοντες ὃ μὲν ὠϑεῖ ὃ δὲ ἕλχει᾽ τὸ αὐτὸ ποιοῦντες ἀμφοτέρως.
[τρυπῶσιν ὃ μὲν ἕλχει ὃ δὲ ὠϑεῖ! πιεζόντων ἄνω ἕρπει, τὸ δὲ χάτω᾿ μείω
ποιοῦντες πλείω ποιοῦσι.

φύσιν ἀνθρώπου μιμέονται᾽ τὸ πνεῦμα τὸ μὲν ἕλχει τὸ δὲ WIE" τὸ
αὐτὸ ποιεῖ ἀμφοτέρως" τὰ μὲν χάτω πιέζεται, τὰ δὲ ἄνω ἕρπει. ἀπὸ μιῆς
ψυχῆς διαιρεομένης πλείους χαὶ μείζους χαὶ μέζονες χαὶ ἐλάσσονες.

οἰχοδόμοι ἐχ διαφόρων σύμφορα ἐργάζονται" τὰ μὲν ξηρὰ ὑγραίνοντες
τὰ δὲ ὑγρὰ ξηραίνοντες, τὰ μὲν ὅλα διαιρεόντες, τὰ δὲ διηιρημένα συντιϑέντες.
μὴ οὕτω δὲ ἐχόντων οὐχ ἂν ἔχοι ἧι δεῖ.

δίαιταν ἀνθρώπου μιμέονται" τὰ μὲν ξηρὰ ὑγραίνοντες, τὰ δὲ ὑγρὰ
ξῃραίνοντες" τὰ μὲν ὅλα διαιρέουσι, τὰ δὲ διηιρημένα συντιϑέασι" ταῦτα πάντα
διάφορα ἐόντα συμφέρει.

[μουσικῆς ὄργανον ὑπάρξαι δεῖ πρῶτον ἐν ὧι δηλώσει ἃ βούλεται] ἄορμο-
γίης συντάξιες ἐκ τῶν αὐτῶν οὐχ αἱ αὐταί᾽ ἐχ τοῦ ὀξέος χαὶ ἐχ τοῦ βαρέος,
ὀνόματι μὲν δμοίων, φϑόγγωι δὲ οὐχ ὁμοίων. τὰ πλεῖστον διάφορα μάλιστα
συμφέρει, τὰ δὲ ἐλάχιστον διάφορα ἥκιστα συμφέρει. εἰ δὲ ὅμοια πάντα ποιή-
σειέ τις, οὐκ ἔτι τέρψις. αἱ πλεῖσται μεταβολαὶ zul πολυειδέσταται μάλιστα
τέρπουσιν.

μάγειροι ὄψα σκενάζουσιν ἀνθρώποισι, διαφόρων συμφόρων παντοδαπὰ
συγχρίνοντες, ἐκ τῶν αὐτῶν οὐ ταὐτά, βρῶσιν zul πόσιν ἀνθρώπωι" εἰ δὲ
πάντα ὅμοια ποιήσειεν, οὐχ ἔχει τέρψιν, οὐδ᾽ εἰ ἐν τῶι αὐτῶι πάντα συντά-
ξειεν, οὐχ ἂν ἔχοι ὀρϑῶς.

χρούεται τὰ χρούματα ἐν μουσιχῆι τὸ μὲν ἄνω τὰ δὲ κάτω. γλῶσσα
μουσιχὴν μιμεῖται, διαγινώσχουσα μὲν τὸ γλυχὺ καὶ τὸ ὀξὺ τῶν προσπιπτόντων,
zei διάφωνα zul σύμφωνα.

χρούεται δὲ [τοὺς φϑογγους] ἄνω χαὶ χάτω, καὶ οὔτε τὰ ἄνω χάτω
χρουόμενα ὀρϑῶς ἔχει οὔτε τὰ χάτω ἄνω" καλῶς δὲ ἡρμοσμένης γλώσσης τῆι
συμφωνίηι τέρψις, ἀναρμόστου δὲ λύπη.

ναχοδέψαι τείνουσι, τρίβουσι, χτενίζουσι, πλύνουσι. ταὐτὰ παιδίων 9ε-
oanein.

πλοκεῖς ἄγοντες χύχλωι πλέχουσιν᾽ ἀπὸ τῆς ἀρχῆς ἐς τὴν ἀρχὴν τελευ-
τῶσιν. τὸ αὐτὸ πεῤίοδος ἐν τῶι σώματι" ὁχόϑεν ἄρχεται, ἐπὶ τοῦτο τελευτᾶι.

14

15

16

17

18

19

χρυσίον ἐργάζονται" χόπτουσι, πλύνουσι, τήχουσι᾽ πυρὶ μαλαχῶι, ἰσχυρῶι 20

δὲ οὔ, συνίσταται. ἀπειργασμένοι πρὸς πάντα χρῶνται.

10

15

20

25

40

45

88 12. HERAKLEITOS

ἄνϑρωπος σῖτον κόπτει, πλύνει, ἀλήϑει, πυρώσας χρῆται. ἰσχυρῶι μὲν
πυρὶ ἐν τῶι σώματι οὐ συνίσταται, μαλαχώι δέ.

ἀνόριαντοποιοὶ μίμησιν σώματος ποιοῦσι [πλὴν ψυχῖ 7 ς], γνώμην δὲ ἔχοντα
οὐ ποιοῦσιν, ἐξ ὕδατος. καὶ γῆς, τὰ ὑγρὰ ξηραίνοντες καὶ τὰ ξηρὰ ὑγραίνοντες.
ἀφαιρέονται ἀπὸ τῶν ὑπερεχόντων, προστιϑέασι πρὸς τὰ ἐλλείποντα᾽ ἐκ τοῦ
ἐλαχίστου ἐς τὸ μήκιστον αὔξοντες.

ταὐτὰ πάσχει καὶ ἀνϑρωπος᾿ αὔξεται ἐκ τοῦ ἐλαχίστου ἐς τὸ μέγιστον,
EX τῶν ὑπερεχόντων ἀφαιρούμενος τοῖσιν ἐλλείπουσι προστιϑείς, τὰ ξηρὰ ὑγραί-
γων χαὶ τὰ ὑγρὰ ξηραίνων.

χεραμεῖς τὸν τροχὸν δινέουσι, χαὶ οὔτε πρόσω οὔτε ὀπίσω προχωρεῖ᾽
ἀμφοτέρωσε ἄγει. τοῦ ὅλου ἀπομίμημα τῆς περιφορῆς. ἔν δὲ τῶι αὐτῶι ἐργά-
ζονται περιφερομένωι παντοδαπά, οὐδὲν ὅμοιον τὸ ἕτερον τῶι ἑτέρωι ἐκ τῶν
αὐτῶν τοῖσιν αὐτοῖσιν ὀργάνοισιν.

ἄνϑρωποι ταὐτὰ πάσχουσι χαὶ τὰ ἄλλα ζῶια᾽ ἐν τῆι αὐτῆι περιφορῆι
πάντα ἐργάζονται ἐκ τῶν αὐτῶν οὐδὲν ὅμοιον τοῖσιν αὐτοῖσιν ὀργάνοισιν, ἐξ
ὑγρῶν ξηρὰ ποιοῦντες καὶ ἐκ τῶν ξηρῶν ὑγρά.

γραμματικὴ τοιόνόε᾽ σχημάτων σύνϑεσις, σημεῖα ἀνϑρωπίνης φωνῖς"
δύναμις τὰ παροιχόμενα μνημονεῦσαι, τὰ ποιητέα δηλώσαι. διὰ ἑπτὰ σχημάτων
ῇ γνῶσις" ταὐτὰ πᾶντα ἄνϑρωπος διαπρήσσεται χαὶ ὃ ἐπιστάμενος γράμματα
χαὶ ὃ μὴ ἐπιστάμενος,

δι᾿ ἑπτὰ σχημάτων καὶ αἱ αἰσϑήσεις ἀνθρώπωι" ἀχοὴ ψόφου, ὄψις φανε-
ρῶν, ὀῖνες ὀσμῆς, γλῶσσα ἡδονῆς καὶ αηδίης, στόμα διαλέχτου, σώ μα ψαύσιος,
ϑερμοῦ ἢ ψυχροῦ πνεύματος διέξοδοι ἔξω zul Low" διὰ τούτων ἀνϑρωποισι
γνῶσις, ἀγνωσίη.

παιδοτριβίη τοιόνόε᾽ διδάσχουσι παρανομεῖν χατὰ νόμον, ἀδικεῖν δικαίως,
ἐξαπατᾶν κλέπτειν ἀρπάζεσϑαι βιάζεσϑαι, τὰ αἴσχιστα ἰχαὶ] κάλλιστα. ὃ μὴ
ταῦτα ποιῶν χαχός, ὃ δὲ ταῦτα ποιῶν ἀγαϑός. ἐπίδεξις τῆς τῶν πολλῶν
ἀφροσύνης ϑεῶνται ταῦτα χαὶ χρίνουσιν ἕν᾽ ἐξ ἁπάντων ἀγαϑόν, τοὺς dE
ἄλλους κακούς" πολλοὶ ϑωμάζουσιν, ὀλίγοι γινώσχουσιν.

ἐς ἀγορὴν ἐλϑόντες ἄνϑρωποι ταὐτὰ διαπρήσσονται᾽ ἐξαπατῶσιν ἄνϑρω-
ποι πωλεῦντες χαὶ ὠνεύμενοι᾽ ὃ πλεῖστα ἐξαπατήσας οὗτος ϑωμάζεται, πίνον-
τες χαὶ μαινόμενοι ταὐτὰ διαπρήσσονται. τρέχουσι, παλαίουσι, μάχονται,
χλέπτουσι, ἐξαπατῶσιν εἷς ἐχ πάντων χρίνεται.

ὑποχριτιχὴ ἐξαπατᾶι εἰδότας ἄλλα λέγουσιν καὶ ἄλλα φρονέουσιν" οἱ
αὐτοὶ ἐσέρπουσι καὶ ἐξέρπουσι zul οὐχ οἱ avrol.

ἔνι χἂν ἀνθρώπωι ἄλλα μὲν λέγειν ἄλλα δὲ ποιεῖν, καὶ τὸν αὐτὸν μὴ εἶναι

τὸν αὐτόν, zul τοτὲ μὲν ἄλλην τοτὲ δὲ ἄλλην ἔχειν γνώμην.

οὕτω μὲν αἱ τέχναι πᾶσαι τῆι ἀνθρωπίνηι φύσει ἐπιχοινωνέουσιν.

2. — de nutrimento [IX 98 ff. Littr@].
τροφὴ χαὶ τροφῆς εἶδος μία χαὶ πολλαί.
αὔξει δὲ καὶ ῥώννυσι zul σαρχοῖ καὶ ὁμοιοῖ χαὶ ἀνομοιοῖ.

21

22

1
2

τροφὴ δὲ τὸ τρέφον, τροφὴ δὲ τὸ οἷον [sc. τρέφει»), τροφὴ δὲ τὸ μέλλον 8

[sc. τρέφει».

ἀρχὴ δὲ πάντων μία καὶ τελευτὴ πάντων μία χαὶ ἣ αὐτὴ τελευτὴ 9

χαὶ ἀρχή.

χαὶ πάντων ἐς ϑερμασίην βλάπτει χαὶ ὠφελεῖ" ἐς ψύξιν βλάπτει καὶ 12

ὠφελεῖ" ἐς δύναμιν βλάπτει χαὶ ὠφελεῖ.

[271

10

15

20

25

C. 1—3. IMITATION. 13. EPICHARMOS. A. 1. LEBEN. 89

χυλοί... αὐτόματοι χαὶ οὐχ αὐτόματοι, ὑμῖν μὲν αὐτόματοι, αἰτίηι δ᾽ 14
οὐχ αὐτόματοι.

φύσις ἐξαρχεῖ πάντα πᾶσιν. 1ὅ

μία φύσις ἐστὲ πάντα ταῦτα καὶ οὐ μία᾽ πολλαὶ φυσιές εἰσι πάντα ταῦτα 17
χαὶ μία.

ἐν τροφῖι φαρμακχείη ἄριστον, ἐν τροφῆι φαρμαχείη φλαῦρον" φλαῦρον 19
χαὶ ἄριστον πρός τι.

τροφὴ οὐ τροφή, ἢν um δύνηται, οὐ τροφὴ τροφή, ἢν οἷόν τε ἦι τρέφειν 21
οὔνομα τροφή, ἔργον δὲ οὐχί" ἔργον τροφῇ, οὔνομα δὲ οὐχί.

σύρροια uie, σύμπνοια μία, συμπαϑέα πάντα᾽ χατὰ μὲν οὐλομελίην 23
πάντα, rate μέρος δὲ τὰ ἐν ἑχάστωι μέρει μέρεα πρὸς τὸ ἔργον.

ἀρχὴ μεγάλη ἐς ἔσχατον μέρος ἀφικνεῖται, ἐξ ἐσχάτου μέρεις ἐς ἀρχὴν 24
μεγάλην. ἀφικνεῖται" μία φύσις εἶναι καὶ μὴ εἶναι.

τὸ σύμφωνον διάφωνον, τὸ διάφωνον σύμφωνον, γάλα ἀλλότριον ἀστεῖον, 40
γάλα ἴδιον φλαῦρον, γάλα ἀλλότριον βλαβερόν, γάλα ἴδιον ὠφέλιμον.

οὐχ ἔστιν καὶ ἔστιν τὰ ὀχτάμηνα. γίνεται δὲ ἐν τούτοις χαὶ πλείω χαὶ 42
ἐλάσσω χαὶ ὅλον zul χατὰ μέρος" οὐ πολλὸν δὲ zul πλείω πλείω χαὶ ἐλάσσω
ἐλάσσω [nämlich betreffs der Zeit der Schwangerschaft).

ὁδὸς ἄνω χάτω μία. 45

3. Skythinos von Teos Ἰάαμβοι περὶ φύσεως (4. Jahrh.). Vgl. A 1, 16.
1. Prur. de Pyth. orac. 16 p. 402A ...neol τῆς λύρας,
nv ἁρμόζεται
Ζηνὸς εὐειδὴς ᾿ἀπόλλων πᾶσιν ἀρχὴν καὶ τέλος
συλλαβών, ἔχει ὁὲ λαμπρὸν πλῆχτρον ἡλίου φάος.
Vgl. Herakl. fr. 51 und Clem. Str. VIII 49 p. 674P. Κλεάνθην τὸν φιλόσοφον,
ὃς ἄντικρυς πλῆκτρον τὸν ἥλιον χαλεῖ. ἐν γὰρ ταῖς ἀνατολαῖς ἐρείδων τὰς
αὐγὰς οἷον πλήσσων τὸν χόσμον εἰς τὴν ἐναρμόνιον πορείαν τὸ φῶς ἄγει, ἐκ
ὁὲ τοῦ ἡλίου σημαίνει καὶ τὰ ἄστρα.
2. Stop. 60]. 1 8, 48 [Restitution nach Wilamowitz]
πάντων χρόνος
ὕστατον καὶ πρῶτον ἐστι, zav ἑαυτῶι πάντ᾽ ἔχει
χἄστιν εἷς κοὺχ ἔστιν" αἰεὶ δ᾽ ἐξ ἐόντος οἴχεται
χαὶ πάρεστιν αὐτὸς αὑτῶι τὴν ἐναντίην ὅδόν.
αὔριον γὰρ rulv ἔργωι χϑές, τὸ δὲ χϑὲς αὔριον.

15. EPICHARMOS
A. LEBEN UND SCHRIFTEN.

1. Sum. Ἐπίχαρμος Tırigov 7 Χιμάρου χαὶ Σηκίδος Συρακούσιος ἢ &x
πόλεως Κραστοῦ τῶν Σικανῶν. ὃς EVDE τὴν χωμωιδίαν ἐν Συρακούσαις ἅμα
Φόρμοι. ἐδίδαξε ὁὲ ὁράματα vB, ὡς de “ύχων [der Pythagoreer (Ath.X 418)?]
φησί, λε. τινὲς δὲ αὐτὸν Κώιον ἀνέγραψαν τῶν μετὰ Καόμου εἰς Σικελίαν
μετοιχησάντων, ἄλλοι Σάμιον, ἄλλοι Μεγαρέα τῶν ἐν Σιχελίαι. ἦν δὲ πρὸ
τῶν Περσιχῶν [480] ἔτη ς διδάσκων ἐν Συρακούσαις.

90 18, EPICHARMOS

2. Arıst. poet. 5. 14490 ὅ τὸ δὲ μύϑους ποιεῖν [näml. ἀπέδωχεν] Ἐ. zul
Φόρμις" τὸ μὲν ἐξ ἀρχῆς ἐκ Σικελίας ἦλϑε. 8. 1448181 τῆς μὲν γὰρ κωμωι-
δίας οἱ Μεγαρεῖς οἵ τε ἐνταῖϑα ὡς ἐπὶ τῆς παρ᾽ αὐτοῖς δημοχρατίας γενο-
μένης χαὶ οἱ ἐχ Σικελίας [näml. ἀντιποιοῦνται] ἐχεῖϑεν γὰρ ἦν Ἐπίχαρμος ὃ
ποιητὴς πολλῶι πρότερος ὧν Χιωνίδου χαὶ αγνητος.

8. Dioc. VIII 18 ’Eniyaouos Ἡλοϑαλοῦς Kouog. καὶ οὗτος ἔχουσε Πυϑα-
γόρου. τριμηνιαῖος δ᾽ ὑπάρχων ἀπηνέχϑη τῆς Σικελίας εἰς Μέγαρα, ἐντεῦϑεν
δ᾽ εἰς Συραχούσας, ὥς φησι zul αὐτὸς ἐν τοῖς συγγράμμασιν. χαὶ αὐτῶι ἐπὶ
τοῦ ἀνδριάντος ἐπιγέγραπται τόδε"

el τι παραλλάσσει φαέϑων μέγας ἅλιος ἄστρων
καὶ πόντος ποταμῶν μείζον᾽ ἔχει δύναμιν,

φαμὶ τοσοῦτον ἐγὼ σοφίαι προέχειν ᾿Επίχαρμον,
ὃν πατρὶς ἐστέφανωσ᾽ ade Συραχοσίων.

οὗτος ὑπομνήματα χαταλέλοιπεν ἐν οἷς φυσιολ ογεῖ, γνωμολ θγεῖ, ἐατρο-
λογεῖ. καὶ παραστιχίδα δὲ ἐν τοῖς πλείστοις τῶν ὑπομνημάτων πεποίηκεν, οἷς
διασαφεῖ ὅτι ἑαυτοῦ ἐστι τὰ συγγράμματα. βιοὺς δ᾽ ἔτη ἐνενύχοντα κατέ-
στρεψεν.

4. IamgL. V.P. 266 τῶν δὲ. ἔξωϑεν ἀχροατῶν γενέσϑαι χαὶ ᾿Επίχαρμον,
ἀλλ᾽ οὐχ ἐκ τοῦ συστήματος τῶν ἀνδρῶν. ἀφικόμενον δὲ εἰς Συραχούσας διὰ
τὴν Ἰέρωνος τυραννίδα τοῦ μὲν φανερῶς φιλοσοφεῖν ἀποσχέσϑαι, εἰς μέτρον
δ᾽ ἐντεῖναι τὰς διανοίας τῶν ἀνδρῶν, μετὰ παιδιᾶς χρύφα ἐχφέροντα τὰ Πυ-
ϑαγόρου δόγματα. 166 περὶ τῶν φυσιχῶν ὅσοι τινὰ μνείαν πεποίηνται, πρῶ-
τον Ἐμπεδοχλέα χαὶ Παρμενίδην τὸν ᾿Ελεάτην προφερόμενοι τυγχάνουσιν, οἵ
τε γνωμολογῆσαί τι τῶν χατὰ τὸν βίον βουλόμενοι τὰς Ἐπιχάρμου διανοίας
προφέρονται, καὶ σχεδὸν πάντες αὐτὰς οἱ φιλόσοφοι κατέχουσι.

5. Marm. Par. 71 ap’ οὗ Ἱέρων Συρακουσῶν ἐτυράννευσεν ἔτη HHRIIN
ἄρχοντος ᾿Αϑήνησι Χάρητος [4121]. ἦν δὲ καὶ Ἐπίχαρμος ὃ ποιητὴς χατὰ
τοῦτον. Vgl. Xenophan. A 8 8.39. Αἶνον. de com. II 4 S.7,16 Kaibel (CE. Zv-
00X00109). οὗτος πρῶτος τὴν κχωμωιδίαν διερριμμένην ἀνεχτησατο πολλὰ
προσφιλοτεχνήσας. χρόνοις δὲ γέγονε χατὰ τὴν 07 ὀλυμπιάδα [488—5], τῆι δὲ
ποιήσει γνωμικὸς χαὶ εὑρετικὸς zul φιλότεχνος. σώιζεται δὲ αὐτοῦ ὁράματα
u, ὧν αντιλέγονται ὅ.

6. Praro Theaet. p. 152 DE ἔστι μὲν γὰρ οὐδέποτ᾽ οὐδὲν, ἀεὶ δὲ γίγνεται.
χαὶ περὶ τούτου πάντες ξξῆς οἱ σοφοὶ πλὴν Παρμενίδου συμφερέσϑων, Πρω-
ταγόρας τε χαὶ Ἡράκλειτος χαὶ Ἐμπεδοχλῆς χαὶ τῶν ποιητῶν οἱ ἄχροι τῆς
ποιήσεως ἑχατέρας, κωμωιδίας μὲν Ἐπίχαρμος, τραγωιδίας δὲ Ὅμηρος. ALEXIS
Linos bei Ath. IV 1640 [Π 846 Καὶ] Auswahl beliebter Bücher: Ὀρφεὺς ἔνεστιν,
Ἡσίοδος, τραγωιδίαι, Χοιρίλος, Ὅμηρος, (ἔστ᾽) Ἐπίχαρμος, γράμματα παν-
τοδαπα.

7. PoRPHYR. V. Plot. 24 (Apollodoros aus Athen) Ἐπίχαρμον τὸν χωμωι-
διογράφον εἰς δέχα τόμους φέρων συνήγαγεν. Nu. u. Διονύσιος υἱὸς τοῦ
Σικελίας Tvoavvov χαὶ αὐτὸς τύραννος χαὶ φιλόσοφος. ᾿Επιστολὰς χαὶ Περὶ
τῶν ποιημάτων ᾿Επιχάρμου.

8. ΙΑΜΒ1,. V.P. 241 Μητρόδωρος τε ὃ Θύρσου (ἀδελφὸς ἐχ τῆς) τοῦ
πατρὸς Erıyaguov χαὶ τῆς ἐχείνου [Pythagoras] διδασχαλίας τὰ πλείονα πρὸς
τὴν ἰατρικὴν μετενέγχας ἐξηγούμενος τοὺς τοῦ πατρὸς λόγους πρὸς τὸν ἀδελ-
φόν φησι τὸν Ἐπίχαρμον χαὶ πρὸ τούτου τὸν Πυϑαγόραν τῶν διαλέχτων
ἀρίστην λαμβάνειν τὴν Δωρίδα χτλ. Metrodors Buch ist nach Aristoxenos

A. 2—10. LEBEN UND SCHRIFTEN. B. FRAGMENTE. 91

Zeit gefälscht. Über ähnliche Fälschung auf den Namen von Helothales, Epi-
charm’s Vater s. Pyth. 19 (ὃ. 32).

9, Corumerr. I 1 Siculi quoque non medioeri cura negotium istud [d. h.
die Landwirtschaft] prosecuti sunt Hieron et Epicharmus. STAT. silv. Υ 8, 160
quantumque pios ditarit agrestes Ascraeus Siculusque senex vgl. Plin. H. N. ind.
I 20—27.

10. Armen. XIV 648D τὴν μὲν ἡμίναν οἱ τὰ εἰς ᾿Επίχαρμον ἀναφερό-
μενα ποιήματα πεποιηχότες οἴδασι zav τῶι Klo ovı ἐπιγραφομένωι οὕτω λέ-
γεται ἡ καὶ --- δύο [fr. 290 Kaibel). τὰ d& Ῥευδεπιχαρμεια ταῦτα ὁτι πεποιή-
κασιν ἄνδρες ἔνδοξοι Χρυσόγονός τε ὁ αὐλητής, ὡς φήσιν 4ριστόξενος ἐν
oydowı Πολιτικῶν νόμων, τὴν Πολιτείαν ἐπιγραφομένην. Φιλόχορος ὁ ἐν τοῖς
Περὶ μαντιχῆς ᾿Αξιόπιστον τὸν εἴτε “οχρὸν γένος εἴτε Σιχυωνιον τὸν
Κανόνα χαὶ τὰς Γνώμας πεποιηχέναι φησίν.

B. FRAGMENTE.
(Auswahl nach Kaibel CGF I 91—147).

Echt erscheinen nach Stil, Sprache und Bezeugung durch Alkimos, Stilpons
Schüler, in seinen vier Büchern gegen Amyntas (v. Heraclea, Schüler Platons
Ind. ac. 6, 1 Ael. V.H. III 19 Diog. III 46) fr. 1—5, worin 2.4 Heraklit, 1 die
Eleaten berühren, während 3, das der Form nach echt aussieht, dem Inhalt nach
nicht dem Anfang sondern frühestens dem Ende des 5. Jahrh. anzugehören
scheint. Zweifelhaft ist auch 6 und trotz des Titels 7 (sokratischer Anklang).
Etwa Einlagen zu Ehren Platon’s bei Aufführungen durch Dionysos (vgl. A 7)?

Sicher unecht sind nach A 10:

1) Πολιτεία (fr. 56—58), erbärmliche Poesie mit heraklitischen und pytha-
goreischen Reminiscenzen, verfasst von dem Flötenvirtuosen Chrysogonos (Zeitg.
d. Alkibiades nach Duris, Ath. XII 535).

2) Xlowv (fr. 59—62), Arztliches (vgl. Anth. P. VII 158, 9) in pythago-
reischem Kreise (vgl. A 8) nach dem bekannten Buche Hesiods verfasst.

3) Ὀψοποιία (fr. 63). Dergleichen wird im Altertum zur ärztlichen Schrift-
stellerei gerechnet, also Teil von ἢ. 2?). |

4) Πρὸς ᾿Αντήνορα (fr. 65) neupythagoreische Fälschung (vgl. Plin. 34, 12
[Varro]. Plut. Num. 8 g. Εἰ).

5) ᾿Επίγραμμα wegen fr. 9 auf Epicharm geschrieben.

6) Unecht als Sammlung sind auch die Γνώμαι des Axiopistos (fr.
8—46), die Ennius in seiner Übersetzung (fr. 47—54) vor sich gehabt hat, da
die Akrostichis (Q. Enxtus Fecrt Cie. ἃ. div. II 54, 111) nach A 3 (φυσιολογεῖ γνω-
μολογεῖ χτλ.) sich auf diese Schrift beziehen wird. Aber Einzelnes darin scheint
alt. Die Form gemahnt z. T. an die Kraft des Echten (fr. 10. 12. 13. 16. 37),
Dialogwendungen z. B. 9. 29. 31. 37 sind stehen geblieben, einzelnes ist alt be-
zeugt (19. 36. 37) und der Inhalt vor allem geht das 6.—5. Jahrh. an (Xeno-
phanes fr. 9(?). 12. 52, Heraklit 17. 48, Anaximenes (vgl. Diogenes v. Ap.) 53,
also wie in den echten’ fr. 1.2.4. Vermutlich haben sich früh gnomologische
Auszüge seiner Dramen verbreitet (vgl. Theognis, Menander, Publilius Syrus),
die seinen Namen im vierten Jahrh. populär machten (vgl. A 6 und fr. 36. 37)
und damals einen gewissen Axiopistos veranlassten, dieses Volksbuch zu er-

92 13. EPICHARMOS

weitern und pythagoreisch zu bearbeiten (vgl. fr. 9. 22. 47. 50, auf Empedokles
weist 49). Er könnte zum Kreis des Pontikers Herakleides gehören, wo man
solche Fictionen liebte und mit der Akrostichis Scherze trieb (Diog. V 93).

7) Der Titel κανών desselben Fälschers (fr. 58) deutet auf pythago-
reische Secte.

Das Verhältnis der Gnomen zu Euripides (Wilamowitz Herakl. I! 29,
Rohde Psyche? II 258, Susemihl Philol. 53, 1894, 564) ist unaufgeklärt. fr. 45 ist
nicht sicher herstellbar. Die anderen Berührungen (Eur. fr. 954 — 46, Hel. 1650
= 13, Herc. 1016 = 11, Bacch. 276 = 52, fr. 941 = 53, fr. 909, 6 [Hel. 122 Ὁ]
sind an sich unsicher und entscheiden nicht, wer nachahmt.

1—6. Ῥιοα. UI 9—17 πολλὰ δὲ καὶ παρ᾽ Ἐπιχάρμου Tod κωμωιδιοποιου
προσωφέληται [Platon] τὰ πλεῖστα μεταγράψας, καϑά φησιν 'ἄλχιμος ἐν Τοῖς πρὸς
> ' C Γ᾽ - ’ - \
Αμύνταν, & ἐστι τέτταρα, ἔνϑα καὶ ἐν τῶι πρώτωι φησὶ tevra‘ φαίνεται δὲ

\ r \ - > " r a , , ς r \
καὶ Πλατων πολλὰ τῶν Enıyapuov λέγων" σχεπτέον δέ. ὃ Πλάτων φησὶν
αἰσϑητὸν μὲν εἶναι τὸ μηδέποτε ἐν τῶι ποιῶι und τῶι ποσῶι διαμένον, ἀλλ᾽
ἀεὶ ῥέον zul μεταβάλλον: ὡς ἐξ ὧν av τις ἀνέληι τὸν ἀριϑμόν, τούτων οὔτε
ἴσων οὔτε τινῶν οὔτε ποσῶν οὔτε ποιῶν ὄντων, ταῦτα d ἐστὶν ὧν ἀεὶ γένεσις,
οὐσία δὲ μηδέποτε πέφυχε. νοητὸν δὲ ἐξ οὗ μηδὲν ἀπογίνεται μηδὲ προσγίνε-
ται. τοῦτο δ᾽ ἐστὲν ἡ τῶν αἰιδίων φύσις, ἣν ὁμοίαν τε χαὶ τὴν αὐτὴν ἀεὶ συμ-
βέβηκεν εἶναι. καὶ μὲν ὃ γε E. περὶ τῶν αἰσϑητῶν καὶ νοητῶν ἐναργῶς εἴρηκεν"

1 [1101 ΚΙ

> VIEH ET \ - > , : > ,
— ἀλλ᾽ ἀδί Tor ϑεοὶ παρῆσαν, χὐπτέλιττον οὐ πτώποχα,
τάδε δ᾽ ἀεὶ πάρεσϑ᾽ ὁμοῖα διά τε τῶν αὐτῶν ἀεί.
— ἀλλὰ λέγεται μὰν χάος πρᾶτον γενέσϑαι τῶν ϑεῶν.
- ΄ NE > ‚ 5» x a - ,
- πῶς δέ χα; μὴ ἔχον γ᾽ ἀπό τινος ἐνθὲν ὅ τι πρᾶτον μόλοι.

> Er Hr m > ς » 0 \ , r
οὐχ do ἔμολε πρᾶτον οὐδέν; — οὐδὲ ua Jia δεύτερον

ya , 2 = c x -«- - , 2 2 αν G 2 τ
τῶνδέ {(γ) ὧν ἁμὲς νῦν ὧδε λέγομες, ἀλλ᾽ dei τάδ᾽ ἦν.

τ

(zei)
2 [1706]

ai ποτ᾽ ἀριϑμόν τις περισσόν, αἱ δὲ λῆις, πὸτ ἄρτιον,
χποτϑέμειν λῆι ψᾶφον ἢ καὶ τᾶν ὑπαρχουσᾶν λαβεῖν,

1. A. Aber Götter hat’s doch stets gegeben und niemals hat’s an
ihnen mal gefehlt, die Vorgänge hier (in der Natur) vollziehen sich stets
gleich und durch dieselben Kräfte. B. Aber man sagt ja doch, das
Chaos sei zuerst von der Götterwelt entstanden. A. Wie kann das sein ὃ
Was zuerst kommt, kann doch unmöglich aus irgendwas anderem ge-
kommen sein! (5) B. Also kam überhaupt nichts zuerst? A. Gewiss
nicht, auch nicht zu zweit, wenigstens von dem, wovon wir hier nun so
reden, sondern das war immer da.

2. A. Wenn einer zu einer geraden Zahl, meinthalben auch einer
ungeraden, einen Stein zulegen oder von den vorhandenen einen weg-

9

10

B. FR. 1—3. 93

ἦ δοχεῖ χά τοι γ᾽ (ἔϑ᾽) ωὑτὸς εἶμεν; — οὐχ ἐμίνγα χα.
— οὐδὲ μὰν οὐδ᾽ αἱ ποτὶ μέτρον παχυαῖον ποτϑέμειν.
ὅ λῆι τις ἕτερον μᾶχος ἢ τοῦ πρόσϑ᾽ ἐόντος ἀποταμεῖν
ἔτι χ᾽ ὑπάρχοι χεῖνο τὸ μέτρον; — οὐ γάρ. --- ὧδε νῦν ὅρη
χαὶ τὸς ἀνθρώπους" ὃ μὲν γὰρ αὔξεϑ᾽, ὃ δέ γα μὰν φϑίένει,
ἐν μεταλλαγᾶι δὲ πάντες ἐντὶ πάντα τὸν χρόνον.
ὃ δὲ μεταλλάσσει χατὰ φύσιν χοὔτιοχ᾽ ἐν ταὐτῶι μένει,
1 ἕτερον εἴη χα τόδ᾽ ἤδη τοῦ πιαρεξεσταχότος,
χαὶ τὺ δὴ χἀγὼ χϑὲς ἄλλοι καί νυν ἄλλοι τελέϑομιες,
καῦϑις ἄλλοι χοὔττοχ᾽ ωὑτοὶ χαττὸν ζαὐτὸν ad) λόγον.
[ν 8]. Plut. d. comm. not. 44 p. 1083 A ὃ τοίνυν περὶ αὐξήσεως λόγος ἐστὶ μὲν
ἀρχαῖος" ἠρώτηται γάρ, ὥς φησι Χρύσιππος, ὑπ᾿ Enıyaguov. ἃ. sera num.
vind. 15 p. 559 ταῦτά γε τοῖς Ἐπιχαρμείοις ἔοικεν, ἐξ ὧν ὃ αὐξόμενος ἀνέφυ
τοῖς σοφισταῖς λόγος ὃ γὰρ λαβὼν πάλαι τὸ χρέος νῦν οὐχ ὀφείλει γεγονὼς
ἕτερος" ὃ δὲ χληϑεὶς ἐπὶ δεῖπνον ἐχϑὲς ἄκλητος ἤχει τήμερον" ἄλλος γάρ ἐστι.
ἔτι φησὶν 6 ᾿Αλχιμος καὶ ταυτί᾽ φασὶν οἱ σοφοὶ τὴν ψυχὴν τὰ μὲν διὰ
τοῦ σώματος αἰσϑάνεσϑαι, οἷον ἀχούουσαν, βλέπουσαν" τὰ δ᾽ αὐτὴν χαϑ'᾽
αὑτὴν ἐνθυμεῖσϑαι, μηδὲν τῶι σώματι χρωμένην. διὸ χαὶ τῶν ὄντων τὰ μὲν
αἰσϑητὰ εἶναι, τὰ δὲ νοητά. ὧν ἕνεχα zul Πλάτων ἔλεγεν ὅτι δεῖ τοὺς συνι-
δεῖν τὰς τοῦ παντὸς ἀρχὰς ἐπιϑυμοῦντας πρῶτον μὲν αὐτὰς χαϑ᾽ αὑτὰς διε-
λέσϑαι τὰς ἰδέας, οἷον ὁμοιότητα καὶ μονάδα χαὶ πλῆϑος καὶ μέγεϑος καὶ στά-
σιν χαὶ χίνησιν᾽ δεύτερον αὐτὸ καϑ᾽ αὑτὸ τὸ χαλὸν χαὶ ἀγαϑὸν χαὶ δίχαιον
χαὶ τὰ τοιαῦτα ὑποϑέσϑαι. τρίτον τῶν ἰδεῶν συνιδεῖν ὅσαι πρὸς ἀλλήλας
εἰσίν, οἷον ἐπιστήμην ἢ μέγεϑος ἢ δεσποτείαν, ἐνθυμουμένους ὅτι τὰ παρ᾽
ἡμῖν διὰ τὸ μετέχειν ἐχείνων ὁμώνυμα ἐχείνοις ὑπάρχει λέγω δὲ οἷον δίχαια
μὲν ὅσα τοῦ διχαίου, καλὰ δὲ ὅσα τοῦ χαλοῦ. ἔστι δὲ τῶν εἰδῶν ἕν ἕχαστον
αἰδιόν TE zul νόημα καὶ πρὸς τούτοις ἀπαϑές᾽ διὸ καί φησιν ἐν τῆι φύσει τὰς
ἰδέας ἑστάναι καϑάπερ παραδείγματα, τὰ δ᾽ ἄλλα ταύταις ἐοιχέναι τούτων ὁμοιώ-

ματα χαϑεστῶωτα. 6 τοίνυν Ἐπίχαρμος περί τε τοῦ ἀγαϑοῦ zul περὶ τῶν
ἰδεῶν οὕτω λέγει"

N ΠΡ Ι τ , »ὝἭ ͵ \ >
3 1171] — do ἔστιν αὐὔλησίς τι πρᾶγμα; — πάνυ μὲν οὖν.

nehmen will, meinst du wohl, sie‘ bleibe noch dieselbe? B. Bewahre!
A. Nun ferner, wenn einer zu einer Elle Maass (5) eine andere Länge zu-
legen oder von der vorhandenen abschneiden will, bleibt dann wohl noch
jenes Maass bestehn? B. Natürlich nicht. A. Nun so sieh dir auch die
Menschen an. Der eine wächst, der andere nimmt halt ab, im Wechsel
sind sie alle allezeit. Doch was von Natur wechselt und nimmer auf
demselben Flecke bleibt, (10) das wäre ja dann wohl etwas von dem Ver-
änderten verschiedenes. Auch du und ich sind gestern und heut andre
Leute und wieder andere in Zukunft und so sind wir nie wieder die-
selben nach demselben Gesetz.

3. A. Ist Flötenspiel ein Ding? B. Natürlich doch. A. Ist auch

12

13

14

94 18. EPICHARMOS

- 23

(ἄρ ἔστι κἄνϑρωτιός τι πρᾶγμα; --- πάνυ μὲν οὖν.)

— ἄνϑρωπος οὖν αὔλησίς ἐστιν; — οὐδαμῶς.

— φέρ(ε) ἴδω, τί δ᾽ αὐλητάς; τίς εἶμέν τοι δοχεῖ;

ὅ ἄνϑρωπος, ἢ οὐ γάρ; --- πάνυ μὲν οὖν. --- οὐχ οὖν δοχεῖς
οὕτως ἔχειν (za) χαὶ περὶ τὠγαϑοῦ; τό ya

ἀγαϑὸν τὸ τιρᾶγμ᾽ εἶμεν καϑ' aus" ὅστις δέ κα

εἰδῆι μαϑὼν τῆν᾽, ἀγαϑὸς ἤδη γίνεται,

ὥστσιερ γάρ Eorlı) αὔλησιν αὐλητὰς μαϑών,

10 ἢ ὄρχησιν ὀρχηστάς τις ἢ ττλοχεὺς “τλοχᾶν,

ἢ πᾶν yle) ὁμοίως τῶν τοιούτων ὅ τι TU λῆις,

οὐκ αὐτὸς εἴη κα τέχνα, τεχγνιχός ya μᾶν.

Πλάτων Ev τῆι περὶ τῶν ἰδεῶν ὑπολήψει φησίν, εἴπερ ἔστι μνήμη, τὰς
ἰδέας ἐν τοῖς οὖσιν ὑπάρχειν διὰ τὸ τὴν μνήμην ἠρεμοῦντός τινος καὶ μένοντος
εἶναι" μένειν δὲ οὐδὲν ἕτερον ἢ τὰς ἰδέας. “τίνα γὰρ ἂν τρόπον, φησί, διεσώι-
ζετο τὰ ζῶια μὴ τῆς ἰδέας ἐφαπτόμενα, καὶ πρὸς τοῦτο τὸν νοῦν φυσικῶς
εἰληφότα; νῦν δὲ μνημονεύει τῆς ὁμοιότητος (γενέσεώς) TE καὶ τροφῆς, ὁποία
τίς ἐστιν αὐτοῖς, ἐνδειχνύμενα διότι πᾶσι τοῖς ζώιοις ἔμφυτός ἐστιν 7, τῆς
ὁμοιότητος ϑεωρία᾽ διὸ καὶ τῶν ὁμοφύλων αἰσϑάνεται. πῶς οὖν ὃ Ἐπίχαρμος;

4 [112 Εὔμαιε, τὸ σοφόν ἐστιν οὐ xa$ Ev μόνον,

ἀλλ᾽ ὅσσα περ ζῆι, πάντα χαὶ γνώμαν ἔχει.

χαὶ γὰρ τὸ ϑῆλυ τᾶν ἀλεχτορίδων γένος,

al λῆις χαταμαϑεῖν ἀτενές, οὐ τίκτει τέχνα

5 ζῶντ(α), ἀλλ᾽ ἐπώιζει χαὶ ποιεῖ ψυχὰν ἔχειν.

τὸ δὲ σοφὸν ἃ φύσις τόδ᾽ οἶδεν ὡς ἔχει

μόνα᾽ zeescaldevraı γὰρ αὐταύτας ὕπο.
ἂν τ τας, τ υολίνμας Φ θυ ες ΟΣ ΘΕΝΝ
der Mensch ein Ding? B. Natürlich doch. A. Also ist der Mensch ein
Flötenspiel? B. Keineswegs. A. Lass weiter sehn, was ist ein Flöten-
spieler? Was dünkt er dich zu sein? (5) Ein Mensch. Nicht wahr?
B. Selbstverständlich. A. Glaubst du nun nicht, dass es sich so auch
grad mit dem Guten verhält? Das Gute ist doch das Ding für sich;
wer es aber gelernt hat und weiss, wird dann zu einem Guten; wie
nämlich Flötenspieler der heisst, der das F lötenspiel erlernt hat, (10) oder
Tänzer wer Tanzen, Kranzbinder wer das Binden gelernt hat und ebenso
all dergleichen was du willst, so ist überall der betreffende nicht selbst
Kunst, wohl aber Künstler.

4. Eumaios, die Weisheit ist nicht nur in der Einzahl vorhanden,
sondern alles was da lebt, hat auch Verstand. Denn das Hennenvolk
bringt (wenn du scharf überlegen willst) keine lebendige Jungen hervor,
sondern (5) brütet sie erst aus und verschafft ihnen so eine Seele. Doch
wie sich’s mit dieser Weisheit verhält, das weiss die Natur allein. Denn

sie hat’s ganz von selbst gelernt.

15

16

B. FR. 3—8. 95

χαὶ πάλιν"
5 [173] ϑαυμαστὸν οὐδὲν Aue ταῦϑ᾽ οὕτω λέγειν,
χαὶ ἁνδάνειν αὐτοῖσιν αὐτοὺς Kai δοχεῖν
χαλῶς πεφύχειν᾽ χαὶ γὰρ ἃ χύων xuvi
χάλλιστον εἶμεν φαίνεται, καὶ βοῦς βοΐ,
5 ὄνος δ᾽ ὄνωι κάλλιστον, ὕς δέ ϑην ὑἱ. |
καὶ ταῦτα μὲν καὶ τὰ τοιαῦτα διὰ τῶν τεττάρων βιβλίων παραπηγνῦσιν 17
ὁ "Arzıuog, παρασημαίνων τὴν ἐξ Erıgaguov Πλάτωνι περιγινομένην ὠφέλειαν.
ὅτι δ᾽ οὐδ᾽ αὐτὸς Ἐπίχαρμος ἠγνόει τὴν αὐτοῦ σοφίαν, μαϑεῖν ἔστι κακ του-
των ἐν οἷς τὸν ζηλώσοντα προμαντεύεται"
ὁ [284] ὡς δ᾽ ἐγὼ δοχέω, δοχέων γὰρ σάφα ἴσαμι τοῦϑ'᾽, ὅτι
τῶν ἐμῶν μνάμα or ἐσσεῖται λόγων τούτων ἔτι.
χαὶ λαβών τις αὐτὰ περιλύσας τὸ μέτρον ὃ νῦν ἔχει,
εἶμα δοὺς χαὶ πορφύραν, λόγοισι ποικίλας χαλοῖς,
5 δυσπάλαιστος ὧν τὸς ἄλλως εὐπαλαΐίστους ἀποφανγεῖ.
7 [18] Eusrkar. 2. Ar. Nie. Γ 7 Κ. 155, 10 Heylb. ἐν. Ἡρακλεῖ τῶι παρὰ
Φόλωι.
ἀλλὰ μὰν ἐγὼν ἀνάγχαι ταῦτα πάντα ποιξω"
οἴομαι δ᾽ οὐδεὶς ἑχὼν πονηρὸς οὐδ᾽ ἄταν ἔχων.
ASZIOILISTOY ΓΝΩΜΑ͂Ι.
8 [239] Srop. ΠῚ (flor.) 0. 91, 29 ΝΜ. Μενάνδρου (537 Kock) vgl. fr. 53
ὃ μὲν Ἐπίχαρμος τοὺς ϑεοὺς εἶναι λέγει
ἀνέμους, ὕδωρ, γῆν, ἥλιον, πῦρ, ἀστέρας"
ἐγὼ δ᾽ ὑπέλαβον χρησίμους εἶναι ϑεούς
τἀργύριον ἡμῖν καὶ τὸ χρυσίον μόνον.

>. Kein Wunder, dass wir so sprechen und uns selbst gefallen und
uns selber schön gewachsen dünken. Denn ein Hund hält den andern
für das schönste Geschöpf, ein Ochse, ein Esel den andern und ein
Schwein hält das andre für das Schönste.

6. Wie ich meine (und wenn ich’s meine, so weiss ich es genau),
wird von diesen meinen Worten noch einmal die Rede sein. Da wird
einer sie hernehmen, das Versmaass, das sie jetzt haben, ihnen von den
Gliedern lösen, ihnen ein Gewand und einen Purpurmantel umlegen, sie
mit schönen Reden verbrämen (5) und dann die andern damit leicht be-
zwingen, er selbst ein schwer bezwungner Held.

7. Doch ich thu’ das alles nur aus Zwang. Freiwillig, dünkt mich,
ist Niemand schlecht oder unglücklich.

AXIOPISTOS’ GNOMENSAMMLUNG.
8. Epicharm sagt, die Götter seien Winde, Wasser, Erde, Sonne,
Feuer, Sterne. Ich aber habe die Meinung bekommen, nützliche Götter
seien für uns nur Gold- und Silbergeld.

96 13. EPICHARMOS

9 [245] [Plut.] cons. ad Apoll. & p. 110 A [ef. Epich. Enn. 5V]

συνεχρίϑη χαὶ διεχρίϑη χἀττῆλϑεν ὅϑεν ἦλϑεν πάλιν,

γᾶ μὲν εἰς γᾶν, sıvedua δ᾽ ἄνω᾽ τί τῶνδε χαλετιόν; οὐδὲ ἕν.
10 [246] Cuem. Str. IV 45 p. 584P.

ἅ ya φύσις ἀνδρῶν τί ὦν; ἀσχοὶ repvorau£vor.
11 [247] Sexr. adv. math. 1 218 (vgl. Cie. Tusc. I 8, 15)

ἀποϑανεῖν (un elyn, τεϑνάχειν δ᾽ οὐχ ἐμίν (ya) διαφέρει.
12 [249] Ῥυστ, de fort. Al. II3 p. 336B

voög ὁρῆι χαὶ νοῦς ἀχούει᾽" τἄλλα χωφὰ χαὶ τυφλά.
13 [250] Ῥοισβ. ΧΥ͂ΠΙ 40,4

γᾶφε χαὶ μέμνασ᾽ ἀπιστεῖν᾽ ἄρϑρα ταῦτα τᾶν φρενῶν.

14 [261] Arısr. Metaph. M. 9. 10862 10 χαλεπὸν δ᾽ ἐκ μὲ χαλῶς ἐχόντων λέ-
γειν χαλῶς χατ᾿ Ἐπίχαρμον" ἀρτίως τε γὰρ λέλεχται zul εὐϑέως φαίνεται
οὐ καλῶς ἔχον.

15 [252] s. Xenophanes A 15 S. 40.

16 [253] Arnen. VII 308 C

τὰ πρὸ τοῦ δύ᾽ ἄνδρες ἔλεγον, εἷς ἐγὼν ἀττοχρέω.

17 [258] Stop. DI t. 37,18 H.

ὁ τρόπος ἀνϑρώποισι δαίμων ἀγαϑός, οἷς δὲ χαὶ χαχός.

18 [261] Anecd. Boiss. 125

ἐφόδιον ϑνατοῖς μέγιστόν ἐστιν εὐσεβὴς βίος.
19 [262] Arıst. Rhet. II 21, 1394 13 [ohne Lemma]
ἀνδρὶ δ᾽ ὑγιαίνειν ἄριστόν ἐστιν, ὥς γ᾽ ἐμὶν δοχεῖ.

s

9. Es verband sich und schied sich, es kam wieder hin, wo es
herkam: Erde zur Erde, der Hauch in die Höhe! Was ist dabei schwierig;
gar nichts!

10. Was ist nun also die Natur der Menschen ? Aufgeblasene Bälge.

11. Sterben müssen bleibe mir fern, doch tot sein — das ist mir egal.

12. Nur der Verstand ist’s, der sieht und hört. Alles andere ist
taub und blind.

13. Nüchternheit und Misstrauen, das sind des Geistes Arme.

14. Denn es ist schwer aus unrichtigen Vordersätzen einen rich-
tigen Schluss zu bilden nach Epicharm. “Eben ist es ausgesprochen
und gleich ist der Fehler da.’

16. Was vordem zwei Männer sprachen, dazu bin ich allein Manns
genug.

17. Der Charakter ist den Menschen ihr guter Dämon, welchen auch
ihr schlechter.

18. Ein frommes Leben ist den Sterblichen das beste Zehrgeld.

19. Für den Menschen ist Gesundheit das Beste, wie’s mir schei-
nen will.

B. FR. 9—30. 97

20 [263] — — 1394 25
ϑνατὰ χρὴ τὸν ϑνατόν, οὐχ ἀϑάνατα τὸν ϑνατὸν φρονεῖν.
21 [264] Cıc. ad Qu. fr. III 1, 23
γνῶϑι πῶς ἄλλωι χέχρηται. ..
22 [265] Cuem. Str. IV 170 p. 640 Ρ. [vgl. 245]
εὐσεβὴς νόωι πεφυχὼς οὐ πάϑοις x οὐδὲν χαχόν
χατϑανών᾽ ἄνω τὸ τινεῦμα διαμενεῖ χατ᾽ οὐρανόν. ἶ
23 [266] — --- V 101. p. 708P. ὃ μὲν ᾿Επίχαρμος (Πυϑαγόρειος δὲ ἡν) λέγων
οὐδὲν ἐχφεύγει τὸ ϑεῖον᾽ τοῦτο γινώσχειν τυ δεῖ"
αὐτός 809 ἁμῶν ἐπόπτας, ἀδυνατεῖ δ᾽ οὐδὲν ϑεός.
24 [261| --- — VI 18 p.744P.
ὡς πολὺν ζήσων χρόνον χὠς ὀλίγον, οὕτως διανοοῦ.
25 [268] — — VI 21 p. 149.
ἐγγύα (δ᾽) ἄτας (ya) ϑυγάτηρ, ἐγγύας δὲ ζαμία.
26 [269] — — VII 27 p. 844 Ρ.
χαϑαρὸν ἂν τὸν νοῦν ἔχηις, ἅπταν τὸ σῶμα χαϑαρὸς εἶ.
27 [210] Corxur. theol. 14
‚al τί κα ζατῆις σοφόν, τᾶς νυχτὸς ἐνθυμητέον.
xaL’
25 [271]
στάντα τὰ σπουδαῖα νυχτὸς μᾶλλον ἐξευρίσχεται.
29 [272] Ger. I 15, 15
οὐ λέγειν τύγ᾽ ἐσσὶ δεινός, ἀλλὰ σιγᾶν ἀδύνατος.
30 [273] [Plat.] Axioch. p. 366 e
a δὲ χεὶρ τὰν χεῖρα νίζει᾽ δός τι χαὶ λάβοις τί χα.
20. Sterbliche Gedanken soll der Sterbliche hegen, nicht unsterb-
liche der Sterbliche.
21. Lerne daraus, wie er andere benutzt.
22. Bist Du im Herzen fromm geartet, wird Dir im Tode kein
Leid widerfahren. In der Höhe wird der Hauch im Himmel ewig leben.
23. Nichts entflieht der Gottheit; das sollst du lernen. Er selbst
ist unser Aufseher, und bei Gott ist kein Ding unmöglich.
24. Dass du sowohl lange als kurz leben kannst, darauf richte
dich ein.
25. Der Verblendung Tochter ist die Bürgschaft und der Bürgschaft
der Verlust.
26. Hast du reinen Sinn, so ist dein ganzer Körper rein.
27. Suchst du etwas Kluges, so bedenk’ es in der Nacht.
28. Alles Gute findet man eher bei Nacht.
29. Nicht zu reden bist du fähig, sondern zu schweigen unfähig.
30. Hand wird nur von Hand gewaschen, wenn du nehmen willst,
so gieb!
Diels, Fragm. d. Vorsokr.

98 13. EPICHARMOS

31 [274] Prur. Popl. 15 (πρὸς τὸν ἀσωτον)
οὐ φιλάνϑρωτσιος τύγ᾽ 800’ ἔχεις νόσον, χαίρεις διδούς.
32 [275] — de aud. poet. 4 p. 21E [ohne Lemma]
χοτὶ σττονηρὸν οὐχ ἄχρηστον Örchov ἃ πονηρία.
33 [284] ὅτοβ. flor. (III) 29, 54H.
ἁ δὲ μελέτα φύσιος ἀγαϑᾶς zrl£ova δωρεῖται, φίλοι.
34 [285] — 38,21 H.
τίς δὲ χα λώιη γενέσϑαι μὴ φϑονούμενος φίλοις;
δῆλον ὡς ἀνὴρ παρ᾽ οὐδέν ἐσϑ' ὁ μὴ φϑονούμενος"
τυφλὸν ἠλέησ᾽ ἰδών τις, ἐφϑόνησε δ᾽ οὐδὲ εἷς.
35 [286] — 74, 37M.
σώφρονος γυναικὸς ἀρετὰ τὸν συνόντα μὴ ἀδιχεῖν [ἄνδρα].
36 [2817] ΧΈΝΟΡΗ. Mem. II 1,20 μαρτυρεῖ δὲ zul ’E. ἐν τῶιδε"
τῶν πόνων πωλοῦσιν ἡμῖν scavra τἀγάϑ᾽ οἱ ϑεοί.
χαὶ ἐν ἄλλωι δὲ τόπωι φησίν"
37 [288]
ὦ πονηρέ, μὴ τὰ μαλαχὰ μῶσο, μὴ τὰ σχλήρ᾽ ἔχηις.
38 [277] ὅτοβ. Eel. IL 15, 7
πρὸς (δὲ) τοὺς σπτέλας στορεύου λαμπρὸν ἱμάτιον ἔχων
χαὶ φρονεῖν πολλοῖσι δόξεις, τυχὸν ἴσως (οὐδὲν φρονῶν).
39 [278] — — 18 (ohne Lemma)
τῶι λόγωι μὲν εὖ dıeoynı πάντα, τῶι δ᾽ ἔργωι χαχῶο.

nn

31. Du bist nicht menschenfreundlich; du bist vielmehr krank.
Dir macht ja das Schenken Freude.

32. Gegen Schurken ist Schurkerei keine unbrauchbare Waffe.

33. Doch die Übung, Freunde, giebt mehr aus als gute Anlage.

34. Wer würde nicht gern von seinen Freunden beneidet werden ὃ
Wer nicht beneidet wird, der Mann taugt klärlich nichts. Einen Blinden
bemitleidet mancher, der ihn erblickt, aber beneiden thut ihn keiner,

"835. Einer braven Frau Tugend heisst: ihrem Gatten nicht weh
zu thun. |

36. Mühe heisst der Preis, um den uns die Götter alles Gute ver-
kaufen.

37. Du Schurke, denk’ nicht auf das Weiche: sonst kriegst du das
Harte.

35. Geh zu deinen Bekannten in glänzendem Gewande: dann
werden viele meinen, du habest Verstand, wenn du vielleicht auch
keinen hast.

39. In deinen Worten führst du alles gut aus, aber in deinen
Werken übel.

B. FR. 31—46. 99

40 [279] — 31,25 (0. L.)
φύσιν ἔχειν ἄριστόν ἐστι, δεύτερον δὲ (uavdaveır).
41 [280] --- flor. IILt. 1, 10
οὐ μετανοεῖν ἀλλὰ προνοεῖν χρὴ τὸν ἄνδρα τὸν σοφόν.
42 [281] — — 20, 8
μὴ (rel μιχροῖς αὐτὸς αὑτὸν ὀξύϑυμον deixvve.
48 [282]
rcirroldlew οὔ τι χρὴ τὸν ϑυμόν, ἀλλὰ τὸν νόον.
44 [283]
οὐδὲ εἷς οὐδὲν μετ᾽ ὀργᾶς χατὰ τρόττον βουλεύεται.
45 [297] ΑΝΤΗΟΙ,. Manarr. [Flinders Petrie Pap. It. 8] I. Jahrh. v. Chr.
a) Ἐπιχάρμου
ζἥχιστα γ᾽ ὅσγ)τις δυστυχῶν βίον τ᾽ ἔχων
{μηδὲν χαλόν) τε χἀγαϑὸν ψυχᾶι διδδι,
(ἐγὼν μὲν αὐτὸν οὔτι φασῶ μαχάριον,
(φύλαχα δὲ μ)ᾶλλον χρημάτων χαλῶν (xaxov).
b) Εὐριπίδου |fr. 198 N.]
ei δ᾽ εὐτυχῶν τις χαὶ βίον χεχτημέγνος
μηδὲν δόμοισι τῶν χαλῶν ϑηράσεται,
ἐγὼ μὲν αὐτὸν οὔττοτ᾽ ὄλβιον χαλῶ,
φύλαχα δὲ μᾶλλον χρημάτων δυσδαίμονα (ἢ).

46 [299] PsıLo Qu. in Gen. IV 203 p. 406 Auch. porro optime dieit Epicharmus
“quicungue, ait, minus delinquit, optimus est vir: nemo est enim
innocens, nemoreprehensionis expers. et Euripides |fr. 954 N.] quicungue
incontinentes sunt et redundat in eis malum inimicitiae et iniustitiae, mali sunt;

in quibus autem opposita praevalent, virtute praediti; in alüs vero ita, quasi
aequalis sit commixtio ; ita ut nulli sint qui omnia mala hübeant sine ullo bono.

40. Talent haben, das ist das Beste, das zweite, es üben.
41. Nicht nachbedenken, sondern vorbedenken soll der weise

42. Zeige dich nicht über Kleinigkeiten erregt.

43. Nicht der Zorn, sondern der Verstand muss obenauf
schwimmen,

44. Kein Einziger pflegt im Zorne Rat, wie sich’s gebührt.

45. Wernicht im geringsten Unglück zu bestehen und sein Auskommen
hat, aber seiner Seele nichts Gutes und Schönes gönnt, den werde ich
keineswegs glücklich nennen, sondern vielmehr schöner Schätze schlechten
Hüter.

46. Wer am wenigsten fehlt, ist der beste Mann. Denn Niemand
ist unschuldig, niemand ohne Tadel.

ir .

100 13. EPICHARMOS

EPICHARMUS ENNI.
47 [1 Vahlen] Cıc. Ac. I 16, 51 at cum somniavit [näml. Ennius], ita narrawit
“visus Homerus adesse poeta’ [Ann. 7]; idemque in Epicharmo
nam videbar somniare med ego esse mortuum.
48 [5] Prısc. I 341 H. (mentis = mens)
- s- „terra corpus est, at mentis ignis est.
49 [3] Varro d. rer. 14,1 eius [näml. agriculturae] principia sunt eadem,
quae mundi esse Ennius scribit, aqua terra anima el sol.
50 [6] — d. ling. 1. V 59 itaque Epicharmus (cum) dieit de mente humana ait:
istic est de sole sumptus (ignis i. 6. sol) isque totus mentis est,
ut humores frigidae sunt humi, ut supra ostendi. 60. quibus iunctis caelum et
terra ommia exgenuerunt, quod per hos natura ἡ
51 [2] /rigori miscet calorem atque umori aritudinem.
52 [4] — — 64 dieitur Ops mater quod terra mater. haec enim
terris gentis omnis peperit et resumit denuo
quae(que) dat cibaria,

ut ait Ennius; quae quod gerit fruges, Ceres. antiquis enim Οὐ quod nunc
@.65 idem hi dei Caelum et Terra Iupiter et Iuno, quod ut ait Enmius

53 [1] istic est is Jupiter quem dico, quem Graeci vocant
aerem; qui venlus est et nubes, imber postea,
atque ex imbre frigus, venlus post fit, aer denuo.
haece propter Jupiter sunt ista quae dico tibi,
5 qua mortalis (aeque) alque urbes beluasque omnis iuvat.
54 [8] — 68 hinc Epicharmus Enni Proserpinam quoque [sc. lunam]

EPICHARMUS DES ENNIUS.

47. Denn im Traume dünkt’ es mich, ich sei gestorben.

48. Der Körper ist Erde, aber der Geist Feuer.

49. Wasser, Erde, Hauch und Sonne sind die Elemente der Welt.

50. Jenes Feuer ist von der Sonne genommen und es ist ganz Geist.

51. Durch Mischung von Feuer und Wasser haben Himmel und
Erde alles geschaffen, weil die Natur durch sie Wärme der Kälte mischt
und Trocknis der Feuchte.

52. Die Mutter Erde hat alle Geschlechter erschaffen und nimmt
sie wieder in sich auf. Und sie ist es, die Futter darbietet, die Ceres
heisst, weil sie die Früchte im Schosse trägt.

53. Dies ist jener Jupiter, den die Griechen Luft nennen. Er ist
Wind und Wolken, dann Regen und aus Regen wird Kälte, dann Wind
und auf’s neue Luft. Darum ist all jenes, was ich dir herzähle, Jupiter,
insofern er in gleicher Weise allen Menschen wie Städten und Tieren hilft.

54. Proserpina heisst der Mond, weil er unter der Erde zu verweilen

B. FR. 47—57. 101

appellat quod solet esse sub terris; dieta Proserpina, quod haec ut 8675
pens modo in dexteram modo in sinisteram partem late movetur.

ASIOUNISTOY KANN
vgl. A 10.

55 [289] Terturı. de anima 46 (377,8 Wiss.) ceterum E. etiam summum apicem
inter divinationes sommüs esctulit cum Philochoro Atheniensi. AT porro quwia
non est ex arbitrio somniare (nam et E. ita sentit), quomodo ipsa erit sibi causa
alicuius visionis? Für berühmte Traumerfüllungen vorher 377,3 eitirt: Artemon,
Antiphon, Strabo, Philochorus, Epicharmus u. 8. Ww.

XPY20IONOY HOAITEIA
vgl. A 10.

56 1255] Cem. Str. V 119 p. 19P. 6 τε κωμικὸς Ἐ. σαφῶς περὶ τοῦ λόγου
ἐν τῆι Πολιτείαι λέγει WdE πως"

ὃ βίος ἀνϑρώποις λογισμοῦ χἀριϑμοῦ δεῖται πάνυ"
ζῶμεν ἀριϑμῶι χαὶ λογισμῶι" ταῦτα γὰρ σώιζει βροτούς.

57 1256. 257] εἶτα διαρρύόην ἐπιφέρει"
ö λόγος ἀνϑρώτπτους κυβερνᾶν χατὰ τρόπον σώιζει τ᾽ ἀεί [εἶ].
ἔστιν ἀνϑθρώτιωι λογισμός, ἔστι χαὶ ϑεῖος λόγος"
(6 δέ γε) τἀνθρώπου πέφυχεν (ἀπό γε τοῦ ϑείου λόγου,
χαὶ φέρει πιόρους ἕχάστω!ς περὶ βίου χαὶ τᾶς τροφᾶς.

ὅ ὃ δέ γε ταῖς τέχναις ἁπάσαις συνέπεται ϑεῖος λόγος,
ἐχδιδάσχων αὐτὸς αὐτούς, ὅ τι ποιεῖν δεῖ συμφέρον.

pflegt, Proserpina ist sein Name, weil er wie eine Schlange bald nach
rechts»bald nach links sich in die Weite foribewegt.

KANON DES AXIOPISTOS.

55. E. legt sogar den grössten Wert unter den Formen der Weissagung
den Träumen bei, die nicht willkürlich hervorgerufen werden können.

*

VERFASSUNG DES CHRYSOGONOS.

56. Das menschliche Leben braucht vor allem Verstand und Zahl.
Wir leben durch die Zahl und den Verstand. Denn das ist es, was
die Sterblichen am Leben erhält.

57. Die Vernunft lenkt die Menschen nach Gebühr und erhält sie
immerdar. Der Mensch hat seinen Verstand, es giebt aber auch eine
göttliche Vernunft. Und zwar ist die menschliche Vernunft aus der
göttlichen geboren und sie bringt einem Jeglichen die Mittel zum Leben
und die Nahrung. Doch die göttliche Vernunft macht sich in allen
Künsten geltend. Denn sie allein belehrt die Menschen, was man

102 13. EPICHARMOS

οὐ γὰρ ἄνϑρωπος τέχναν τιν᾽ εὗρεν, ὁ δὲ ϑεὸς Torcav.
ἰφέρει. ὃ δέ γε τἀνϑρώττου πτιέφυχεν ἀτιόγετοῦ ϑείου λόγου =3.4|.

XIP2N.
58 [290] Arnen. XIV 648D [vgl. A 10]
χαὶ πιεῖν ὕδωρ διπλάσιον χλιαρόν, ἡμίνας δύο.
59 [248] Censor. VII 6 [Dox. 195] contra eum [Euryphon von Knidos] ferme
omnes Epicharmum secuti octavo mense nasci negaverunt.
60 [292] Corumeuı. 11 8,6. E. autem Syracusanus, qui pecudum medicinas

diligentissime conscripsit, affirmat pugnacem arietem mitigari terebra secundum
auriculas foratis cormibus, qua curvantur in flexcu.

61 [293] Prm. nat. ἢ. ΧΧ 89 E. testium et genitalium malis hanec [sc. brassi-
cam] utilissime inponi etc.

62 [294] — — 94 E. satis esse eam [sc. brassicam silvestrem] contra camis

rabiost morsum imponi, melius si cum lasere et aceto acri, necari quoque Canes
ea 8ὲ detur ex carne.

OFOHOLLA.
63 [290] Antiattie. Bekk. 99,1 ἡμ ἐν α᾽ ἐν τῆι ἀναφερομένηι eis ᾿Επίχαρμον
Ὀψοποιία [-Ξ 587).
EIIITPAMMA.

64 [296] Schol. BT zu X 414 ἔστι δὲ χαὶ ἐπίγραμμα ὃ εἰς ᾿Επίχαρμον ἀνα-
φέρεται"
δἰμὲ νεχρός᾽" νεχρὸς δὲ χόπρος, γῆ δ᾽ ἡ χόπρος ἐστίν"
εἰ δ᾽ ἡ γῆ ϑεός ἐστ᾽, οὐ νεχρός, ἀλλὰ ϑεός.
Fördersames zu thun hat. Denn kein Mensch hat irgend eine Kunst
erfunden, vielmehr stets nur Gott.

*

CHIRON.

58. Und ein doppelt Quantum laues Wasser trinken, zwei Schoppen.

59. Achtmonatliche Geburt ist nicht lebensfähig.

60. Ein kampflustiger Widder lässt sich zähmen, wenn man ihm
die Hörner in der Nähe der Ohren, wo ihre Krümmung wumbiegt,
durchbohrt. s

61. Hoden- und Genitalleiden werden durch Auflegen von Kohl
mit gutem Erfolg behandelt.

62. Es genügt Woaldkohl gegen den Biss eines tollen Hundes
aufzulegen, doch fügt man besser Silphionsaft und scharfen Essig zu.
Auch sterben Hunde daran, wenn man ihn ins Fleisch wirken lässt.

63. Halber.
EPIGRAMM.

6. Eine Leiche bin ich. Leiche ist Mist, Mist ist Erde. Wenn
also die Erde Gott ist, so bin ich nicht eine Leiche, sondern Gott.

5

10

20

30

B. FR. 57-65. 14. ALKMAION. A. LEBEN UND LEHRE. 1.2. 103

ΠΡΟΣ ANTHNOPA.

65 [295] Prur. Num. 8 Πυϑαγόραν Ῥωμαῖοι τῆι πολιτείαι προσέγ θαψαν, ὡς
ἱστόρηκεν. Ἐπίχαρμος ὃ χωμικὸς ἕν τινι λόγωι πρὸς Avon γορα γεγραμμένωι,
παλαιὸς ἀνὴρ χαὶ τῆς Πυϑαγορικῆς DEREN μετεσχηχώς.

AN ANTENOR.
65. Die Römer haben Pythagoras zu ihrem Mitbürger gemacht.

14. ALKMAION.
A. LEBEN UND LEHRE.

1. Dıog. VII 83.

Alruciov Κροτωνιάτης. χαὶ οὗτος Πυϑαγόρου διήχουσε. χαὶ
τὰ πλεῖστά γε [τὰ] ἐατρικὰ λέγει, ὅμως δὲ καὶ φυσιολογεῖ ἐνίοτε
λέγων ᾿ δύο τὰ πολλά ἐστι τῶν ἀνϑρωπίνων᾽ |[vgl.u. 2.22]. δοκχεῖ δὲ
σπιρῶτος φυσιχὸν λόγον συγγεγραφέναι, χαϑά φησι Φαβωρῖνος ἐν
Παντοδαπῆι ἱστορίαι |FHG UI 26]. χαὶ τὴν σελήνην χαϑόλου
ταύτην [χαὶ ὅλον τὸν οὐρανὸν nach A 12 Zeller] ἔχειν ἀίδιον φύσιν.
ἦν δὲ Πειρίϑου υἱός, ὡς αὐτὸς ἐναρχόμενος τοῦ συγγράμματός φησιν
.2 , , « » \ \ \
Ahruaiov ---τεχμαίρεσϑαι χτέ. [ἴν. 1]. ἔφη δὲ χαὶ τὴν ψυχὴν
ἀϑάνατον, χαὶ χινεῖσϑαι αὐτὴν συνεχῶς ὡς τὸν ἥλιον. [ἔφη ---
ἥλιον vor χαὶ τὴν Z.5 stellte Wachtler de Alcmaeone Lips. 1896].

2. Crem. Strom. 178 p. 364P. ’AAzueiov γοῦν Περίϑου Κροτωνιάτης πρῶ-
τος φυσικὸν λόγον συνέταξεν. Gar. in Hipp. de cam. 1 481 Κα. τὰ γὰρ τῶν
παλαιῶν ἅπαντα Περὶ φύσεως ἐπιγέγραπται τὰ Μελίσσου, τὰ Παρμενίδου, τὰ
᾿Εμπεδοκλέους, ᾿Αλχμαίωνός τε καὶ Γοργίου χαὶ Προδίκου χαὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων.

3. Arısr. Metaph. A 5. 9862 22 ἕτεροι δὲ τῶν αὐτῶν τούτων τὰς ἀρχὰς
δέχα λέγουσιν εἶναι τὰς χατὰ συστοιχίαν λεγομένας, πέρας χαὶ ἄπειρον, πε-
οιττὸν χαὶ ἄρτιον, ἕν zul πλῆϑος, δεξιὸν χαὶ ἀριστερόν, ἄρρεν καὶ ϑῆλυ, ἠρε-
μοῦν καὶ κινούμενον, εὐϑὺ παὶ καμπύλον, φῶς χαὶ σχότος, ἀγαϑὸν καὶ χαχόν,
τετράγωνον καὶ ἑτερόμηκες. ὅνπερ τρόπον ἔοιχε χαὶ ᾿Αλχμαίων ὃ Κροτωνιά-
τῆς ὑπολ αβεῖν, καὶ ἤτοι οὗτος παρ᾽ ἐχείνων ἢ ἐχεῖνοι παρὰ τούτου παρέλαβον
τὸν λόγον τοῦτον᾽ χαὶ γὰρ ἐγένετο τὴν ἡλικίαν “Ἱλχμαίων (νέος) ἐπὶ γέροντι
Πυϑαγόραι, ἀπεφήνατο δὲ παραπλησίως τούτοις" φησὶ γὰρ εἶναι δύο τὰ πολλὰ
τῶν ἀνϑρωπίνων, λέγων τὰς ἐναντιότητας οὐχ ὥσπερ οὗτοι διωρισμένας ἀλλὰ
τὰς τυχούσας, οἷον λευχὸν μέλαν, γλυχὺ πιχρόν, ἀγαϑὸν κακόν, μέγα μικρόν.

5 οὗτος μὲν οὐν ἀδιορίστως ἀπέρριψε περὶ τῶν λοιπῶν, οἱ δὲ Πυϑαγόρειοι χαὶ

πόσαι καὶ τίνες αἱ ἐναντιώσεις ἀπεφήναντο. παρὰ μὲν οὖν τούτων ἀμφοῖν
τοσοῦτον ἔστι λαβεῖν, ὅτι τἀναντία ἀρχαὶ τῶν ὄντων [vgl. Arist. Schrift Πρὸς
τὰ ᾿Αλαμαίωνος ἃ Diog. V 25]. Isocr. 15, 268 τοὺς λόγους τῶν παλαιῶν σοφι-
στῶν, ὧν ὃ μὲν ἄπειρον τὸ πλῆϑος ἔφησεν εἶναι τῶν ὄντων, 'Eunsdoxirs δὲ
τέτταρα καὶ Νεῖχος χαὶ Φιλίαν ἐν αὐτοῖς, Ἴων δ᾽ οὐ πλείω τῶν τριῶν, ᾿Α4λ-
χμέων δὲ δύο μόνα.

10

15

104 14. ALKMAION

4. Arrıus II 16,2.3 (Ὁ. 345) (τῶν μαϑηματιχκῶν τινες) τοὺς πλανήτας
τοῖς ἀπλανέσιν ἀπὸ δυσμῶν ἐπ᾿ ἀνατολὰς ἀντιφέρεσϑαι. τούτωι de συνομο-
λογεῖ καὶ A. 1122,4 (Ὁ. 352) ’4. πλατὺν εἶναι τὸν ἥλιον. 29, 8 (Ὁ. 359) ’A., Ἡρά-
χλειτος, Aytıpov χατὰ τὴν τοῦ σχαφοειδοῦς στροφὴν zul τὰς περιχλίσεις
(nämlich ἐχλείπειν τὴν σελήνη»).

5. THeornr. de sens. 25 (Ὁ. 506) τῶν δὲ un τῶι ὁμοίωι ποιούντων τὴν :

αἴσϑησιν A. μὲν πρῶτον ἀφορίζει τὴν πρὸς τὰ ζῶια διαφοράν. ἀἄνϑρωπον
γάρ φησι τῶν ἄλλων διαφέρειν ὅτι μόνον ξυνίησι, τὰ δ᾽ ἄλλα αἰσϑάνε-
ται μέν, οὐ ξυνίησι δέ, ὡς ἕτερον ὃν τὸ φρονεῖν καὶ αἰσϑάνεσϑαι, zul οὔ,
χαϑάπερ ᾿Ἐμπεδοχλῆς, ταὐτόν" ἔπειτα περὲ ἑχάστης λέγε. ἀχούειν μὲν οὖν
φησι τοῖς ὠσίν, διότι κενὸν ἐν αὐτοῖς ἐνυπάρχει" τοῦτο γὰρ ἠχεῖν (φϑέγγεσϑαι
δὲ τῶι χοίλωϊ), τὸν ἀέρα δ᾽ ἀντηχεῖν. ὀσφραίνεσθαι δὲ δισὶν ἅμα τῶι ἀνα-
πνεῖν ἀνάγοντα τὸ πνεῦμα πρὸς τὸν ἐγκέφαλον. γλώττηι δὲ τοὺς χυμοὺς
χρίνειν" χλιαρὰν γὰρ οὖσαν zul μαλακὴν τήκειν τῆι ϑερμότητι᾽ ὀέχεσϑαι δὲ
χαὶ διαδιδόναι διὰ τὴν μανότητα χαὶ ἁπαλότητα. ὀφϑαλμοὺς δὲ δρᾶν διὰ
τοῦ πέριξ ὕδατος. ὅτι δ᾽ ἔχει πῦρ δῆλον εἶναι᾽ πληγέντος γὰρ ἐκλάμπειν.
δρᾶν δὲ τῶι στίλβοντι καὶ τῶι διαφανεῖ, ὅταν ἀντιφαίνηι, χαὶ ὅσον ἂν χαϑα-
ρώτερον ἦι, μᾶλλον. ἅπάσας δὲ τὰς αἰσϑήσεις συνηρτῆσϑαί πως πρὸς τὸν
ἐγχέφαλον᾽ διὸ χαὶ πηροῦσϑαι κινουμένου zul μεταλλάττοντος τὴν χωραν᾽ ἐπι-
λαμβάνειν γὰρ τοὺς πόρους, di ὧν al αἰσϑήσεις. περὲ δὲ ἁφῆς οὐκ εἴρηχεν
οὔτε πῶς οὔτε τίνι γίνεται. [ἀλλ᾽ A. μὲν οὖν ἐπὶ τοσοῦτον ἀφώριχεν.

6. Art. IV 16,2 (Ὁ. 406) A. ἀχούειν ἡμᾶς τῶι χενῶι τῶι ἐντὸς τοῦ ὠτός
τοῦτο γὰρ εἶναι τὸ διηχοῦν χατὰ τὴν τοῦ πνεύματος εἰσβολήν" πάντα γὰρ τὰ
χοῖλα ἠχεῖ vgl. A 5. Arist. dean.B 8. 419» 34. Hipp. de prine. 15 (VIII 608 Littr.).

7. Arısr. hist. anim. A 11. 492213 χεφαλῆς μόριον, δι᾿ ου ἀκούει, ἄπνουν,
τὸ οὖς ’A. γὰρ οὐχ ἀληϑῆ λέγει, φάμενος ἀναπνεῖν τὰς αἶγας χατὰ τὰ ὦτα.

8. Arr. IV 17,1 (D. 407) ’4. ἐν τῶι ἐγχεφάλωι εἶναι τὸ ἡγεμονιχόν" τούὐ-
τωι οὖν ὀσφραίνεσϑαι ἕλκοντι διὰ τῶν ἀναπνοῶν τὰς ὀσμαᾶς.

9. — IV 18,1 (Ὁ. 407) ’4. τῶι ὑγρῶι καὶ τῶι χλιαρῶι τῶι ἐν τῆι γλώττηι
πρὸς τῆι μαλακότητι διαχρίνεσϑαι τοὺς χυμούς. Vgl. A ὅ, Ζ. 8.

10. — IV 18,12 (Ὁ. 404) (τὴν ὅρασιν γίνεσϑαι) ’A. χατὰ τὴν τοῦ διαφανοῦς
ἀντίληψιν (ἀντίλαμψιν ὃ nach A 5, Ζ. 12). Οπάαττρ. in Tim. p. 279 Wrob. demon-
stranda igitur oculi natura est, de qua cum plerique alii tum Alcmaeo Ογοίο-
niensis, in physicis exercitatus quique primus exsectionem adgredi est ausus, et Calli-
sthenes, Aristotelis auditor, et Herophilus multa et praeclara in lucem protulerunt:
duas esse angustas semitas quae a cerebri sede in qua est sita potestas animae
summa ac principalis ad oculorum cavernas meent naturalem spiritum continentes.
quae cum ex uno initio eademque radice progressae aliquantisper coniunctae
sint in frontis intimis, separatae bivii specie perveniunt ad oculorum concavas
sedes, qua supereiliorum obliqui tramites porriguntur, sinuataeque illie tunicarum
gremio naturalem umorem recipiente globos complent munitos tegmine palpe-
brarum, ex quo appellantur orbes. porro quod ex una sede progrediantur luci-
ferae semitae, docet quidem sectio principaliter; nihilo minus tamen intelligitur
ex 60 quoque, quod wlerque oculus moveatur una nec alter sine altero moveri
queat. oculi porro ipsius continentiam in quattuor membranis seu tunicis nota-
verunt disparili soliditate. quarum differentiam proprietatemque si quis persequi
velit, maiorem proposita materia suscipiet laborem. cf. Hipp. de loc. in hom. 2
(VI 278 L.), de prineip. 17 (VII 606 L.) πολλὰ δὲ ταῦτ᾽ ἐστὲ τὰ δέρματα πρὸ

26

A. 3—16. LEBEN UND LEHRE. 105

τοῦ δρεόν τος διαφανέα. ὁχοῖόν περ αὐτό ἐστιν᾽ τούτωι γὰρ τῶι διαφανεῖ av-
ταυγεῖ τὸ φῶς καὶ τὰ λαμπρὰ πάντα. τούτωι οὖν off τῶι ἀνταυγέοντι.
Arısr. d. gen. anim. B 6. 7442 8 ἀπὸ τῆς περὶ τὸν ἐγκέφαλον ὑγρότητος ἀπο-
χρίνεται τὸ κχαϑαρώτατον διὰ τῶν πόρων, οἱ φαίνονται φέροντες ἀπ᾽ αὐτῶν
πρὸς τὴν μήνιγγα τὴν περὲ τὸν ἐγχέφαλον.

11. Praro Phaedon p. 96 AB (Sokrates spricht) v£og ὧν ϑαυμαστῶς ὡς
ἐπεϑὺ μησα ταύτης τῆς “σοφίας ἢν δὴ χαλοῦσι περὶ φύσεως ἱστορίαν... σχοπῶν
πρῶτον τὰ τοιάδε" ἀρ᾽ ἐπειδὰν τὸ ϑερμὸν χαὶ τὸ ψυχρὸν RER τινὰ λάβηι
ὡς τινες ἔλεγον, τότε δὴ τὰ ζῶια συντρέφεται [Archelaos]; za! πότερον τὸ
αἷμά ἐστιν ὧι φρονοῦμεν [Empedokles] ἢ ὃ ‚ang [Anaximenes, Diogenes] ἢ τὸ
πῦρ [Herakleitos] ; ἢ τούτων μὲν οὐδέν, ὃ δ᾽ ἐγκέφαλός ἐστιν ὃ τὰς αἰσϑήσεις
παρέχων τοῦ ἀκούειν καὶ δρᾶν καὶ ὀσφραίνεσθαι, &x τούτων δὲ γίγνοιτο μνήμη
χαὶ δόξα, ἐκ δὲ μνήμης καὶ δόξης λαβούσης τὸ ἠρεμεῖν, κατὰ ταῦτα γίγνεσϑαι
ἐπιστήμην; vol. A 5,Z.13. Hipp. de morb. sacro 14 6x000v δ᾽ ἂν ἀτρεμήσηι ὃ
ἐγκέφαλος χρόνον, τοσοῦτον καὶ φρονεῖ ἄνϑρωπος. 11 διό φημι τὸν ἐγκέ-
φαλον εἶναι τὸν ἑρμηνεύοντα τὴν ξύνεσιν. Arist. Anal. pr. B 19. 10023.

12. Arıst. ἃ. anima A 2.4052 29 παραπλησίως de τούτοις [Thales, Dio-
genes, Heraklit] χαὲ ’4. ἔοιχεν ὑπολαβεῖν neol ψυχῆς φησὶ γὰρ αὐτὴν αϑάνα-
τον εἶναι διὰ τὸ ἐοικέναι τοῖς ἀϑαναάτοις" τοῦτο d ὑπάρχειν αὐτῆι ὡς αεὶ
κινουμένηι" χινεῖσϑαι γὰρ καὶ τὰ ϑεῖα πάντα συνεχῶς ἀεί, σελήνην, ἥλιον, τοὺς
ἀστέρας zul τὸν οὐρανὸν ὅλον. Cıc.n. ἅ.1 11, 21 Crotoniates autem A., qui soli
et lunae reliquisque sideribus omnibus animoque praeterea divinitatem dedit,
non sensit 8686 mortalibus rebus immortalitatem dare. CLem. Protr. 66 p. 58P.
ὃ γάρ τοι Κροτωνιάτης ’A. ϑεοὺς WLETO τοὺς ἀστέρας εἶναι ἐμψύχους ὄντας.
Aet. IV 2, 2 (Ὁ. 386) A. φύσιν αὐτοκίνητον κατ᾽ aidıov χίνησιν καὶ διὰ τοῦτο ἀϑά-
varov αὐτὴν χαὶ προσεμφερῆ τοῖς ϑεοῖς ὑπολαμβάνει vgl. Plato Phaedr. 245C.

13. Acer. 8,8 (Ὁ. 411) A. ἐγκεφάλου μέρος (sc. εἶναι τὸ σπέρμα). ÜENSOR.
ὅ, 2—5 sed hanc opinionem (sc. e medullis semen profluere), nonnulli refellunt,
ut Anaxagoras, Democritus et A. Orotoniates: hi enim post gregum contentionem
non medullis modo, verum et adipe multaque carne mares exchauriri respondent.
Ullud quoque ambiguam facit inter auctores opinionem, utrumne ex patris tan-
tummodo semine partus nascatur, ut Diogenes et Hippon Stoicique scripserunt,
an etiam ex matris, quod Anaxagorae et Alcmaeoni nec non Parmenidi Empe-
doclique et Epicuro visum est. de conformatione aulem partus nihilo minus
definite se scire A. confessus est, ratus neminem posse perspicere ‚guid primum
in infante formetur. Aet.V 17,3 (Ὁ. 427) A. τὴν κεφαλήν, ἐν ἦι ἐστι τὸ +-
γεμονιχόν (SC. πρῶτον τελεσιουργεῖσϑαι Ev τῆι yaoto)).

14. Cens. 6, 4 ex quo parente seminis amplius fuit, eius sexum reprae-
sentari dieit A.

15. Arısr. hist. anim. H 1. 5812 12 φέρειν δὲ σπέρμα πρῶτον ἄρχεται τὸ
ἄρρεν ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ ἐν τοῖς ἔτεσι τοῖς die ἑπτὰ τετελεσμένοις" ἅμα δὲ χαὶ
τρίχωσις ΠΥ ἥβης ἄρχεται, χαϑάπερ καὶ τὰ φυτὰ μέλλοντα σπέρμα φέρειν
ἀνϑεῖν πρῶτον ᾿Α. φησὶν ὃ Κροτωνιάτης. vgl. Solon 27, 8 τοὺς δ᾽ ἑτέρους ὅτε
δὴ τελέσηι ϑεὸς ἕπτ᾽ ἐνιαυτούς, ἥβης ἐχφαίνει σήματα γεινομένης. Heraklit
Α 18 5. θὅ.

10. ARIST. de gen. an. T 2. 7525 22 τοῖς μὲν γὰρ ζωιοτοχουμένοις ἐν ἄλλωι
μορίωι γίνεται 7 τροφή, τὸ καλούμενον γάλα, ἐν τοῖς μαστοῖς τοῖς d ὄρνισι
τοῦτο ποιεῖ m φύσις ἐν τοῖς ὠιοῖς, τοὐναντίον μέντοι ἢ οἵτε ἄνϑρωποι οἴονται

106 . 14, ALKMAION

καὶ A. φησὶν ὃ Κροτωνιάτης" οὐ γὰρ τὸ λευχόν ἐστι γάλα, ἀλλὰ τὸ ὠχρόν.
τοῦτο γάρ ἔστιν n τροφὴ τοῖς νεοττοῖς᾽ οἱ δ᾽ οἴονται τὸ λευχὸν διὰ τὴν ὃμοιό-
τητὰα τοῦ χρώματος.

17. Art. V 16, 8 (Ὁ. 426) ’4. δι᾿ ὅλου τοῦ σώματος τρέφεσϑαι (näml. τὰ
ἔμβρυα) ἀναλαμβάνειν γὰρ αὐτῶι ὥσπερ σπογγιᾶι τὰ ἀπὸ τῆς τροφῆς ϑρε-
πτιχά. Anders Orısas. ΠῚ 156 (aus Rufus) ἔνεστι περίττωμα τοῖς τηλικούτοις
ἐν τῶι ἐντέρωι ὃ χρὴ ἐξάγειν, οὐχ ὥσπερ ᾿Α. οἴεται ὅτι ἐν ταῖς μήτραις ὃν τὸ
παιδίον ἤσϑιεν στόματι᾽ τοῦτο γὰρ οὐδένα τρόπον δυνατόν.

18. Art. V 24,1 (Ὁ. 435) ’A. ἀναχωρήσει τοῦ αἵματος εἰς τὰς αἱμόρρους
φλέβας ὕπνον γίνεσϑαί φησι, τὴν δὲ ἐξέγερσιν διάχυσιν, τὴν δὲ παντελῆ dva-
χώρησιν ϑάνατον.

B. FRAGMENTE.

AAKMAI2NOZE ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩ͂Σ.

1 [1 Wachtler] Diog. VIII 88 [s. A 1, 1] λχμαίων Κροτωνιήτης
τάδε ἔλεξε Πειρίϑου υἱὸς Boovrivwı χαὶ Afovrı χαὶ
Βαϑύλλωι περὶ τῶν ἀφανέων, περὶ τῶν ϑνητῶν σα-
φήνδιαν μὲν ϑεοὶ ἔχοντι, ὡς δὲ ἀνϑρώποις τεχμαί-
οεσϑαει χαὶ τὰ ἑἕξῆς.

2 [11] Arısr. probl. 17, 8. 916,38 τοὺς ἀνϑρώπους φησὶν A. διὰ
τοῦτο ἀπόλλυσϑαι, ὅτι οὐ δύνανται τὴν ἀρχὴν τῶι τέλει
προσάψαι.

3 [16] Arr. V 14, 1 (Ὁ. 424) 4. τῶν ἡμιόνων τοὺς μὲν ἄρρενας
ἀγόνους παρὰ τὴν Aenrörnra τῆς ϑορῆς χαὶ ψυχρότητα, τὰς
δὲ ϑηλείας παρὰ τὸ μὴ ἀναχάσχειν τὰς μήτρας᾽ οὕτω γὰρ
αὐτὸς εἴρηχε. Vgl. Gal. lex. Hippoer. 154R. χασχῶν᾽ περισπῶν ὁ
“Πποσχουρίδης ἀναγιγνώσχει χαί φησιν οὕτως εἰρῆσϑαι τὰς μή-
τρας διὰ τὸ ἀνεστομῶσϑαι.

1. Also sprach Alkmaion des Peirithoos Sohn aus Kroton zu Brotinos,
Leon und Bathyllos: Über das Unsichtbare wie über das Irdische
haben nur die Götter Gewissheit, uns aber als Menschen ist nur
Mutmassung gestattet.

2. Die Menschen gehen darum zu Grunde, weil sie den Anfang nicht
an das Ende anknüpfen können.

3, Die männlichen Maulesel sind steril wegen der Feinheit und Kälte
des Samens, die weiblichen, weil ihre Gebärmutter nicht aufklaffe.
So drückt er sich nämlich selbst aus.

A. 16—18. LEBEN UND LEHRE. B. FR. 1—5. 15. IKKO8. 1. 107

4 |22] Art. V 30,1 (Ὁ. 442) 4. τῆς μὲν ὑγείας εἶναι συνεχτιχὴν
τὴν ἰσονομίαν τῶν δυνάμεων, ὑγροῦ, ξηροῦ, ψυχροῦ, ϑερμοῦ,
σκιχροῦ, γλυχέος χαὶ τῶν λοιπῶν, τὴν δ᾽ ἐν αὐτοῖς μοναρχίαν
γόσου ποιητιχήν᾽ φϑοροποιὸν «γὰρ ἑἕχατέρου μοναρχίαν. χαὶ
γόσον συμπίπτειν ὡς μὲν ὑφ᾽ οὗ ὑπερβολῆι ϑερμότητος ἢ ψυ-
χρότητος, ὡς δὲ ἐξ οὗ διὰ πλῆϑος σίτων ἢ ἔνδειαν, ὡς δ᾽ ἐν
οἷς ἢ αἷμα ἢ μυελὸν ἢ ἐγχέφαλον. ἐγγίνεσθαι δὲ τούτοις more
χὰἀχ τῶν ἔξωϑεν αἰτιῶν, ὑδάτων ποιῶν ἢ χώρας ἢ χόπων ἢ
ἀνάγχης ἢ τῶν τούτοις παραπλησίων. τὴν δὲ ὑγείαν τὴν σύμ-
μετρον τῶν ποιῶν χρᾶσιν. Vgl. Hipp. d. prisc. med. T' 16, 2 Kühlew.
Plato Symp. 186CD.

5 [23] Crem. Strom. VI 16 p. 746P. “λχμαίωνος γὰρ τοῦ Koorw-
γιάτου λέγοντος ἐχϑρὸν ἄνδρα ὅδᾶιον φυλάξασϑαι ἢ
φίλον ὃ μὲν Σοφοχλῆς ἐποίησεν Ev τῆι ᾿Αντιγόνηι (652) “τί
γὰρ γένοιτ᾽ ἂν ἕλχος μεῖζον ἢ φίλος χαχός ᾿᾿

4, Gesundheitbewahrend sei die Gleichberechtigung der Kräfte, des
Feuchten, Trocknen, Kalten, Warmen, Bittern, Süssen u. s. w., die
Alleinherrschaft dagegen sei bei ihnen krankheiterregend. Denn
verderblich wirke die Alleinherrschaft des einen Gegensatzes. Und
zwar liessen sich die Krankheitsfälle, was die Ursache angehe, auf
das Übermass von Hitze oder Kälte zurückführen, was die Ver-
anlassung, auf Übermass oder Mangel an Speise, was die Örtlich-
keit, so würden Blut, Mark oder Hirn betroffen; doch entstehen hier
auch Krankheiten aus äusseren Veranlassungen, z. B. durch be-
stimmte Wässer oder Gegend oder Anstrengung oder Not oder dergl.
Die Gesundheit dagegen beruhe auf der gleichmässigen Mischung der
Qualitäten.

5. Vor einem Feinde sich zu schützen ist leichter als vor einem Freunde.
(Vielleicht Schlusswarnung |an Brotinos, L. u. B.] vor Überlassung der
Schrift an andre Freunde; vgl. Hippoer. lex. 5 IV 642L.)

15. IKKOS.

1. Prato Protag. 316D. ἐγὼ δὲ τὴν σοφιστιχὴν τέχνην φημὶ μὲν εἶναι
παλαιάν, τοὺς δὲ μεταχειριζομένους αὐτὴν τῶν παλαιῶν ἀνδρῶν φοβουμένους
τὸ ἐπαχϑὲς αὐτῆς πρόσχημα ποιεῖσϑαι καὶ προχαλύπτεσϑαι, τοὺς μὲν ποίησιν
οἷον Ὅμηρόν τε χαὶ Ἡσίοδον χαὶ Σιμωνίδην, τοὺς δὲ αὖ τελετάς τε χαὶ χρη-
σμωιδίας τοὺς ἀμφί τε Ὀρφέα καὶ Μουσαῖον, ἐνίους δέ τινας ἠισϑημαι χαὶ
γυμναστιχὴν οἷον Ἴχχος τε ὃ Ταραντῖνος χαὶ ὃ νῦν ἔτι ὧν οὐδενὸς ἥττων
σοφιστὴς Hoodızos ὃ Σηλυμβριανός.

108 15.1Κ ΚΟ5. 2.8. 16.PARON. 17. AMEINIAS. 18. PARMENIDES.

2. Ip. de legg. VIII 839. 840 ὧρ᾽ οὖν οὐκ louev τὸν Ταραντῖνον Ἴχκον
ἀκοῆι διὰ τὸν Ὀλυμπίασι τε ἀγῶνα χαὶ τοὺς ἄλλους, ὡς διὰ φιλονικίαν καὶ
τέχνην χαὶ τὸ μετὰ τοῦ σωφρονεῖν ἀνδρεῖον ἐν τῆι ψυχῆι κεχτημένος, ὡς
λόγος, οὔτε τινὸς πώποτε γυναικὸς ἥψατο οὐδ᾽ αὖ παιδὸς ἐν ὅληι τῆι τὴς
ἀσχήσεως ἀχμῆι; Paus. ΥἹ 10, ὅ Ἴ. δὲ ὃ Νικολαΐδα Ταραντῖνος τόν τε Ὀλυμ-
πικὸν στέφανον ἔσχεν ἐπὶ RER χαὶ ὕστερον γυμναστὴς ἄριστος λέγεται
τῶν ἐφ᾽ αὑτοῦ γενέσϑαι. STEPH. ‚Byz. 8. v. Τάρας: Ἴ. ὃ Ταραντῖνος ἰατρὸς ἐπὶ
τῆς οζ ὀλυμπιάδος" μέμνηται τούτου χαὶ Πλάτων ἐν Πρωταγόραι. Ol. 77 [412]
unmöglich, 76 [476] (Robert Herm. 35, 165) unsicher.

3. lamgr. V. Pyth. 267 in der Liste der Pythagoreer u. ἃ. Ταραντῖνοι
steht Ἴχχος.

16. PARON.

Arısr. phys. A 13. 2220 17 οἵ μὲν σοφώτατον ἔλεγον [sc. τὸν χρόνον], ὃ
δὲ Πυϑαγόρειος Πάρων ἀμαϑέστατον, ὅτι καὶ ἐπιλανϑάνονται ἐν τούτωι, λέγων
ὀρϑότερον. SımpL. 2. ἃ. St. 754, 9 οὗτος δὲ ἔοιχεν εἶναι, οὗ zul Εὔδημος
(fr. 52Sp.] ἀνωνύμως ἐμνύσϑη λέγων ἐν Ὀλυμπίαι Σιμωνίδου τὸν χρόνον ἐπαι-
γοῦντος ὡς σοφώτατον, εἴπερ ἐν αὐτῶι αἱ μαϑήσεις γίνονται χαὶ αἱ ἀναμνή-
σεις, παρόντα τινὰ τῶν σοφῶν εἰπεῖν τί δέ, ὦ Σιμωνίδη, οὐκ ἐπιλανϑανόμεϑα
μέντοι ἐν τῶι χρόνωι;

17. AMEINIAS.

Dioc. IX 21 [s. u.2.4] ἐχοινώνησε δὲ [Parmenides] χαὲ Ausıvlaı Jıoyeira
τῶι Πυϑαγοριχῶι, ὡς ἔφη Σωτίων, ἀνδρὶ πένητι μέν, χαλῶι δὲ χἀγαϑῶι. ὧι
χαὶ μᾶλλον ἠχολούϑησε zul ἀποθανόντος ἡρῶιον ἱόρύσατο γένους ϑ᾽ ὑπάρχων
λαμπροῦ καὶ πλούτου, καὶ ὑπ᾽ ᾿ἀμεινίου, ἀλλ᾽ οὐχ ὑπὸ Ξενοφάνους εἰς ὑσυχίαν
προετράπη.

18. PARMENIDEN.
A. LEBEN UND LEHRE.

LEBEN.

1. LAERTIUS DIOGENES IX 21—23.

Ξενοφάνους δὲ διήχουσε Παρμενίδης Πύρητος Eledrng (roö-
τον Θεόφραστος ἐν τῆι Ercıroufı |Physic. Op. fr. 6a. Dox. 482, 14]
᾿ναξιμάνδρου φησὶν ἀχοῦσαι). ὅμως δ᾽ οὖν ἀχούσας καὶ Zevo-
φάνους οὐχ ἠχολούϑησεν αὐτῶι. ἐχοινώνησε δὲ χαὶ Auswiaı Aıo-
χαίτα τῶι Πυϑαγοριχῶι, ὡς ἔφη Σωτίων, avdol τπτένητι μέν, χαλῶι
δὲ χἀγαϑῶι. ὧι χαὶ μᾶλλον ἠχολούϑησε χαὶ ἀποϑανόντος ἡρῶιον
ἱδρύσατο γένους TE ὑπάρχων λαμτύροῦ καὶ τιλούτου, χαὶ nr Ausı-
γίου, ἀλλ᾽ οὐχ ὑπὸ Ξενοφάνους εἰς ἡσυχίαν προετράπη. πρῶ-
τος δὲ οὗτος τὴν γῆν ἀπέφαινε σφαιροειδῇ χαὶ ἐν μέσωι χεῖ-

10

20

A. 1—4. LEBEN. 109

σϑαι. δύο τὲ εἶναι στοιχεῖα, τιῦρ χαὶ γῆν, καὶ τὸ μὲν δημιουργοῦ

τάξιν ἔχειν, τὴν δὲ ὕλης. γένεσίν τε ἀνϑρώπων ἐξ ἡλίου τιρῶτον 22

γενέσϑαι" αὐτὸν δὲ ὑπάρχειν τὸ ϑερμὸν χαὶ τὸ ψυχρόν, ἐξ ὧν τὰ
“ἄντα συνεστάναι. χαὶ τὴν ψυχὴν χαὶ τὸν νοῦν ταὐτὸν εἶναι, χαϑὰ
μέμνηται χαὶ Θεόφραστος ἐν τοῖς Φυσιχοῖς |fr. 6a. Dox. 483, 2]
πάντων σχεδὸν ἐχτιϑέμενος τὰ δόγματα. δισσήν τε ἔφη τὴν φιλο-
σοφίαν, τὴν μὲν χατὰ ἀλήϑειαν, τὴν δὲ χατὰ δόξαν. διὸ χαὶ φησί
που" χρεὼ — ἀλη ϑής |fr. 1, 18—30]. zei αὐτὸς δὲ διὰ σπτοιη-
μάτων φιλοσοφεῖ, χαϑάτπερ Ἡσίοδός τε χαὶ Ξενοφάνης χαὶ Ἔμτιε-
δοχλῆς. χριτήριον δὲ τὸν λόγον εἶπε᾽ τάς τὲ αἰσϑήσεις μὴ
ἀχριβεῖς ὑπάρχειν. φησὶ γοῦν" “μη δέ --- ἔλεγχον |fr. 1, 84---86]
διὸ χαὶ περὶ αὐτοῦ φησιν ὃ Τίμων᾽ |fr. 4 W.]
Παρμενίδου ve βίην μεγαλόφρονος οὐ :τολύδοξον,
ὅς δ᾽ απὸ φαντασίας ἀπάτης ἀνενξίχατο γνώσεις.
εἰς τοῦτον χαὶ ΠΙΠλάτων τὸν διάλογον γέγραφε ᾿ Παρμενίδην ἐττι-
γράψας “ἢ περὶ ἰδεῶν. ἤχμαζε δὲ χατὰ τὴν ἐνάτην χαὶ ἕξη-
χοστὴν ὀλυμπιάδα |504—501]. χαὶ δοχεῖ σπιρῶτος σπτεφωραχέναι
τὸν αὐτὸν εἶναι Ἕσπερον χαὶ Φωσφόρον, ὥς φησι Φαβωρῖνος
ἐν στέμτττωι ᾿ΑἸπομνημονευμάτων᾽ οἱ δὲ Πυϑαγόραν. Καλλίμαχος
δέ φησι μὴ εἶναι αὐτοῦ [Pythagoras] τὸ scoinua. λέγεται δὲ χαὶ
γόμους ϑεῖναι τοῖς πολίταις, ὥς φησι Smweioınrmog ἐν τῶι Περὶ
φιλοσόφων. καὶ στιρῶτος ἐρωτῆσαι τὸν ᾿4χιλλέα λόγον, ὡς Φαβω-
ρῖνος ἐν Havrodasejı ἱστορίαι. γέγονε δὲ χαὶ ἕτερος Παρμενί-
δης, ῥήτωρ τεχνογράφος.

2. SUIDAS.

Ileousviöng Πύρητος ᾿Ελεάτης φιλόσοφος, μαϑητὴς γεγονὼς
Ξενοφάνους τοῦ Κολοφωγνίου, ὡς δὲ Θεόφραστος AvaSıudvdoov
τοῦ Πηιλησίου. αὐτοῦ δὲ διάδοχοι ἐγένοντο Eusedoxing ve ὃ χαὶ
φιλόσοφος χαὶ ἰατρὸς χαὶ Ζήνων ὁ Ehsarng. ἔγραψε δὲ φυσιο-
λογίαν δι᾿ ἐπῶν χαὶ ἄλλα τινὰ χαταλογάδην, ὧν μέμνηται Πλάτων
(Soph. 237 A. vgl. Β 7 8. 121] (aus Diogen. abges. vom Schluss).

3. Droc. Π 3 Avasıuevng Εὐρυστράτου Μιλήσιος, ἤκουσεν ᾿Αναξιμάνδρου,
ἔνιοι δὲ χαὶ Παρμενίδου φασὶν ἀκοῦσαι αὐτόν [cf. ad A 1517:

4. Iamgriıcnus V. Pyth. 166 [aus Nicomachos] zei περὶ τῶν φυσιχῶν ὅσοι
τινὰ μνείαν πεποίηνται πρῶτον ᾿Εμπεδοχλέα zul Παρμενίδην τὸν ᾿Ελεάτην προ-
φερόμενοι τυγχάνουσιν (um den Einfluss des Pythagoras auf die Kultur Italiens
zu erweisen). Proctus in Parm. I p. 619, 4 (Cous. Par. 1864) ταύτης δ᾽ οὖν
ὅπερ εἴπομεν τῆς ἑορτῆς οὔσης ἀφίχοντο Παρμενίδης καὶ Ζήνων ᾿Αϑήναζε,
διδάσχαλος μὲν ὃ II. ὧν μαϑητὴς δ᾽ ὃ Ζήνων, ᾿Πλεᾶται δ᾽ ἄμφω χαὶ οὐ τοῦτο
μόνον, ἀλλὰ χαὶ τοῦ Πυϑαγοριχοῦ διδασκαλείου μεταλαβόντε, χαϑάπερ που
καὶ Νικόμαχος [so CD u. Gogava: vulgo Καλλίμαχος]. Vıra Pythagorae Pho-

110 18. PARMENIDES

tiana c. 249 p. 439236 Ζήνωνα καὶ Παρμενίδην τοὺς Ἐλεάτας" καὶ οὗτοι δὲ τῆς
Πυϑαγόρου ἦσαν διατριβῆς.

5. Prato Theaet. 183E [Sokrates spricht] Π. δέ μοι φαίνεται τὸ τοῦ
Ὁμήρου αἰδοῖός τέ μοι εἶναι ἅμα δεινός TE’ συνπροσέμειξα γὰρ δὴ τῶι ἀνδρὶ
πάνυ νέος navv πρεσβύτηι καί μοι ἐφάνη βάϑος τι ἔχειν παντάπασι γενναῖον.
Sophist. 217 Ο δι᾿ ἐρωτήσεων, οἷόν ποτε zul Παρμενίδηι χρωμένωι καὶ διεξιόντι
λόγους παγχάλους παρεγενόμην ἐγὼ νέος ὧν ἐκείνου μάλα δὴ τότε ὄντος πρε-
σβύτου. Parm. 127 A ἔφη δὲ δὴ ὃ ᾿Αντιφῶν λέγειν τὸν Πυϑόδωρον ὅτι ἀφί-
xoıwro ποτε εἰς Παναϑήναια τὰ μεγάλα Ζήνων τε καὶ Il. τὸν μὲν οὖν Παρμε-
γίδην εὖ μάλα δὴ πρεσβύτην εἶναι σφόδρα πολιὸν καλὸν δὲ χἀγαϑὸν τὴν ὄψιν
περὶ ἔτη μάλιστα πέντε καὶ ἑξήχοντα᾽ Ζήνωνα δὲ ἐγγὺς ἐτῶν τετταράκοντα
τότε εἶναι, εὐμήκη δὲ χαὶ χαρίεντα ἰδεῖν" χαὶ λέγεσϑαι αὐτὸν παιδικὰ τοῦ
Παρμενίδου γεγονέναι. καταλύειν δὲ αὐτοὺς ἔφη παρὰ τῶι Πυϑοδώρωι ἐχτὸς
τείχους ἐν Κεραμεικῶε" οἱ δὴ καὶ ἀφικέσϑαι τὸν τε Σωχράτη καὶ ἄλλους τινὰς
μετ᾽ αὐτοῦ πολλούς, ἐπιϑυμοῦντας ἀκοῦσαι τῶν τοῦ Ζήνωνος γραμμάτων" τότε
γὰρ αὐτὰ πρῶτον ὑπ᾽ ἐχείνων χομισϑῆναι" Σωχράτη δὲ εἶναι τότε σφόδρα
νέον [cf. Procl. in ἢ. 1]. p. 684, 21]. Dagegen: Athen. X1505 F Παρμενίδηι μὲν
γὰρ καὶ ἐλθεῖν εἰς λόγους τὸν τοῦ Πλάτωνος Σωχράτην μόλις ἡ ἡλικία
συγχωρεῖ οὐχ ὡς χαὶ τοιούτους εἰπεῖν ἢ ἀκοῦσαι λόγους. τὸ δὲ πάντων σχε-
τλιώτατον zul τὸ εἰπεῖν οὐδεμιᾶς χατεπειγούσης χρείας ὅτι παιδικὰ γεγόνοι
τοῦ Παρμενίδου Ζήνων ὃ πολίτης αὐτοῦ. [Daraus MAcrop. Sat. 11, ὅ nec mihi fraudi
sit, si uni aut alteri ec his quos coetus coegit matura aelas posterior saeculo
Praetextati fwit: quod lieito fieri Platomis dialogi testimonio sunt, quippe Socrate
ita Parmenides antiqwior, ut huius pueritia vie illıus adprehenderit senectutem).
Dıoc. IX 25 Ζήνων Ἐλεάτης. τοῦτον ᾿ἀπολλόδωρός φησιν εἶναι ἐν Koovızois
[Πύρητος τὸν δὲ Παρμενίδην] φύσει μὲν Τελευταγόρου, ϑέσει δὲ Παρμενίδου

εν ὃ δὴ Ζήνων διακήκχοε Παρμενίδου χαὶ γέγονεν αὐτοῦ παιδικά.

6. Arıstor. Metaph. A 5. 986° 22 ὃ γαὰὶρ Il. τούτου λέγεται γενέσϑαι μα-
ϑητής (des Kenophanes).

7. Aurx. in Metaphys. A 3. 984b3 p. 31, 7 Hayduck περὲ Παρμενίδου
zul τῆς δόξης αὐτοῦ καὶ Θεόφραστος ἐν τῶι πρώτωι Περὲ τῶν φυσικῶν [fr. 6.
Dox. 482,5] οὕτως λέγει" “τούτωι δὲ ἐπιγενόμενος Π. Πύρητος ὃ Ἐλεάτης
(λέγει δὲ [καὶ Ξενοφάνην) ἡ En” ἀμφοτέρας λϑε τὰς ὅδοίς. καὶ γὰρ ὡς
aldıov ἔστι τὸ πᾶν ἀποφαίνεται zul γένεσιν ἀποδιδόναι πειρᾶται τῶν ὃν-
των, οὐχ ὁμοίως περὶ ἀμφοτέρων δοξάζων, ἀλλὰ zart’ ἀλήϑειαν μὲν ἕν τὸ πᾶν
καὶ ἀγένητον καὶ σφαιροειδὲὲς ὑπολαμβάνων, χατὰ δόξαν δὲ τῶν πολλῶν εἰς
τὸ γένεσιν ἀποδοῦναι τῶν φαινομένων δύο ποιῶν τὰς ἀρχάς, πῦρ καὶ γῆν, τὸ
[τὴν μὲν ὡς ὕλην τὸ δὲ ὡς αἴτιον καὶ ποιοῦν. SIMPL. phys. 22,27... Zevo-
φάνην τὸν Κολοφώνιον, τὸν Παρμδνίδου διδάσκαλον (aus Theophr.).

8. ΒΊΜΡΙ,. phys. 28, 4 (aus Theophr. Phys. Op. fr. 8. Dox. 483, 11) Aev-
zınnog δὲ ὃ Ἐλεάτης ἢ Μιλήσιος (ἀμφοτέρως γὰρ λέγεται περὲ αὐτοῦ) κοινω-
νήσας Παρμενίδηι τῆς φιλοσοφίας οὐ τὴν αὐτὴν ἐβάδισε Παρμενίδηι καὶ Zevo-
φάνει περὶ τῶν ὄντων ὁδόν, ἀλλ᾽ ὡς δοχεῖ τὴν ἐναντίαν. ἐκείνων γὰρ ἕν χαὶ
ἀχίνητον καὶ ἀγένητον καὶ πεπερασμένον ποιούντων τὸ πᾶν καὶ τὸ μὴ ὃν μηδὲ ζη-
τεῖν συγχωρούντων οὗτος ἄπειρα καὶ ἀεὶ κινούμενα ὑπέϑετο στοιχεῖα τὰς ἀτόμους.

9, Laerrıus Πιοα. VII ὅδ ὃ δὲ Θεόφραστος [fr.3. D. 411] Παρμενίδου φησὶ
ζηλωτὴν αὐτὸν [Empedokles] γενέσϑαι καὶ μιμητὴν ἐν τοῖς ποιήμασιν" χαὶ γὰρ
ἐχεῖνον ἐν ἔπεσι τὸν περὲ φύσεως ἐξενεγχεῖν λόγον.

A. 4—20. LEBEN 111

10. Sımpr. phys. 25, 19 ᾿Εμπεδοχλῆς ὃ ᾿Ἀχραγαντῖνος οὐ πολὺ κατόπιν
τοῦ Avugayopov γεγονώς, Παρμενίδου δὲ ζηλωτὴς καὶ πλησιαστὴς καὶ ἔτι μᾶλλον
τῶν Πυϑαγορείων [aus Theophr. vgl.n. 9].

11. Evseg. Chron. a) Hieron. 'Bunsdoxing καὶ 1]. φυσιχοὶ φιλόσοφοι
ἐγνωρίζοντο 2. J. Abr. 1561; arm. Ol. 81,1 [456].

b) τότε χαὶ Δημόκριτος ᾿Αβδηρίτης φυσικὸς φιλόσοφος ἐγνωρίζετο χαὶ
Ἐμπεδοχλῆς ὃ ᾿Αχραγαντῖνος Ζήνων τε καὶ I. οἱ φιλόσοφοι χαὶ Ἱπποκράτης
Κῶιος arm. Hier. z. J. Abr. 1581 [436]. vgl. Curoxıc. HENZENIAN. (Inser. Sic. et It.
n. 1297,30) zwischen Xerxes und d. peloponn. Krieg; Zahl unkenntlich: ἀφ᾽ οὗ
Σωχράτης ὃ φιλόσοφος καὶ Ἡράκλειτος ὁ ᾿Εφέσιος καὶ ᾿Αναξαγόρας καὶ II. καὶ
Ζήνων ἔτη. f

12. SeaArO VI 1 p. 252 χάμψαντι δ᾽ ἄλλος συνεχὴς κόλπος, ἐν ὧι
πόλις, ἣν οἱ μὲν χτίσαντες Φωκαιεῖς Ὑέλην, οἱ δὲ Ἔλην ἀπὸ χρήνης τινός,
οἱ δὲ νῦν Ἐλέαν ὀνομάζουσιν, ἐξ ἧς II. καὶ Ζήνων ἐγένοντο ἄνδρες Πυϑαγόρειοι.
δοχεῖ δέ μοι καὶ δι᾿ ἐχείνους χαὶ ἔτι πρότερον εὐνομηϑῆναι [vgl. ἃ 18.109 Ζ. 20].
PrurtArcn. adv. Col. 32 p. 1226 A: II. δὲ τὴν ξαυτοῦ πατρίδα διεκόσμησε νόμοις
ἀρίστοις, ὥστε τὰς ἀρχὰς χαϑ᾽ ἕχαστον ἐνιαυτὸν ἐξορχοῦν τοὺς πολίτας ἐμ-
μενεῖν τοῖς Παρμενίδου νόμοις.

Pozsıe (vgl. A 1, 22. 2. 9).

13. Dıos. 1 16 οἱ δὲ [sc. χατέλιπον] ava ἕν συγγραμμα᾿ Μέλισσος, Π.;
Ἀναξαγόρας.

14. Sımpr. de caelo 556, 25 ἢ ὅτι Περὶ φύσεως ἐπέγραφον τὰ συγγράμ-
ματα καὶ έλισσος καὶ II. ... καὶ μέντοι οὐ περὶ τῶν ὑπὲρ φύσιν μόνοι,
ἀλλὰ χαὶ περὶ τῶν φυσικῶν ἐν αὐτοῖς τοῖς συγγράμμασι διελέγοντο καὶ διὰ
τοῦτο ἴσως οὐ παρηιτοῖντο Περὶ φύσεως ἐπιγράφειν.

15. PrutarcH. Quomodo adul. poet. aud. deb. 2 p. 160 τὰ δ᾽ Ἐμπεδο-
κλέους ἔπη χαὶ Παρμενίδου χαὶ Θηριαχὰ Νικάνδρου χαὶ Γνωμολογίαι Θεόγνιδος
λόγοι εἰσὶ κεχρημένοι (χκιχράμενοι Madvig) παρὰ ποιητιχῆς ὥσπερ ὄχημα τὸ
μέτρον καὶ τὸν ὄγχον, ἵνα τὸ πεζὸν διαφύγωσιν.

16. Ipem De audiendo 13 p. 46 Β μέμψαιτο δ᾽ ἂν τις ᾿Αρχιλόχου μὲν τὴν
ὑπόϑεσιν, Παρμενίδου δὲ τὴν στιχοποιίαν, Φωχυλίδου δὲ τὴν εὐτέλειαν, Εὐρι-
πίδου δὲ τὴν λαλιάν, Σοφοχλέους δὲ τὴν ἀνωμαλίαν.

17. Procr. in Tim. p. 105 Bas., p. 248 Schn. ὃ δέ γε Il. καίτοι διὰ ποίησιν
ἀσαφὴς ὧν ὅμως zei αὐτὸς ταῦτα ἐνδεικνύμενος φησιν.

18. — in Parm. I p. 665, 11 αὐτὸς ὃ I. ἐν τῆι ποιήσει" καίτοι δι᾽
αὐτὸ δήπου τὸ ποιητικὸν εἶδος χρῆσϑαι μεταφοραῖς ὀνομάτων zul σχήμασι
χαὶ τροπαῖς ὀφείλων ὅμως τὸ ἀχαλλώπιστον καὶ ἰσχνὸν καὶ χαϑαρὸν εἶδος
τῆς ἀπαγγελίας ἠσπάσατο. δηλοῖ δὲ τοῦτο ἐν τοῖς τοιούτοις (eitirt wird fr. 8,
25, ὅ. 44. 45) καὶ πᾶν 0 τι ἄλλο τοιοῦτον" ὥστε μᾶλλον πεζὸν εἶναι δοχεῖν ἢ
ποιητικὸν (TovYy λόγον.

19, SImpL. phys. 36, 25 ἐπειδὴ δὲ χαὶ ᾿Αριστοτέλους ἐλέγχοντος ἀκουσό-
μεϑα τὰς τῶν προτέρων φιλοσόφων δόξας χαὶ πρὸ τοῦ “Αριστοτέλους ὁ Πλάτων
τοῦτο φαίνεται ποιῶν χαὶ πρὸ ἀμφοῖν 0 τε Π. καὶ Ξενοφάνης, ἰστέον ὅτι τῶν
ἐπιπολαιότερον ἀκροωμένων οὗτοι κηδόμενοι τὸ φαινόμενον ἄτοπον ἐν τοῖς
λόγοις αὐτῶν διελέγχουσιν, αἰνιγματωδῶς εἰωϑότων τῶν παλαιῶν τὰς ἑαυτῶν
ἀποφαίνεσϑαι γνώμας.

20. — — 146, 29: ei δ᾽ “εὐκύκλου σφαίρης ἐναλίγκιον ὄγκωι
τὸ ἕν ὃν φησι (fr. 8, 48), μὴ ϑαυμάσηις" διὰ γὰρ τὴν ποίησιν καὶ μυϑικοῦ τινος

112 18. PARMENIDES

παράπτεται πλάσματος. τί οὖν διέφερε τοῦτο εἰπεῖν ἢ ὡς Ὀρφεὺς εἶπεν ὥεον
ἀργύφεον᾽ ; MENANDER [richtiger GEnerHLIos] rhet. 1 2, 2 φυσικοὶ [50. ὕμνοι δὲ
ὁποίους οἱ περὶ Παρμενίδην καὶ Ἐμπεδοκλέα ἐτίμησαν [ἐποίησαν Burs.], τίς ἡ
τοῦ ᾿Απόλλωνος φύσις, τίς ἡ τοῦ Διὸς παρατιϑέμενοι" καὶ οἱ πολλοὶ τῶν Ὀρ-
φέως τούτου τοῦ τρόπου; id. I ὅ, 2 εἰσὶν δὲ τοιοῦτοι, ὅταν ᾿Απόλλωνος ὕμνον
λέγοντες ἥλιον αὐτὸν εἶναι φάσκωμεν καὶ περὶ τοῦ ἡλίου τῆς φύσεως διαλεγώμεϑα
καὶ περὶ Ἥρας ὅτι ἀήρ, καὶ Ζεὺς τὸ ϑερμόν᾽ οἱ γὰρ τοιοῦτοι ὕμνοι φυσιολο-
γιχοί. zul χρῶνται δὲ τῶι τοιούτωι τρόπωι II. τε καὶ ᾿Εμπεδοχλῆς ἀχριβῶς
... II. μὲν γὰρ καὶ ᾿Ἐμπεδοκλῆς ἐξηγοῦνται, Πλάτων δὲ ἐν βραχυτάτοις ἀνα-
μιμνήισχει.

91. Smmpuic. phys. 144, 25 χαὶ εἴ τωι μὴ δοχῶ γλίσχρος, ἡδέως αν τὰ
περὶ τοῦ ἑνὸς ὄντος ἔπη τοῦ Παρμενίδου μηδὲ πολλὰ ὄντα τοῖσδε τοῖς ὑπο-
μνήμασι παραγράψαιμι διά τε τὴν πίστιν τῶν ὑπ᾽ ἐμοῦ λεγομένων χαὶ διὰ τὴν
σπάνιν τοῦ Παρμενιδείου συγγράμματος.

Lenre. (Vgl. A1 8.22. 1. 8).

22. [Prur.) Strom. 5 [Eus. P. E. 1 8, 5, Dox. ὅ80] II. δὲ ὃ ἜἘλεατης,
ἑταῖρος Ξενοφάνους, ἅμα μὲν καὶ τῶν τούτου δοξῶν ἀντεποιήσατο, ἅμα δὲ καὶ
τὴν ἐναντίαν ἐνεχείρησεν στάσιν. ἀΐδιον μὲν γὰρ τὸ πᾶν καὶ ἀκίνητον ἀπο-
φαίνεται [χαὶ] κατὰ τὴν τῶν πραγμάτων ἀλήϑειαν" εἶναι γὰρ αὐτό “μοῦνον --
ἀγένητον᾽ [fr. 8, 41. γένεσιν δὲ τῶν ud ὑπόληψιν ψευδῆ δοχούντων εἶναι.
καὶ τὰς αἰσϑήσεις ἐχβάλλει ἐκ τῆς ἀληϑείας. φησὶ δὲ ὅτι εἴ τι παρὰ τὸ ὃν
ὑπάρχει, τοῦτο οὐκ ἔστιν Ov' τὸ δὲ μὴ ὃν ἐν τοῖς ὅλοις οὐκ ἔστιν. οὕτως
οὖν τὸ ὃν ἀγένητον ἀπολείπει" λέγει δὲ τὴν γῆν τοῦ πυχνοῦ χαταρρυέντος
ἀέρος γεγονέναι [aus Theophrasts Phys. Dox. wie im Folgenden N. 28]

93. Hırror. Ref. 111 [Dox. 564] χαὶ γὰρ χαὶ II. ἕν μὲν τὸ πᾶν ὑποτί-
ϑεται αἰδιόν τε καὶ ἀγένητον καὶ σφαιροειδὲς οὐδὲ αὐτὸς ἐχφεύγων τὴν τῶν
πολλῶν δόξαν πῦρ λέγων καὶ γῆν τὰς τοῦ παντὸς ἀρχᾶς, τὴν μὲν γῆν ὡς ὕλην
τὸ δὲ πῦρ ὡς αἴτιον καὶ ποιοῦν. τὸν κόσμον ἔφη φϑείρεσϑαι, ὧι δὲ τρόπωι,
οὐχ εἶπεν. ὁ αὐτὸς δὲ εἶπεν ἀίδιον εἶναι τὸ πᾶν καί οὐ γενόμενον καὶ σφαιρο-
ειδὲς zul ἕμοιον, οὐκ ἔχον δὲ τόπον ἐν ξαυτῶι, καὶ ἀκίνητον καὶ πεπερασμένον.

94. Arıstor. Metaph. A 5. 986° 18 II. μὲν γὰρ ἔοικε τοῦ κατὰ τὸν λόγον
ἑνὸς ἅπτεσϑαι χτλ. (vgl. 5. 45 π. 80). 21 TI. δὲ μᾶλλον βλέπων [βλέπων lässt
E u. Simpl. ἃ. οδοὶ. 560, 3 aus] ἔοιχέ που λέγειν. παρὰ γὰρ τὸ ὃν τὸ un ὃν
οὐδὲν ἀξιῶν εἶναι, ἐξ ἀνάγκης ἕν οἴεται εἶναι τὸ ὃν zul ἀλλο οὐδέν ... ἀναγ-
χαζόμενος δ᾽ ἀχολουϑεῖν τοῖς φαινομένοις καὶ τὸ ἕν μὲν κατὰ τὸν λόγον, πλείω
δὲ χατὰ τὴν αἴσϑησιν ὑπολαμβάνων εἶναι, δύο τὰς αἰτίας χαὶ δύο τὰς ἀρχὰς
πάλιν τίϑησι, ϑερμὸν καὶ ψυχρόν, οἷον πῦρ καὶ γῆν λέγων. τούτων δὲ κατὰ
μὲν τὸ ὃν τὸ ϑερμὸν τάττει, ϑάτερον δὲ χατὰ τὸ μὴ ὃν [cf. Alex. h.1.p. 45, 2].

25. — de caelo 1. 29814 οἱ μὲν γὰρ αὐτῶν ὅλως ἀνεῖλον γένεσιν
χαί φϑοράν᾽ οὐϑὲν γὰρ οὔτε γίγνεσθαί φασιν οὔτε φϑείρεσϑαι τῶν ὄντων,
ἀλλὰ μόνον δοκεῖν ἡμῖν, οἷον οἱ περὶ Μέλισσόν τε καὶ Παρμενίδην, οὺς εἰ καὶ
τἄλλα λέγουσι χαλῶς, ἀλλ᾽ οὐ φυσιχῶς γε δεῖ νομίσαι λέγειν᾽ τὸ γὰρ εἶναι
ἄττα τῶν ὄντων ἀγένητα καὶ ὅλως ἀκίνητα μᾶλλον ἐστιν ἑτέρας καὶ προτέρας
ἢ τῆς φυσικῆς σκέψεως. de gen. et com. AS p. 8262 18 ἐχ μὲν οὖν τούτων
τῶν λόγων ὑπερβάντες τὴν αἴσϑησιν καὶ παριδόντες αὐτὴν ὡς τῶι λόγωι δέον
ἀχολουϑεῖν ἕν zul ἀκίνητον τὸ πᾶν εἶναί φασι καὶ ἄπειρον ἔνιοι" τὸ γὰρ πέρας

A. 20—30. LEBEN UND LEHRE. 113

περαίνειν ἂν πρὸς τὸ κενόν. οἱ μὲν οὖν οὕτως χαὶ διὰ ταῦτας τὰς αἰτίας

ἀπεφήναντο περὶ τῆς ἀληϑείας. ἔτι δὲ ἐπὶ μὲν τῶν λόγων δοκεῖ ταῦτα συμ-
βαίνειν, ἐπὶ δὲ τῶν πραγμάτων μανίαι παραπλήσιον εἶναι τὸ δοξάζειν οὕτως
(Philop. z. ἃ. St. 157, 27 μέμφεται τοὺς περὶ Παρμενίδην, ὅτι ἐνόμισαν τῆι μὲν
ἐναργείαι τῶν πραγμάτων μὴ δεῖν ὅλως προσέχειν, μόνηι δὲ τῆι τῶν λόγων
ἀχολουϑίαι).

26. Prato Theaet. 151 Α ἐὰν δὲ οἱ τοῦ ὅλου στασιῶται ἀληϑέστερα λέ-
γειν δοχῶσι, φευξόμεϑα παρ᾽ αὐτοὺς ἀπ᾽ αὖ τῶν τὰ ἀκίνητα χινούντων. NEXT.
adv. math. X 46 μὴ εἶναι δὲ [sc. τὴν zivnow] ot περὶ Παρμενίδην καὶ έλισσον,
οὺς ὃ ᾿ἀριστοτέλης fin einem seiner Dialoge mit Anspielung auf die Platonische
Stelle] στασιώτας τε καὶ ἀφυσίχους κέχληκεν, στασιώτας μὲν ἀπὸ τῆς στά-
σεως, ἀφυσίχους δὲ ὅτι ἀρχὴ κινήσεώς ἐστιν ἢ φύσις, ἣν ἀνεῖλον φάμενοι μηδὲν
χινεῖσϑαι.

27. Arıst. phys. Γ 6. 207119 οὕτω γὰρ δριζόμεϑα τὸ ὅλον, οὗ μηϑὲν ἄπε-
στιν οἷον ἄνϑρωπον ὅλον ἢ κιβωτόν. ὥσπερ δὲ τὸ καϑ᾽ ἕχαστον οὕτω χαὶ
τὸ χυρίως οἷον τὸ ὅλον οὗ μηδέν ἐστιν ἔξω" οὗ δ᾽ ἐστὶν ἀπουσία ἔξω, οὐ πᾶν
ὅ τι ἂν ἀπῆι. ὅλον δὲ καὶ τέλειον ἢ τὸ αὐτὸ πάμπαν ἢ σύνεγγυς τὴν φύσιν
ἐστίν. τέλειον δ᾽ οὐδὲν μὴ ἔχον τέλος᾽ τὸ δὲ τέλος πέρας. διὸ βέλτιον οἴη-
τέον Παρμενίδην Μελίσσου εἰρηχέναι᾽ ὁ μὲν γὰρ τὸ ἄπειρον ὅλον φησίν, ὃ
δὲ τὸ ὅλον πεπεράνϑαι ἡ μεσσόϑεν ἐσοπαλές᾽ (fr. 8, 44).

28. Sımpr. phys. 115, 11 τὸν Παρμενίδου λόγον, ὡς ὃ ᾿Αλέξανδρος ἱστορεῖ,
ὃ μὲν Θεόφραστος [Phys. Op. 7; Dox. 488] οὕτως ἐχτίϑεται ἐν τῶι πρώτωι τῆς
Φυσιχῆς ἱστορίας “To παρὰ τὸ ὃν οὐκ ὄν᾽ τὸ οὐχ ὃν οὐδέν᾽ ἕν ἄρα τὸ ὀν᾽,
Εὔδημος δὲ οὕτως ‘To παρὰ τὸ ὃν οὐχ ὄν, ἀλλὰ καὶ μοναχῶς λέγεται τὸ ὀν" ἕν
ἄρα τὸ ὄν. τοῦτο δὲ εἰ μὲν ἀλλαχοῦ που γέγραφεν οὕτως σαφῶς Εὔδημος, οὐχ
ἔχω λέγειν" ἐν δὲ τοῖς Φυσικοῖς [fr. 11] περὲ Παρμενίδου τάδε γράφει, ἐξ ὧν ἴσως
νυναγαγεῖν τὸ εἰρημένον δυνατόν" “I. δὲ οὐ φαίνεται δειχνύειν ὅτι ὃν τὸ ὄν,
οὐδὲ εἴ τις αὐτῶι συγχωρήσειε μοναχῶς λέγεσϑαι τὸ ὃν, εἰ μὴ τὸ ἐν τῶι τί
χατηγορούμενον ἑχάστου ὥσπερ τῶν ἀνϑρώπων ὃ ἄνϑρωπος. καὶ ἀποδιδομέ-
vov τῶν λόγων χαϑ'᾽ ἕχαστον ἐνυπάρξει ὃ τοῦ ὄντος λόγος ἐν ἅπασιν εἷς καὶ
ὁ αὐτὸς ὥσπερ καὶ ὃ τοῦ ζώιου ἐν τοῖς ζώιοις. ὥσπερ δὲ εἰ πάντα εἴη τὰ ὄντα
χαλὰ καὶ μηϑὲν εἴη λαβεῖν ὃ οὐκ ἔστι χαλόν, χαλὰ μὲν ἔσται πάντα, οὐ μήν
ἕν γε τὸ καλὸν ἀλλὰ πολλά (τὸ μὲν γὰρ χρῶμα χαλὸν ἔσται τὸ δὲ ἐπιτήδευμα
τὸ δὲ δτιδήποτε), οὕτω δὴ καὶ ὄντα μὲν πάντα ἔσται, ἀλλ᾽ οὐχ ἕν οὐδὲ τὸ αὐ-
τό" ἕτερον μὲν γὰρ τὸ ὕδωρ, ἄλλο δὲ τὸ πῦρ. Παρμενίδου μὲν οὖν (οὐχ
ἂν) ἀγασϑείη τις ἀναξιοπίστοις ἀχολουϑήσαντος λόγοις καὶ ὑπὸ τοιούτων
ἀπατηϑέντος, ἃ οὔπω τότε διεσαφεῖτο (οὔτε γὰρ τὸ πολλαχῶς ἔλεγεν οὐδεὶς
ἀλλὰ Πλάτων πρῶτος τὸ δισσὸν εἰσήγαγεν, οὔτε τὸ χαϑ᾽ αὑτὸ καὶ χατὰ συμ-
βεβηκός)" φαίνεταί τε ὑπὸ τούτων διαψευσϑῆναι. ταῦτα δὲ ἐχ τῶν λόγων χαὶ
ἐκ τῶν ἀντιλογιῶν ἐϑεωρήϑη χαὶ τὸ συλλογίξεσϑαι" οὐ γὰρ συνεχωρεῖτο; εἰ μὴ
φαίνοιτο ἀναγχαῖον. οἱ δὲ πρότερον ἀναποδείχτως ἀπεφαίνοντο ᾿

29. Art. 1 24,1 [Dox. 320] II. χαὶ Μέλισσος ἀνήιρουν γένεσιν καὶ φϑορὰν
διὰ τὸ νομίζειν τὸ πᾶν ἀκίνητον.

30. Ammon. de interpr. Ῥ. 133, 16 Busse πρῶτον μὲν γάρ, ὡς ὃ Τίμαιος
[p- 2106] ἡ ἡμᾶς ἐδίδαξε χαὶ αὐτὸς ὃ “Αριστοτέλης ϑεολογῶν ἀποφαίνεται χαὶ πρὸ
τούτων ὃ Π., οὐχ ὃ παρὰ Πλάτωνι μόνον [p. 137 A], ἀλλὰ καὶ ὃ ἐν τοῖς οἰκείοις
ἔπεσιν, οὐδέν ἔστι παρὰ τοῖς ϑεοῖς οὔτε παρεληλυϑὸς οὔτε μέλλον, el γε τούτων
μὲν ἑχάτερον 002 ὄν, τὸ μὲν οὐχέτι τὸ δὲ οὔπω, καὶ τὸ μὲν μεταβεβληχὸς τὸ

1915, Fragm. ἃ. Vorsokr, 8

114 18. PARMENIDES

δὲ πεφυχὸς μεταβάλλειν, τὰ δὲ τοιαῦτα τοῖς οντως οὖσι zul μεταβολὴν οὐδὲ
xar’ ἐπίνοιαν ἐπιδεχομένοις προσαρμόττειν ἀμήχανον.

31. Aer. 1 1,26 [Dox. 803] II. τὸ ἀκίνητον καὶ πεπερασμένον σφαιροειδές
[sc. ϑεὸν εἶναι].

82. --- [25,3 [Dox. 321] II. καὶ Δημόχριτος πάντα χατ ἀνάγχην᾽ τὴν
αὐτὴν δὲ εἶναι εἱμαρμένην καὶ δίχην καὶ πρόνοιαν καὶ χοσμοποιόν. [Theodor.
fügt χαὶ δαίμονα zu, vielleicht aus Aet. Π΄Ί, 1 vgl.n. 81].

33. Cem. protr. 5, 64 p. 55 Pott. IT. δὲ ὃ Ἐλεάτης ϑεοὺς εἰσηγήσατο πῦρ
χαὶ γῆν.

34. Ῥαστ. adv. Colot. 18 p. 1114 ὁ δ᾽ [Parm.] ἀναιρεῖ μὲν οὐδετέραν φύσιν
[sc. τῶν νοητῶν καὶ δοξαστῶν), ἑξχατέραι δ᾽ ἀποδιδοὺς τὸ προσῆχον εἰς μὲν
τὴν τοῦ ἑνὸς καὶ ὄντος ἰδέαν τίϑεται τὸ »οητόν, ὃν μὲν ὡς aldıov καὶ
ἄφϑαρτον, ὃν δ᾽ ὁμοιότητι πρὸς αὑτὸ χαὶ τῶι μὴ δέχεσϑαι διαφορὰν προσαγο-
ρεύσας, εἰς δὲ τὴν ἄτακτον χαὶ φερομένην τὸ αἰσϑητόν, ὧν χαὶ κριτήριον ἰδεῖν
ἔστιν “ἠμὲν -- ἦτοφ᾽ (fr. 1, 29] τοῦ νοητοῦ καὶ χατὰ ταὐτὰ ἔχοντος ὡσαύτως
ἁπτόμενον “ἠδὲ ---ἀληϑής᾽ [fr. 1, 80] διὰ τὸ παντοδαπὰς μεταβολὰς zul πάϑη
χαὶ ἀνομοιότητας δεχομένοις ὁμιλεῖν πράγμασι. SIMPL. phys. 39, 10 δοξαστὸν
οὖν χαὶ ἀπατηλὸν τοῦτον χαλεῖ τὸν λόγον οὐχ ὡς ψευδή ἁπλῶς, ἀλλ᾽ ὡς ἀπὸ
τῆς νοητῆς ἀληϑείας εἰς τὸ φαινόμενον χαὶ δοχοῦν τὸ αἰσϑητὸν ἐχπεπτωχότα.
ibid. p. 25, 15 χαὶ τῶν πεπερασμένας [80. ἀρχὰς λεγόντων] οἱ μὲν δύο, ὡς I.
ἐν τοῖς πρὸς δόξαν, πῦρ καὶ γῆν ἢ μᾶλλον φῶς χαὶ σχότος.

35. Arısr. de gen. et corr. Β 8. 8800 18 οἱ δ᾽ εὐθὺς δύο ποιοῦντες ὥσπερ
Π. πῦρ καὶ γῆν, τὰ μεταξὺ μείγματα ποιοῦσι τούτων οἷον ἀέρα καὶ ὕδωρ. Β 9.
33623 ἐπειδὴ γὰρ πέφυχεν, ὥς φασι, τὸ μὲν ϑερμὸν διακρίνειν τὸ δὲ ψυχρὸν
συνιστάναι καὶ τῶν ἄλλων ἕχαστον τὸ μὲν ποιεῖν τὸ δὲ πάσχειν, ἐκ τούτων λέ-
γουσι καὶ διὰ τούτων ἅπαντα τἄλλα γίγνεσϑαι χαὶ φϑείρεσϑαι. (το. Ac. Π 37,
118 P.ignem qui moveat, terram quae ab eo formetur [aus Theophr. Phys. op.
3. 112:n,231.

86. Art. ΠΊ, 2 [Dox. 327] Θαλῆς... Iaou.... ἕνα τὸν χύσμον. 4,11
[Dox.332] Ξενοφάνης, Π., Μέλισσος ἀγένητον χαὶ αἰδιον καὶ ἄφϑαρτον τὸν κόσμον.

81. -- 11,1 [Ὁ. 8856] II. στεφάνας εἶναι περιπεπλεγμένας, ἐπαλλήλους,
τὴν μὲν ἐχ τοῦ ἀραιοῦ, τὴν δὲ &x τοῦ πυχνοῦ᾽" μικτὰς δὲ ἄλλας ἐκχ φωτὸς
χαὶ σχότους μεταξὺ τούτων. καὶ τὸ περιέχον δὲ πάσας τείχους δίχην στερεὸν
ὑπάρχειν, dp ὧι πυρώδης στεφάνη, καὶ τὸ μεσαίτατον πασῶν [scil. στερεὸν
ὑπάρχει»), * * * περὶ ὃν πάλιν πυρώδης [scil. στεφάνη]. τῶν δὲ συμμιγῶν τὴν
μεσαιτάτην ἁπάσαις (ἀρχήν τε καὶ <alrlav) κινήσεως καὶ γενέσεως ὑπάρχειν,
ἥντινα καὶ δαίμονα χυβερνῆτιν καὶ χληροῦχον ἰχληιδοῦχον aus fr. 1, 14 Fülle-
born] Enovoudss Δίκην TE καὶ ᾿Ανάγχην "πὰ 8, 80 all. zul τῆς μὲν γῆς ἀπό-
κρισιν εἶναι τὸν ἀέρα διὰ τὴν βιαιοτέραν αὐτῆς ἐξατμισϑέντα πίλησιν, τοῦ δὲ
πυρὸς ἀναπνοὴν τὸν ἥλιον καὶ τὸν γαλαξ iav [vgl. fr. 11, 2] χύχλον. συμμιγῆ
δ᾽ ἐξ ἀμφοῖν εἶναι τὴν σελήνην, τοῦ τ᾽ ἀέρος καὶ τοῦ πυρός. περιστάντος δ᾽
ἀνωτάτω πάντων τοῦ αἰϑέρος ὑπ αὐτῶι τὸ πυρῶδες ὑποταγῆναι τοῦϑ᾽ ὅπερ
χεχλήχαμεν οὐρανόν, ὑφ᾽ ὧι [οὗ hdss.: corr. Krische] 767 τὰ περίγεια. Cıc.
de nat. deor. 112, 28 nam P. quidem commenticium quiddam coronae simile effieit
(stefanen appellat), continente ardore [continentem ardorum B!] lueis orbem, qui
cingit caelum, quem appellat deum, in quo neque figuram divinam neque sensum
quisguam suspicari potest, multaque eiusdem (modi) monstra: quippe qui .Bel-
lum, qui Discordiam, qui Qupiditatem ceteraque generis eiusdem ad deum revocat

A. 30—46. LEHRE. 115

quae vel morbo vel somno vel oblivione vel vetustate delentur,; eademque de side-
ribus, quae reprehensa in alio iam in hoc omittantur.

38. Art. II 11,1 [D. 389] Ἀναξιμένης χαὶ II. τὴν περιφορὰν τὴν ἐξωτάτω
τῆς γῆς εἶναι τὸν οὐρανόν. 8 4 [D. 340] II. Ἡράχλειτος. Στράτων, Ζήνων
πύρινον εἶναι τὸν οὐρανόν.

89, --- ΤΙ 13,8 [Ὁ.. 842] II. καὶ Ἡράκλειτος πιλήματα πυρὸς τὰ ἄστρα.

40. Anonym. Byzanr. ed. Treu p. 52, 19 [Isag. in Arat. II 14 p. 818, 15
Maass] χαὶ τῶν μὲν ἀπλανῶν τῶν σὺν τῶι παντὶ περιαγομένων Ta μὲν ἀχατονό-
μαστα ἡμῖν καὶ ἀπερίληπτα, ὡς καὶ II. ὃ φυσικὸς εἴρηκε, τὰ ὁὲ κατωνομασμένα
ἕως ἕχτου μεγέϑους χίλιά εἰσι κατὰ τὸν Ἄρατον.

41. Arr. 1120, 8. [Ὁ. 849] II. χαὶ Μητρόδωρος πύρινον ὑπάρχειν τὸν ἥλιον.

42. — ΤΙ 25, 8 [D. 366] IT. πυρίνην [sc. εἶναι τὴν σελήνην]. 26,2 [D. 357]
II. ἴσην τῶι ἡλίωι |sc. εἶναι τὴν σελήνην] χαὶ γὰρ ἀπ᾽ αὐτοῦ φωτίζεται [γὰρ
Stob. Plut. (Eus.): fehlt Plut. (ABGal.); φωτίζεσϑαι Zeller]. 28,5 [D. 368] Θαλῆς
πρῶτος ἔφη ὑπὸ Tot ἡλίου φωτίζεσϑαι. Πυϑαγόρας, Παρμ.- .. . ὁμοίως.

48. — II 20, 82 [D. 349] Π. τὸν ἥλιον καὶ τὴν σελήνην ἐκ τοῦ γαλαξίου
χύχλου ἀποχριϑῆναι, τὸν μὲν ἀπὸ τοῦ ἀραιοτέρου μίγματος ὃ δὴ ϑερμόν, τὴν
δὲ ἀπὸ τοῦ πυχνοτέρου ὅπερ ψυχρόν.

44. — VIII 48 (Pythagoras) ἀλλὰ μὴν zul τὸν οὐρανὸν πρῶτον ὀνο-
μάσαι κόσμον χαὶ τὴν γῆν στρογγύλην, ὡς δὲ Θεόφραστος [Phys. Op. 17]
Παρμενίδην, ὡς δὲ Ζήνων Ἡσίοδον. οἷ. A 1 p.48,10. Arr. III 15,7 [D. 380]
Π., Δημόχριτος διὰ τὸ πανταχόϑεν ἴσον ἀφεστῶσαν μένειν ἐπὶ τῆς ἰσορροπίας
οὐχ ἔχουσαν αἰτίαν δι᾿ ἣν δεῦρο μᾶλλον ἢ ἐχεῖσε ῥέψειεν av‘ διὰ τοῦτο μόνον
μὲν χραδαίνεσϑαι, μὴ κινεῖσϑαι de. THEOLoG. arithm. p. 654. Ast. aus Anatolios
πρὸς τούτοις φασὶ περὶ τὸ μέσον τῶν τεσσάρων στοιχείων κεῖσϑαί τινα &va-
δικὸν διάπυρον χύβον, οὗ τὴν μεσότητα τῆς ϑέσεως καὶ Ὅμηρον εἰδέναι λέγοντα
“τόσσον ἔνερϑ᾽ ᾿Αίδεω ὅσον οὐρανός ἐστ᾽ ἀπὸ γαίης [Θ 16]. ἐοίκασι δὲ κατά γε
ταῦτα κατηχολουϑηχέναι τοῖς Πυϑαγορείοις οἵ τε περὶ ᾿Εμπεδοχλέα χαὶ Παρμε-
vidnv καὶ σχεδὸν οἱ πλεῖστοι τῶν πάλαι σοφῶν, φάμενοι τὴν μοναδικὴν φύσιν
Ἕστίας τρόπον ἐν μέσῳ ἱόρῦσϑαι χαὶ διὰ τὸ ἰσόρροπον φυλάσσειν τὴν αὐτὴν
ἕόραν.

45. Art. IV 3,4 (D.388] II. δὲ καὶ Ἵππασος πυρώδη [se. εἶναι τὴν ψυχήν].
Macror. 8. 5. 14,20 Parmenides ex terra et igne [sc. animam esse]. Art. ΓΥ͂ 5,5
[D. 391] Π. ἐν ὅλωι τῶι ϑώρακι τὸ ἡγεμονικόν. Π. καὶ Eunsdoxing καὶ Δημό-
χριτὸος ταὐτὸν νοῦν χαὶ ψυχήν, χαϑ᾽ οὺς οὐδὲν ἂν ein ζῶιον ἄλογον χυρίως.

46. THEOPHR. de sensu 1 [D. 499] περὶ δ᾽ αἰσϑήσεως αἱ μὲν πολλαὶ καὶ
χαϑόλου δόξαι δύ᾽ εἰσιν᾽ οἱ μὲν γὰρ τῶι ὁμοίωι ποιοῦσιν, οἱ δὲ τῶι ἐναντίωι.
Π. μὲν καὶ ᾿Ἐμπεδοχλῆς χαὶ Πλάτων τῶι ὁμοίωι, οἱ δὲ περὲ Ἀναξαγόραν καὶ
Ἡράχλ gırov τῶι ἐναντίωι. 3 II. μὲν γὰρ ὅλως οὐδὲν ἀφώριχεν ἀλλὰ μόνον ὅτι
ὁυοῖν 6 ὄντοιν στοιχείοιν κατὰ τὸ ὑπερβάλλον ἐστὶν ἡ γνῶσις. ἐὰν γὰρ ὑπεραίρηι τὸ
ϑερμὸν n τὸ ψυχρόν, ἄλλην γίνεσθαι τὴν διάνοιαν, βελτίω δὲ καὶ καϑαρωτέραν
τὴν διὰ τὸ ϑερμόν" οὐ μὴν ἀλλὰ zul ταύτην δεῖσθαί τινος συμμετρίας" ὡς
γὰρ ἑκάστοτε, φησίν, ἔχει — vonua' (fr. 16). τὸ γὰρ αἰσϑάνεσϑαι χαὶ τὸ
φρονεῖν ὡς ταὐτὸ λέγει" διὸ καὶ τὴν μνήμην καὶ τὴν λήϑην ἀπὸ τούτων [nänl.
ϑερμὸν u. ψυχρὸ» γίνεσϑαι διὰ τῆς χράσεως" ἂν d ἰσάζωσι τῆι μίξει, πότερον
ἔσται φρονεῖν ἢ οὐ; χαὶ τίς ἢ διάϑεσις, οὐδὲν ἔτι διώρικεν. ὅτι δὲ καὶ τῶι
ἐναντίωι χαϑ᾽ αὑτὸ ποιεῖ τὴν αἰσϑησιν, φανερὸν ἐν οἷς φησι τὸν vexgöv φωτὸς
μὲν zul ϑερμοῦ χαὶ φωνῆς οὐκ αἰσϑάνεσϑαι διὰ τὴν ἔχλειψιν τοῦ πυρός, ψυχροῦ

116 18. PARMENIDES

δὲ καὶ σιωπῆς zei τῶν ἐναντίων αἰσϑάνεσθϑαι. zul ὅλως δὲ πᾶν τὸ ὃν ἔχειν
τινὰ γνῶσιν. οὕτω μὲν οὖν αὐτὸς ἔοιχεν ἀποτέμνεσϑαι τῇ φάσει τὰ συμβαί-
vovra δυσχερῆ διὰ τὴν ὑπόληψιν.

47. Axr. IV 9, 6 [D. 397b1] Π., ’Eunedoxing, Ἀναξαγόρας, Δημόχριτος,
Ἐπίχουρος, Ἡρακλείδης παρὰ τὰς συμμετρίας τῶν πόρων τὰς zara μέρος al-
σϑήσεις γίνεσϑαι τοῦ οἰχείου τῶν αἰσϑητῶν ἑχάστου Exaornı ἐναρμόττοντος.

48. Arı.(?) IV 18, 9. 10 [D. 404] Ἵππαρχος axtivag φησιν ἀφ᾽ ἑχατέρου
τῶν ὀφθαλμῶν ἀποτειγομένας τοῖς πέρασιν αὑτῶν οἱονεὶ χειρῶν ἐπαφαῖς
περιχαϑαπτούσας τοῖς ἐχτὸς σώμασι τὴν ἀντίληψιν αὐτῶν πρὸς τὸ δρατικὸν
ἀναδιδόναι. ἔνιοι χαὶ Πυϑαγόραν τῆι δόξηι ταύτηι συνεπιγράφουσιν ἅτε δὴ βε-
βαιωτὴν τῶν μαϑημάτων χαὶ πρὸς τούτωι Παρμενίδην ἐμφαίνοντα τοῦτο διὰ
τῶν ποιημάτων.

49. PurLopem. Rhet. fr. inc. 3,7 [1169 Sudh.] οὐδὲ χατὰ II. χαὶ Μέλισσον
ὃν τὸ πᾶν λέγοντας εἶναι καὶ διὰ τὸ τὰς αἰσϑήσεις ψευδεῖς εἶναι. Art.IV 9,1
[D. 396,12] Πυϑαγόρας, ᾿Εμπεδοχλῆς, Ξενοφάνης, I. ψευδεῖς εἶναι τὰς ἀισϑήσεις.

50. Art. ΙΝ 9, 14 [Ὁ. 898] Π., ᾿Εμπεδοχλῆς ἐλλείψει τροφῆς τὴν ὄρεξιν
[se. yivsodaı).

51. CENSORIN. 4, 8 Empedocles ... tale quiddam confirmat. primo membra
singula ex terra quasi praegnate passim edita deinde coisse et effecisse solidi
hominis materiam igni simul et umori permixtam ... haec eadem opinio etiam in
Parmenide Veliensi fwit pauculis exceptis ab Empedocle dissensis(?). vgl. Aet.
V 19,5 (Emped.)

52. Arıst. de part. anim. B 2 6482 25 ἔνιοι γὰρ τὰ ἔνυδρα τῶν πεζῶν
ϑερμότερά φασιν εἶναι, λέγοντες ὡς ἐπανισοῖ τὴν ψυχρότητα τοῦ τόπου ἢ τῆς
φύσεως αὐτῶν ϑερμότης χαὶ τὰ ἄναιμα τῶν ἐναίμων χαὶ τὰ ϑήλεα τῶν ἀρ-
ρένων, οἷον 1. τὰς γυναῖχας τῶν ἀνδρῶν ϑερμοτέρας εἶναί φησι καὶ ἕτεροί
τινες, ὡς διὰ τὴν ϑερμότητα χαὶ πολυαιμούσαις γινομένων τῶν γυναιχείων,
᾿Εμπεδοχλῆς δὲ τοὐναντίον.

53. Aer. V 7,2 [D. 419] nach Empedokles II. ἀντιστρόφως" τὰ μὲν πρὸς
ταῖς ἄρχτοις ἄρρενα βλαστῆσαι (τοῦ γὰρ πυχνοῦ μετέχειν πλείονος), τὰ δὲ πρὸς
ταῖς μεσημβρίαις ϑήλεα παρὰ τὴν ἀραιότητα. ὃ 4 [D. 420] ᾿ἀναξαγόρας II. τὰ
μὲν ἐκ τῶν δεξιῶν [sc. σπέρματα] καταβάλλεσϑαι εἰς τὰ δεξιὰ μέρη τῆς μήτρας
τὰ δ᾽ ἐκ τῶν ἀριστερῶν εἰς τὰ ἀριστερά. εἰ δ᾽ ἐναλλαγείη τὰ τῆς χαταβολῆς,
γίνεσϑαι ϑήλεα. cf. Arıst. de gen. anim 41. 108" 30 φασὲ γὰρ οἱ μὲν ἐν τοῖς
σπέρμασιν εἶναι ταύτην τὴν ἐναντίωσιν εὐϑύς, οἷον ᾿Αναξαγόρας καὶ ἕτεροι τῶν
φυσιολόγων" γίνεσϑαί τε γὰρ ἐκ τοῦ ἄρρενος τὸ σπέρμα τὸ δὲ ϑῆλυ παρέχειν
τὸν τόπον χαὶ εἶναι τὸ μὲν ἄρρεν ἐκ τῶν δεξιῶν τὸ δὲ ϑῆλυ ἐχ τῶν ἐριστε-
ρῶν, καὶ τῆς ὑστέρας τὰ μὲν ἄρρενα ἐν τοῖς δεξιοῖς εἶναι τὰ δὲ ϑήλεα ἐν τοῖς
ἀριστεροῖς. ÜENSORIN. ὅ, 2 igitur semen unde exeat inter sapientiae professores
non constat. Parmenides enim tum ex dextris tum e laevis partibus oriri putavit.

54. Arr. V 11,2 [D. 422] II. ὅταν μὲν ἀπὸ τοῦ δεξιοῦ μέρους τῆς μή-
τρας ὃ γόνος ἀποχριϑῆι, τοῖς πατράσιν, ὅταν δὲ ἀπὸ τοῦ ἀριστεροῦ, ταῖς
μητράσιν [80. ὅμοια τὰ τέχνα γίνεσϑαι] CENSORIN. 6, 8 ceterum Parmenidis sen-
tentia est, cum dexterae parles semina dederint, tunc filios esse patri consimiles,
cum laevae, tunc matri. 6,5 at inter se certare feminas et maris et penes utrum
victoria sit, eius habitum referri auctor est Parmenides. Vgl. Lacrant. de
opificio 12, 12 dispares quoque naturae hoc modo fieri putantur: cum forte in
laevam uteri partem masculinae stirpis semen inciderit, marem quidem gigni

A. 46-54. LEHRE. B. FRAGM. 1,1.2. ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩΣ 117

opinatio est, sed quia sit in feminina parte conceptus, aliquid in se habere femi-
neum supra quam decus virile patiatur, vel formam insignem vel nimium cando-
rem vel corporis levitatem vel artus delicatos, vel staturam brevem vel vocem
gracilem vel animum inbecillum vel ex his plura. item si partem in dexteram
semen feminini generis influxerit, feminam quidem procreari, sed quomiam in
masculina parte concepta sit, habere in se aliquid virtlitatis ultra quam sexus
ratio permittat, aut valida membra aut immoderatam longitudinem aut fuscum
colorem aut hispidam faciem aut vultum indecorum aut vocem robustam aut
animum audacem aut ex his plura (vgl. fr. 18).

B. FRAGMENTE.

ITAPMENIAOY ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩΣ.

1 [1---82. 52—57 Karst., 1—32. 34—37 Stein.] 1—30. 33—38 Sexr. VII
111sqq. ὁ δὲ γνώριμος αὐτοῦ [des Xenophanes] II. τοῦ μὲν δοξαστοῦ λόγου
χατέγνω, φημὶ δὲ τοῦ ἀσϑενεῖς ἔχοντος ὑπολήψεις, τὸν δ᾽ ἐπιστημονικόν,
τουτέστι τὸν ἀδιάπτωτον, ὑπέϑετο χριτήριον, ἀποστὰς χαὶ τῆς τῶν αἰσϑή-
σεων πίστεως ἐναρχόμενος γοῦν τοῦ Περὶ φύσεως γράφει τὸν τρόπον τοῦτον"
“ἵπποι -- λείπεται᾽. Folgt seine Paraphrase ὃ 112—114: ἐν τούτοις γὰρ
ὃ Παρμενίδης ἵππους μέν φησιν αὐτὸν φέρειν τὰς ἀλόγους τῆς ψυχῆς δρμάς
τε χαὲ ὀρέξεις (1), χατὰ δὲ τὴν πολύφημον ὅδδὸν τοῦ δαίμονος πορεύε-
σϑαι τὴν κατὰ τὸν φιλόσοφον λόγον ϑεωρίαν, ὃς λόγος προπόμπου δαίμονος
τρόπον ἐπὶ τὴν ἁπάντων δδηγεῖ γνῶσιν (2. 8), κούρας δ᾽ αὐτοῦ προάγειν τὰς
αἰσϑήσεις (5), ὧν τὰς μὲν ἀχοὰς αἰνίττεται ἐν τῶι λέγειν ᾿ δοιοῖς --- κύ-
χλοις᾽ (7.8), τουτέστι τοῖς τῶν ὦτων, τὴν φωνὴν δι᾿ ὧν χαταδέχονται, τὰς
δὲ δράσεις Ἡλιάδας κούρας κχέχληχε (9), δώματα μὲν Nvxröc ἀπολι-
πούσας (9), ἐς φάος δὲ ὠὡσαμένας᾽ (10), διὰ τὸ μὴ χωρὶς φωτὸς γίνεσϑαι
τὴν χρῆσιν αὐτῶν. ἐπὶ δὲ τὴν “πολύποινον᾽ ἐλθεῖν Δίκην χαὶ ἔχουσαν

᾿κληῖδας duo ıBovg (14), τὴν διάνοιαν ἀσφαλεῖς ἔχουσαν τὰς τῶν πραγμάτων
καταλήψεις. ἥτις αὐτὸν ὑποδεξαμένη μ᾿ ἐπαγγέλλεται δύο ταῦτα διδάξειν
“ἡ μὲν ---ἡτορ᾽ (29), ὅπερ ἐστὶ τὸ τῆς ἐπιστήμης ἀμετακίνητον βῆμα, ἕτερον
δὲ βροτῶν δόξας ---ἀληϑύ ς᾽ (80), τουτέστι τὸ ἐν δόξηι χείμενον πᾶν, ὅτι
ἦν ἀβέβαιον. καὶ ἐπὶ τέλει προσδιασαφεῖ τὸ μὴ δεῖν αἰσϑήσεσι προσέχειν ἀλλὰ
τῶι λόγωι (88---80). μὴ γάρ σε, φησίν, “E90 — ῥηϑέντα᾽ (34-37). ἀλλ᾽ οὗτος
μὲν καὶ αὐτός, ὡς ἐχ τῶν εἰρημένων συμφανές, τὸν ἐπιστημονιχὸν λόγον χανόνα
τῆς ἐν τοῖς οὐσιν ἀληϑείας ἀναγοφεύσας ἀπέστη τῆς τῶν αἰσϑήσεων ἐπιστάσεως.
28—32 SımpL. 686]. 557,20 οἱ δὲ ἄνδρες ἐχεῖνοι διττὴν ὑπόστασιν ὑπετίϑεντο,
τὴν μὲν τοῦ ὄντως ὄντος τοῦ νοητοῦ, τὴν δὲ τοῦ γινομένου τοῦ αἰσϑητοῦ,
ὅπερ οὐχ ἠξίουν χαλεῖν ὃν ἁπλῶς, ἀλλὰ δοχοῦν ὄν. διὸ περὶ τὸ ὃν αλήϑειαν
εἶναί φησι, περὶ δὲ τὸ γινόμενον δόξαν. λέγει Bo 6.1.“ χρεὼ — περῶντα..

irczoı ταί μὲ φέρουσιν, ὅσον τ΄ ἐπὶ ϑυμὸς ἱχάνοι,
΄ > ER ei x - 2ὕ,
πέμτσιον, ἐπτεί u ἐς ὁδὸν βῆσαν πολύφημον ἄγουσαι

1. Das Rossegespann, das mich trägt, zog mich fürder, soweit
ich nur wollte, nachdem es mich auf den vielgerühmten Weg der

118 18. PARMENIDES

δαίμονος, ἣ χατὰ save’ αζὐ)τὴ φέρει εἰδότα φῶτα᾽

τῆι φερόμην" τῆι γὰρ μὲ πολύφραστοι φέρον ἵτίσιοι

ἅρμα τιταίνουσαι, χοῦραι δ᾽ ὅδὸν ἡγεμόνευον.
ἄξων δ᾽ ἐν χνοίηισιν (ἵει) σύριγγος ἀυτήν
αἰϑόμενος (δοιοῖς γὰρ Errelyero δινωτοῖσιν

χύχλοις ἀμφοτέρωϑεν), ὅτε σττερχοίατο τυέμτύξιν

Ἡλιάδες χοῦραι, τιρολιττοῦσαι δώματα Νυχτός,

10 εἰς φάος, ὠσάμεναι χράτων ἄπο χερσὶ χαλύτσιτρας.

ἔνϑα πύλαι Νυχτός τε χαὶ Ἤματός εἰσι χελεύϑων,
χαί σφας ὑπέρϑυρον ἀμφὶς ἔχει χαὶ λάινος οὐδός"
αὐταὶ δ᾽ αἰϑέριαι ττλῆνται μεγάλοισι ϑυρέτροις.
τῶν δὲ Jin πολύποινος ἔχει χληῖδας ἀμοιβούς"

15 τὴν δὴ παρφάμεναι χοῦραι μαλαχοῖσι λόγοισιν
sceloav ἐπιφραδέως, ὥς σφιν βαλανωτὸν ὀχῆα
arırsg&wg ὥσειξ πυλέων ἄπο᾽ ταὶ δὲ ϑυρέτρων
χάσμ᾽ ἀχανὲς “τοίησαν ἀνατιτάμεναι πολυχάλχους
ἄξονας ἐν σύριγξιν ἀμοιβαδὸν εἰλίξασαι

20 γόμφοις καὶ περόνηισιν ἀρηρότε᾽ τῆι da δι᾿ αὐτῶν
ἐϑὺς ἔχον χοῦραι zart’ ἀμαξιτὸν ἅρμα χαὶ ἵσπους.

xal μὲ Fed πρόφρων ὑπεδέξατο, χεῖρα δὲ χειρί

ot

Göttin geleitet, der allein den wissenden Mann überallhin führt. Auf
diesem also fuhr ich; dorthin nämlich brachten mich die vielverstän-
digen Rosse, (5) die den Wagen zogen, und die Mädchen wiesen den
Weg. Die Achse, sich heisslaufend in den Naben, knirschte mit pfeifen-
dem Tone (denn sie ward beiderseits von zwei wirbelnden Kreisen be-
flügelt), wenn die Heliadenmädchen, welche das Haus der Nacht ver-
lassen und nun den Schleier (10) von ihrem Haupte zurückgeschlagen
hatten, die Fahrt zum Lichte beeilten. Da steht das Thor, wo sich
die Pfade des Tages und der Nacht scheiden; Thürsturz und steinerne
Schwelle hält es auseinander; das Thor selbst hat eine Füllung von
grossen Flügelthüren; die wechselnden Schlüssel verwahrt Dike, die ge-
waltige Rächerin. (15) Ihr nun sprachen die Mädchen mit Schmeichel-
worten zu und beredeten sie klug, den verpflöckten Riegel ihnen ge-
schwind von dem Thore zu stossen. Da sprang es auf und öffnete weit
den Schlund der Füllung, als sich die erzbeschlagenen Pfosten, (20) die
mit Zapfen und Dornen eingefügten, nach einander in ihren Pfannen
drehten. Dorthin mitten durchs Thor lenkten die Mädchen stracks dem
Geleise nach Wagen und Rosse. Da nahm mich die Göttin huld-
reich auf. Sie ergriff meine Rechte und sprach mich mit folgendem

B. FRAGM. 1,3—38. 2. ΠΕΡΙ ΦΥΣΕΩΣ 119

δεξιτερὴν ἕλεν, ὧδε δ᾽ ἔπος φάτο χαί μὲ προσηύδα᾽
ὦ χοῦρ᾽ ἀϑανάτοισι συνάορος ἡνιόχοισιν,

ἵσχστοις ταί 08 φέρουσιν ἱχάνων ἡμέτερον δῶ

χαῖρ᾽, ἐπεὶ οὔτι σὲ μοῖρα καχὴ zUgovseurme νέεσθαι
τήνδ᾽ ὅδόν (ἦ γὰρ ἀπ᾽ ἀνϑρώτιων ἐχτὸς χίάτου ἐστί"),
ἀλλὰ ϑέμις τε δίκη τε. χρεὼ δέ 08 πιάντα πυϑέσϑαι
ἠμὲν ᾿4ληϑείης εὐχυχλέος ἀτρεμὲς ἦτορ

80 ἠδὲ βροτῶν δόξας, ταῖς οὐχ ἔνι πιίστις ἀληϑής.

(ἀλλ᾽ ἔμπης καὶ ταῦτα μαϑήσεαι, ὡς τὰ δοχοῦντα
χρῆν δοχιμῶσ᾽ εἶναι διὰ παντὸς στάντα τιδρῶνταλ.
ἀλλὰ σὺ τῆσδ᾽ ἀφ᾽ ὅδοῦ διζήσιος εἶργε νόημα
μηδέ σ᾽ ἔϑος ττολύτιειρον ὅδὸν χατὰ τήνδε βιάσϑω,

35 γωμᾶν ἄσχοττον ὄμμα χαὶ ἠχήεσσαν ἀχουήν
χαὶ γλῶσσαν, χρῖναι δὲ λόγῳ πολύδηριν ἔλεγχον
ἐξ ἐμέϑεν δηϑέντα. μόνος δ᾽ ἔτι ϑυμὸς ὁδοῖο
λείπεται ...

τῷ
or

2 [89—92 K., 37—40 St.] Cem. Strom. 5, 15 p. 653P. ὁ δὲ ᾿Εμπεδοκλῆς
ἐν ταῖς ἀρχαῖς καὶ Φιλότητα συγχαταριϑμεῖται συγχριτιχήν τινα ἀγάπην νοῶνὶ
“ἣν — τεϑηπώς᾽ (fr. 11,2). ἀλλὰ χαὶ Παρμενίδης ἐν τῶι αὑτοῦ ποιήματι περὲ
τῆς ἐλπίδος αἰνισσόμενος τὰ τοιαῦτα λέγει “λεῦσσε -- συνιστάμενον᾽,
ἐπεὶ zul ὃ ἐλπίζων χαϑάπερ ὃ πιστεύων τῶι νῶι δρᾶι τὰ νοητὰ καὶ τὰ μέλ-
λοντα. εἰ τοίνυν φαμέν τι εἶναι δίχαιον, φαμὲν δὲ χαὶ καλόν, ἀλλὰ χαὶ ἀλή-
ϑειάν τι λέγομεν. οὐδὲν δὲ πώποτε τῶν τοιούτων τοῖς ὀφϑαλμοῖς εἰδομεν, ἀλλ᾽
ἢ μόνωι τῶι νῶι.

Worte an: Jüngling, der Du unsterblichen Lenkern gesellt (25) mit
dem Rossegespann, das Dich trägt, unserem Hause nahst, sei mir ge-
grüsst! Kein böser Stern leitete Dich auf diesen Weg (denn weit ab
fürwahr liegt er von der Menschen Pfade), sondern Recht und Ge-
rechtigkeit. So sollst Du denn alles erfahren: der wohlgerundeten
Wahrheit unerschütterliches Herz (30) und der Sterblichen Wahngedanken,
denen verlässliche Wahrheit nicht innewohnt. Doch wirst Du trotz-
dem auch das erfahren, wie man bei gründlicher Durchforschung an-
nehmen müsste, dass sich jenes Scheinwesen verhalte.e. Doch von
diesem Wege der Forschung halte Du Deinen Gedanken fern und lass
Dich nicht durch die vielerfahrene Gewohnheit auf diesen Weg zwingen,
(3) nur Deinen Blick den ziellosen, Dein Gehör das brausende, Deine
Zunge walten zu lassen: nein, mit dem Verstande bringe die vielum-
strittene Prüfung, die ich Dir riet, zur Entscheidung. Es bleibt Dir
dann nur noch Mut zu einem Wege...

120 18. PARMENIDES

2 ΛΔεῦσσε δ᾽ ὅμως ἀπεόντα νόῳ παρεόντα βεβαίως"
οὐ γὰρ ἀποτμήξει τὸ ἐὸν τοῦ ἐόντος ἔχεσϑαι
οὔτε σχιδνάμενον 7ravrnı πάντως χατὰ χόσμον
οὔτε συνιστάμενον.

3 [41.42 Κ. St.] Proc. in Parm. Ip. 708, 16 (nach 8, 25)
ξυνὸν δέ μοί ἐστιν,
önnodev ἄρξωμαι" τόϑι γὰρ πάλιν ἵξομαι αὖϑις.

4 [33—40 K., 43—50 St.] Procr. Tim. p. 248 Schn. (nach 1, 80) χαὲ πάλιν
“εἰ δ᾽ — ἀταρπόν᾽ καὶ “οὔτε-- φράσαις᾽ 3—8 Sımpr. Phys. 116, 25 εἰ
δέ τις ἐπιϑυμεῖ καὶ αὐτοῦ τοῦ Παρμενίδου ταύτας λέγοντος ἀχοῦσαι τὰς προ-
τάσεις, τὴν μὲν τὸ παρὰ τὸ ὃν οὐχ ὃν καὶ οὐδὲν λέγουσαν, ἥτις ἢ αὐτή ἐστι
τῆι τὸ ὃν μοναχῶς λέγεσϑαι, εὕρησει ἐν ἐχείνοις τοῖς ἔπεσιν" “ἡ μὲν -- φρά-
σαις.

εἰ δ᾽ ἄγ᾽ ἐγὼν ἐρέω, χόμισαι δὲ σὺ μῦϑον ἀχούσαςο,

airveg ὁδοὶ μοῦναι διζήσιός εἰσι νοῆσαι"
ἡ μὲν ὅπως ἔστιν τὸ χαὶ ὧς οὐχ ἔστι μὴ εἶναι
Πειϑοῦς ἐστι χέλευϑος (.4ληϑείηι γὰρ ὀπηδεῖ),

ὅ ἡ δ᾽ ὡς οὐχ ἔστιν τε χαὶ ὡς χρεών ἐστι μὴ εἶναι,
τὴν δή τοι φράζω πανατιευϑέα ἔμμεν ἀταρττόν"
οὔτε γὰρ ἂν γνοίης τό γε μὴ ἐὸν (οὐ γὰρ dvvorov)
οὔτε φράσαις.

5 [40 K., 50 St.] Crem. Strom. VI 28 p. 149}. ᾿ἀριστοφάνης ἔφη ᾿ δύναται
γὰρ ἴσον τῶι ὁρᾶν. τὸ vosiv' [fr. 691 K.] χαὶ πρὸ τούτου ὃ Ἐλεάτης I. “To
γὰρ --- εἴνα τ᾿ Prorm. Enn. V 1,8 ἥπτετο μὲν οὖν χαὶ II. πρότερον τῆς τοιαύ-
της δόξης χαϑόσον εἰς ταὐτὸ συνῆγεν ὃν χαὶ νοῦν χαὶ τὸ ὃν οὐχ ἐν τοῖς

2. Betrachte wie doch das Ferne Deinem Geiste zuverlässig nahe
gerückt wird. Denn Du kannst ja das Seiende nicht aus dem Zu-
sammenhange des Seienden abtrennen weder so dass es sich in seinem
Gefüge überall gänzlich auflockere noch zusammenballe.

3. Ein Gemeinsames (Zusammenhängendes) aber ist mir das Seiende,
wo ich auch beginne. Denn dorthin werde ich wieder zurückkommen.

4. Wohlan so will ich denn verkünden (Du aber nimm mein Wort
zu Ohren), welche Wege der Forschung allein denkbar sind: der eine
Weg, dass das Seiende ist und dass es unmöglich nicht sein kann, das
ist der Weg der Überzeugung (denn er folgt der Wahrheit), (5) der andere
aber, dass es nicht ist und dass dies Nichtsein notwendig sei, dieser
Pfad ist (so künde ich Dir) gänzlich unerforschbar. Denn das Nicht-
seiende kannst du weder erkennen (es ist ja unausführbar) noch aus-
sprechen.

B. FRAGM. 2—7. ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩΣ 121

αἰσϑητοῖς Eridero. τὸ γὰρ -- εἶναι᾽ λέγων καὶ ἀχίνητον λέγει τοῦτο, χαίτοι
προστιϑεὶς τὸ νοεῖν σωματιχὴν πᾶσαν κίνησιν ἐξαιρῶν ἀπ᾿ αὐτοῦ. An fr. 4
anzuschliessen.

... τὸ γὰρ αὐτὸ νοεῖν ἐστίν τε xal εἶναι.

ὁ [43—51 K., 51—59 St.] Sımer. phys. 117, 2 (nach fr. 4) ὅτι δὲ ἡ ἀντί-
φαᾶσις οὐ συναληϑεύει, δι᾿ ἐχείνων λέγει τῶν ἐπῶν di’ ὧν μέμφεται τοῖς εἰς
ταὐτὸ συνάγουσι τὰ ἀντιχείμενα᾽ εἰπὼν γὰρ “ἔστι γὰρ εἶναι — διξήσιος
(εἔργω᾽ ἐπάγειν)" “αὐτὰρ -- κέλευϑος᾽ vgl. Simpl. phys. 18, 2 μεμψάμενος
γὰρ τοῖς τὸ ὃν χαὶ τὸ μὴ ὃν συμφέρουσιν ἐν τῶι γοητῶι οἷς -- ταυτόν᾽
(6, 8. 9), χαὶ ἀποστρέψας τῆς Ödov τῆς τὸ μὴ ὃν ζητούσης ᾿ ἀλλὰ -- νγοημα
(7, 2), ἐπάγει μοῦνος κτλ. (8).

χρὴ τὸ λέγειν ve νοεῖν τ᾽ ἐὸν ἔμμεναι" ἔστι γὰρ εἶναι,

μηδὲν δ᾽ οὐχ ἔστιν᾽ τά σ᾽ ἐγὼ φράζεσϑαι ἄνωγα.
πρώτης γάρ σ᾽ ἀφ᾽ ὅδοῦ ταύτης διζήσιος (etoyo),

αὐτὰρ ἔπειτ᾽ ἀπὸ τῆς, ἣν δὴ βροτοὶ εἰδότες οὐδέν

5 σλάττονται, δίχραγοι" ἀμηχανίη γὰρ ἐν αὐτῶν

στήϑεσιν ἐϑύνει τιλαχτὸν νόογν᾽ οἱ δὲ φοροῦνται

χωφοὶ ὁμῶς τυφλοί τε, τεϑητιότες, ἄχριτα φῦλα,

οἷς τὸ στιέλεδιν TE χαὶ οὐχ εἶναι ταὐτὸν γεγόμισται

χοὺ ταὐτόν, sravrwv δὲ παλίντροτιός ἐστι χέλευϑος.

7 [52 K., 60. 61 St.] Praro Soph. 237 A Παρμενίδης δὲ ὃ μέγας, ὦ παῖ,
παισὶν ἡμῖν οὖσιν ἀρχόμενός τε καὶ διὰ τέλους τοῦτο ἀπεμαρτύρατο, πεζῆι
τὲ ὧδε ἑχάστοτε λέγων [gesprächsweise] zu) μετὰ μέτρων" οὐ γὰρ μήποτε
τοῦτ᾽ οὐδαμῆι (80 die hdss.), φησίν, εἶναι μὴ ἐόντα ἀλλὰ --νόημα.
Arıstor. Metaph. N 2. 10892 2 ἔδοξε γὰρ αὐτοῖς πάντ᾽ ἔσεσθαι ἕν τὰ ὄντα,
αὐτὸ τὸ ὄν, εἰ μή τις λύσει χαὶ ὁμόσε βαδιεῖται τῶι Παρμενίδου λόγωι “οὐ
γὰρ ---ἐόντα᾽ ἀλλ᾽ ἀνάγχη εἶναι τὸ μὴ ὃν δεῖξαι ὅτι ἔστιν.

οὐ γὰρ μήτιοτε τοῦτο δαμῆι εἶναι μὴ ἐόντα"
ἀλλὰ σὺ τῆσδ᾽ ἀφ᾽ ὅδοῦ διζήσιος εἶργε νόημα.
ee χύνουν δ χει τ 0. 0 τὸ τὰς

ὅ. Denn das Seiende denken und sein ist dasselbe.

6. Das Sagen und Denken muss ein Seiendes sein. Denn das
Sein existiert, das Nichts existiert nicht; das heiss ich Dich wohl zu
beherzigen. Es ist dies nämlich der erste Weg der Forschung, vor
dem ich Dich warne. Sodann aber auch vor jenem, auf dem da ein-
herschwanken nichts wissende Sterbliche, (5) Doppelköpfe. Denn Rat-
losigkeit lenkt den schwanken Sinn in ihrer Brust. So treiben sie hin
stumm zugleich und blind, verdutzte, urteilslose Gesellen, denen Sein
und Nichtsein für dasselbe gilt und nicht für dasselbe, für die es bei
allem einen Gegenweg giebt.

‘. Denn unmöglich kann das Vorhandensein von Nichtseiendem

zwingend erwiesen werden. Vielmehr halte Du Deine Gedanken von
diesem Wege der Forschung ferne,

122 18. PARMENIDES
%

8 [58—120 K., 62—124 St.] 1—52 Smmer. phys. 144, 25 [nach A 21] ἔχει
δὲ οὑτωσὶ τὰ μετὰ τὴν τοῦ un ὄντος ἀναίρεσιν (145) “μοῦνος — ἀκούων᾽
1—14 Ders. 78, 5 (nach ἔν. 7,2) ἐπάγει μοῦνος --πολλὰ μάλα᾽ καὶ παρα-
δίδωσι λοιπὸν τὰ τοῦ κυρίως ὄντος σημεῖα" ὡς ἀγένητον --πέδηισιν᾽. ταῦτα
δὴ περὶ τοῦ κυρίως ὄντος λέγων ἐναργῶς ἀποδείχνυσιν, ὅτι ἀγένητον τοῦτο
τὸ ὄν᾽ οὔτε γὰρ ἐξ ὄντος" οὐ γὰρ προὐπῆρχεν ἄλλο 0V' οὔτε ἐχ τοῦ μὴ ὄν-
τος᾽ οὐδὲ γὰρ ἔστι τὸ μὴ ὄν. καὶ διὰ τί δὴ τότε, ἀλλὰ μὴ zul πρότερον ἢ
ὕστερον ἐγένετο; ἀλλ᾽ οὐδὲ ἐχ τοῦ πῆι μὲν ὄντος πῆι δὲ μὴ ὄντος ὡς τὸ γενη-
τὸν γίνεται (Neuplatonische Vorstellung)‘ οὐ γὰρ ἂν τοῦ ἁπλῶς ὄντος προῦ-
πάρχοι τὸ πῆι μὲν ὃν πῆι δὲ μὴ ὄν, ἀλλὰ μετ᾽ αὐτὸ ὑφέστηχε. 8--4 Cem.
Strom. V 113 p. T16P. II. d& ... ὧδέ πως περὲ τοῦ ϑεοῦ γράφει" “πολλὰ —
ἀτρεμὲς nd ἀγένητον᾽ 38 Praro Theaet. 180 Ὁ ἄλλοι αὖ ταναντία
τούτοις ἀπεφήναντο οἷον --- ὄνομ᾽ εἶναι χαὶ ἄλλα ὅσα Μέλισσοί τε καὶ
Παρμενίδαι ἐναντιούμενοι πᾶσι τούτοις διισχυρίζονται 39 vgl. ΜΈΤΙΞ505 fr. 7
Covotti εἰ γὰρ ἔστι γῆ καὶ ὕδωρ ... καὶ τὰ ἄλλα ὅσα φασὶν οἱ ἄνϑρωποι
εἶναι ἀληϑὴῆ 42 οἵ, SIMPL. phys. 147,13 εἴπερ ἕν ἐστι ὁμοῦ τὸ πᾶν᾽ (5) καὶ ἱπεῖ-
ρας πύματον 43—45 Prar. Soph. 244E εἰ τοίνυν ὅλον ἐστίν ὥσπερ καὶ
II. λέγει ἱπάντοϑεν ---τῆι ἢ τῆν τοιοῦτόν γε ὃν τὸ ὃν μέσον τε καὶ ἔσχατα
ἔχει. Eupen. bei Simpl. phys. 148, 4 ὥστε οὐδὲ τῶι οὐρανῶι ἐφαρμόττει τὰ
παρ᾽ αὐτοῦ λεγόμενα, ὡς τινας ὑπολαβεῖν ὃ Εὐδημός φησιν [fr. 18 Sp.] ἀκού-
σαντας τοῦ -πάντοϑεν -- ὄγκωι)" οὐ γὰρ ἀδιαίρετος ὃ οὐρανός, ἀλλ᾽
οὐδὲ ὅμοιος σφαίραι, ἀλλὰ σφαῖρά ἐστιν 7 τῶν φυσικῶν ἀχριβεστάτη
44 Arısr. phys. Γ 6.207215 βέλτιον οἰητέον Παρμενίδην Μελίσσου εἰρηχέναι᾽ ὃ
μὲν γὰρ τὸ ἄπειρον ὅλον φησίν, ὃ δὲ τὸ ὅλον πεπερανϑαιἱμεσσόϑεν σοπαλές
50—61 Sımpr. phys. 38, 28 συμπληρώσας γὰρ τὸν περὲ τοῦ νοητοῦ λόγον ὃ I.
ἐπάγει ταυτί... . “ἐν τῶι -- παρελάσση 50—59 ΞΊΜΡΙ,. phys. 80, 18 μετ-
ελϑθὼν δὲ ἀπὸ τῶν νοητῶν ἐπὶ τὰ αἰσϑητὰ ὃ Π. ἤτοι ἀπὸ ἀληϑείας, ὡς αὐ-
τός φησιν, ἐπὶ δόξαν ἐν οἷς λέγει “ἐν τῶι -- ἀκούων᾽ τῶν γενητῶν ἀρχὰς
χαὶ αὐτὸς στοιχειώδεις μὲν τὴν πρώτην ἀντίϑεσιν ἔϑετο, ἣν φῶς χαλεῖ zul σχό-
τος (m) πῦρ, καὶ γῆν ἢ πυχνὸν χαὶ ἀραιὸν ἢ ταὐτὸν καὶ ἕτερον, λέγων ἐφεξῆς
τοῖς πρότερον παρακειμένοις ἔπεσιν “μορφὰς — ἐμβριϑὲς τε 52 SmpL.
phys. 141,28 ἀπατηλὸν χαλεῖ τῶν ἐπῶν τὸν κόσμον τὸν περὶ τὰς βρο-
τείους δόξας 53—59 SımpL. phys. 179, 81 χαὶ γὰρ οὗτος ἐν τοῖς πρὸς δόξαν
«ϑερμὸν χαὶ ψυχρὸν ἀρχὰς ποιεῖ" ταῦτα δὲ προσαγορεύει πῦρ καὶ γῆν [Arist.
p. 1882 20] χαὶ φῶς χαὶ νύκτα ἤτοι σχότος᾽ λέγει γὰρ μετὰ τὰ περὶ ἀλη-
ϑείας (ρ. 180) μορφὰς ---ἐμβριϑές re’. — Anzuschliessen an fr. 7.

μοῦνος δ᾽ ἔτι μῦϑος ὅδοῖο
λείπεται ὡς ἔστιν" ταύτηι δ᾽ ἐπὶ σήματ᾽ ἔασι
πολλὰ μάλ᾽, ὡς ἀγένητον ἐὸν χαὶ ἀνώλεϑρόν ἐστιν
οὖλον μουνογενές τὲ χαὶ ἀτρεμὲς ἠδ᾽ ἀτέλεστον"
ὅ οὐδέ στοτ᾽ ἦν οὐδ᾽ ἔσται, ἐπεὶ νῦν ἔστιν ὅμοῦ πᾶν,

8. So bleibt nur noch Kunde von einem Wege, dass es ein Sein
giebt. Darauf stehn gar viele Merkpfähle: weil ungeboren, ist es auch
unvergänglich, ganz, eingeboren, unerschütterlich und ohne Ende. (5) Es
war nie und wird nicht sein, weil es allzusammen nur im Jetzt vorhanden

B. FR. 8, 1—22. ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩΣ 123

ἕν, συνεχές᾽ τίνα γὰρ γένναν διζήσεαι αὐτοῦ;

πῇ πόϑεν αὐξηϑέν; εκ κ οὔτ᾽ ἐκ μὴ ἐόντος ἐάσσω

φάσϑαι σ(ξ) οὐδὲ νοεῖν᾽ οὐ γὰρ φατὸν οὐδὲ νοητόν

ἔστιν ὅπως οὐχ ἔστι. τί δ᾽ ἄν μιν χαὶ χρέος ὦρσεν

10 ὕστερον ἢ πιρόσϑεν, τοῦ μηδενὸς ἀρξάμενον, φῦν;
οὕτως ἢ πάμπαν πιελέναι χρεών ἐστιν ἢ οὐχί.

οὐδέ ποτ᾽ ἐχ μὴ ἐόντος ἐφήσει σπίστιος ἐσχύς
γίγνεσϑαί τι παρ᾽ αὐτό" τοῦ εἵνεχεν οὔτε γενέσϑαι
οὔτ᾽ ὄλλυσθϑαι ἀνῆχε δίκη χαλάσασα πέδηισιν,

15 ἀλλ᾽ ἔχει" ἡ δὲ χρίσις περὶ τούτων ἐν τῶιδ᾽ ἔστιν᾽
ἔστιν ἢ οὐχ ἔστιν᾽ χέχριται δ᾽ οὖν, ὥσττερ ἀνάγχῆη,
τὴν μὲν ἐᾶν ἀνόητον ἀνώνυμον (οὐ γὰρ ἀληϑής
ἔστιν ὅδός), τὴν δ᾽ ὥστε πέλειν καὶ ἐτήτυμον εἶναι.
γῶς δ᾽ ἂν ἔπειτα πέλοι τὸ ἐόν; πτῶς δ᾽ ἄν χε γένοιτο;

20 δὲ γὰρ ἔγεντ᾽, οὐχ ἔστ(ι), οὐδ᾽ εἴ ποτε μέλλει ἔσεσϑαι.
τὼς γένεσις μὲν ἀττέσβεσται χαὶ ἄπυστος ὄλεϑρος.

οὐδὲ διαιρετόν ἐστιν, ἐτιεὶ τᾶν ἐστιν ὁμοῖον᾽

ist, eins und und unteilbar. Denn was für einen Ursprung willst Du
für das Seiende ausfindig machen? Wie und woher sein Wachstum?
(Weder aus dem Seienden kann es hervorgegangen sein; es gab ja
kein anderes Sein vorher), noch kann ich Dir gestatten seinen Ur-
sprung aus dem Nichtseienden auszusprechen oder zu denken. Denn
es ist unausprechbar und unausdenkbar, wie es nicht vorhanden sein könnte.
Welche Verpflichtung hätte es denn auch antreiben sollen, (10) früher
oder später mit dem Nichts zu beginnen und zu wachsen? So muss es
also entweder auf alle Fälle oder überhaupt nicht vorhanden sein.
Auch kann ja die Kraft der Überzeugung niemals einräumen, es könne
aus Nichtseiendem irgend etwas anderes als eben Nichtseiendes hervor-
gehen. Drum hat die Gerechtigkeit Werden und Vergehen nicht aus
ihren Banden freigegeben, (15) sondern sie hält es fest. Die Entscheidung
aber hierüber liegt in Folgendem: es ist oder es ist nicht! Damit ist
also notwendigerweise entschieden, den einen Weg als undenkbar und
unsagbar bei Seite zu lassen (es ist ja nicht der wahre Weg), den andern
aber als vorhanden und wirklich zu betrachten. Wie könnte nun dem-
nach das Seiende in der Zukunft bestehen, wie könnte es einstmals
entstanden sein? (20) Denn entstand es, so ist es nicht und ebensowenig,
wenn es in Zukunft einmal entstehen sollte. So ist Entstehen ver-
löscht und Vergehen verschollen. Auch teilbar ist es nicht, weil es ganz

124 18. PARMENIDES

οὐδέ τι τῆι μᾶλλον, τό χεν εἴργοι uw συνέχεσϑαι,
οὐδέ τι χειρότερον, scav δ᾽ Eurchedv ἐστιν ἐόντος.
235 τῶι ξυνεχὲς “τᾶν ἐστιν" ἐὸν γὰρ ἐόντι ττιελάζει.
αὐτὰρ ἀχίνητον μεγάλων ἐν σπιείρασι δεσμῶν
ἔστιν ἄναρχον ἄπτταυστον, Errel γένεσις χαὶ ὄλεϑρος
τῆλε μάλ᾽ ἐτιλάχϑησαν, ἀπτῶσε δὲ “τίστις ἀληϑής.
ταὐτόν τ᾽ ἐν ταὐτῶι Te μένον χαϑ᾽ ἕαυτό Te χεῖται
80 χοὔτως ἔμιτιεδον αὖϑι μένει" χρατερὴ γὰρ Avayan
reigarog ἐν δεσμοῖσιν ἔχει, τό uw ἀμφὶς ἐέργει.
οὕνεχεν οὐχ ἀτδλεύτητον τὸ ἐὸν ϑέμις εἶναι"
ἔστι γὰρ οὐχ ἐπιιδευές, [μὴ] ἐὸν δ᾽ ἂν παντὸς ἐδεῖτο.
ταὐτὸν δ᾽ ἐστὶ γοεῖν TE χαὶ οὕγεχέν ἐστι γόημα.
35 οὐ γὰρ ἄνευ τοῦ ἐόντος, ἐν ὧι πιεφατισμένον ἐστίν,
εὑρήσεις τὸ νοεῖν" οὐδὲν γὰρ (N) ἔστιν ἢ ἔσται
ἄλλο πάρεξ τοῦ ἐόντος, Esel τό γε Moig’ ἐττέδησεν
οὖλον ἀχίνητόν τ΄ ἔμεναι" τῶι τιάντ᾽ ὄνομ(α) ἔσται
ὅσσα βροτοὶ χατέϑεντο ττεπτουϑότες εἶναι ἀληϑῆ,
40 γίγνεσϑαί τὸ καὶ ὄλλυσϑαι, εἶναί τε χαὶ οὐχί,
καὶ τόττον ἀλλάσσειν διά TE χρόα φανὸν ἀμείβερν.

gleichartig ist. Und es giebt nirgend etwa ein höheres Sein, das seinen
Zusammenhang hindern könnte, noch ein geringeres; es ist vielmehr
ganz von Seiendem erfüllt. (25) Darum ist es auch ganz unteilbar;
denn ein Seiendes stösst dicht an das andere. Aber unbeweglich liegt
es in den Schranken gewaltiger Bande ohne Anfang und Ende; denn
Entstehen und Vergehen ist weit in die Ferne verschlagen, wohin sie
die wahre Überzeugung verstiess; und als Selbiges im Selbigen ver-
harrend ruht es in sich selbst (30) und verharrt so standhaft alldort. Denn
die starke Notwendigkeit hält es in den Banden der Schranke, die es
rings umzirkt. Darum darf das Seiende nicht ohne Abschluss sein.
Denn es ist mangellos. Fehlte ihm der, so wäre es eben durchaus
mangelhaft. Denken und des Gedankens Ziel ist eins; (85) denn nicht
ohne das Seiende, in dem es sich ausgesprochen findet, kannst Du das
Denken antreffen. Es giebt ja nichts und wird nichts andres geben
ausserhalb des Seienden, da es ja das Schicksal an das unzerstückelte
und unbewegliche Wesen gebunden hat. Drum ist alles leerer Schall,
was die Sterblichen in ihrer Sprache festgelegt haben, überzeugt, es
sei wahr: (40) Werden sowohl als Vergehen, Sein sowohl als Nicht-
sein, Veränderung des Ortes und Wechsel der leuchtenden Farbe.

B. FR. 8,2359. ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩΣ 125

αὐτὰρ ἐπεὶ τιεῖρας πύματον, τετελεσμένον ἐστί
πάντοϑεν, εὐχύχλου σφαίρης ἐναλίγχιον ὄγχωι,
μεσσόϑεν ἰσοπταλὲς πάντητ᾽ τὸ γὰρ οὔτε τι μεῖζον
45 οὔτε τι βαιότερον σιελέναι χρεόν ἐστι τῆι ἢ τῆι.
οὔτε γὰρ οὔ τεον ἔστι, τό xev παύοι μὲν ἱχνεῖσϑαι
εἰς Öudv, οὔτ᾽ ἐὸν ἔστιν ὅπως εἴη χεν ἐόντος
τῆι μᾶλλον τῆι δ᾽ ἧσσον, ἐπεὶ πτᾶν ἐστιν ἄσυλον᾽
οἵ γὰρ τιάντοϑεν ἴσον, ὁμῶς ἐν σιξίρασι χύρει.

ὃ ἐν τῶι σοι παύω πιστὸν λόγον ἠδὲ νόημα
ἀμφὶς ἀληϑείης" δόξας δ᾽ ἀπὸ τοῦδε βροτείας
μάνϑανε χόσμον ἐμῶν ἐπέων ἀπατηλὸν ἀχούων.

μορφὰς γὰρ χατέϑεντο δύο γνώμας ὀνομάζειν,

τῶν μίαν οὐ χρεών ἔστιν (ἐν ὧι τύδτλανημένοι εἰσίν).

55 ἀντία δ᾽ ἐχρίναντο δέμας χαὶ σήματ᾽ ἔϑεντο

χωρὶς ἀπ᾽ ἀλλήλων, τῆι μὲν φλογὸς αἰϑέριον 7rög,

ἤπιον ὄν, μέγ᾽ [ἀραιὸν] ἐλαφρόν, ἑωυτῶι “τάντοσε τωὐτόν,
τῶι δ᾽ ἑτέρωι μὴ τωὐτόν᾽ ἀτὰρ χἀχεῖγο χατ᾽ αὐτό
τἀντία νύχτ᾽ ἀδαῆ, πυχινὸν δέμας ἐμβριϑές τε.

ScHoLion zu 56—59. Simpl. phys. 31,3 χαὲ δὴ καὶ καταλογάδην μεταξὺ
τῶν ἐπῶν ἐμφέρεταί τι ῥησείδιον ὡς αὐτοῦ Παρμενίδου ἔχον οὕτως" ἐπὶ τῶιδέ
ἐστι τὸ ἀραιὸν zul τὸ ϑερμὸν καὶ τὸ φάος καὶ τὸ μαλϑακχὸν χαὶ τὸ κοῦ-
φον, ἐπὶ δὲ τῶι πυχνῶι ὠνόμασται τὸ ψυχρὸν xal τὸ ζόφος καὶ σχληρὸν
καὶ βαρύ" ταῦτα γὰρ ἀπεχρίϑη ἑχατέρως ἑχάτερα.

Aber da eine letzte Grenze vorhanden, so ist das Seiende abgeschlossen
nach allen Seiten hin, vergleichbar der Masse einer wohlgerundeten
Kugel, von der Mitte nach allen Seiten hin gleich stark. Es darf ja
nicht da und dort etwa grösser (45) oder schwächer sein. Denn da giebt
es weder ein Nichts, das seine Vereinigung aufhöbe, noch kann ein
Seiendes irgendwie hier mehr, dort weniger vorhanden sein als das
Seiende, da es ganz unverletzlich ist. Denn der Mittelpunkt, wohin es
von allen Seiten gleichweit ist, zielt gleichmässig auf die Grenzen.
(50) Damit beschliesse ich mein verlässliches Reden und Denken über
die Wahrheit. Von hier ab lerne die menschlichen Wahngedanken
kennen, indem Du meiner Verse trüglichen Bau anhörs. Denn sie
haben vermeint zwei Formen benennen zu müssen; nur eine derselben,
das sei unerlaubt (dabei sind sie freilich in die Irre gegangen). (55) Sie
schieden aber beide als Gegensätze an Gestalt und sonderten ihre Merk-
zeichen von einander: hier das ätherische Flammenfeuer, das milde, gar
leichte, sich selber überall gleiche, dem andern aber ungleiche. Dagegen
gerade entgegengesetzt die lichtlose Finsternis, ein dichtes und schweres

126 18. PARMENIDES

6 τόν σοι ἐγὼ διάχοσμον ἐοιχότα “ἄντα φατίζω,

ὡς οὐ un στοτέ τίς oe βροτῶν γνώμη σ“ταρελάσσηι.

9 [121---124 K., 125—128 St.] Simer. phys. 180, 8 (nach 8, 59) zul μετ᾽
ὀλίγα πάλιν" αὐτὰρ ἜΘ ΤΙ εἰ de μηδετέρωι μέτα μη δέν᾽, καὶ ὅτι αρχαὶ
ἄμφω χαὶ ὅτι ἐναντίαι δηλοῖται.

αὐτὰρ ἐπειδὴ zedavra φάος χαὶ νὺξ ὀνόμασται
χαὶ τὰ χατὰ σφετέρας δυνάμεις Erri τοῖσί τε χαὶ τοῖς,
γᾶν στλέον ἐστὶν ὁμοῦ φάξος χαὶ νυχτὸς ἀφάντου
ἴσων ἀμφοτέρων, ἐπεὶ οὐδετέρῳ μέτα μηδέν.

10 [132—138 K., p. 797 St.] Crem. Strom. V 139 p. 182 P. ἀφιχόμενος οὖν
ἐπὶ τὴν ἀληϑῆ μάϑησιν [Christi] 6 βουλόμενος ἀχουέτω μὲν Παρμενίδου τοῦ
Ἐλεάτου ὑπισχνουμένου" εἴσηι -- ἄστρων. οἷ. Plut. adv. Col. 1114B über Parme-
nides: ὃς γε καὶ διάχοσμον πεποίηται καὶ στοιχεῖα μιγνὺς τὸ λαμπρὸν zul σχο-
τεινὸν &x τούτων τὰ φαινόμενα πάντα χαὶ διὰ τούτων ἀποτελεῖ" καὶ γὰρ περὶ
γῆς εἴρηκε πολλὰ καὶ περὶ οὐρανοῦ καὶ ἡλίου καὶ σελήνης καὶ ἄστρων zul γέ-
γεσιν ἀνθρώπων ἀφήγηται" καὶ οὐδὲν ἄρρητον, ὡς ἀνὴρ ἀρχαῖος ἐν φυσιολογίαι
χαὶ συνϑεὶς γραφὴν ἰδίαν,. .. τῶν κυρίων παρῆκεν.

εἴσην δ᾽ αἰϑερίαν τὲ φύσιν τά τ᾽ ἐν αἰϑέρι navre
σήματα χαὶ χαϑαρᾶς εὐαγέος ἠδλίοιο
λαμτιάδος ἔργ᾽ ἀίδηλα καὶ ὅδηυσιόϑεν ἐξεγένοντο,
ἔργα TE χύχλωτιος τιεύσην sregiporra σελήνης
χαὶ φύσιν, εἰδήσεις δὲ καὶ οὐρανὸν ἀμφὶς ἔχοντα
ἔνϑεν [μὲν γὰρ] ἔφυ τὸ χαὶ ὥς uw ἄγουσί(α) Err&önoev Avayan
χδίρατ᾽ ἔχειν ἄστρων.

11 [139—142 K., 129—132 St.] ΞΊΜΡΙ,. 086]. 559, 20 II. d& περὶ τῶν αἰσϑη-
τῶν ἀρξασϑαί φησι λέγειν"

πῶς γαῖα χαὶ ἥλιος ἠδὲ σελήνη
αἰϑήρ τὲ ξυνὸς γάλα τ᾽ οὐράνιον χαὶ ὄλυμττος

or

Gebilde. (60) Diese Welteinrichtung will ich Dir, ganz scheinbar wie sie
ist, mitteilen; so ist's unmöglich, dass Dir irgend welche menschliche
Ansicht den Rang ablaufen wird.

9. Aber da alles Licht und Finsternis benannt und nach ihren
Kräften diese Namen diesen und jenen zugeteilt worden, so ist es ganz
voll von Licht und zugleich von unsichtbarer Finsternis, die sich beide
die Wage halten. Denn keinem kommt ein Anteil am andern zu.

10. Du wirst aber erfahren des Äthers Wesen und alle Sternbilder
im Äther und der reinen klaren Sonnenfackel sengendes Wirken, und
woher sie entstanden, und das irrende Wirken und Wesen des rund-
äugigen Mondes wirst Du erkunden, (5) wirst aber auch erfahren, wo-
her der rings umfassende Himmel entspross und wie die Notwendigkeit
ihn führend die Schranken der Gestirne festzuhalten zwang.

11. Ich will reden beginnend, wie Erde und Sonne und Mond

B. FR. 8, 60. 61. 9—14. DEPI ΦΥΣΕΩΣ 127

ἔσχατος ἠδ᾽ ἄστρων ϑερμὸν μένος ὡρμήϑησαν
γίγνεσϑαι.

χαὶ τῶν γινομένων καὶ φϑειρομένων μέχρι τῶν μορίων τῶν ζώιων τὴν
γένεσιν παραδίδωσι.

12 [125—130 K., 133—138 501 1—3 ΒΊΜΡΙ,. phys. 89, 12 (nach fr. 8, 61)
μετ᾽ ὀλίγα δὲ πάλιν περὶ τῶν δυεῖν στοιχείων εἰπὼν ἐπάγει καὶ τὸ ποιητικὸν
λέγων οὕτως “αἱ γὰρ --χυβερνᾶι[ 2--θ EBENDA 81, 10 χαὲὶ ποιητικὸν δὲ
αἴτιον οὐ σωμάτων μόνον τῶν ἐν τῆι γενέσει ἀλλὰ καὶ ἀσωμάτων τῶν τὴν
γένεσιν συμπληρούντων σαφῶς παραδέδωχεν ὃ II. λέγων “αἱ δ᾽ ἐπὶ — ϑηλυ-
τέρωϊι 4 EBEND. 84, 14 χαὶ ποιητιχὸν αἴτιον ἐχεῖνος μὲν ἕν χοινὸν τὴν ἐν
μέσωι πάντων ἱδρυμένην καὶ πάσης γενέσεως αἰτίαν δα ίμον α τίϑησιν. vgl.
A 37.

αἱ γὰρ στεινότεραι τυλῆντο πυρὸς ἀχρήτοιο,
αἱ δ᾽ ἐπὶ ταῖς νυχτός, μετὰ δὲ φλογὸς ἵεται aloa'
ἐν δὲ μέσῳ τούτων δαίμων ἣ πάντα χυβερνᾶι"
πάντα γὰρ (N) στυγεροῖο τόχου χαὶ μέξιος ἄρχει
πέμστουσ᾽ ἄρσενι ϑῆλυ μιγῆν τό τ᾿ ἐναντίον αὖτις
ἄρσεν ϑηλυτέρωι.

13 [131 K., 189 St.] Arısror. Metaph. A 4 p. 9840 23 ὑποπτεύσειε δ᾽ ἂν
τις Ἡσίοδον πρῶτον ζητῆσαι τὸ τοιοῦτον, κἂν εἶ τις ἄλλος ἔρωτα ἢ ἐπιϑυμίαν
ἐν τοῖς οὖσιν ἔϑηχεν ὡς ἀρχὴν οἷον χαὶ Παρμενίδης" οὗτος γὰρ κατασχευάζων
τὴν τοῦ παντὸς γένεσιν πρώτιστον μέν, φησίν, Ἔρωτα --- πάντων. Prur.
Amat. 13 p. 756F διὸ IT. μὲν ἀποφαίνει τὸν Ἔρωτα τῶν Ayoodtıng ἔργων
πρεσβύτατον ἐν τῆι κοσμογονίαι γράφων “πρώτιστον --- πάντων". SMPL.
phys. 39, 18 (nach fr. 12, 8) ταύτην χαὶ ϑεῶν αἰτίαν εἶναί φησι λέγων ἱπρώωτι-
στον -- πάντων᾽ χτέ. καὶ τὰς ψυχὰς πέμπειν ποτὲ μὲν ἐχ τοῦ ἐμφανοῦς
εἰς τὸ ἀειδές, ποτὲ δὲ ἀνάπαλίν φησιν.

πρώτιστον μὲν Ἔρωτα ϑεῶν μητέσατο σπιάντων.
14 [145 K., 140 St.] Prur. Colot. 15 p. 1116 A οὐδὲ γὰρ ὃ πῦρ un λέγων
εἶναι τὸν πεπυρωμένον σίδηρον n τὴν σελήνην ἥλιον, ἀλλὰ χατὰ Παρμενίδην
νυχτιφαὲς περὶ γαῖαν ἀλώμενον ἀλλότριον φῶς
ἀναιρεῖ σιδήρου χρῆσιν ἢ σελήνης φύσιν.
ee τς N - has
und der gemeinsame Äther und die himmlische Milchstrasse und der
äusserste Olympos und der Sterne heisse Kraft zur Geburt strebten.
12. Denn die engeren Kränze wurden angefüllt mit ungemischtem
Feuer, die nach diesen folgenden mit Finsternis, dazwischen aber er-
giesst sich des Feuers Anteil. In ihrer Mitte ist die Göttin, die alles
lenkt. Denn überall regt sie weherfüllte Geburt und Paarung an, (5) in-
dem sie das Weib dem Manne zur Gattung sendet und umgekehrt den
Mann dem Weibe,
13. Zuerst erschuf sie (die Dämon) von allen Göttern den Eros
14. Nachterhellendes, um die Erde irrendes, fremdes Licht.

or

128 18. PARMENIDES

15 [144 K., 141 501 Pıur. de fac. lun. 16, 6 p. 929 A τῶν ἐν οὐρανῶι TO-

σούτων τὸ ἊΣ ὑῦς ὄντων μόνη φωτὸς ἀλλοτρίου ὁεομένη περίεισι [Mond]
χατὰ Π.

αἰδὶ τιατιταίνουσα πρὸς αὐγὰς ἠελίοιο
16 [145—148 K., 149—152 5.1 Arıst. Metaph. T 5. 1009" 21 vgl. A 46
ὡς γὰρ ἑχάστοτ᾽ ἔχει χρᾶσιν μελέων scokvschayerov,
τὼς νόος ἀνϑρώποισι πιαριστᾶται" τὸ γὰρ αὐτό
ἔστιν Örreo φρονέει μελέων φύσις ἀνθρώποισιν
χαὶ πᾶσιν χαὶ παντί᾽ τὸ γὰρ πλέον ἐστὶ νόημα.

17 [149 K., 142 St.] Garen. in Epid. V148 (XVII A 1002 K.) τὸ μέντοι
ἄρρεν ἐν τῶι δεξιῶι μέρει τῆς μήτρας χυΐσχεσθαι καὶ ἄλλοι τῶν παλαιοτάτων
ἀνδρῶν εἰρήχασιν. ὃ μὲν γὰρ I. οὕτως ἔφη"

δεξιτεροῖσιν μὲν χούρους, λαιοῖσι δὲ χούρας

18 [150—155 K., 143—148 511 1—6 Caer. Avreuıanvs Morb. chron. IV
9 p. 545 Amman. (Amst. 1709): Parmenides libris quos de natura scripsit,
eventu inquit conceptionis molles aligquando seu subactos homines generari. cuius
qwia graecum est epigramma, et hoc versibus intimabo. latinos enim ut potwi
simili modo composwi, ne linguarum ratio misceretur. “femina — sexum.
vult enim seminum praeter materias esse virtutes quae si se ita miscuerint, et
Il. ut] eiusdem corporis faciant unam, congruam sexuwi generent voluntatem. si
autem permisto semine corporeo virtutes separatae permanserint utriusque vene-
ris natos adpetentia seguatur [Übersetzung aus Soranos].
femina virque simul Veneris cum germina miscent,
venis informans diverso ex sanguine virtus
temperiem servans bene condita corpora fingit.
nam si virtutes permixto semine pugnent
5 nec faciant unam permixto in corpore, dirae
nascenlem gemino vexabunt semine sexum.

15. Der Mond stets schauend nach der Sonne Strahlen.

16. Denn wie sich der Sinn jedesmal verhält in Bezug auf die
Mischung seiner vielfach irrenden Organe, so tritt er dem Menschen
nahe. Denn ein und dasselbe ists was denkt bei den Menschen, allen
und einzelnen: die Beschaffenheit seiner Organe. Denn das Mehrere
ist der Gedanke.

17. Auf der Rechten die Knaben, auf der Linken die Mädchen.

18. Denn wenn Mann und Frau der Liebe Keime mischen, formt
die Kraft, die sie in den Adern aus verschiedenem Blute bildet, wenn
sie die gleichmässige Mischung erhält, wohlgebaute Körper. Doch wenn
in dem gemischten Samen verschiedene Kräfte streiten und diese in dem
gemischten Körper keine Einheit schaffen, (5) so werden sie graunvoll
das keimende Leben durch Doppelgeschlechtigkeit heimsuchen.

B. FR. 15—19. 20 ZWEIFELH. 21—25 UNECHTES. 129

19 [157—159 K., 153—155 St.] Sımpr. cael. 558, 8 παραδοὺς δὲ τὴν τῶν
αἰσϑητῶν διαχόσμησιν ἐπήγαγε πάλιν"
οὕτω τοι χατὰ δόξαν ἔφυ τάδε χαί νυν ἔασι
χαὶ werden ἀπὸ τοῦδε τελευτήσουσι τραφέντα"
τοῖς δ᾽ ὄνομ᾽ ἄνϑρωποι χατέϑεντ᾽ ἐπίσημον ἑχάστωι.

ZWEIFELHAFTES.

20 Hıpror. Ref. V 8 p. 115,76 μικρὰ δέ, φησίν [ein Gnostiker], ἐστὲ τὰ
μυστήρια τὰ τῆς Περσεφόνης κάτω, περὲ ὧν μυστηρίων καὶ τῆς δόοῦ τῆς
ἀγούσης ἐχεῖ οὔσης πλατείας καὶ εὐρυχώρου χαὶ φερούσης τοὺς ἀπολλυμένους
ἐπὶ τὴν Περσεφόνην ...... χαὶ ὃ ποιητὴς [Parmenides nach Meineke] δέ φησιν"

αὐτὰρ ὑττ᾿ αὐτήν ἐστιν ἀταρτιιτὸς ὀχρυόεσσα,
χοίλη, πτηλώδης" ἡ δ᾽ ἡγήσασϑαι ἀρίστη
ἄλσος ἐς ἱμερόεν σπτολυτιμήτου ᾿Αφροδίτης.

UNECHTES.

21 Aür. II 30, 4 (Dox. 361® 24) περὶ ἐμφάσεως σελήνης, διὰ τί γεώδης
φαίνεται... - Il. διὰ τὸ παραμεμῖχϑαι τῶι περὶ αὐτὴν πυρώδει τὸ ζοφῶδες" ὅϑεν
ψευδοφανῆ τὸν ἀστέρα καλεῖ. Vgl. fr. 14. Das Wort stammt von Theophrast.

22 Sumas 8. v. ὡς: λίαν. Παρμενίδης" ᾿ϑαυμασίως ὡς dvoavansıorov.
--- Plato Parm. p. 135 A.

23 — 8. v. μαχάρων νῆσοι: ἡ ἀχρόπολις τῶν ἐν Βοιωτίαι Θηβῶν To
παλαιόν, ὡς Παρμενίδης. Fiorillo Aousvidag.

24 ϑυξτοκιῦβ (Miller M&l. 417) Terxiveg . ... τούτους οἱ μὲν ϑαλάσσης παῖ-
das φασι, Παρμενίδης δ᾽ ἐκ τῶν ᾿Αχταίωνος χυνῶν γενέσϑαι μεταμορφω-
ϑέντων ὑπὸ Διὸς εἰς ἀνθρώπους. lies φασιν, ᾿Αρμενίδας.

25 Stop. ἘΠῚ. I 144, 19 Wachsm. ἀλλ᾽ ὅγε πάντοϑεν ἶσος κτλ. τε
Empedoel. fr. 28.

—

19. Also entstand dies nach dem Wahne und besteht noch jetzt
und wird von nun an in Zukunft so wachsen und dann sein Ende
nehmen. Einem jeglichen dieser Dinge aber haben die Menschen ihren
Namensstempel aufgedrückt.

20. Aber darunter befindet sich ein Pfad, ein schauriger, lehmiger
Hohlweg. Dieser führt am besten zum lieblichen Haine der weitver-
ehrten Aphrodite.

21. Mit täuschendem Lichte.

22. Wunderbar schwer zu überzeugen (= Plato Parm, 135 A).

23. Inseln der Seligen hiess vor Alters die Burg des böotischen
Theben.

24. Die Telchinen entstanden aus den Hunden des Aktaion, die
Zeus in Menschen verwandelte.

25. = Empedokl. fr. 28.

Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr. 9

bi

130 19. ZENON

19. ZENON.
A. LEBEN UND LEHRE.

LEBEN.
1. LAeErRT. Dıoc. IX 25—29.

Ζήνων Ἐλεάτης. τοῦτον ᾿Ἵπολλόδωρός φησιν εἶναι Ev Χρονι- 25
χοῖς [FHG I 446 fr. 88] φύσει μὲν Τελευταγόρου, ϑέσει δὲ Παρμε-
vidov, (τὸν δὲ Παρμενίδην Πύρητος). περὶ τούτου καὶ Πελίσσου
Τίμων φησὶ ταῦτα |fr. 5W.]'

ἀμφοτερογλώσσου τε μέγα σϑένος οὐχ ἀλαπαῦνόν

Ζήνωνος sedvrwv ἐπτιλήτετορος ἠδὲ Π]έλισσον,

“πολλῶν φαντασμῶν ἐπάνω, παύρων γε μὲν ἥσσω...
ὅ δὴ Ζήνων διαχήχοε Παρμενίδου χαὶ γέγονεν αὐτοῦ παιδιχά. zei
εὐμήχης ἦν, χαϑά φησι Πλάτων ἐν τῶι Παρμενίδηι [127 B vgl.
1 A 11]. ὁ δ᾽ αὐτὸς ἐν τῶι Σοφιστῆι [p. 215 A] ζαὐτοῦ μέμνηται καὶ
ἐν τῶι Φαίδρωι [p. 261D]) καὶ ᾿Ἐλεατιχὸν Παλαμήδην αὐτὸν χαλεῖ.
φησὶ δ᾽ ᾿Αριστοτέλης |fr. 65 vgl. A 10] εὑρετὴν αὐτὸν γενέσϑαι
διαλεχτικῆς, ὥσπερ ᾿Εμτιεδοχλέα δητοριχῆς. γέγονε δ᾽ ἀνὴρ yev-26|
γαιότατος χαὶ ἐν φιλοσοφίαι χαὶ ἐν ππολιτείαι᾽ φέρεται γοῦν αὐτοῦ
15 βιβλία πολλῆς συνέσεως γέμοντα. κχαϑελεῖν δὲ ϑελήσας Νέαρχον
τὸν τύραννον (οἱ δὲ 4ιομέδοντα) συνελήφϑη, χαϑά φῆσιν Ἡρα-
χλείδης ἐν τῆι Σατύρου ἐπιτομῆι [FHG III 169 fr. 7]. ὅτε χαὶ
ἐξεταζόμενος τοὺς συνειδότας χαὶ περὶ τῶν ὅπλων ὧν ἦγεν εἰς
“Τιπάραν, πάντας ἐμήνυσεν αὐτοῦ τοὺς φίλους, βουλόμενος αὐτὸν

20 ἔρημον χαταστῆσαι" εἶτα περί τινων εἰπεῖν ἔχειν τινὰ (Epn) αὐ-

τῶι πρὸς τὸ οὖς χαὶ δαχὼν οὐχ ἀγῆχεν ἕως ἀπεχεντήϑη, ταὐτὸν
‚Agıoroyelrovı τῶι τυραγνοχτόνωι παϑών. “ημήτριος δέ φησιν 27
ἐν τοῖς ὁμωνύμοις τὸν μυχτῆρα αὐτὸν ἀποτραγεῖν. ᾿Αντισϑένης
δὲ ἐν ταῖς Διαδοχαῖς [FHG III 182] φησι μετὰ τὸ μηνῦσαι τοὺς
25 φίλους ἐρωτηϑῆγαι πρὸς τοῦ τυράγγου εἴ τις ἄλλος ein‘ τὸν δὲ
εἰχυεῖν᾽ “σὺ ὁ τῆς πόλεως ἀλιτήριος᾽, πρός TE τοὺς παρεστῶτας
φάναι" ““ϑαυμάζω ὑμῶν τὴν δειλίαν, el τούτων Evexev, ὧν νῦν ἐγὼ |
ὑπομένω, δουλεύετε τῶι τυράννωι᾽, χαὶ τέλος ἀποτραγόντα τὴν ὦ
γλῶτταν τιροσπιτύσαι αὐτῶι" τοὺς δὲ σολίτας παρορμηϑέντας αὖ-

80 Tina τὸν τύραννον χαταλεῦσαι. ταὐτὰ δὲ σχεδὸν οἱ πλείους λέ-

γουσιν. Ἕρμιππος δὲ φησιν εἰς ὅλμον αὐτὸν βληθῆναι χαὶ
xaraxoschvaı [Verwechslung mit Anaxarchos, vgl. Philo quod omn. prob.
110. 16 p. 462, Amm. Mare, 14, 916]. καὶ εἰς αὐτὸν ἡμεῖς εἴπομεν 28
οὕτως. [Folgt Epigramm des Diog.|. |

A. 1—5,. LEBEN. 131

γέγονε δὲ τά ve ἄλλα ἀγαϑὸς ὁ Ζήνων, ἀλλὰ καὶ ὑτιεροτιτικὸς
τῶν μειζόνων χατ᾽ ἴσον Ἡραχλείτωι" xal γὰρ οὗτος τὴν χειρότερον
μὲν Ὑέλην, ὕστερον δ᾽ Ἐλέαν, Φωχαέων οὖσαν ἀποιχίαν, αὑτοῦ
δὲ πατρίδα, σπιόλιν εὐτελῆ καὶ μόνον ἄνδρας ἀγαϑοὺς τρέφειν ἐτει-
σταμέγην ἠγάττησε μᾶλλον τῆς ᾿ϑηναίων μεγαλαυχίας, οὐχ ἐτειδη-

> > [2 r ae 2 \
μήσας πτώμαλα πρὸς αὐτούς, ἀλλ᾽ αὐτόϑι χαταβιούς. οὗτος χαὶ 29

τὸν Ayıllea πρῶτος λόγον ἠρώτησε᾽ Φαβωρῖνος δέ φησι Παρμε-
γέδην χαὶ ἄλλους συχνούς.

ἀρέσχει δ᾽ αὐτῶι τάδε᾽ χόσμους [χόσμον abgek. Ρ] εἶναι χενόν
ve μὴ εἶναι" γεγενῆσθαι δὲ τὴν τῶν πάντων φύσιν ἐχ ϑερμοῦ χαὶ
ψυχροῦ καὶ ξηροῦ χαὶ ὑγροῦ, λαμβανόντων αὐτῶν εἰς ἄλληλα τὴν
μεταβολήν" γένεσίν τε ἀνθρώπων ἐχ γῆς εἶναι, χαὶ ψυχὴν χρᾶμα
ὑπάρχειν ἐχ τῶν προειρημένων κατὰ μηδενὸς τούτων Ertixgdrnow.
τοῦτόν φασι λοιδορούμενον ἀγαναχτῆσαι᾽ αἰτιασαμένου δέ τινος
φάναι" “ἐὰν λοιδορούμενος μὴ προσποιῶμαι, οὐδ᾽ ἐτταινούμενος
αἰσϑήσομαι". Ζ. 9—16 gehören vielleicht zu Empedokles.

ὅτι δὲ γεγόνασι Ζήνωνες ὀχτὼ ἐν τῶι Κιτιεῖ [VII 35] διειλέ-
γμεϑα. ᾿ἤχμαζε δὲ οὗτος χατὰ τὴν ἐνάτην (xai ἑβδομηχοστὴν)
ὀλυμπιάδα [464—461).

2. SUIDAS, Ζήνων Τελευταγόρου Ἐλεάτης φιλόσοφος τῶν ἐγγιζόντων
Πυϑαγόραι καὶ Δημοχρίτωι χατὰ τοὺς χρόνους" ἦν γὰρ ἐπὶ τῆς οη ὀλυμπιά-
δὸς [468—465], μαϑητὴς Ξενοφάνους ἢ Παρμενίδου. ἔγραψεν Ἔριδας, ᾿Εξήγησιν
τῶν Ἐμπεδοχλέους, Πρὸς τοὺς φιλοσόφους, Περὶ φύσεως [aus ΗΘΒΥΟΠ].

τοῦτόν φασιν εὑρετὴν εἶναι τῆς διαλεχτικῆς ὡς ᾿Εμπεδοχλέα τῆς ῥητο-
θικῆς, χαϑελεῖν δὲ ϑελήσας Νέαρχον (οἱ δὲ Διομέδοντα), τὸν ᾿Ελέας τύραννον
ἑάλω. χαὶ ἐρωτώμενος ὑπ᾽ αὐτοῦ τὴν γλῶτταν αὑτοῦ ἐνδαχὼν χαὶ ἀποτεμὼν
προσέπτυσε τῶι τυράννωι καὶ ἐν ὅλμωι βληϑεὶς συνετρίβη ntıooouevog[ausDiog.).

3. EuseB. Chron. zu Ol. 81, 1—3 [456—454] Ζ. χαὶ Ἡράχλειτος ὃ σχο-
τεινὸς ἤκμαζον.

4. ScHoL. Prar. Ale. 119 A Ζ. ὁ Ἐλεάτης Παρμενίδου μαϑητής, φυσικὸς
φιλόσοφος χαὶ πολιτικὸς ὡς ἀληθῶς" διὸ καὶ πρὸς Περιχλέα παραβάλλεται
φαινομένως ὄντα πολιτιχόν. τούτου Πυϑόδωρος ἀχροατής, ὃς καὶ ἐν Παρμε-
νίδηι μνήμης ἠξίωται ὡς ᾿Αντιφῶντι τῆς συνουσίας ἐχείνης μεταδούς, παρ᾽ οὗ
Κέφαλος ὃ Κλαζομένιος μαϑὼν διδάσχαλος γέγονε. Prur. Pericl. 4,3 διήκουσε
δὲ Περικλῆς καὶ Ζήνωνος τοῦ Ἐλεάτου πραγματευομένου περὶ φύσιν ὡς Παρ-
μενίδης, ἐλεγχτιχὴν δέ τινα χαὶ δι᾿ ἀντιλογίας χαταχλείουσαν εἰς ἀπορίαν ἐξα-
σχήσαντος ἕξιν. [Praro] Aleib. I p- 119 A ἀλλὰ τῶν ἄλλων ᾿Αϑηναίων ἢ τῶν
ξένων δοῦλον ἢ ἐλεύϑερον εἰπέ, ὅστις αἰτίαν ἔχει διὰ τὴν Περικλέους συνουσίαν
σοφώτερος γεγονέναι, ὥσπερ ἐγοὴ [Sokrates] ἔχω σοι εἰπεῖν διὰ τὴν Ζήνωνος
Πυϑόδωρον τὸν Ἰσολόχου zul Καλλίαν τὸν Καλλιάδον, ὧν ἑχάτερος Ζήνωνι
ἑχατὸν μνᾶς τελέσας σοφός τε zul ἐλλόγιμος γέγονεν.

5. Arıst. Rhet. A 12, 13723 χαὶ οἷς τοὐναντίον τὰ μὲν ἀδικήματα εἰς
ἔπαινόν τινα [sc. γίγνεται, ἀφύλακτοι, οἷον εἰ συνέβη ἅμα τιμωρήσασϑαι ὑπὲρ
πατρὸς ἢ μητρός, ὥσπερ Ζήνωνι.

ΘῈ

132 19. ZENON

6. DiovoR. X 18,2 ὅτι τυρανγουμένης τῆς πατρίδος ὑπὸ Νεάρχου σχληρῶς,
ἐπιβουλὴν χατὰ τοῦ τυράννου συνεστήσατο. καταφανὴς δὲ γενόμενος zul κατὰ
τὰς ἐν ταῖς βασάνοις ἀνάγχας διερωτώμενος ὑπὸ τοῦ Νεάρχου, τίνες ἦσαν οἱ
συνειδότες “ὠφελον γάρ, ἔφησεν, ὥσπερ τῆς γλώττης εἰμὶ χύριος, οὕτως ὑπῆρ-
χον καὶ τοῦ σώματος᾽. τοῦ δὲ τυράννου πολὺ μᾶλλον ταῖς βασάνοις προσ-
επιτείναντος, ὃ Ζ. μέχρι μέν τινος διεχαρτέρει" μετὰ δὲ ταῦτα σπεύδων ἀπο-
λυϑῆναί ποτε τῆς ἀνάγχης χαὶ ἅμα τιμωρήσασϑαι τὸν Νέαρχον, ἐπενοήσατό
τι τοιοῦτον. χατὰ τὴν ἐπιτονωτάτην ἐπίτασιν τῆς βασάνου προσποιηϑεὶς
ἐνδιδόναι τὴν ψυχὴν ταῖς ἀλγηδόσιν ἀνέχραγεν᾽ ᾿ ἄνετε᾽ ἐρῶ γὰρ πᾶσαν ἀλη-
ϑειαν᾽. ὡς δ᾽ ἀνῆχαν, ἠξίωσεν αὐτὸν ἀχοῦσαι χατ᾽ ἰδίαν προσελϑόντα. πολλὰ
γὰρ εἶναι τῶν λέγεσϑαι μελλόντων, ἃ συνοίσει τηρεῖν ἐν ἀπορρήτωι. τοῦ δὲ
τυράννου προσελϑόντος ἀσμένως καὶ τὴν ἀχοὴν τῶι στόματι παραβαλόντος,
ὃ Ζ. τοῦ δυνάστου περιχανὼν τὸ οὖς ἐνέπρισε τοῖς ὀδοῦσι. τῶν δὲ ὑπηρετῶν
ταχὺ προσδραμόντων χαὶ πᾶσαν τῶι βασανιζομένωι προσφερόντων τιμωρίαν
εἰς τὸ χαλάσαι τὸ δῆγμα, πολὺ μᾶλλον προσενεφύετο. τέλος δ᾽ οὐ δυνάμενοι
τανδρὸς νιχῆσαι τὴν εὐψυχίαν, παρεχέντησαν αὐτόν, ἵνα dılm τοὺς ὀδόντας.
χαὶ τοιούτωι τεχνήματι τῶν ἀλγηδόνων ἀπελύϑη καὶ παρὰ τοῦ τυράννου τὴν
ἐνδεχομένην ἔλαβε τιμωρίαν.

7. Prur. adv. Colot. 32 p. 1126D Ζ. τοίνυν ὃ Παρμενίδου γνώριμος
ἐπιϑέμενος Δημύλωι τῶι τυράννωι χαὶ δυστυχήσας περὶ τὴν πρᾶξιν, ἐν πυρὶ
τὸν Παρμενίδου λόγον ὥσπερ χρυσὸν ἀχήρατον zul δόχιμον παρέσχε, zul ἀπέ-
δειξεν ἔργοις, ὅτι τὸ αἰσχρὸν ἀνδρὲ μεγάλωι φοβερόν ἐστιν, ἀλγηδόνα δὲ παῖδες
χαὶ γύναια καὶ γυναίων ψυχὰς ἔχοντες ἄνόρες δεδίασι τὴν γὰρ γλῶτταν αὑτοῦ
διατραγὼν τῶι τυράννωι προσέπτυσεν. vgl. de Stoic. rep. 37 p. 1051 Ο, de garr.
8 p.505D.

8. Crem. Strom. IV 57 p. 589 P. οὐ μόνον Αἰσώπιοι zul Maxedoves zul
Aaxzwves στρεβλούμενοι ἐχαρτέρουν, ὡς φησιν Ἐρατοσϑένης ἐν τοῖς Περὶ ἀγα-
ϑῶν καὶ κακῶν, ἀλλὰ καὶ Z. ὃ Ἐλεάτης ἀναγχαζόμενος κατειπεῖν τι τῶν ἀπορ-
θήτων ἀντέσχεν πρὸς τὰς βασάνους οὐδὲν ἐξομολογούμενος, ὅς γε καὶ τελευτῶν
τὴν γλῶσσαν ἐχτραγὼν προσέπτυσε τῶι τυράννωι, ὃν οἱ μὲν Νέαρχον, οἱ δὲ
Δημύλον προσαγορεύουσιν. vgl. Val. Max. III ext. 2 (Phalaris), ebenda 3 (Ne-
archus); Nemes. 30 (Dionysius) u. A.

9. Purtoste. V. Apoll. Tyan. VII2 Z. μὲν τοίνυν ὃ ᾿Ελεάτης (διαλεχτικῆς
δὲ οὗτος δοχεῖ &ogaı) τὴν Νεάρχου τοῦ Mvoov [Verwechslung von Elea und
Elaia] χαταλύων τυραννίδα ἥλω καὶ στρεβλωϑεὶς τοὺς μὲν Eavrod ξυνωμότας
ἀπεσιώπησεν, οἱ δ᾽ ἦσαν τῶι τυράννωι βέβαιοι διαβαλὼν τούτους ὡς οὐ βε-
βαίους, οἱ μὲν ὡς ἐπ᾿ ἀληϑέσι ταῖς αἰτίαις ἀπέϑανον, ὃ δ᾽ ἐλεύϑερα τὰ Μυσῶν
ἤγαγε τὴν τυραννίδα περὶ ξαυτῆι σφήλας.

10. LAerr. Dıoc. VIIL57 [vgl. A 1, 8.130,12] Ἀριστοτέλης δ᾽ ἐν τῶι Σοφιστῆι
(fr. 65] φησι πρῶτον ᾿Εμπεδοχλέα ῥητορικὴν εὑρεῖν, Ζήνωνα δὲ διαλεχτιχήν.
Sexr. adv. math. VII 6 Παρμενίδης δὲ 00x ἂν δόξαι τῆς διαλεχτικῆς ἀπείρως
ἔχειν, ἐπείπερ πάλιν ᾿Αριστοτέλης τὸν γνώριμον αὐτοῦ Ζήνωνα διαλεχτιχῆς
ἀρχηγὸν ὑπείληφεν.

SCHRIFT.
11. Praro Parm. 127 B ἔφη δὲ δὴ ὁ ᾿Αντιφῶν λέγειν τὸν Πυϑόδωρον ὅτι
ἀφίχοιντό ποτε εἰς Παναϑήναια τὰ μεγάλα Ζήνων τε καὶ Παρμενίδης. τὸν
μὲν οὖν Παρμενίδην εὖ μάλα ἤδη πρεσβύτην εἶναι, σφόδρα πολιόν, χαλὸν δὲ

A. 6—15. LEBEN. 133

χἀγαϑὸν τὴν ὄψιν, περὶ ἔτη μάλιστα πέντε zul ξξήκοντα" Ζήνωνα ὁὲ ἐγγὺς
τῶν τετταράχοντα τότε εἶναι, εὐμήκχη δὲ χαὶ χαρίεντα ἰδεῖν, καὶ λέγεσϑαι αὐ-
τὸν παιδικὰ τοῦ Παρμενίδου γεγονέναι. καταλύειν δὲ αὐτοὺς ἔφη παρὰ τῶι
Πυϑοδώρωι ἐχτὸς τείχους ἐν Κεραμεικῶι" οἱ δὴ καὶ ἀφικέσϑαι τόν te Σω-
χράτη καὶ ἄλλους τινὰς μετ᾽ αὐτοῦ πολλούς, ἐπιϑυμοῦντας ἀχοῦσαι τῶν τοῦ
Ζήνωνος γραμμάτων (τότε γὰρ αὐτὰ πρῶτον ὑπ᾽ ἐχείνων κομισϑῆναι) Σωχράτη
δὲ εἶναι τότε σφόδρα νέον. ἀναγιγνώσκειν οὖν αὐτοῖς τὸν Ζήνωνα αὐτόν, τὸν
δὲ Παρμενίδην τυχεῖν ἔξω ὄντα" χαὶ εἶναι πάνυ βραχὺ ἔτι λοιπὸν τῶν λόγων
ἀναγιγνωσχομένων, ἡνίχα αὐτός τε ἐπεισελϑεῖν ἔφη ὃ Πυϑόδωρος ἔξωϑεν καὶ
τὸν Παρμενίδην μετ᾽ αὐτοῦ καὶ ᾿Αριστοτέλη τὸν τῶν τριάκοντα γενόμενον,
καὶ σμίχρ᾽ ἄττα ἔτι ἐπαχοῦσαι τῶν γραμμάτων χτλ. vgl. 5. 110 ἡ. ὅ., 8.130, 9.

12. Ipem Parm. 128 B Ναί, φάναι τὸν Ζήνωνα, ὦ Σώκρατες. σὺ δ᾽
οὖν τὴν ἀλήϑειαν τοῦ γράμματος οὐ πανταχοῦ ἤισϑησαι. χαίτοι ὥσπερ γε al
Aazaıvaı σχύλαχες εὖ μεταϑεῖς τε xall ἰχνεύεις τὰ λεχϑέντα " ἀλλὰ πρῶτον “μέν
σε τοῦτο λανϑάνει, ὅτι οὐ παντάπασιν οὕτω σεμνύνεται τὸ γράμμα, ὥστε ἅπερ
σὺ λέγεις διανοηϑὲν γραφῆναι, τοὺς ἀνϑρώπους δὲ ἐπικρυπτόμενον ὥς τι μέγα
διαπραττόμενον᾽ ἀλλὰ σὺ μὲν εἶπες τῶν συμβεβηκότων τι, ἔστι δὲ τό γε ἀλη-
ϑὲς βοήϑειά τις ταῦτα [τὰ γράμματα] τῶι Παρμενίδου λόγωι πρὸς τοὺς ἐπι-
χειροῦντας αὐτὸν χωμωιδεῖν ὡς εἰ ἕν ἐστι, πολλὰ καὶ γελοῖα συμβαίνει πάσχειν
τῶι λόγωι zal ἐναντία αὑτῶι. ἀντιλέγει δὴ οὖν τοῦτο τὸ γράμμα πρὸς τοὺς
τὰ πολλὰ λέγοντας, χαὶ ἀνταποδίδωσι ταὐτὰ zul πλείω, τοῦτο βουλόμενον
δηλοῦν, ὡς ἔτι γελοιότερα πάσχοι ἂν αὐτῶν ἡ ὑπόϑεσις, εἰ πολλά ἐστιν, ἢ m
τοῦ ἕν εἶναι, el τις ἱκανῶς ἐπεξίοι. διὰ τοιαύτην δὴ φιλονιχίαν ὑπὸ νέου ὄντος
ἐμοῦ ἐγράφη, καί τις αὐτὸ ἔχλεψε γραφέν, ὥστε οὐδὲ βουλεύσασϑαι ἐξεγένετο
εἴτ᾽ ἐξοιστέον αὐτὸ εἰς τὸ Pag εἴτε μή. ταύτηι οὖν σε λανϑάνει, ὦ Σωώχρατες,
ὅτι οὐχ ὑπὸ vEov φιλονικίας οἴει αὐτὸ γεγράφϑαι, ἀλλ᾽ ὑπὸ πρεσβυτέρου φιλο-
τιμίας" ἐπεί, ὅπερ γ᾽ εἶπον, οὐ καχῶς ἀπήιχασας.

13. Ip. PHAeDr. 261 D τὸν οὐν Ἐλεατικὸν -Παλαμήδην λέγοντα οὐχ ἦσμεν
τέχνηι ὥστε φαίνεσϑαι τοῖς ἀκούουσι τὰ αὐτὰ σμοια καὶ ἀνόμοια, καὶ ἕν καὶ
πολλά, μένοντα τε αὖ καὶ φερόμενα;

14. Arıst. soph. el. 10. 170619 εἰ δή τις πλείω σημαίνοντος τοῦ ὀνό-
uarog οἴοιτο ἕν σημαίνειν καὶ ὃ ἐρωτῶν χαὶ ö ἐρωτώμενος, οἷον ἴσως τὸ ὃν
ἢ τὸ ἕν πολλὰ σημαίνει, ἀλλὰ zul ὃ ἀποκρινόμενος χαὶ ὃ «ἐρωτῶν Ζήνων ἕν
οἰόμενος εἶναι ἠρώτησε, χαὶ ἔστιν ὃ λόγος ὅτι ἕν πάντα, οὗτος πρὸς τοὔνομα
ἔσται ἢ πρὸς τὴν διάνοιαν τοῦ ἐρωτωμένου διειλεγμένος. Vgl. Plato Soph.
217C. Daraus Dıoc. III 48 διαλόγους τοίνυν φασὶ πρῶτον γράψαι Ζηνωνα
τὸν Ἐλεάτην, Ἀριστοτέλης δ᾽ ἐν πρώτωι Περὶ ποιητῶν [fr. 55] ᾿Αλεξαμενὸν Στυ-
ρέα ἢ Τήιον. vgl. Athen. V Ρ. 505B.

15. Procr. in Parm. p. 694, 23 (ad Plat. p. 127 Ὁ] πολλῶν δὲ εἰρημένων
ὑπὸ τοῦ Ζήνωνος λόγων χαὶ τετταράκοντα τῶν πάντων ἕνα τῶν πρώτων ὃ
Σωκράτης ἀπολαβὼν ἀπορεῖ πρὸς AUTO Aug πολλὰ τὰ ὄντα, τὸ αὐτὸ ὃν
ὅμοιόν ἐστι καὶ ἀνόμοιον, ἀλλὰ μὴν ἀδύνατον τὸ αὐτὸ ὅμοιον εἶναι χαὶ ανό-
μοιον" 00% ἄρα πολλὰ τὰ ὄντα. Eras in categ. p. 109, 16 Ζήνων ὁ Κιττιεύς,
οὐχ ὃ Ἐλεάτης ὁ χαὶ Παρμενίδειος ὃ ᾿ἀμφοτερόγλωσσος᾽ rn ἀμφοτερόγλωσσος
δ᾽ ἐχλήϑη οὐχ ὅτι διαλεχτιχὸς ἦν, ὡς ὃ Κιττιεύς, zul τὰ αὐτὰ ἀνεσχεύαζε zul
χατεσχεύαζεν, ἀλλ᾽ ὅτι τῆι ζωῆι διαλεκτικὸς ἢν ἄλλα μὲν λέγων ἄλλα δὲ φρο-
vov' ἐρωτηϑεὶς γὰρ οὗτός ποτε ὑπὸ τοῦ τυράννου, τίνες εἰσὶν οἱ μάλιστα ἐπι-
βουλεύοντες τῆι τυραννίδι αὐτοῦ, τοὺς δορυφόρους ἔδειξεν᾽ ὁ δὲ πεισϑεὶς χα

134 19. ZENON

ἀνελὼν αὐτοὺς διεφϑάρη" ἀγαϑὸν γὰρ ἐνόμισε τὸ ψεύσασϑαι διὰ τὴν τοῦ τυ-
ράννου ἀναίρεσιν. χαὶ τῶι οἰχείωι διδασχάλ ὧι ποτὲ Παρμενίδηι ὃ ἕν λέγοντι τὸ
ὃν καὶ τὸ εἶδος, ἐχ (δὲ) τῆς ἐναργείας πολλὰ τὰ ὄντα, συντίϑησιν £ EX τεσσαράχοντα
ἐπιχειρημάτων ὅτι ἕν τὸ ὄν, ἀγαϑὸν νομίσας τῶι οἰχείωι συμμαχεῖν διδασχά-
λωι. καί ποτε πάλιν τῶι αὐτῶι συνηγορῶν διδασχάλωι ἀχίνητον λέγοντι τὸ
ὄν, διὰ πέντε ἐπιχειρημάτων χατασχευάζει, ὅτι ἀκίνητον τὸ ὄν᾽ οἷς ἀντειπεῖν
μὴ δυνηϑεὶς ᾿Αντισϑένης ὃ Κυνικὸς ἀναστὰς ἐβάδισε, νομίσας ἰσχυροτέραν εἶναι
πάσης τῆς διὰ λόγων ἀντιλογίας τὴν διὰ τῆς ἐνεργείας ἀπόδειξιν. [Die 40 ἐπι-
χειρήματα aus Procl., 5 [statt 4] aus Arist. phys. 2395 ὅ----2404 18 -Ε 2403 19ff.,
vgl. Themist. phys. 201, 8, der das Missverständnis erklärt].

ÄPOPHTHEGMATIK.

16. EupEm. phys. fr. 7 [Simpl. phys. 97, 12] χαὶ Ζηήνωνά φασι λέγειν, εἶ
τις αὐτῶι τὸ ἕν ἀποδοίη τί ποτέ ἐστιν, ἕξειν τὰ ὄντα λέγειν.

17. Prur. Pericl. 5 τοὺς δὲ τοῦ Περιχλέους τὴν σεμνότητα δοξοχοπίαν
τε χαὶ τῦφον ἀποχαλοῦντας ὃ Ζ. παρεχάλει χαὶ αὐτούς τι τοιοῦτο δοξοχοπεῖν,
ὡς τῆς προσποιήσεως αὐτῆς τῶν χαλῶν ὑποποιούσης τινὰ λεληθότως ζῆλον
χαὶ συνήϑειαν.

18. Prıro quod omn. prob. lib. 14 p. 460M. ἐπὲ δὴ τοιαύταις ἀποφάσεσι
χαὶ γνώμαις ἄρ᾽ οὐκ ἄξιον τὸ Ζηνώνειον ἐπιφωνῆσαι ὅτι ϑᾶττον ἂν ἀσχὸν
βαπτίσαι πλήρη πνεύματος ἢ βιάσαιτο τὸν σπουδαῖον δντινοῦν ἄχοντα ὁρᾶσαί
τι τῶν ἀβουλήτων;

19. TERTULL. apologetic. 50 Zeno Eleates consultus a Dionysio, quidnam
philosophia praestaret, cum respondisset“contemptum mortis’, impassibilis flagellis
tyranmı obiectus sententiam suam ad mortem usque signabat.

20. Stor. flor. (II) ΘΟ 1% 2. ὃ Βλεάτης ὑπὸ τοῦ τυράννου στρεβλού-
μενος, ὅπως εἴποι τοὺς συνωμότας" “εἰ γὰρ ἦσαν, εἶπεν, ἐτυράννεις;"

LEHRE.

Vgl. Aristoteles Schrift Πρὸς τὰ Ζήνωνος ἃ (Diog. V 25), Herakleides
Pontikos Πρὸς τὰ Ζήνωνος ἃ (Diog. V 88).

21. Arısr. metaph. Β 4. 10017 ἔτι εἰ ἀδιαίρετον αὐτὸ τὸ ἕν, κατὰ μὲν
τὸ Ζήνωνος ἀξίωμα οὐϑὲν ἂν εἴη. ὃ γὰρ μήτε προστιϑέμενον unte ἀφαιρού-
μενον ποιεῖ μεῖζον μηδὲ ἔλαττον, οὐ sl εἶναι τοῦτο τῶν ὄντων ὡς δηλο-
γότι ὄντος μεγέϑους τοῦ ὄντος. καὶ εἰ μέγεϑος σωματικόν" τοῦτο γὰρ πάντηι
ὃν. τὰ δὲ ἄλλα πῶς μὲν προστιϑέμενα ποιήσει μεῖζον, πῶς δ᾽ οὐϑὲν οἷον
ἐπίπεδον καὶ γραμμή στιγμὴ δὲ καὶ μονὰς οὐδαμῶς. EUDEM. ἔν. 7 [b. Simpl.
phys. 97, 18] ἠπόρει δὲ ὡς ἔοικε διὰ τὸ τῶν μὲν αἰσϑητῶν ἕχαστον χατηγορι-
χῶς τε πολλὰ λέγεσϑαι zul μερισμῶι, τὴν δὲ στιγμὴν μηδὲ ἕν τιϑέναι" ὃ γὰρ
μήτε προστιϑέμενον αὔξει μήτε ἀφαιρούμενον μειοῖ, οὐχ ὠιετο τῶν ὄντων
εἶναι. SENECA ep. 88, 44 Parmenides ait ex his quae videntur nihil esse universo
[d. ἢ. οὐδὲν τῶν φαινομένων εἶναι τῶι navril; Z. Bleates ommia negotia de ne-
gotio deiecit; ait mihil esse... 45 si Parmenidi [sc. credo], nihil est praeter
unmum; si Zenoni, ne unum quwidem. SımpL. phys. 99, 10 ἐνταῦϑα δέ, ὡς ὃ Εὐδη-
μός φησι, καὶ ἀνήιρει |Zenon] τὸ ἕν (τὴν γὰρ στιγμὴν ὡς τὸ ἕν λέγει), τὰ δὲ
πολλὰ εἶναι συγχωρεῖ. ὃ μέντοι ᾿Δλέξανδρος χαὶ ἐνταῦϑα τοῦ Ζήνωνος ὡς τὰ
πολλὰ ἀναιροῦντος μεμνῆσϑαι τὸν Evönuov οἴεται. “oc γὰρ ἱστορεῖ (φησίν)
Εὔδημος [fr. 1, Z. ὃ Παρμενίδου γνώριμος ἐπειρᾶτο δειχνύναι ὅτι μὴ οἷόν τε

A. 15—24. LEBEN UND LEHRE. 135

τὰ ὄντα πολλὰ εἶναι τῶι μηδὲν εἶναι ἐν τοῖς οὖσιν ἕν, τὰ δὲ πολλὰ πλῆϑος
εἶναι ἑνάδων᾽. χαὶ ὅτι μὲν οὐχ ὡς τὰ πολλὰ ἀναιροῦντος τοῦ Ζήνωνος Εὐδη-
μὸς μέμνηται νῦν, ὅῆλον ἐχ τῆς αὐτοῦ λέξεως" οἶμαι δὲ μηδὲ ἐν τῶι Ζήνωνος
βιβλίωι τοιοῦτον ἐπιχείρημα φέρεσϑαι οἷον ὃ ᾿λέξανδρός φησι. PHiLor. phys.
42,9 Z. γὰρ ὃ Ἐλεάτης πρὸς τοὺς διακωμωιδοῦντας τὴν Παρμενίδου τοῦ διδα-
σχάλου αὐτοῦ δόξαν λέγουσαν ἕν τὸ ὃν εἶναι ἐνιστάμενος χαὲ συνηγορῶν τῆι
τοῦ διδασκάλου δόξηι, ἐπεχείρει δεικνύναι ὅτι ἀδύνατον πλῆϑος εἶναι ἔν τοῖς
οὖσιν. εἰ γάρ, φησίν, ἔστι πλῆϑος, ἐπειδὴ τὸ πλῆϑος ἐχ πλειόνων ἕνάδων
σύγχειται, ἀνάγχη εἰναι ἑνάδας πλείους ἐξ ὧν τὸ πλῆϑος συνέστηχεν. εἰ τοί-
γυν δείξομεν ὅτι ἀδύνατον εἶναι πλείονας ἑἕνάδας; δῆλον ὅτι ἀδύνατον εἶναι
πλῆϑος" τὸ γὰρ πλῆϑος ἐξ ἕνάδων. εἰ δὲ ἀδύνατον εἶναι πλῆϑος, ἀνάγχη
δὲ αὶ τὸ ἕν εἶναι ἢ τὸ πλῖϑος, πλῆϑος δὲ εἶναι οὐ δύναται, λείπεται τὸ ἕν
εἶναι χτλ.

22. [Arısr.] de lin. insec. 9682 18 ἔτει δὲ χατὰ τὸν τοῦ Ζήνωνος λόγον
ἀνάγκη τι μέγεϑος ἀμερὲς εἶναι, εἴπερ ἀδύνατον μὲν ἔν πεπερασμένωι χρόνωι
ἀπείρων ἅψασϑαι καϑ' ἕχαστον ἁπτόμενον, ἀνάγκη δ᾽ en τὸ ἥμισυ πρότερον
ἀφιχνεῖσϑαι τὸ κινούμενον, τοῦ δὲ μὴ ἀμεροῦς πάντως ἔστιν ἥμισυ. ARIST.
phys. A 3.187231 ἔνιοι δ᾽ ἐνέδοσαν τοῖς λόγοις ἀμφοτέροις, τῶι μὲν ὅτι πάντα
ἕν..., τῶι δὲ ἐχ τῆς διχοτομίας ἄτομα ποιήσαντες μεγέϑη. SIMPL. dazu 138, 3
τὸν δὲ δεύτερον λόγον τὸν ἐχ τῆς διχοτομίας τοῦ Ζήνωνος εἶναί φησιν ὃ
᾿Αλέξανόρος.... τούτωι δὲ τῶι λόγωι, φησί [Alexander], τῶι περὲ τῆς διχοτο-
μίας ἐνδοῦναι Ξενοχράτη τὸν Καλχηδόνιον [fr. 42ff. Heinze] δεξάμενον μὲν τὸ
πᾶν τὸ διαιρετὸν πολλὰ εἶναι (τὸ γὰρ μέρος ἕτερον εἶναι τοῦ ὅλου)... εἶναι
γάρ τινας ἀτόμους γραμμάς, ἐφ᾽ ὧν οὐχέτι ἀληϑεύεσϑαι τὸ πολλὰς ταύ-
τας εἶναι.

23. ΞΊΜΡΙ,. phys. 134,2 (zu Ar. A 8. 1878 1) ἐνίους φησὶν ἀμφοτέροις ἐν-
δοῦναι τοῖς λόγοις, τῶι τε εἰρημένωι τοῦ Παρμενίδου καὶ τῶι τοῦ Ζήνωνος, ὃς
βοηϑεῖν ἐβούλετο τῶι Παρμενίδου λόγωι πρὸς τοὺς ἐπιχειροῦντας αὐτὸν χκω-
μωιδεῖν ὡς εἰ ἕν ἐστι πολλὰ χαὶ γελοῖα συμβαίνει λέγειν τῶι λόγωι καὶ ἐναντία
αὑτῶι, δεικνὺς ὃ Ζ. ὡς ἔτι γελοιότερα πάσχοι ἂν αὐτῶν ἢ ὑπόϑεσις ἢ λέγουσα
“πολλά ἐστιν ἔπερ ἡ τοῦ ἕν εἶναι, εἴ τις ἱχανῶς ἐπεξίοι. [Puur.] Strom. 5
[D.581 nach Parmenides] Z. δὲ 6 Ἐλεάτης ἴδιον μὲν οὐδὲν ἐξέϑετο, διηπόρησεν
δὲ περὶ τούτων ἐπὶ πλεῖον. Art. ΤΥ 9,1 (Ὁ. 8596) Πυϑαγόρας .. Παρμενίδης
Ζήνων Μέλισσος... ψευδεῖς εἶναι τὰς αἰσϑήσεις.

24. Arıst. phys. A 3. 2100 22

ὃ δὲ Ζ. ἠπόρει, ὅτι "ei ἔστι τι ὃ τόπος, ἐν τίνι ἔσται; λύειν
οὐ χαλεττόν. οὐδὲν γὰρ χωλύδι ἐν ἄλλωι μὲν εἶναι τὸν πρῶτον
τόπον, μὴ μέντοι ὡς ἐν τόπωι ἐχείνωι χτλ. 1. 2095 23 ἡ γὰρ Ζή-
γωνος ἀπορία ζητεῖ τινα λόγον" δὲ γὰρ πᾶν τὸ ὃν ἐν τόπωι, δῆ-
λον ὅτι χαὶ τοῦ τόπου τόπος ἔσται, χαὶ τοῦτο εἰς ἄτιειρον τιρόει-
σιν. EUDEM. phys. fr. 42 [Simpl. phys. 563, 17] ἐπὶ ταὐτὸ δὲ χαὶ ἡ
Ζήνωνος ἀπορία φαίνεται ἄγειν. ἀξιοῖ γὰρ πᾶν τὸ ὃν ττοῦ εἶναι,
δὲ δὲ ὃ τόπος τῶν ὄντων, ποῦ ἂν εἴη; οὐχοῦν ἐν ἄλλωι τόπωι
χἀχεῖνος δὴ ἐν ἄλλωι χαὶ οὕτως εἰς τὸ σιρόσω.... πρὸς δὲ Ζήνωνα
φήσομεν mollayög τὸ ποῦ λέγεσϑαι χτλ.

136 19. ZENON

25. Arıst. phys. Z 9. 239b 9

τέτταρες δ᾽ εἰσὶν οἱ λόγοι περὶ κινήσεως Ζήνωνος οἱ srage-
χοντὲες τὰς δυσχολίας τοῖς λύουσιν, πρῶτος μὲν Ö χερὶ τοῦ
μὴ χινεῖσϑαι διὰ τὸ zr00T800v εἰς τὸ ἥμισυ δεῖν ἀφιχέσϑαι
τὸ φερόμενον ἢ πρὸς τὸ τέλος, περὶ οὗ διείλομεν ἐν τοῖς 7ερό-
τερον λόγοις, nämlich 2. 233° 21: διὸ χαὶ ö Ζήνωνος λόγος ψεῦ-
dog λαμβάνει τὸ μὴ ἐνδέχεσϑαι τὰ ἄπειρα διελθεῖν ἢ ἅψασϑαι
τῶν ἀπείρων καϑ' ἕχαστον ἐν πετερασμένωι χρόνωι. διχῶς γὰρ
λέγεται χαὶ τὸ μῆχος χαὶ ὃ χρόνος ἄπειρον, χαὶ ὅλως πᾶν τὸ συν-
δχές, ἤτοι χατὰ διαίρεσιν ἢ τοῖς ἐσχάτοις. τῶν μὲν οὖν χατὰ
ποσὸν ἀπείρων οὐχ ἐνδέχεται ἅψασθαι ἐν πεττερασμένωι χρόνωι,
τῶν δὲ χατὰ διαίρεσιν ἐνδέχεται" χαὶ γὰρ αὐτὸς ὃ χρόνος οὕτως
ἄπειρος. ὥστε ἐν τῶι ἀπείρων χαὶ οὐχ ἐν τῶι πεπτερασμένωι
συμβαίνει διιέναι τὸ ἄπειρον, χαὶ ἅπτεσθαι τῶν ἀπείρων τοῖς
ἀπείροις, οὐ τοῖς τιεττερασμένοις (Paraphrase ἃ. δ. bei Simpl. 947, 8 ff.).
Top. © 8. 160) 7 πολλοὺς γὰρ λόγους ἔχομεν ἐναντίους ταῖς δόξαις,
χαϑάπερ Ζήνωνος, ὅτι οὐχ ἐνδέχεται χινεῖσϑαι οὐδὲ τὸ στάδιον
διελϑεῖν.

26. — 2 9. 289) 14

δεύτερος δ᾽ ὃ χαλούμενος Ayıhhevc. ἔστι δ᾽ οὗτος ὅτι
τὸ βραδύτατον [so E, Them., Simpl.] οὐδέττοτε χαταληφϑήσεται ϑέον
ὑχτὸ τοῦ ταχίστου" ἔμπτροσϑεν γὰρ ἀναγχαῖον ἐλϑεῖν τὸ διῶχον,
ὅϑεν ὥρμησε τὸ φεῦγον, ὥστ᾽ ἀεί τι προέχειν ἀναγχαῖον τὸ βρα-
δύτερον. ἔστι δὲ χαὶ οὗτος ὃ αὐτὸς λόγος τῶι διχοτομεῖν, δια-
φέρει δ᾽ ἐν τῶι διαιρεῖν μὴ δίχα τὸ προσλαμβανόμενον μέγεϑος.

21. — — 2890 80

τρίτος δ᾽ ὃ νῦν ῥηϑείς, ὅτι ἡ ὀνστὸς φερομένη ἕστηχεν.
συμβαίνει δὲ παρὰ τὸ λαμβάνειν τὸν χρόνον συγχεῖσθαι ἔχ τῶν
γῦν᾽ μὴ διδομένου γὰρ τούτου οὐχ ἔσται ὃ συλλογισμός. vgl. 289" 5
Ζήνων δὲ παραλογίζεται" εἰ γὰρ ἀεί, φησίν, ἠρεμεῖ av ἢ χινεῖ-
ται, (οὐδὲν δὲ κινεῖται), ὅταν ἦι κατὰ τὸ ἴσον, ἔστι δ᾽ ἀεὶ τὸ
φερόμενον ἐν τῶι νῦν, {πᾶν δὲ κατὰ τὸ ἴσον ἐν τῶι νῦν», ἀχένητον
τὴν φερομένην εἶναι ὀιστόν.

28. --- --- 2890 88

τέταρτος δ᾽ ὃ περὶ τῶν ἐν σταδίωι χινουμένων ἐξ ἐναντίας
ἔσων ὄγχων scag’ ἴσους, τῶν μὲν ἀπὸ τέλους τοῦ σταδίου τῶν δ᾽
ἀττὸ μέσου, ἴσωι τάχει, ἐν ὧι συμβαίνειν οἴεται ἔσον εἶναι χρόνον
τῶι διτιλασίωι τὸν ἥμισυν. ἔστι δ᾽ ὅ παραλογισμὸς ἐν τῶι τὸ
μὲν σπταρὰ χινγούμενον τὸ δὲ sag ἠρεμοῦν τὸ ἴσον μέγεϑος ἀξιοῦν
τῶι ἴσωι τάχει τὸν ἴσον φέρεσϑαι χρόνον. τοῦτο δ᾽ ἐστὶ ψεῦδος.

A. 25—30. LEHRE. B. FR. 1. 137

Simpl. 1019, 32 ὁ μὲν οὖν λόγος τοιοῦτός ἐστιν ἑὐηϑέστατος ὦν,
ὥς φησιν Εὔδημος (fr. 68) διὰ τὸ προφανῆ τὸν zragakoyıouodv
ἔχειν... τὰ γὰρ ἀντιχινούμενα ἀλλήλοις ἰσοταχῆ dirckaciav ἀφέστα-
ται διάστασιν ἐν τῶι αὐτῶι χρόνωι, ἐν ὧι τὸ παρὰ ἠρεμοῦν χινού-
usvov τὸ ἥμισυ διίσταται, χἂν ἐσοταχὲς ἐχείγοις ἦι. Alexanders
Figur [bei Simpl. ph. 1010, 14ff. vgl. 1019, 27]:
A ὀγχοι ἑστῶτες
B ὀγχοι χινούμενοι ἀπὸ τοῦ Δ ἐπὶ τὸ Ε
Γ ὄγχοι κινούμενοι ἀπὸ τοῦ Ε ἐπὶ τὸ Δ
Δ ἀρχὴ τοῦ σταδίου Ε τέλος τοῦ σταδίου

29. Arısr. phys. H 5. 2503 19

διὰ τοῦτο ὅ Ζήνωνος λόγος οὐχ ἀληϑής, ὡς ψοφεῖ τῆς χέγ-
χρου ὁτιοῦν μέρος" οὐδὲν γὰρ κωλύει μὴ χινεῖν τὸν ἀέρα ἐν μηδενὶ
χρόνωι τοῦτον ὃν ἐχίνησεν ἐμιτιεσὼν ὃ ὅλος μέδιμνος. Dazu SımpL.
1108, 18 διὰ τοῦτο λύει χαὶ τὸν Ζήνωνος τοῦ Ἐλεάτου λόγον, ὃν
ἤρετο Πρωταγόραν τὸν σοφιστήν. “εἐπτὲ γάρ μοι, ἔφη, ὦ Πρωτα-
γόρα, ἄρα ὃ εἷς χέγχρος χαταπεσὼν Wogov ποιεῖ ἢ τὸ μυριοστὸν
τοῦ χέγχρου; τοῦ δὲ εἰχιόντος μὴ ποιεῖν “ὁ δὲ μέδιμνος, ἔφη, τῶν
χέγχρων κατατιεσὼν ποιεῖ ψόφον ἢ οὔ; τοῦ δὲ wogweilv εἰπόντος
τὸν μέδιμνον “τί οὖν, ἔφη ὃ Ζήνων, οὐχ ἔστι λόγος τοῦ μεδίμνου
τῶν χέγχρων oög τὸν ἕνα χαὶ τὸ μυριοστὸν τὸ τοῦ ἑνός; τοῦ
δὲ φήσαντος εἶναι “τί οὖν, ἔφη ὃ Ζήνων, οὐ xal τῶν ψόφων
ἔσονται λόγοι sroög ἀλλήλους οἱ αὐτοί; ὡς γὰρ τὰ ψοφοῦντα, χαὶ
οἱ ψόφοι" τούτου δὲ οὕτως ἔχοντος, εἰ ὃ uedıuvoc τοῦ χέγχρου
ψοφεῖ, ψοφήσει χαὶ ὃ εἷς χέγχρος χαὶ τὸ μυριοστὸν τοῦ χέγχρου..
ὁ μὲν οὖν Ζήνων οὕτως ἠρώτα τὸν λόγον [Die Dialogform stammt
(trotz A 14) nicht aus Zenon, sondern aus einer älteren dialogischen
Einkleidung des Problems (Alkidamas?)].

30. Arr. 17, 27 (Ὁ. 303) Μέλισσος καὶ Ζήνων τὸ ἕν zul πᾶν [sc. ϑεὸν
εἶναι] χαὶ μόνον ἀΐδιον χαὶ ἄπειρον τὸ ἕν.

B. FRAGMENTE.
ΖΗΝΩΝ ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩΣ,

1 ΕἾΜΡΙ, phys. 140, 34 [nach fr. 8] τὸ δὲ χατὰ μέγεϑος [näm-
lich ἄπειρον ἔδειξε] πτρότερον χατὰ τὴν αὐτὴν Ercıyeignow. σερο-
ἘΣ ἘΠ κα Ἐπ το a ZEN,

ZENON ÜBER DIE NATUR.
1. Das der Grösse nach Unendliche legte er vorher [vor fr. 3] nach
demselben Beweisgang dar. Er zeigt zuerst, dass wenn das Seiende keine

138 19. ZENON

δείξας γὰρ ὅτι "el μὴ ἔχοι μέγεϑος τὸ ὄν, οὐδ᾽ ἂν ein,
ἐπάγει “el δὲ ἔστιν, ἀνάγκη ἕκαστον μέγεϑός τι ἔχειν
χαὶ πάχος χαὶ ἀπέχειν αὐτοῦ τὸ ἕτερον ἀπὸ τοῦ ἑτέρου.
καὶ περὶ τοῦ προύχοντος ὁ αὐτὸς λόγος. καὶ γὰρ ἐχεῖνο
ἕξει μέγεϑος καὶ προέξει αὐτοῦ τι. ὅμοιον δὴ τοῦτο
ἅτεαξ τε εἰπεῖν χαὶ ἀδξὶ λέγειν᾽ οὐδὲν γὰρ αὐτοῦ τοιοῦτον
ἔσχατον οὔτε ἕτερον moög ἕτερον οὐχ ἔσται. οὕτως εἰ
πολλά ἐστιν, ἀνάγκη αὐτὰ μιχρά τὸ εἶναι χαὶ μεγάλα"
μιχρὰ μὲν ὥστε μὴ ἔχειν μέγεϑος, μεγάλα δὲ ὥστε
ἄπειρα εἶναι.

2 — — 139, 5 ἐν μέντοι τῶι συγγράμματι αὐτοῦ ττολλὰ ἔχοντι
ἐπιχειρήματα χαϑ' ἕχαστον δείχνυσιν, ὅτι τῶι πολλὰ εἶναι λέγοντι
συμβαίνει τὰ ἐναντία λέγειν ὧν ἕν ἐστιν ἐπιχείρημα, ἐν ὧι δεί-
χγυσιν ὅτι εἰ πολλά ἐστι, καὶ μεγάλα ἐστὶ χαὶ μειχρά" με-
γάλα μὲν ὥστε ἄπειρα τὸ μέγεϑος δῖναι, μιχρὰ δὲ
οὕτως ὥστε μηϑὲν ἔχειν μέγεϑος |fr. 1]. ἔν δὴ τούτωι δεί-
χγυσιν, ὅτι οὗ μήτε μέγεϑος μήτε πάχος μήτε ὄγχος μηϑείς ἔστιν,
οὐδ᾽ ἂν εἴη τοῦτο. 2. «εἰ γὰρ dAAwıovrı, φησί, προσγένοιτο,
οὐδὲν ἂν μεῖζον ποιήσειεν μεγέϑους γὰρ μηδενὸς ὄντος,

Grösse besitze, es auch nicht vorhanden sei. Dann fährt er so fort: Ist
es aber vorhanden, so muss ein jeder seiner einzelnen Teile eine gewisse
Grösse und Dicke und Abstand vom andern haben. Und dasselbe lässt
sich von dem vor jenem liegenden Teile behaupten. Auch dieser wird natür-
lich Grösse haben und es wird ein anderer vor ihm liegen. Das Gleiche
gilt also ein für alle Mal. Denn kein derartiger Teil des Ganzen wird
die äusserste Grenze bilden, und nie wird einer ohne Beziehung zu einem
andern sein. Wenn es also viele Dinge giebt, so müssen sie notwendig
zugleich klein und gross sein: klein bis zur Nichtigkeit, gross bis zur
Unendlichkeit.

2. In seiner Schrift, die viele Beweisgänge enthält, zeigt er in
jedem, dass wer die Vielheit behauptet, sich in Widersprüche ver-
wickelt. So ist einer dieser Gänge folgender. Er will zeigen, dass
wenn es Vieles giebt, dies zugleich gross und klein sein muss, und
zwar gross bis zur Unendlichkeit und klein bis zur Nichtigkeit. Darin
sucht er nun zu zeigen, dass ein Ding, das weder Grösse noch Dicke
noch Masse besitzt, überhaupt nicht vorhanden sein könne. Denn würde
es zu einer andern Grösse zugefügt (so lauten seine Worte), so würde es
jene um nichts vergrössern. Denn wird eine Grösse, die null ist, einer

B. FR. 1—3. 139

προσγενομένου δὲ οὐδὲν οἷόν τὲ εἰς μέγεϑος ἐπιιδοῦ-
γαι. χαὶ οὕτως ἂν ἤδη τὸ προσγινόμενον οὐδὲν εἴη. el
δὲ ἀπογινομένου τὸ ἕτερον μηδὲν ἔλαττον ἔσται μηδὲ
αὖ προσγινομένου αὐξήσεται, δῆλον ὅτι τὸ προσγενό-
μενον οὐδὲν ἦν οὐδὲ τὸ ἀπογενόμενον. χαὶ ταῦτα οὐχὶ
τὸ ἕν ἀναιρῶν ὃ Ζήνων λέγει, ἀλλ᾽ ὅτι μέγεϑος ἔχει ἕχαστον τῶν
πολλῶν χαὶ ἀπείρων τῶι πιρρὸ τοῦ λαμβανομένου ἀεί τι εἶναι διὰ
τὴν ἐπ ἄπειρον τομήν᾽ ὃ δείχνυσι προδείξας ὅτι οὐδὲν ἔχει μέγε-
ϑὸς ἐχ τοῦ ἕχαστον τῶν τιολλῶν ἑαυτῶι ταὐτὸν εἶναι χαὶ ἕν.

8 — — 140,27 χαὶ τί δεῖ πολλὰ λέγειν, ὅτε xal ἔν αὐτῶι
φέρεται τῶι τοῦ Ζήνωνος συγγράμματι; πάλιν γὰρ δειχνύς, ὅτι
δὲ πολλά ἔστι, τὰ αὐτὰ τιετιδρασμένα ἐστὶ χαὶ ἄπειρα, γράφει
ταῦτα χατὰ λέξιν ὃ Z.'

“δὲ πολλά ἐστιν, ἀνάγχη τοσαῦτα εἶναι ὅσα ἐστὶ καὶ
οὔτε πλείονα αὐτῶν οὔτε ἐλάττονα. εἰ δὲ τοσαῦτα ἐστιν
ὅσα ἐστί, τιεττερα σμένα ἂν εἴη.

δὲ πολλά ἐστιν, ἄπειρα τὰ ὄντα ἐστίν. ἀεὶ γὰρ
ἕτερα μεταξὺ τῶν ὄντων ἐστί, καὶ πάλιν ἐκείνων ἕτερα

andern hinzugefügt, so kann diese an Grösse nichts gewinnen. Und
so wäre denn bereits hiernach das Hinzugefügte gleich Null. Wenn
ferner durch Abziehen dieser Grösse die andere um nichts kleiner und
andererseits durch Zufügen nicht grösser werden wird, so war offenbar
das Zugefügte wie das Abgezogene gleich Null. Und dies führt Z.
nicht aus um das Eine aufzuheben, sondern weil ein jedes der vielen
und unendlichen Dinge Grösse haben muss. Denn vor jedem einzelnen,
das man nimmt, muss stets wieder irgend ein anderes stehen wegen der
Teilung ins Unendliche. Dies legt er dar, nachdem er zuvor gezeigt,
dass nichts Grösse besitzt, weil jedes der vielen Dinge mit sich selbst
identisch und eins sein muss.

3. Was bedarf es langen Redens? Es steht ja auch in Zenon’s
Schrift selbst. Z. schreibt nämlich da, wo er zeigt, dass die Vielheit
den Widerspruch der Begrenztheit und Unbegrenztheit identischer
Dinge einschliesst, wörtlich folgendes:

Wenn es Vieles giebt, so muss es notwendig gerade soviel Dinge
geben als wirklich vorhanden sind, nicht mehr, nicht minder. Giebt
es aber soviel Dinge als es eben giebt, so sind sie (der Zahl nach) be-
grenzt.

Wenn es Vieles giebt, so ist das Seiende (der Zahl nach) un-
begrenzt. Denn zwischen den einzelnen Dingen liegen stets andere

140 19. ZENON. B. FR. 3.4. 20. MELISSOS

μεταξύ. χαὶ οὕτως ἄπειρα τὰ ὄντα ἐστί: καὶ οὕτως μὲν
τὸ χατὰ τὸ πλῆϑος ἄπειρον ἐχ τῆς διχοτομίας ἔδειξε.

4. LAERT. Dıoc. IX 72 οὐ μὴν ἀλλὰ χαὶ Ξενοφάνης χαὶ Ζ. ὅ
Ἐλέατης χαὶ 4ημόχριτος χατ᾽ αὐτοὺς [Pyrrhoneer| σχειτιχοὶ τυγχά-
γουσιν... Ζ. δὲ τὴν χίνησιν ἀναιρεῖ λέγων “τὸ χινούμενον
οὔτ᾽ ἐν ὧι ἐστι τόπωι χινεῖται οὔτ᾽ ἐν ὧι μὴ ἔστι.

und zwischen jenen wieder andere. Und somit ist das Seiende un-
begrenzt.

4. Z. hebt die Bewegung auf, wenn er behauptet: Das Bewegte
bewegt sich weder in dem Raum, in dem es sich befindet, noch in dem
es sich nicht befindet.

20. MELISSOS.
A. LEBEN UND LEHRE.
1. LAERT. Dioc. IX 24

Meiıoooc ᾿Ιϑαιγένους [so B Peorr.] Σάμιος. οὗτος ἤχουσε Παρ-
μενίδου. (ἀλλὰ χαὶ εἰς λόγους ἦλϑεν Ἡραχλείτωι᾽ ὅτε χαὶ συνέ-
OTNOEV αὐτὸν τοῖς Ἐφεσίοις ἀγνοοῦσι, καϑάτστερ Ἱπποχράτης Ζημό-
χριτον ᾿ΑἸβδηρίταις). γέγονε δὲ καὶ σπιολιτιχὸς ἀνὴρ χαὶ ἀτιοδοχῆς
παρὰ τοῖς πολίταις ἠξιωμένος" ὅϑεν ναύαρχος αἱρεϑεὶς ἔτι χαὶ
μᾶλλον ἐθαυμάσϑη διὰ τὴν οἰχείαν ἀρετήν.

ἐδόχει δὲ αὐτῶι τὸ πᾶν ἄπειρον εἶναι χαὶ ἀναλλοίωτον χαὶ
ἀχίνητον χαὶ ἕν ὅμοιον ἑαυτῶι χαὶ πλῆρες χίνησίν τε μὴ εἶναι,
δοχεῖν δὲ εἶναι. ἀλλὰ χαὶ περὶ ϑεῶν ἔλεγε μὴ δεῖν ἀποφαίνεσθαι,
μὴ γὰρ εἶναι γνῶσιν αὐτῶν. |

φησὶ δ᾽ ᾿Απολλόδωρος ἠχμαχέναι αὐτὸν χατὰ τὴν τετάρτην
χαὶ ὀγδοηκοστὴν ὀλυμπιάδα [444---441]

2. Sum. 8.v. έλητος Λαρου...

χαὶ ἦν ἐπὶ τῶν Ζήνωνος τοῦ Ἐλέατου xal Ἐμπεδοχλέους χρό-
γων. οὗτος ἔγραψε περὶ τοῦ Ὄντος. χαὶ ἀντεττολιτεύσατο δὲ
Περικλεῖ" χαὶ ὑττὲρ Σαμίων στρατηγήσας ἐναυμάχησε πρὸς Σοφο-
χλῆν τὸν τραγιχόν, ὀλυμπιάδι ὀγδοηχοστῆι τετάρτην [444—441].

3. Prur. Pericl. 26—28 πλεύσαντος γὰρ αὐτοῦ [Perikles] Μέλισσος
ὃ Ἰϑαγένους, ἀνὴρ φιλόσοφος στρατηγῶν τότε τῆς Σάμου, καταφρονήσας
τῆς ὀλιγότητος τῶν νεῶν ἢ τῆς ἀπειρίας τῶν στρατηγῶν ἔπεισε τοὺς πολίτας
ἐπιϑέσϑαι τοῖς ᾿4ϑηναίοις. καὶ γενομένης μάχης νιχήσαντες οἱ Σάμιοι καὶ
πολλοὺς μὲν αὐτῶν ἀνόρας ἑλόντες πολλὰς δὲ ναῦς διαφϑείραντες ἐχρῶντο
τῆι ϑαλάσσηι χαὶ παρετίϑεντο τῶν ἀναγχαίων πρὸς τὸν πόλεμον ὅσα μὴ

A. 1—4. 5 ([ARIST.] de MXG 1). LEBEN UND LEHRE. 141

πρότερον εἶχον. ὑπὸ δὲ τοῦ Μελίσσου καὶ Περικλέα φησὶν αὐτὸν Agıororeing
fr. 578 ἃ. d. Πολιτεία Σαμίων) ἡττηϑῆναι ναυμαχοῦντα πρότερον. οἱ δὲ Σάμιοι
τοὺς αἰχμαλώτους τῶν ᾿᾿Αϑηναίων ἀνϑυβρίζοντες ἔστιζον εἰς τὸ μέτωπον γλαῦ-
χας. χαὶ γὰρ ἐχείνους οἵ ᾿Αϑηναῖοι σάμαιναν ... πρὸς ταῦτα τὰ στίγματα
λέγουσι χαὶ τὸ ᾿Αριστοφάνειον ἠινίχϑαι "Σαμίων ὃ δῆμός ἐστιν ὡς πολυγράμ-
ματος [Aristot. 2:0: fr. 575], πυϑόμενος δ᾽ οὖν ὃ Περιχλῆς τὴν ἐπὶ στρατο-
πέδου συμφορὰν ἐβοήϑει χατὰ τάχος καὶ τοῦ Μελίσσου πρὸς αὐτὸν ἀντιτα-
ξαμένου χρατήσας καὶ τρεψάμενος τοὺς πολεμίους εὐθὺς περιετείχιζε δαπάνηι
χαὶ χρόνωι μᾶλλον ἢ τραύμασι χαὶ κινδύνοις τῶν πολιτῶν περιγενέσθαι καὶ
συνελεῖν τὴν πόλιν βουλόμενος .. ἐνάτωι δὲ μηνὶ [Sommer 440] τῶν Σα-
μίων παραστάντων ὃ Περικλῆς τὰ τείχη χαϑεῖλε χαὶ τὰς ναῦς παρέλαβε καὶ
χρήμασι πολλοῖς ἐζημίωσεν, ὧν τὰ μὲν εὐϑὺς εἰσήνεγκαν οἱ Σάμιοι, τὰ ὁ᾽ ἐν
χρόνωι ῥητῶι ταξάμενοι κατοίσειν ὅμήρους ἔδωχαν. Δοῦρις δ᾽ ὃ Σάμιος
[FHG II 483 fr. 60] τούτοις ἐπιτραγωιδεῖ πολλὴν ὠμότητα τῶν ᾿Αϑηναίων καὶ
τοῦ Περιχλέους κατηγορῶν, ἣν οὔτε Θουχυδίδης [I 116] ἱστόρηχεν οὔτ᾽ Ἔφορος
[fr. 117] οὐτ᾽ ᾿Αριστοτέλης [fr. 578]. V. Themist. 2 χαίτοι Στησίμβροτος [FHG
U 53 fr. 1] Avagayogov TE διαχοῦσαι τὸν Θεμιστοκλέα φησὶ καὶ περὲ Μέλισσον
σπουδάσαι τὸν φυσιχόν, οὐχ εὖ τῶν χρόνων ἁπτόμενος. Περικλεῖ γάρ, ὃς
πολὺ νεώτερος nv Θεμιστοχλέους, Μέλισσος μὲν ἀντεστρατήγει πολιορχοῦντι
Σαμίους, ᾿ἀναξαγόρας δὲ συνδιέτριβε. Vgl. adv. Col. 32 p. 1126B. Ael. V. H.
VL 14.

SCHRIFT [vgl. Sup. A 2]

4. Sımpr. phys. 70,16 ὁ M. χαὶ τὴν ἐπιγραφὴν οὕτως ἐποιήσατο τοῦ
συγγράμματος Περὶ φύσεως ἢ περὶ τοῦ ὄντος. de caelo 557,10 χαὲ εἰ Περὶ
φύσεως ἢ περὶ τοῦ ὄντος ἐπέγραψε M., δῆλον ὅτι τὴν φύσιν ἐνόμιζεν εἶναι
τὸ ὄν. Gar. de el. sec. Hipp. 1 481 Κ. τὰ γὰρ τῶν παλαιῶν ἅπαντα Περὶ φύ-

σεως ἐπιγέγραπται, τὰ Μελίσσου, τὰ Παρμενίδου κτλ. vgl. Gal. in [Hipp.] de
nat.h. XV 5K.

LEHRE.

5. Arıst. q. f. de Melisso Xenophane Gorgia c.1.2 [vgl. Aristoteles’ Schrift
Πρὸς τὰ Μελίσσου ἃ Diog. V 25).

[APIZTOTEAOY2Z] ΠΕΡῚ MEAIZZOY.

ET 6. 1 Aldıov εἶναί φησιν εἴ τι ἔστιν, εἴπερ μὴ ἐνδέχεσϑαι γενέ- 1
σϑαι μηδὲν ἔχ μηδενός" εἴτε γὰρ ἅπαντα γέγονεν εἶτε μὴ
πάντα, αἰδια ἀμφοτέρως ἐξ οὐδενὸς γὰρ γενέσϑαι ἂν αὐτὰ γιγνόμενα.

5 ἁπάντων τε “γὰρ γιγνομένων οὐδὲν (ἂν) προὔπάρχειν᾽ εἴτ᾽ ὄντων
τινῶν ἀεὶ ἕτερα προσγίγνοιτο, πλέον ἂν χαὶ μεῖζον τὸ ὃν
γεγονέναι" ὧι de πλέον χαὶ μεῖζον, τοῦτο γενέσϑαι ἂν ἐξ
οὐδενός" (ἐν) τῶι γὰρ ἐλάττονι τὸ πλέον, (ὡς) οὐδ᾽ ἐν τῶι μικροτέρωι
τὸ μεῖξον, οὐχ ὑπάρχειν. aldıov δὲ ὃν ἄπειρον εἰναι; ὅτι 2

10 οὐχ ἔχει ἀρχὴν ὅϑεν ἐγένετο, οὐδὲ τελευτὴν εἰς ὃ γιγνόμενον
ἐτελεύτησέ ποτε. πᾶν δὲ χαὶ ἄπειρον ὃν (ἕν) εἶναι" εἰ γὰρ 3
δύο ἢ πλέω εἴη, πέρατ᾽ ἂν εἶναι ταῦτα πρὸς ἄλληλα. ὃν 4
δὲ ὃν ὅμοιον εἶναι πάντη᾽ εἰ γὰρ ἀνόμοιον, πλείω ὄντα οὐχ
ἂν ἔτι ἕν εἶναι ἀλλὰ πολλά. ἀίδιον δὲ ὃν ἀἄμετρόν τε 5

21

28

142

9748

914}

9758

15

20

25

1

10

20

2

1

20. MELISSOS

καὶ ὅμοιον πάντη ἀκίνητον εἶναι τὸ ἕν' οὐ γὰρ dv κινηϑῆ-
ναι μὴ εἴς τι ὑποχωρῆσαν. ὑποχωρῖσαι δὲ ἀνάγχην εἶναι
ἤτοι εἰς πλῆρες ἰὸν ἢ εἰς κενόν᾽ τούτων δὲ τὸ μὲν οὐχ ἂν δέ-
ξασϑαι [τὸ πλῆρες, τὸ δὲ οὐχ εἶναι οὐδὲν [ἢ τὸ κενόν]. τοιοῦτον
δὲ ὃν τὸ ἕν ἀνωδυνόν TE χαὶ ἀνάλγητον ὑγιές TE zul ἀνο-
σον εἶναι, οὔτε μεταχοσμούμενον ϑέσει οὔτε ἑτεροιούμενον εἰδει
οὔτε μιγνύμενον ἄλλωι: κατὰ πάντα γὰρ ταῦτα πολλά τε
τὸ ἕν γίγνεσθαι χαὶ τὸ μὴ ὃν τεχνοῦσϑαι καὶ τὸ ὃν φϑείρε-
σϑαι ἀναγχαζεσϑαι' ταῦτα ὁὲ ἀδύνατα εἶναι. χαὶ γὰρ
εἰ τῶι μεμῖχϑαι τὸ ἕν ἐκ πλειόνων λέγοιτο, καὶ εἴη πολλά
τε καὶ κινούμενα εἰς ἄλληλα τὰ πράγματα, χαὶ ἥ μίξις ἢ ὡς ἐν
ἑνὲ σύνϑεσις εἴη τῶν πλειόνων ἢ τῆι ἐπαλλάξει οἷον ἐπι-
πρόσϑησις γίγνοιτο τῶν μιχϑέντων᾽ ἐχείνως μὲν ἂν διάδη-
λα χωριζόντων εἶναι τὰ μιχϑέντα, ἐπιπροσϑήσεως δ᾽ οὔσης
ἐν τῆι τρίψει γίγνεσθαι ἂν ἕχαστα φανερὰ ἀφαιρουμένων
τῶν πρώτων τὰ ὑπ᾽ ἄλληλα τεϑέντα τῶν μιχϑέντων᾽ ὧν
οὐδέτερον συμβαίνειν. διὰ τούτων δὲ τῶν τρόπων κἀν εἶναι
πολλὰ κἂν ἡμῖν ὠιετο φαίνεσϑαι μόνως. ὥστε ἐπειδὲ οὐχ
οἷόν τε οὕτως, οὐδὲ πολλὰ δυνατὸν εἶναι τὰ ὄντα, ἀλλὰ
ταῦτα δοχεῖν οὐκ ὀρϑῶς. πολλὰ γὰρ zul ἄλλα κατὰ τὴν
αἴσϑησιν φαντάζεσϑαι [ἀπατᾶν] λόγον δ᾽ οὐτ᾽ ἐχεῖν᾽ αἱρεῖν,
ταῦτα γίγνεσθαι, οὔτε πολλὰ εἶναι τὸ ὄν, ἀλλὰ ἕν αἰδιόν τε καὶ
ἄπειρον καὶ πάντη ὅμοιον αὐτὸ αὑτῷ. do οὖν δεῖ πρῶτον
μὲν μὴ πᾶσαν λαβόντα δόξαν ἄρχεσϑαι, ἀλλ᾽ di μά-
λιστά εἰσι βέβαιοι; ὥστ᾽ εἰ μὲν ἅπαντα τὰ δοχοῦντα μὴ ὁρ-
ϑῶς ὑπολαμβάνεται, οὐϑὲν ἴσως προσήκει οὐδὲ τούτῳ προσ-
χφῆσϑαι τῶι δόγματι, (ὅτι) οὐκ ἄν ποτε οὐδὲν γένοιτο ἐκ μηδενός.
μία γάρ τίς ἐστι δόξα, καὶ αὕτη τῶν οὐκ ὀρϑῶν, ἣν ἐχ τοῦ
αἰσϑαάνεσϑαί πως ἐπὶ πολλῶν πάντως ὑπειλήφαμεν. εἰ δὲ
μὴ ἅπαντα ἡμῖν ψευδῆ τὰ φαινόμενα, ἀλλά τινές εἰσι
καὶ τούτων ὀρϑαὶ ὑπολήψεις, ἢ ἐπιδείξαντα, ὅτι αὗται τοιαῦται, ῇ
τὰς μάλιστα δοχούσας ὀρϑάς, ταύτας ληπτέον" ἃς ἀεὶ βε-
βαιοτέρας εἶναι δεῖ ἢ di μέλλουσιν ἐξ ἐχείνων τῶν λόγων
δειχϑήσεσϑαι. εἰ γὰρ καὶ εἶεν δύο δόξαι ὑπεναντίαι αλ-
λήλαις, ὥσπερ οἴεται (εἰ μὲν πολλά, γενέσϑαι φησὶν ἀνάγκην
εἶναι ἐκ μὴ ὀντων᾽ εἰ δὲ τοῦτο μὴ οἷόν τε, οὐχ εἶναι τὰ
ὄντα πολλά: ἀγένητον γὰρ ὄν, εἴ τι ἔστιν, ἄπειρον εἶναι.
εἰ δ᾽ οὕτως, καὶ ἕν), ὁμοίως μὲν δὴ ἡμῖν ὁζμολογουμένων) ἀμφο-

τέρων πζ(ροτάσεωνν)
οὐδὲν μᾶλλον, ὅτι ἕν ἢ ὅτι πολλά, δείκνυται. εἰ dt βέβαιος
μᾶλλον ἡ ἕτέρα, τἀπὸ ταύτης ξυμπερανϑέντα μᾶλλον dE-
δεικται. τυγχάνομεν δὲ ἔχοντες ἀμφοτέρας τὰς ὑὕπο-
λήψεις ταῦτας, καὶ ὡς ἂν οὐ γένοιτ᾽ ἂν οὐδὲν ἐκ μηδενὸς [ὄντος]
(zal ὡς) πολλά τε καὶ χινούμενα [μέν] ἐστε τὰ ὄντα. ἀμφοῖν
δὲ πιστὴ μᾶλλον αὕτη, καὶ ϑᾶττον ἂν πρόοιντο πάντες
ταύτης ἐχείνην τὴν δόξαν. ὥστ᾽ εἰ χαὶ συμβαίνοι ἐναντίας
εἶναι τὰς φάσεις, καὶ ἀδύνατον γίγνεσθαί TE ἐχ μὴ ὄντος
χαὶ μὴ πολλὰ εἶναι τὰ πράγματα, ἐλέγχοιτο μὲν ἂν

10

11

12

10

15
16
16?

20

90

90

A. 5. ((ARIST.] de MXG 1.2). LEHRE. 143

ὑπ᾽ ἀλλήλων ταῦτα. ἀλλὰ τί μᾶλλον οὕτως av ἔχοι; ἴσως
τε xav φαίη τις τούτοις τἀναντία. οὔτε γὰρ δείξας ὅτι
ὀρϑὴ δόξα, ἀφ᾽ ἧς ἄρχεται, οὔτε μᾶλλον βέβαιον ἢ περὶ
ἧς δείχνυσι λαβών, διελέ ἔχϑη. μᾶλλον γὰρ ὑπολαμβάνεται
εἰχὸς εἶναι γίγνεσϑαι ἐχ μὴ ὄντος ἢ μὴ πολλὰ εἶναι. λέ-
γεταί τε καὶ σφόδρα ὑπὲρ αὐτῶν γίγνεσθαί τε τὰ 7
ὄντα, καὶ δὴ γεγονέναι πολλὰ ἐχ μὴ ὄντων, καὶ οὐχ OT.
οἵ τυγχάνοντες, ἀλλὰ χαὶ τῶν δοξάντων τινὲς εἶναι σοφῶν
εἰρήκασιν. αὐτίκα δ᾽ Ἡσίοδος ᾿πάντων μὲν πρῶτον, φησί,
Χάος ἐγένετο, αὐτὰρ ἔπειτα Γαῖα εὐρύστερνος, πάντων ἕδος
ἀσφαλὲς αἰεὶ ἠδ᾽ Ἔρος, ὃς πάντεσσι μεταπρέπει ἀϑανάτοι-
σι [Theog. 116. 117.120]. τὰ δ᾽ ἄλλα φησὶ γενέσϑαι (ἐκ τούτων),

ταῦτα δὲ ἐξ οὐδενός. πολ-
λοὶ δὲ zul ἕτεροι εἶναι μὲν οὐδέν φασι, γίγνεσϑαι δὲ πάντα,
λέγοντες οὐκ ἐξ ὄντων γίγνεσθαι τὰ γιγνόμενα. οὐδὲ
γὰρ ἂν ἔτι αὐτοῖς ἅπαντα γίγνοιτο. ὥστε τοῦτο μὲν
δῆλον, ὅτι ἐνίοις γε δοχεῖ καὶ ἐξ οὐκ ὄντων ἂν γενέσϑαι.

6, 3. ἀλλ᾽ ἄρα, εἰ μὲν δυνατά ἐστιν ἢ ἀδύνατα ἃ λέγει,
ἐατέον, τὸ δὲ πότερον συμπεραίνεται αὐτὰ ἐξ ὧν λαμβά-
γει, ἢ οὐδὲν χωλύει χαὶ ἄλλως ἔχειν, ἱχανὸν σχέψασϑαι;
ἕτερον γὰρ dv τι τοῦτ᾽ ἴσως ἐχείνου εἴη. καὶ πρῶτον τεϑέντος,
ὃ πρῶτον λαμβάνει, μηδὲν. γενέσϑαι ἂν ἐχ μὴ ὄντος, ἄρα
ἀνάγκη ἀγένητα ἅπαντα εἶναι, ἢ οὐδὲν χωλύει γεγονέναι
ἕτερα ἐξ ἑτέρων, καὶ τοῦτο εἰς ἄπειρον ἰέναι; ἢ καὶ ἀνα-
κάμπτειν κύχλωι, ὥστε τὸ ἕτερον ἐχ τοῦ ἑτέρου γεγονέναι, ἀεί
τε οὕτως ὄντος τινὸς χαὶ ἀπειράκις ἑχάστων γεγενημένων ἐξ
ἀλλήλων; ὥστε οὐδὲν ἂν χωλύοι τὸ ἅπαντα γεγονέναι χει-
μένου τοῦ μηδὲν γενέσϑαι ἂν ἐχ μὴ ὄντος, χαὶ ἄπειρα
ὄντα πρὸς ἐχεῖνον προσαγορεῦσαι οὐδὲν χωλύει τῶν τῶι
evt ἑπομένων ὀνομάτων. τὸ ἅπαντα γὰρ εἶναι χαὶ λέγεσϑαι
καὶ ἐχεῖνος τῶι ἀπείρωι προσάπτει. οὐδέν τε χωλύει, χαὶ μὴ
ἀπείρων ὄντων, χύχλωι αὐτῶν εἶναι τὴν γένεσιν. ὅγε εἶ
ἅπαντα γίγνεται, ἔστι δὲ οὐδέν, ὡς τινες λέγουσι, πῶς ἂν
aidın εἴη; ἀλλὰ γὰρ τοῦ μὲν εἶναί τι ὡς ὄντος καὶ
κειμένου διαλέγεται. εἰ γάρ, φησί, μὴ ἐγένετο, ἔστιν δέ,
ἀΐδιον ὧν εἴη, ὡς δέον ὑπάρχειν. τὸ εἶναι τοῖς πράγμασιν. ἔτι εἰ
χαὶ ὅτι μάλιστα μήτε τὸ μὴ ὃν ἐνδέχεται γενέσθαι μήτε
ἀπολέσϑαι τὸ [ar] ὄν, ὅμως τί χωλύει τὰ μὲν γενόμενα
αὐτῶν εἶναι, τὰ δ᾽ aidır, ὡς χαὶ ᾿Εμπεδοχλῆς Ir. 12] λέγει;
ἅπαντα γὰρ κἀκεῖνος ταῦτα ὁμολογήσας, ὅτι “ἔχ τε τοῦ μὴ
ὄντος ἀμήχανόν ἐστι γενέσϑαι, τὸ τε ὃν ἐξόλλυσϑαι avr-
vvorov καὶ ἄπρηκτον, ἀεὶ γὰρ τῇ γ᾽ ἔσται, ὅπη χέ τις αἰὲν
ἐρείδηι᾽, ὅμως τῶν ὄντων τὰ μὲν ἀἰδιά φησιν εἶναι, πῦρ
χαὶ ὕδωρ καὶ γῆν καὶ ἀέρα, τὰ ὁ᾽ ἄλλα γίγνεσθαί τε χαὶ
γεγονέναι ἐχ τούτων. οὐδεμία γὰρ ἑτέρα, ὡς oleraı, γένεσίς
ἐστι τοῖς οὖσιν, “ἀλλὰ μόνον μίξις τε διάλλαξίς τε μιγέν-
τῶν ἐστί" φύσις δ᾽ ἐπὶ τοῖς ὀνομάξεται ἀνθρώποισιν" | fr. 8,3]. τὴν
δὲ γένεσιν οὐ πρὸς οὐσίαν τοῖς ἀιδίοις χαὶ τῶι ὄντι γίγνεσϑαι λέ-

18

14

15

97

6%

20

25

30

833°

90

10

15

20. MELISSOS

γει, ἐπεὶ τοῦτό γε ἀδύνατον ὠιετο. πῶς γὰρ ἄν, φησί,
καὶ ᾿ἐπαυξήσειε τὸ πᾶν τί τε καὶ πόϑεν ἐλϑόν᾽ [fr. 11,32]; ἀλλὰ μισγο-
μένων TE χαὶ συντιϑεμένων πυρὸς χαὶ τῶν μετὰ πυρὸς
γίγνεσϑαι τὰ πολλᾶ, διαλλαττομένων τε χαὶ διαχρινομέ-
γων φϑείρεσϑαι πάλιν, χαὶ εἶναι τῆι μὲν μίξει πολλά ποτε
καὶ τῆι διακρίσει, τῆι δὲ φύσει τέτταρα ἄνευ “τῶν αἰτίων, ἢ
ἕν. ἢ εἰ χαὶ ἄπειρα εὐθὺς ταῦτα εἴη, ἐξ ὧν συντιϑεμένων
γίγνεται, διαχρινομένων δὲ φϑείρεται, ὡς χαὶ τὸν Avade-
γόραν φασί τινες λέγειν ἐξ ἀεὶ ὄντων καὶ ἀπείρων τὰ γι-
γνόμενα γίγνεσθαι, χὰν οὕτως, οὐκ ἂν εἴη αἀἰδια πάντα, ἀλλὰ
καὶ γιγνόμενα ἄττα καὶ γενόμενά T ἐξ ὄντων χαὶ φϑει-
ρόμενα εἰς οὐσίας τινὰς ἄλλας. ἔτι οὐδὲν χωλύει μίαν τινὰ
οὐσαν τὸ πᾶν μορφήν, ὡς καὶ ὃ ᾿Αναξίμανδρος χαὶ ὃ
᾿Αναξιμένης λέγουσιν, ö μὲν ὕδωρ εἶναι φάμενος τὸ πᾶν,
ὁ de, ὃ ᾿Δναξιμένης, ἀέρα, zul ὅσοι ἄλλοι οὕτως εἶναι τὸ
πᾶν ἕν ἠξιώχασιν, τοῦτο ἤδη σχήμασί τε καὶ πλήϑει καὶ
ὀλιγότητι, zei τῶι μανὸν ἢ πυχνὸν γίγνεσϑαι, πολλὰ καὶ
ἄπειρα ὄντα τε καὶ γιγνόμενα ἀπεργάζεσϑαι, τὸ ὅλον. φησὶ
δὲ καὶ ὃ Δημόχριτος τὸ ὕδωρ TE χαὶ τὸν ἀέρα ἕχαστόν τε
τῶν πολλῶν, ταὐτὸ ὃν, δυϑμῶι διαφέρειν. τί δὴ κωλύει καὶ
οὕτως τὰ πολλὰ γίγνεσϑαί τε καὶ ἀπόλλυσϑαι, ἐξ ὄντος
ἀεὶ εἰς ὃν μεταβάλλοντος ταῖς εἰρημέναις διαφοραῖς τοῖ
ἑνός, χαὶ οὐδὲν οὔτε πλέονος οὔτε ἐλάττονος γιγνομένου τοῦ
ὅλου; ἔτι τί χωλύει ποτὲ μὲν ἐξ ἄλλων τὰ σώματα γίγνεσϑαι
καὶ διαλύεσϑαι εἰς σώματα, οὕτως δ᾽ ἀεὶ ἀναλυόμενα κατ᾽ ἴσα γί-
γνεσϑαί τε καὶ ἀπόλλυσϑαι πάλιν; εἰ δὲ χαὶ ταῦτά τις
συγχωροίη, καὶ εἴη τε καὶ ἀγένητον εἴη, τί μᾶλλον ἄπει-
ρον δείκνυται; ἄπειρον γὰρ εἶναί φησιν, εἰ ἔστι μέν, μὴ
γέγονε δέ πέρατα γὰρ εἶναι τὴν τῆς γενέσεως ἀρχήν τε
καὶ τελευτὴν. καίτοι τί κωλύει ἀγένητον ὃν ἔχειν πέρας
ἐχ τῶν εἰρημένων; εἰ γὰρ ἐγένετο, ἀρχὴν ἔχειν ἀξιοῖ ταὺὐ-
τὴν ὅϑεν ἤρξατο γιγνόμενον. τι "δὴ κωλύει, καὶ εἰ μὴ
ἐγένετο, ἔχειν ἀρχήν, οὐ μέντοι γε ἐξ ἧς γε ἐγένετο, ἀλλὰ
καὶ ἑτέραν, χαὶ εἶναι περαίνοντα πρὸς ἄλληλα ἀΐδια ὄντα;
ἔτι τί χωλύει τὸ μὲν ὅλον ἀγένητον ὃν ἄπειρον εἶναι, τὰ
δὲ ἐν αὐτῶι γιγνόμενα πεπεράνϑαι, ἔχοντα ἀρχὴν καὶ τε-
λευτὴν γενέσεως; ἔτι καὶ ὡς ὃ Παρμενίδης φησί, τί χω-
λύει καὶ τὸ πᾶν ἕν ὃν καὶ ἀγένητον δμως πεπεράνϑαι, χαὶ
εἶναι “πάντοϑεν εὐχύχλου σφαίρας ἐναλίγχιον ὄγχωι, μεσσό-
ϑεν ἰσοπαλὲς πάντη" τὸ γὰρ οὔτε τι μεῖζον οὔτε τι βαιό-
τερον πελέμεν χρεών ἐστι τὴ ἢ τὴ [fr.8,43—45]. ἔχον δὲ μέσον χαὶ
ἔσχατα, πέρας ἔχει ἀγένητον ὄν, ἐπεὶ εἰ χαί, ὡς αὐτὸς
λέγει, ἕν ἐστι, χαὶ τοῦτο σῶμα, ἔχει ἄλλα Eavrod μέρη,
τὰ δὲ ὅμοια πάντα. καὶ γὰρ ὅμοιον οὕτω λέγει τὸ πᾶν
εἶναι οὐχὶ ὡς ἄλλωι τινί (ὅπερ Ἀναξαγόρας ἐλέγχει ὅτι ὅμοιον
τὸ ἄπειρον᾽ τὸ γὰρ ὅμοιον ἑτέρωι ὅμοιον, ὥστε δύο ἢ πλείω
ὄντα οὐχ ἂν ἕν οὐδὲ ἄπειρον εἶναι), ἀλλ᾽ ἴσως τὸ ὅμοιον πρὸς
αὑτὸ λέγει, καί φησιν αὐτὸ ὅμοιον εἶναι πᾶν, ὅτι ὁμοιο-

10

11

12

18

14

10

11

976%

9

6b

20

25

30

35

10

15

20

25

A. 5. (ARIST.] de MXG 2). LEHRE. 145

μερές, ὕδωρ ὃν ἅπαν ἢ γῆ ἢ εἴ τι τοιοῦτον ἄλλο. δῆλος
γὰρ οὕτως ἀξιῶν εἶναι ἕν, τῶν δὲ μερῶν ἕχαστον σῶμα ὃν
οὐχ ἀπειρόν ἐστι’ τὸ γὰρ ὅλον ἄπειρον. ὥστε ταῦτα περαί-
νει πρὸς ἄλληλα ἀγένητα ὄντα. ἔτι εἰ αἰδιόν τε χαὶ ἄπει-
οὖν ἐστι, πῶς ἂν εἴη ἕν σῶμα ὄν; εἰ μὲν γὰρ (τῶν) ἀνομοιο-
μερῶν εἴη, πολλά, χαὶ αὐτὸς οὕτω γ᾽ (av) εἶναι ἀξιοῖ. εἰ δὲ
ἅπαν ὕδωρ ἢ ἅπαν γῆ, ἢ ὅτι δὴ τὸ ὃν τοῦτ᾽ ἐστί, πόλλ᾽
ἂν ἔχοι μέρη ( ὡς χαὶ Ζήνων ἐπιχειρεῖ ὃν δεικνύναι τὸ
οὕτως ὃν ἕν), εἴη οὖν ἂν καὶ πλείον᾽ ἄττα αὐτοῦ μέρη, ἐλάττον᾽ ὄντα
καὶ μικρότερ᾽ ἄλλα (άλλων, ὥσγτε πάντη ἂν ταύτη ἀλλοῖον εἴη
οὐδενὸς προσγιγνομένου σώματος οὐδ᾽ ἀπογιγνομένου. εἰ δὲ
μήτε σῶμα μήτε πλάτος μήτε μῆχος ἔχον μηδέν, πῶς ἂν
ἄπειρον {τὸν ἕν εἴη; (η} τί κωλύει πολλὰ χαὶ ἀνάριϑμα τοιαῦτα
εἶναι; (Eu) τί κωλύει καὶ πλείω ὄντα ἑνὸς μεγέϑει ἄπειρα εἶναι;
ὡς καὶ ὃ Ξενοφάνης [A AT] ἄπειρον τό τε βάϑος τῆς γῆς καὶ τοῦ

ἀέρος φησὶν εἶναι. δηλοῖ δὲ χαὶ ὃ Ἐμπεδοχλῆς᾽ ἐπιτιμᾶι

- - ’ 3 ao ΄
γὰρ ὡς λεγόντων τινῶν τοιαῦτα, ἀδύνατον εἶναι οὕτως ἐχόν-
< -
των ξυμβαίνειν αὐτά, “εἴπερ ἀπείρονα γῆς τε βάϑη zul
δαψιλὸς αἰϑήρ, ὡς διὰ πολλῶν δὴ βροτέων ῥδηϑέντα μα-
) - x
ταίως ἐχχέχυται στομάτων, ὀλίγον τοῦ παντὸς ldovrwv” [fr. 39]. ἔτι
γ a

Ev ὃν οὐδὲν ἄτοπον, εἰ μὴ πάντη Ouoıdv ἐστιν. εἰ γάρ ἐστιν
[4 a γ" - ” « \ ῊῪ - Ir 4
υδωὼρ anav ἢ πῦρ ἢ οτι dn αλλο τοιοῦτον, οὐδὲν χωλῦύει
A = ᾿ a x

πλείω εἰπεῖν τοῦ ὄντος ἑνὸς εἴδη, ἰδία ἕχαστον ὅμοιον αὐτὸ

- ' εἰ x D
ἑαυτῶ. καὶ γὰρ μανὸν, τὸ δὲ πυχνὸν εἶναι, μὴ ὄντος ἐν
- - - ) ’ 3 - - r
τῶι μανῶι χενοῦ, οὐδὲν χωλύει. ἐν γὰρ τῶι μανῶι οὐχ ἔστιν ἔν
> r -
τισι μέρεσι χωρὶς ἀποχεχριμένον τὸ χενόν, ὥστε τοῦ ὅλου
τὸ μὲν πυχνόν, (τὸ δὲ μὴ πυχνὸνν) εἶναι (χαὶ τοῦτ᾽ ἤδη ἐστὶ
- a
μανέν, TO πᾶν οὕτως
Ὺ > > ς ’ a - „ «ς T Pr r
ἔχον), αλλ ὁμοίως amav πλῆρες ὃν ὁμοίως ἧττον πλῆρές
ἐστι τοῦ πυχνοῦ. εἰ δὲ καὶ ἔστιν (zul) ἀγένητόν ἐστι, χἂν διὰ
- ” ’ 5 \ \ > , ”

τοῦτο απειρον δοϑείη εἶναι χαὶ μηδὲ ἐνδέχεσϑαι ἄλλο χαὶ
ἄλλο [ἄπειρον] εἶναι, διὰ τί χαὶ ἕν τοῦτο ἤδη προσαγο-
ρευτέον καὶ ἀκίνητον Ἐκ α, πῶς γάρ, εἰ τὸ ἄπειρον ὅλον εἴῃ, τὸ

χενὸν μὴ ὅλον ὃν οἷόν ‚re εἶναι; ἀκίνητον δ᾽ εἶναί φησιν,

εἰ χενὸν μὴ ἔστιν ἅπαντα γὰρ χκινεῖσϑαι τῶι ἀλλάττειν
4 - 3 - - P-

τόπον. πρῶτον μὲν οὖν τοῦτο πολλοῖς οὐ συνδοχεῖ, ἀλλ᾽

εἶναί τι χενόν, οὐ μέντοι τοῦτό γέ τι σῶμα εἶναι, ἀλλ᾽ οἷον
χαὶ ὃ Ἡσίοδος ἔν τῆι γενέσει πρῶτον τὸ χάος φησὶ yevE-
σϑαι, ὡς δέον χώραν πρῶτον ὑπάρχειν τοῖς οὐσι" τοιοῦτον δέ
τι χαὶ τὸ χενὸν οἷον ἀγγεῖόν" τι, (οὗ τὸ ἀνὰ μέσον εἶναι ‚Snroöuer.
ἀλλὰ δὴ καὶ εἰ μὴ ἔστι χενὸν μηδέν, (οὐδέν. τι ἧσσον ἂν χινοῖτο.
ἐπεὶ χαὶ ᾿Αναξαγόρας τὸ πρὸς αὐτὸ πραγματευϑείς, καὶ οὐ
μόνον ἀποχρῆσαν αὐτῶι ἀποφήνασϑαι ὅτι οὐκ ἔστιν, ὅμως
χινεῖσϑαί φησι τὰ ὄντα οὐχ ὄντος χενοῦ. ὁμοίως δὲ καὶ ὁ
Ἐμπεδοκλῆς χινεῖσϑαι μὲν ἀεί φησι συγχρινόμενα τὸν
ἅπαντα ἐνδελεχῶς χρόνον, (xEvöv) δὲ οὐδὲν εἶναι, λέγων ὡς

En ἔ ᾿ “τοῦ παντὸς dk)
οὐδὲν zEvEov' πόϑεν οὖν ix ἐπέλϑοι;" [fr. 14] ὅταν δὲ εἰς μίαν μορ-

Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr, 10

18

21

22

24

146 20. MELISSOS

9100 26 φὴν συγχριϑῆι, wo ἕν εἶναι, “οὐδέν, φησί, τό γε χενεὸν πέλει
οὐδὲ περισσόν᾽ [fr. 13). τί γὰρ κωλύει εἰς ἄλληλα φέρεσθαι zul 29
περιίστασϑαι ἅμα ὅτουοῦν εἰς ἄλλο, χαὶ τούτου εἰς ἕτερον, χαὶ
εἰς τὸ πρῶτον ἄλλου μεταβάλλοντος ἀεί; τί χαὶ τὴν ἐν 80

80 τῶι αὐτῶι μένοντος τοῦ πράγματος τόπωι τοῦ εἴδους με-

ταβολήν, ἣν αλλοίωσιν οἵ T ἄλλοι χἀκχεῖνος λέγει, ἐκ
τῶν εἰρημένων αὐτῶι χωλύει κινεῖσϑαι τὰ πράγματα, ὅταν
ἐχ λευχοῦ μέλαν ἢ ἐκ πιχροῦ γίγνηται γλυχύ; οὐδὲν γὰρ τὸ
μὴ εἶναι χενὸν ἢ μὲ δέχεσϑαι τὸ πλῆρες ἀλλοιοῦσϑαι κωλύει.

35 wor οὐϑ'᾽ ἅπαν οὔτε ἀίδιον [οὐϑ᾽ ἕν] οὔτ᾽ ἄπειρον avayen εἶναι (ἀλλ᾽ 31

(εἰ ἄρα,) ἄπειρα πολλα) οὔτε ξἕν,( οὐ )ϑ᾽ ὅμοιον, οὔτ᾽ ἀκίνητον. οὔτ᾽ εἰ ἕν
οὔτ᾽ εἰ πόλλ᾽ ἅττα. τούτων δὲ κειμένων καὶ μετακοσμεῖσϑαι zul
ἑτεροιοῦσϑαι τὰ ὄντα οὐδὲν ἂν κωλύοι ἐκ τῶν ὑπ᾽ ἐχείνου εἰρημέ-

911 1 γων, καὶ ἑνὸς ὄντος τοῦ παντὸς χινύσεως οὔσης, καὶ πλήϑει χαὶ
ὀλιγότητι διαφέροντος, καὶ ἀλλοιουμένου οὐδενὸς προσγιγνομένου
οὐδ᾽ ἀπογιγνομένου σώματος, zul εἰ πολλά, συμμισγομένων
χαὶ διακρινομένων ἀλλήλοις. τὴν γὰρ μίξιν οὔτ᾽ ἐπιπρόσ- 32

5 ϑησιν τοιαύτην εἶναι οὔτε σύνϑεσιν εἰχὸς οἵαν λέγει, ὥστε r

χωρὶς εὐϑὺς εἶναι, ἢ καὶ ἀποτριφϑέντων ὅσ᾽ ἐπίπροσϑεν ἕτερα ἕτέ-
gar φαίνεσθαι χωρὶς ἀλλήλων ταῦτα, ἀλλ᾽ οὕτως συγκχεῖσϑαι
ταχϑέντα ὥστε ὅτιοῦν τοῦ μιγνυμένου παρ᾽ ὁτιοῦν ὧι αἰγνυζται

γίγνε)σθαι μέ-
00° οὕτως, ὥσζτε) μὴ ἂν ληφϑῆναι συγκείμενα, ἀλλὰ μεμιγμένα,

10 μηδ᾽ ὁποσαοῦν αὐτοῦ μέρη. ἐπεὶ γὰρ οὐχ ἔστι σῶμα [τὸ] ἐλά-

χιστον, ἅπαν ἅπαντι μέρος μέμικται ὁμοίως καὶ τὸ ὅλον.

6. [Hrer.] de nat. hom.1 [VI 841, ἀλλ᾽ ἔ ἔμοιγε ὁοχέουσιν οἱ τοιοῦτοι ἄνϑρω-
ποι αὐτοὶ ἑωυτοὺς καταβάλλειν. ἐν τοῖσιν ὀνόμασι τῶν λόγων αὐτῶν []. ἀντίοι-
σιν ὀνόμασι τῶι λόγωι αὐτῶ! ὑπὸ ἀσυνεσίης, τὸν δὲ Μελίσσου λόγον ὀρϑοῦν.
6.1, z. d. St. XV 29 φανερῶς οὖν ἐν τούτωι τῶι λόγωι παντὶ τοῖς ἕν τι μόνον
τῶν τεττάρων στοιχείων ἡγουμένοις εἶναι τὸν ἄνϑρωπον ἀντιλέγει χαί φησιν
αὐτοὺς ἁμαρτάνειν. ὅτι γὰρ μηδὲν ἀποδειχνύουσιν ἐσχάτως ἀπίϑανος ἦν ὁ
λόγος αὐτῶν. ἕν μὲν γὰρ τῶν τεττάρων εἶναι τὸν ἄνϑρωπον οὐ κατασχευά-
ζουσι, τὸν δὲ Μελίσσου λόγον ὀρϑοῦσιν ἡγουμένου μὲν ἕν εἶναι καὶ αὐτοῦ
τοῖτο |l. τοῦτον], οὐ μὴν ἐκ τῶν τεττάρων γ᾽ ἕν τι τούτων ἀέρος καὶ γῆς,
ὕδατός τε καὶ πυρός. ἔοικε δὲ ὃ ἀνὴρ οὗτος ἐννοῆσαι, μὲν εἶναί τινὰ οὐσίαν
κοινὴν ὑποβεβλημένην τοῖς τέτταρσι στοιχείοις ἀγένητον τε χαὶ ἄφϑαρτον, ἣν
οἱ μετ᾽ αὐτὸν ὅλην ἐχάλεσαν, οὐ μὴν διηρϑρωμένως. γε δυνηϑῆναι τοῦτο δη-
λῶσαι. ταύτην δ᾽ οὖν αὐτὴν τὴν οὐσίαν ὀνομάξει τὸ ἕν καὶ τὸ πᾶν.

7. Arısr. Metaph. A. 5. 986b 25 οὗτοι μὲν οὖν, καϑάπερ εἴπομεν, ἀφετέοι
πρὸς τὴν νῦν παροῦσαν ζήτησιν, οἱ μὲν δύο zul πάμπαν ὡς ὄντες μιχρὸν
ἀγροικότεροι, Ξενοφάνης καὶ M., Παρμενίδης δὲ μᾶλλον βλέπων κτλ. [S. 112
ῃ. 24]|.- phys. A 3. 1862 6 ἀμφότεροι γὰρ ἐριστικῶς συλλογίζονται, χαὶ M.
χαὶ Παρμενίδης" χαὶ γὰρ ψευδῆ λαμβάνουσι καὶ ἀσυλλόγιστοί εἰσιν αὐτῶν οἱ
λόγοι" μᾶλλον δ᾽ ὃ Μελίσσου φορτιχὸς χαὶ οὐκ ἔχων ἀπορίαν, ἀλλ᾽ ἑνὸς ἀτό-
που δοϑέντος τάλλα συμβαίνει" τοῦτο δ᾽ οὐϑὲν χαλεπόν.

8. Arısr. phys. A 6. 218Ρ 12 M. μὲν οὖν καὶ δείκνυσιν ὅτι τὸ πᾶν ἀκίνη-
τον ἐκ τούὐύτων᾽ εἰ γὰρ κινήσεται, ἀνάγχη εἶναι, φησί, κενόν, τὸ δὲ χενὸν οὐ
τῶν ὄντων. de gen. et cort. A 8. 325°2 ἐνίοις γὰρ τῶν ἀρχαίων ἔδοξε τὸ ὃν

5. ((ARIST.] de MXG 2). 6—14. LEHRE. 147

ἐξ ἀνάγκης ἕν εἶναι καὶ ἀκίνητον" τὸ μὲν γὰρ κενὸν οὐχ ὄν, κινηϑῆναι δ᾽ οὐχ
ἂν δύνασθαι μὴ ὄντος χενοῦ χεχωρισμένου. οὐδ᾽ αὖ πολλὰ εἶναι μὴ ὄντος
τοῦ διείργοντος. τοῦτο δ᾽ οὐδὲν διαφέρειν, El τις οἴεται μὴ συνεχὲς εἶναι τὸ
πᾶν ἀλλ᾽ ἅπτεσϑαι διηιρημένον, τοῦ φάναι πολλὰ χαὶ μη ἕν εἶναι χαὶ κενόν.
εἰ μὲν γὰρ πάντηι διαιρετόν, οὐϑὲν εἶναι ἕν, ὥστε οὐδὲ πολλά, ἀλλὰ χενὸν τὸ
ὅλον εἰ δὲ τῆι μέν, τῆι δὲ μή, πεπλασμένωι τινὶ τοῦτ᾽ ἐοιχέναι᾽ μέχρι πόσου
γὰρ καὶ διὰ τί τὸ μὲν οὕτως ἔχει τοῦ ὅλου καὶ πλῆρές ἔστι, τὸ δὲ διηιρημέ-
γον; ἔτι ὁμοίως φάναι ἀναγκαῖον μὴ εἶναι χίνησιν. ἐχ μὲν οὖν τούτων τῶν
λόγων ὑπερβάντες τὴν αἴσϑησιν χαὲ παριδόντες αὐτὴν ὡς τῶι λόγωι δέον
ἀκολουϑεῖν, ἕν χαὶ ἀκίνητον τὸ πᾶν εἶναί φασι χαὶ ἄπειρον ἔνιοι" τὸ γὰρ
πέρας περαίνειν ἂν πρὸς τὸ χενόν.

9, Cıc. Ac. Π 87,118. M. hoc quod esset infinitum et inmutabile et fuisse
semper et for. Arr.111, 2 (D. 327) Θαλῆς. «. Παρμενίδης, Μέλισσος... ἕνα
τὸν χόσμον. 18,14 [Theodor. IV 8; Ὁ. 285] M. δὲ ὃ ᾿Ιϑαγένους ὃ Μιλήσιος (s0 )
τούτου [Parmenides] μὲν ἑταῖρος ἐ ἐγένετο, τὴν δὲ παραδοϑεῖσαν διδασκαλίαν axr-
ρατον οὐχ ἐτήρησεν. ἄπειρον γὰρ οὗτος ἔφη τὸν κόσμον ἐχείνων φάντων
πεπερασμένον. 1,6 (Ὁ. 328) Διογένης καὶ M. τὸ μὲν πᾶν ἄπειρον, τὸν δὲ κόσμον
πεπεράνϑαι. U I 11 [D. 332] Ξενοφάνης, Παρμενίδης, M. ἀγένητον καὶ ἀΐδιον
zul ἄφϑαρτον τὸν χόσμον.

10. Arıst. soph. el. 5. 167013 οἷον ὃ Μελίσσου λόγος, ὅτι ἄπειρον τὸ
ἅπαν, λαβὼν τὸ μὲν ἅπαν ἀγένητον (ἐκ γὰρ u ὄντος οὐδὲν ἂν γενέσθαι), τὸ
δὲ γενόμενον ἐξ ἀρχῆς γενέσϑαι. εἰ μὴ οὖν γέγονεν, ἀρχὴν οὐχ ἔχειν τὸ πᾶν,
ὥστ᾽ ἄπειρον. οὐχ ἀνάγκη δὲ τοῦτο συμβαίνειν. οὐ γὰρ εἰ τὸ γενόμενον
ἅπαν ἀρχὴν ἔχει, καὶ εἴ τι ἀρχὴν ἔχει γέγονεν. 6.168635 ὡς ἐν τῶι Μελίσσου
λόγωι, τὸ αὐτὸ εἶναι λαμβάνει τὸ γεγονέναι, χαὶ ἀρχὴν ἔχειν, ἢ τὸ ἴσοις γί-
νεσϑαι χαὶ ταὐτὸ μέγεϑος λαμβάνειν. ὅτι γὰρ τὸ γεγονὸς ἔχει ἀρχήν, χαὶ τὸ
ἔχον ἀρχὴν γεγονέναι ἀξιοῖ, ὡς ἄμφω ταὐτὰ ὄντα τῶι ἀρχὴν ἔχειν, τό τε
γεγονὸς zal τὸ πεπερασμένον. Vgl. 28. 1818 27. phys. A 3. 186210.

11. Arısr. phys. A 2. 185232 M. δὲ τὸ ὃν ἀπειρὸν φησιν εἶναι. ποσὸν ἄρα
τι τὸ ὁν... ὃ γὰρ τοῦ ἀπείρου λόγος τωι ποσῶι προσχρῆται, ἀλλ᾽ οὐχ οὐ-
σίαι οὐδὲ τῶι ποιῶι. Vgl. Metaph. A 5. 986} 18 [5. 46 π. 801. Phys. Γ 6. 2072 9
[S. 113 n. 27].

12. Arr.124,1 (D.320) Παρμενίδης καὶ M. ἀνήιρουν γένεσιν χαὶ φϑορὰν διὰ
τὸ νομίζειν τὸ πᾶν ἀκίνητον. ἘΡΙΡΗΑΝ. adv. haer. III 2, 12 (Ὁ. 590) M. ὃ τοῦ
᾿ϑαγένους Σάμιος τὸ γένος ἕν τὸ πᾶν ἔφη εἶναι, μηδὲν δὲ βέβαιον ὑπάρχειν
τῆι φύσει, ἀλλὰ πάντα εἶναι φϑαρτὰ ἐν δυνάμει.

13. Arr. 17,27 (Ὁ. 803) M. χαὶ Ζήνων τὸ ἕν χαὶ πᾶν [sc. ϑεὸν εἶναι],
χαὶ μόνον αἰδιον χαὶ ἄπειρον τὸ ἕν. OLYMPIODOR. de arte sacra, (Collection des
Alchym. grecs ed. Berthelot) Ρ. 81, 3 ed. Ruelle wa» τοίνυν ἀχίνητον (zul)
ἄπειρον ἀρχὴν πάντων τῶν ὄντων ἐδόξαζεν Μέλισσος τὸ ϑεῖον [s. Vitelli
Stud. It. III 548], λέγων χτλ. vgl. p. 83, 20.

14. Aer. IV 9, 1 (Ὁ. 396) Πυϑαγόρας, Ἐμπεδοχλῆς, Ξενοφάνης, Παρμε-
γνίδης, Ζήνων, Μέλισσος... ψευδεῖς εἶναι τὰς αἰσϑήσεις. ῬΗποΡΕμΜ. Rhet. fr.
ine. 3. 1 (II 196 Sudhaus): ᾿οὐδὲ χατὰ Παρμενίδην καὶ Μέλισσον ἕν τὸ πᾶν λέ-
γοντας εἶναι zul διὰ τὸ τὰς αἰσϑήσεις ψευδεῖς εἶναι. ArıstocL. Ὁ. Eus. Ρ. E.
XIV 17,7 ὃ γέ τοι M. ἐϑέλων ἐπιδεικνύναι διότι τῶν φαινομένων καὶ ἐν ἔψει
τούτων οὐδὲν εἴη τῶι ὄντι, διὰ τῶν φαινομένων ἀποδείκνυσιν αὐτῶν" φησὶ
γοῦν" “εἰ γάρ --μαλακὸν σχληρόν᾽ (fr. 8]. ταῦτα δὲ καὶ ἄλλα πολλὰ τοι-

105

148 20. MELISSOS

avra λέγοντος αὐτοῦ χαὶ μάλα εἰχότως ἐπύϑετό τις ἄν" “ἄρ᾽ οὖν ὅτι ὃ νῦν
ϑερμόν ἐστι χάπειτα τοῦτο γίνεται ψυχρὸν οὐχ αἰσϑόμενος ἔγνως; ὁμοίως
δὲ χαὶ περὶ τῶν ἄλλων. ὅπερ γὰρ ἔφην, εὑρεϑείη ἂν οὐδὲν ἀλλ᾽ ἢ τὰς αἰσϑή-
σεις ἀναιρῶν zul ἐλέγχων διὰ τὸ μάλιστα πιστεύειν αὐταῖς.

B. FRAGMENTE.
ME_AIZ2ZOY IIEPI ΤΕΣ ®DYZEQZ H MEPI TOY ONTO2.

1 [1 Covotti Mel. Sam. reliqu., Stud. Ital. VI 217] Sımer. phys. 162, 24
χαὶ M. δὲ τὸ ἀγένητον τοῦ ὄντος ἔδειξε τῶι χοινῶι τούτωι
χρησάμενος ἀξιώματι" γράφει δὲ οὕτως" “ἀεὶ ἦν ὅ τι ἦν καὶ
ἀεὶ ἔσται. El γὰρ ἐγένετο, ἀναγκαῖόν ἐστι πρὶν γεν ἕ-
σϑαι εἶναι μηδέν᾽ εἰ τύχοι νῦν (l.ei [τῦὖ τοίνυν) μη δὲν
ἦν, οὐδαμὰ ἂν γένοιτο οὐδὲν ἐκ μηδενός:

2 [2] — -- 109,20 “ὅτε τοίνυν οὐχ ἐγένετο, ἔστι τὲ καὶ
ἀεὶ ἦν καὶ ἀεὶ ἔσται, καὶ ἀρχὴν οὐχ ἔχει οὐδὲ τελευ-
τήν, ἀλλ᾽ ἄπειρόν ἐστιν. εἰ μὲν γὰρ ἐγένετο, ἀρχὴν

MELISSOS ÜBER DIE NATUR ODER ÜBER DAS SEIENDE.

1. Immerdar war, was da war, und immerdar wird es sein. Denn wär’
es entstanden, so müsste es notwendiger Weise vor dem Entstehen
nichts sein. Wenn es nun also nichts war, so könnte unter keiner
Bedingung etwas aus nichts entstehen.

2. Sintemal es nun also nicht entstanden und doch ist und immer war
und immer sein wird, so hat es auch keinen Anfang und kein Ende,
sondern ist unendlich. Denn wär’ es entstanden, so hätte es einen

PARAPHRASE DER FR. 1. 2. 6.7
[vgl. Pabst de Mel. fragm. Bonn 1889).

Sımpr. phys. 103,13 νῦν δὲ τὸν Μελίσσου λόγον ἴδωμεν, πρὸς ὃν πρό-
τερον ὑπαντᾶι [Arist. phys. A 3. 1862 4]. τοῖς γὰρ τῶν φυσικῶν ἀξιώμασι. Ζφη-
σάμενος ö M. περὶ γενέσεως χαὶ φϑορᾶς ἄρχεται τοῦ συγγράμματος οὕτως"

“el μὲν μηδὲν ἔστι, περὲ τούτου τί ἂν λέγοιτο ὡς ὄντος τινός; εἰ δὲ τὶ
ἔστιν, ἤτοι γινόμενόν ἐστιν ἢ ἀεὶ ὄν. ἀλλ᾽ εἰ γενόμενον, ἤτοι ἐξ ὄντος ἢ ἐξ
οὐχ ὄντος" ἀλλ᾽ οὔτε &x μὴ ὄντος οἷόν τε γενέσϑαι τι (οὔτε ἀλλο μὲν οὐδὲν
ὄν, πολλῶι δὲ μᾶλλον τὸ ἁπλῶς ὄν) οὔτε ἐκ τοῦ ὄντος. εἴη γὰρ ἂν οὕτως
καὶ οὐ γίνοιτο. οὐχ ἄρα γινόμενόν ἐστι τὸ ὀν᾽" ἀεὶ ὃν ἄρα ἐστίν. οὐδὲ φϑα-
θήσεται τὸ ὄν" οὔτε γὰρ εἰς τὸ μὴ ὃν οἷόν τε τὸ ὃν μεταβάλλειν (συγχωρεῖ-
ται γὰρ καὶ τοῦτο ὑπὸ τῶν φυσικῶν) οὔτε εἰς ὄν. μένοι γὰρ ἂν πάλιν ουτω
γε χαὶ οὐ φϑείροιτο. οὔτε ἄρα γέγονε τὸ ὃν οὔτε φϑαρήσεται" ἀεὶ ἄρα ἣν

τε χαὶ ἔσται. ἄλλ᾽ ἐπειδὴ τὸ γενόμενον ἀρχὴν ἔχει, τὸ μὴ γενόμενον ἀρχὴν :

οὐχ ἔχει" τὸ δὲ ὃν οὐ γέγονεν" οὐκ ἄρ᾽ ἔχει ἀρχήν. ἔτι δὲ τὸ φϑειρόμενον

[τ

A. 14. LEHRE. B. FR. 1—5. 149

ἂν εἶχεν (ἤρξατο γὰρ ἄν ποτὲ γενόμενον) nal vekev-
τήν (ἐτελεύτησε γὰρ ἄν ποτε γενόμεν ογ)" ei δὲ μήτε
ἤρξατο μήτε ἐτελεύτησεν del τὲ ἣν xal ası ἔσται,
οὐκ ἔχει ἀρχὴν οὐδὲ τελευτήν. οὐ γὰρ del εἶναι ἀνυ-
στόν, ὅ τι μὴ πᾶν ἔστι:

[3] — — 109, 29 ὅτε δὲ ὥσπτερ τὸ ποτὲ γενόμενον᾽ [fr. 2]
πετερασμένον τῆι οὐσίαι φησίν, οὕτω nal τὸ ἀεὶ ὃν ἄτύειρον λέγει
τῆι οὐσίαι, σαφὲς srerolmuev εἰπών" ᾿ ἀλλ᾽ ὥσπερ ἔστιν ἀεί,
οὕτω καὶ τὸ μέγεϑος ἄπειρον ἀεὶ χρὴ εἶναι". μέγεϑος
δὲ οὐ τὸ διαστατόν φησι [ν8]. fr. 10].

[4] — — 110, 2 [nach fr. 9] καὶ ἐφεξῆς δὲ τῶι ἀιδίωι τὸ dnweı-
ρον χατὰ τὴν οὐσίαν συνέταξεν εἰπών" “ἀρχήν τε καὶ τέλος
ἔχον οὐδὲν οὔτε ἀίδιον οὔτε ἄπειρόν ἐστιν᾽, ὥστε τὸ
μὴ ἔχον ἄπειρόν ἔστιν.

[9] — — 110,5 [nach fr. 4] ἀττὸ δὲ τοῦ dsreioov τὸ ἕν συνε-
λογίσατο ἐχ τοῦ “εἰ μὴ ἕν εἴη, περανεῖ πρὸς ἄλλο". τοῦτο
δὲ αἰτιᾶται Εὔδημος |fr. 9 Sp.]| ὡς ἀδιορίστως λεγόμενον γράφων
οὕτως ‘el δὲ δὴ συγχωρήσειέ τις ἄπειρον εἶναι τὸ ὃν, διὰ τί
χαὶ ἕν ἐστιν; οὐ γὰρ δὴ διότι πλείονα, περανδῖ πηι πρὸς
ἄλληλα. δοχεῖ γὰρ ὃ παρεληλυϑὼς χρόνος drrsigog εἶναι zregal-
γων πρὸς τὸν παρόντα. πάντηι μὲν οὖν ἄπειρα τὰ τιλξίω τάχα
οὐχ ἂν εἴη, ἐπὶ ϑάτερα δὲ φανεῖται ἐνδέχεσϑαι. χρὴ οὖν διο-
ρίσαι, πτῶς ἄπειρα οὐχ ἂν εἴη, ei πλείω.

Anfang (denn es müsste ja, wenn entstanden, einmal angefangen
haben) und ein Ende (denn es müsste ja, wenn entstanden, einmal
geendet haben): hat es also nicht angefangen und nicht geendet, war
es vielmehr immer und wird es immer sein, so hat es weder Anfang
noch Ende. Denn unmöglich kann etwas immerdar sein, was nicht
vollständig im Sein aufgeht.

. Sondern gleich wie es immerdar ist, so muss es auch immerdar der

Grösse nach unendlich sein.

4. Nichts, was Anfang und Ende hat, ist ewig oder unendlich.

>.

Wäre es nicht eines, so würde es gegen ein anderes eine Grenze

bilden.

τελευτὴν ἔχει. εἰ δέ τί ἐστιν ἄφϑαρτον, τελευτὴν οὐχ ἔχει. τὸ ὃν ἄρα ἄφϑαρ-
” \ > > x \ r x x

τον ὧν τελευτὴν οὐχ ἔχει. τὸ δὲ μήτε ἀρχὴν ἔχον μήτε τελευτὴν ἄπειρον

τυγχάνει ὄν. ἄπειρον ἄρα τὸ ὄν.

150 20. MELISSOS

ὁ [6] — de caelo 557, 14 τοῦ γὰρ αἰσϑητοῦ ἐναργῶς εἶναι δοχοῦν-
τος, δὲ ἕν τὸ ὃν ἐστιν, οὐχ ἂν εἴη ἄλλο scagd τοῦτο. λέγει δὲ
M. μὲν “δὲ γὰρ ein, ἕν εἴη ἄν" εἰ γὰρ δύο εἴη, οὐχ ἂν
δύναιτο ἄπειρα εἶναι, ἀλλ᾽ ἔχοι ἂν πείρατα mwoög
ἄλλη λα᾽, Παρμενίδης δὲ “οὖλον --- ἀγένητον |fr. 8, 4].

{ [6] — phys. 111, 18 λέγει δ᾽ οὖν M. οὕτως τὰ πρότερον εἰρη-
μένα συμπεραινόμενος Kal οὕτως τὰ τιερὶ τῆς χενήσεως ἐπάγων"
“οὕτως οὖν ἀίΐίδιόν ἐστι χαὶ ἄπειρον χαὶ ἕν χαὶ ὅμοιον 1
πᾶν. καὶ οὔτ᾽ ἂν ἀπόλοιτο οὔτε μεῖζον γίνοιτο οὔτε 2
μὲεταχοσμέοιτο οὔτε ἀλγεῖ οὔτε ἀνιᾶται" eiydorırov-
τῶν πάσχοι, οὐκ ἂν ἔτι Ev εἴη. εἰ γὰρ ἑτεροιοῦται,
ἀγάγχη τὸ ἐὸν μὴ ὁμοῖον εἶναι, ἀλλὰ ἀπόλλυσϑαι τὸ
πρόσϑεν ἐόν, τὸ δὲ οὐκ ἐὸν γίνεσϑαι. εἰ τοίνυν τριχὶ
μιῆι μυρίοις ἔτεσιν ἑτεροῖον γίνοιτο [τὸ sräv; so hier, fehlt
Simpl. de caelo 113, 22], ὀλεῖται ἂν [l. π ἂν] ἐν τῶι παντὶ
χρόνωι. ἀλλ᾽ οὐδὲ μεταχοσμηϑῆναι ἀνυστόν᾽ ὃ γὰρ 8
κόσμος ὃ πρόσϑεν ἐὼν οὐκ ἀπόλλυται οὔτε ὃ μὴ ἐὼν
γίνεται. ὅτε δὲ μήτε προσγίνεται μηδὲν μήτε ἀπόλ-

6. Denn falls es dies [nämlich unendlich, fr. 4] wäre, wäre es eins.
Denn wäre es zwei Dinge, so könnten sie nicht unendlich sein, son-
dern bildeten gegen einander Grenzen.

7. (1) So ist es denn ewig und unendlich und eins und vollständig
gleichmässig. (2) Und es könnte nicht untergehen oder sich ver-
grössern oder umgestalten, noch empfindet es Schmerz oder Leid.
Denn empfände es dergleichen, so wäre es nicht mehr eines. Wird
es nämlich anders, so muss notwendiger Weise das, was ist, nicht
mehr gleichmässig vorhanden sein, sondern es muss das was vorher
vorhanden war untergehen und das was nicht vorhanden war ent-
stehen. Wenn es nun also in zehntausend Jahren auch nur um ein
Haar anders würde, so muss es in der Ewigkeit vollständig zu Grunde
gehen. (3) Aber auch eine Umgestaltung ist unmöglich. Denn die
frühere Gestaltung geht nicht unter und die nicht vorhandene ent-
steht nicht. Sintemal aber nichts dazukommt und nichts verloren

) ı » a > \ , BD} > ΄ Ὴ 61
G εἰ δδ ἀπειρον, Ev. EL γὰρ δυο Ein, οὐκ ἂν δυναιτο ἀπειρα εἶναι,
αλλ᾽ ἔχοι ἂν πέρατα πρὸς ἄλληλα. ἄπειρον δὲ τὸ ὄν" 00x ἄρα πλείω
Ir 3. ᾿ en 2 N \ ER) 1 (Ὁ A \ \ Ä a 4
71 τὰ ὄντα᾽ Ev ἄρα τὸ ὃν. ἀλλὰ μὴν εἰ ἕν, zal ἀκίνητον" τὸ γὰρ ἕν ὁμοιον

2 ἀεὶ ἑαυτῶι" τὸ δὲ ὅμοιον οὐτ᾽ ἂν ἀπόλοιτο οὔτ᾽ ἂν μεῖζον γίνοιτο
οὔτε μεταχοσμέοιτο οὔτε ἀλγεῖ οὔτε ἀνιᾶται. εἰ γάρ τι τούτων
πάσχοι, οὐκ ἂν ἕν εἴη. τὸ γὰρ ἡντιναοῦν κίνησιν κινούμενον ἔχ τινος χαὶ
εἰς ἕτερόν τι μεταβάλλει. οὐθὲν δὲ ἦν ἕτερον παρὰ τὸ ὄν οὐχ ἄρα τοῦτο

B. FR. 6. 7. 151

λυται μήτε ἑτεροιοῦται, πῶς ἂν μεταχοσμηϑὲν τῶν
ἐόντων εἴη; εἰ μὲν γάρ τι ἐγίνετο ἑτεροῖον, ἤδη ἂν
χαὶ ueraxooundein. οὐδὲ ἀλγεῖ οὐ γὰρ ἂν πᾶν sin
ἀλγέον (οὐ γὰρ ἂν δύναιτο dei εἶναι χρῆμα ἀλγέον),
οὐδὲ ἔχει ἴσην δύναμιν τῶι ὑγιεῖ. οὔδ᾽ ἂν ὁμοῖον εἴη,
εἰ ἀλγέοι᾽ ἀπογινομένου γάρ τευ ἂν ἀλγέοι ἢ προσ-
γινομένου, κοὐχ ἂν ἔτι ὁμοῖον εἴη. οὐδ᾽ ἂν τὸ ὑγιὲς ὕ
ἀλγῆσαι δύναιτο' ἀπὸ γὰρ ἂν ὄλοιτο τὸ ὑγιὲς χαὶ τὸ
ἐόν, τὸ δὲ οὐχ ἐὸν γένοιτο. χαὶ περὶ τοῦ ἀνιᾶσθϑαιθ
ὡυτὸς λόγος τῶι ἀλγέοντι. οὐδὲ κενδόν ἐστιν οὐδέν᾽ Τ
τὸ γὰρ χενεὸν οὐδέν ἐστιν" οὐχ ἂν οὖν εἴη τόγε μηδέν"
οὐδὲ χινεῖται ὑποχωρῆσαι γὰρ οὐχ ἔχει οὐδαμῆι,
ἀλλὰ πλέων ἐστίν. Ei μὲν γὰρ χενδὸν ἦν, ὑπεχώρει
ἂν εἰς τὸ χενόν᾽ χενοῦ δὲ μὴ ἐόντος οὐχ ἔχει ὅχηι
ὑποχωρήσει. πυχνὸν δὲ χαὶ ἀραιὸν οὐχ ἂν εἴη. τὸ 8
γὰρ ἀραιὸν οὐχ ἀνυστὸν λέων εἶναι ὁμοίως τῶι

geht oder anders wird, wie sollte es nach der Umgestaltung noch zu
dem Seienden zählen? Denn würde etwas anders, dann wäre es ja
bereits umgestaltet. (4) Auch empfindet es keinen Schmerz. Denn
es könnte nicht vollständig im Sein aufgehn, wenn es ihn empfände
(denn ein Schmerz empfindendes Ding könnte nicht ewig sein), und be-
sitzt auch nicht dieselbe Kraft wie ein gesundes. Auch wär es nicht
gleichmässig vorhanden, wenn es Schmerz empfände. Denn es em-
pfände ihn doch über Zu- oder Abgang irgend eines Dinges, und es
wäre so nicht mehr gleichmässig vorhanden. (5) Auch könnte das
Gesunde nicht wohl Schmerz empfinden. Denn dann ginge ja das
Gesunde und das Vorhandene zu Grunde, und das Nichtvorhandene
entstünde. (6) Und für die Leidempfindung gilt der Beweis ebenso.
(7) Auch giebt es kein Leeres. Denn das Leere ist nichts, also kann
das, was ja nichts ist, nicht vorhanden sein. Und es |das Seiende)
kann sich deswegen auch nicht bewegen. Denn es kann nirgendshin
ausweichen, sondern ist voll. Denn wär’ es leer, so wich’ es in’s
Leere aus. Da es nun kein Leeres giebt, so hat es keinen Raum
zum Ausweichen. (8) Auch kann es kein Dicht oder Dünn geben.
Denn das Dünne kann unmöglich ähnlich voll sein wie das Dichte,
ΚΑ κινήσεται. καὶ zur’ ἄλλον δὲ τρόπον᾽ οὐδὲν κενόν ἐστι τοῦ ὄντος" τὸ γὰρ ὅ
χενὸν οὐδέν ἐστιν οὐχ ἂν οὖν εἴη τό γε μηδέν. οὐ κινεῖται οὖν τὸ
ὄν. ὑποχωρῆσαι γὰρ οὐκ ἔχει οὐδαμῆι κενοῦ μὴ ὄντος. αλλ᾽ οὐδὲ εἰς
ἑαυτὸ συσταλῆναι δυνατόν" εἴη γὰρ dv οὕτως ἀραιότερον αὑτοῦ καὶ πυχνότε-
8 ρον᾽ τοῦτο δὲ ἀδύνατον. τὸ γὰρ ἀραιὸν ἀδύνατον δμοίως πλῆρες εἶναι

152 20. MELISSOS

- 2 2 , \ > ,
πτυχνῶι, ἀλλ ἤδη τὸ ἀραιόν γε κενεώτερον γίνεται

τοῦ πυχνοῦ. χρίσιν δὲ ταύτην χρὴ ποιήσασϑαι τοῦ

πλέω xal τοῦ un τλέω" εἰ μὲν οὖν χωρεῖ τι ἢ εἰσδέχε-
ται, οὐ πλέων" el δὲ μήτε χωρεῖ μήτε εἰσδέχεται,
σι λέων. ἀνάγκη τοίνυν πλέων ξδἶναι, εἰ χενὸν μὴ
ἔστιν. εἰ τοίνυν πλέων ἐστίν, οὐ χινεῖται.

s [7] Smer. de caelo 558, 19 eiseöv γὰρ |[Mel.] περὶ τοῦ ὄντος ὅτι
ἕν ἐστι χαὶ ἀγένητον χαὶ ἀχίνητον χαὶ μηδενὶ χενῶι διειλημμέ-
γον, ἀλλ᾽ ὅλον ἑαυτοῦ τιλῆρες, ἐπάγει “μέγεστον μὲν οὖν
σημεῖον οὗτος Ö λόγος, ὅτι ἕν μόνον ἔστιν ἀτὰρ χαὶ
τάδε σημεῖα. ei yao ἦν πολλᾶ, τοεταῦτα χρὴ adra
εἶναι, οἷόν neo ἐγώ φημι τὸ ἕν εἶναι. ei γὰρ ἔστι γῆ
χαὶ ὕδωρ καὶ ἀὴρ καὶ πῦρ χαὶ σίδηρος zul χρυσός,
χαὶ τὸ μὲν ζῶον τὸ δὲ τεϑνηχός, καὶ μέλαν χαὶ λευχὸν
καὶ τὰ ἄλλα, ὅσα φασὶν οἱ ἄνθρωποι εἶναι ἀληϑῆ,
sondern durch das Dünne entsteht ja bereits etwas, das leerer ist
als das Dichte. (9) Man muss eben folgenden Unterschied zwischen
Voll und Nichtvoll machen: fasst also oder nimmt ein Ding noch
etwas in sich auf, so ist es nicht voll; fasst es aber nichts und
nimmt nichts auf, so ist es voll. (10) So muss es demnach voll sein,
wenn es nicht leer ist. Ist es also voll, dann bewegt es sich nicht.

8. (1) Diese Darlegung bildet den wichtigsten Beweis für die Einzigkeit des
Seins. Aber auch folgende Punkte lassen sich als Beweise anführen.
(2) Gäb’ es viele Dinge, so müssten sie dieselben Eigenschaften be-
sitzen, die ich auch von dem Eins aussage. Wenn es nämlich Erde,
Wasser, Luft und Feuer und Eisen und Gold giebt, und das eine
lebend das andere tot und schwarz und weiss und so weiter ist,
was die Leute alles für wirklich halten, wenn das also vorhanden

τῶι πυκνῶι. ἀλλ᾽ ἤδη τὸ ἀραιὸν γε χενότερον γίνεται τοῦ nv-
κνοῦ" τὸ δὲ χενὸν οὐχ ἔστιν. εἰ δὲ πλῆρές ἐστι τὸ ὃν ἢ μή, κρίνειν χρὴ τῶι
εἰσδέχεσϑαί τι αὐτὸ ἄλλο ἢ μή" εἰ γὰρ μὴ εἰσδέχεται, πλῆρες. εἰ δὲ εἰσδέχοι-
τό τι, οὐ πλῆρες. εἰ οὖν μὴ ἔστι χενόν, ἀνάγχη πλῆρες εἶναι" εἰ δὲ τοῦτο, ur
χινεῖσϑαι, οὐχ ὅτι μὴ δυνατὸν διὰ πλήρους χινεῖσϑαι, ὡς ἐπὶ τῶν σωμάτων
λέγομεν, ἀλλ᾽ ὅτι πᾶν τὸ ὃν οὔτε εἰς ὃν δύναται κινηϑῆναι (οὐ γὰρ ἔστι τι
παρ᾽ αὐτό) οὔτε εἰς τὸ μὴ ὄν" οὐ γὰρ ἔστι τὸ μὴ ὄν.

ταῦτα μὲν οὖν ἀρχεῖ τῶν εελίσσου ὡς πρὸς τὴν ᾿Αριστοτέλους ἀντίρρη-
σιν" τὰ δὲ λήμματα αὐτοῦ ὡς συνελόντι φάναι τοιαῦτα᾽ “τὸ ὃν οὐ γέγονε" τὸ
μὴ γενόμενον ἀρχὴν οὐχ ἔχει, ἐπειδὴ τὸ γενόμενον. ἀρχὴν ἔχει" τὸ μὴ ἔχον
ἀρχὴν ἄπειρον" τὸ ἄπειρον μεϑ᾽ ἑτέρου δεύτερον οὐκ ἂν εἴη, ἀλλ᾽ ἕν᾽ τὸ δὲ
ἕν χαὶ ἄπειρον ἀκίνητόν ἐστιν.

10

B. FR. 1. 8. 153

εἰ δὴ ταῦτα ἔστι, καὶ ἡμεῖς ὀρϑῶς ὁρῶμεν nal ἀχούο-
μεν, εἶναι χρὴ ἕχαστον τοιοῦτον, οἷόν eg τὸ πρῶτον
ἔδοξεν ἡμῖν, καὶ μὴ μεταπίπτειν μηδὲ γένεσϑαι Ere-
ροῖον, ἀλλὰ dei εἶναι ἕκαστον, οἷόν περ ἐστίν" νῦν ὃ ἕ
φαμὲν ὀρϑῶς ὁρᾶν χαὶ ἀχούειν καὶ συνιέναι. δοχεῖ
δὲ ἡμῖν τό τε ϑερμὸν ψυχρὸν γέίνεσϑαι καὶ τὸ ψυχρὸν
ϑερμὸν χαὶ τὸ σχληρὸν μαλθακὸν χαὶ τὸ μαλθακὸν
σχληρὸν nal τὸ ζῶον ἀποϑνήισκειν καὶ ἐκ μὴ ζῶντος
γίνεσϑαι, καὶ ταῦτα πάντα ἑτεροιοῦσθϑαι, χαὶ ὅτιὴν
τε χαὶ ὃ νῦν οὐδὲν ὁμοῖον εἶναι, ἀλλ᾿ ὅ τε σίδηρος
σκληρὸς ἐὼν τῶι δαχτύλωι κατατρέβεσϑαι ὁμοῦ δέων,
zal χρυσὸς χαὶ λίϑος καὶ ἄλλο ὅ τι ἰσχυρὸν δοχεῖ
εἶναι πᾶν, ἐξ ὕδατός τε γῆ καὶ λίϑος γίνεσϑαι᾽ ὥστε
συμβαίνει μήτε ὁρᾶν μήτε τὰ ὄντα γινώσκειν. οὐ
τοίνυν ταῦτα ἀλλήλοις ὁμολογεῖ. φαμένοις γὰρ εἶναι
πολλὰ καὶ ἀίδια καὶ εἴδη τε καὶ ἐσχὺν ἔχοντα πάντα
ἑτεροιοῦσϑαι ἡμῖν δοκεῖ καὶ μεταπίπτειν Ex τοῦ
ἑχάστοτε ὁρωμένου. δῆλον τοίνυν, ὅτι οὐχ ὀρϑ ῶς
ἑωρῶμεν, οὐδὲ ἐχεῖνα πολλὰ ὀρϑῶς δοχεῖ εἶναι" οὐ

ist und wir richtig sehen und hören, so muss jedes von diesen Dingen
die Eigenschaft besitzen, die wir von Anfang an ihm beigelegt haben,
d.h. es darf nicht umschlagen oder anders werden, sondern jedes
einzelne muss immerdar so sein wie es gerade ist. Nun behaupten
wir ja aber doch richtig zu sehen, zu hören und zu denken. (8) Und
doch scheint uns das Warme kalt und das Kalte warm, das Harte
weich und das Weiche hart zu werden und das Lebende zu sterben
und aus den Nichtlebenden Leben zu entstehen, und alle diese Ver-
änderungen vor sich zu gehen, und nichts was war und was jetzt ist
sich zu gleichen, vielmehr das Eisen trotz seiner Härte in Berührung
mit dem Finger sich abzureiben, indem es allmählich verschwindet,
und ebenso Gold und Stein und alles was sonst für fest gilt, und aus
Wasser Erde und Stein zu entstehen. Daraus ergiebt sich, dass wir
das Wirkliche weder sehen noch verstehen können. (4) Das stimmt
denn also nicht mit einander. Denn obgleich wir behaupten, es gäbe
viele ewige Dinge, die ihre bestimmten Gestalten und ihre Festigkeit
besässen, lehrt uns der Augenschein auf Grund der einzelnen Wahr-
nehmung, dass alles sich ändert und umschlägt. (5) Es liegt also
auf der Hand, dass unser Blick sich täuschte und dass der Anschein
jener Vielheit von Dingen trügerisch ist. Denn wären sie wirklich,

3

4

5

154 20. MELISSOS. B. FR. S—12.

10

11

12

BREI. ERDE RE DER τὺ ν Πέτρον, ρὼ-- τα mn aan

10.

11.

γὰρ ἂν uerenıntev, el ἀληϑῆ ἦν ἀλλ᾽ ἦν οἷόν weg
ἐδόκει ἔχαστον τοιοῦτον. τοῦ γὰρ ἐόντος ἀληϑινοῦ
χρεῖσσον οὐδέν. ἢν δὲ μεταπέσηι, τὸ μὲν ἐὸν ἀπώ-
λετο, τὸ δὲ οὐκ ἐὸν γέγονεν. οὕτως οὖν, εἰὶ πολλὰ
ein, τοιαῦτα χρὴ εἶναι, οἷόν περ τὸ ἕν.

[8] Smer. phys. 109, 34 [nach fr. 10; Schluss aus 5. 87, 6 zu-
gefügt] ὅτι γὰρ ἀσώματον εἶναι βούλεται τὸ 0» [Mel.], ἐδήλωσεν
εἰπών εἰμὲν οὖν εἴη, δεῖ αὐτὸ ἕν εἶναι ἕν δὲ ὃν δεῖ
αὐτὸ σῶμα μὴ ἔχειν. (el δὲ ἔχοι πάχος, ἔχοι ἂν μό-
ρια, καὶ οὐχέτι ἕν ein).

[10] -- — 109, 32 [nach fr. 8] μέγεϑος δὲ οὐ τὸ διαστατόν
φησιν᾽ αὐτὸς γὰρ ἀδιαίρετον τὸ ὃν δείχνυσιν [Μ61.} ei γὰρ
διήιρηται, φησί, τὸ ἐόν, κεινεΐται" χινούμενον δὲ οὐχ
ἂν εἴη ἀλλὰ μέγεϑος τὸ δίαρμα αὐτὸ λέγει τῆς ὑποστάσεως.

GEFÄLSCHTE FRAGMENTE.

Pırarpnar. de ineredib. [Schwindelbuch ἃ, ΠῚ vorchr. Jahrh., vgl.
Bullet. d. soc. arch. d’Alex. 2 p. 75] p. 268, 10 West. dei δὲ ἔγωγε
ἐπαινῶ τοὺς συγγραφέας Μέλισσον χαὶ Aauioxov τὸν Σάμιον
[Pythagoreer, 5. Schwindelbrief d. Archytas Diog. III 22] ἐν ἀρχῆι
λέγοντας" “ἔστιν ἃ ἐγένετο nal νῦν ἔσται Ob daher der
Schwindel des FuLGEnt. myth. II 13 ideo vero |Iupiter] in cienum
conversus dicitur quod ferant fisiologi, quam masxime Melistos
[meliztus 6] Euboicus, qui omnium fisiologorum sententias dispu-
tavit ete.?

GRIECHISCH-SYRISCHE PHILOSOPHENSPRÜCHE über die Seele übers.
v. Ryssel [Rhein. Mus. 51, 539 n. 31]: Melissos hat gesagt: Sehr ärger-

so schlügen sie nicht um, sondern jedes bliebe so wie es vordem aus-
sah. Denn stärker als die wirklich vorhandene Wahrheit ist nichts.
(6) Schlägt aber etwas um, so geht das Vorhandene zu Grunde und
das Nichtvorhandene ist entstanden. So ergiebt sich also: gäb’ es
eine Vielheit von Dingen, so müssten sie genau dieselben Eigen-
schaften besitzen wie das Eins.

, Wenn es also überhaupt vorhanden ist, so muss es eins sein. Ist

es aber eins, so darf es keinen Körper besitzen. Besässe es Dicke,
so besässe es auch Teile und wäre dann nicht mehr eines.

Wenn das Seiende geteilt ist, dann bewegt es sich auch. Wenn es
sich aber bewegt, dann hört sein Sein auf.

Was geworden, ist und wird immerdar sein.

or

20. MELISSOS. B. FR. 12. 21. EMPEDOKLES. A.1. LEBEN. 155

lich bin ich über die unnütze Arbeit, durch die die Lebenden sich ab-
mühen und ermüden: durch nächtliche Reisen und mühselige Wande-
rungen, indem sie sogar zwischen den wildbewegten Wogen des Meeres
hinfahren und mitten darin verharrend zwischen Tod und Leben
schweben und fremd und weit entfernt von ihren Wohnungen weilen,
nur um Gewinn zusammen zu bringen, von dem sie nicht wissen,
wer ihn bei ihrem Tode erben wird, und nicht wollen sie die herr-
lichen Schätze der Weisheit erwerben, deren sie nicht entäussert
werden, da dies, während sie es ihren Freunden als Erbe hinter-
lassen, doch auch mit ihnen zur Unterwelt fährt und ihnen nicht
verloren geht. Und es bezeugen dies die Verständigen, indem sie
sagen: ‘der und der Weise ist gestorben und nicht seine Weisheit.’

21. EMPEDOKLES.
A. LEBEN UND LEHRE.

LEBEN.
1. LAerTIUs Diog. VII 51—77.

᾿Ἐμπεδοχλῆς, ὥς φησιν Ἱππόβοτος, Merwvoc ἦν υἱὸς τοῦ Ἔμ-

χεεδοχλέους Argayavrivoc. τὸ δ᾽ αὐτὸ χαὶ Τίμαιος ἐν τῆι σύεντε- 51
χαιδεχάτηι τῶν Ἱστοριῶν [FHGI 215 fr. 93] ζυεροσιστορῶν) ἐττίσημον
ἄνδρα γεγονέναι τὸν Ἐμπεδοχλέα τὸν ττάτιτιον τοῦ ποιητοῦ. ἀλλὰ
χαὶ Ἕρμιτίττος |FHG ΠῚ 42 fr. 27] τὰ αὐτὰ τούτωι φησίν. ὁμοίως
Ἡραχλείδης ἐν τῶι Περὶ νόσων |fr. 74 Voss], ὅτε λαμτιρᾶς ἦν οἰχίας
ἱπιπτοτροφηχότος τοῦ πάππου. λέγει δὲ χαὶ ᾿Ερατοσϑένης ἐν τοῖς
Ολυμπιονίχαις τὴν πρώτην χαὶ ἑβδομηχοστὴν ὀλυμπιάδα [496]
vevirnrevar τὸν τοῦ Merwvoc TTATEOT, μάρτυρι χρώμενος Agıororeleı

0 (fr. 71. ᾿“πολλόδωρος δ᾽ ὅ γραμματιχὸς ἐν τοῖς Χρονιχοῖς

[ΕῊΘ I 447 fr. 87] φησιν ὡς

ἣν μὲν Merwvog υἱὸς, εἰς δὲ Θουρίους
αὐτὸν νεωστὶ τταντελῶς ἐχτισμένους
(6) Γλαῦχος ἐλϑεῖν φησιν.

ὅ εἶϑ᾽ ὑποβάς"

οἱ δ᾽ ἱστοροῦντες, ὡς πεφευγὼς οἴχοϑεν
εἰς τὰς Συραχούσας μετ᾽ ἐχείνων ἐπολέμει
πρὸς ᾿ϑηνάους, ἔμοιγε τελέως ἀγνοεῖν
δοχοῦσιν᾽ ἢ γὰρ οὐχέτ᾽ ἦν ἢ παντελῶς
ὑπτεργεγηραχώς, ὅττερ οὐχὶ φαίνεται.

ot

1

>

15

20

m
on

30

39

4

>

156 21. EMPEDOKLES

᾿Αριστοτέλης |fr. 71, vgl. $ 74] γὰρ αὐτὸν, ἔτι τε Ἡραχλείδης,
ἑξήχοντα ἐτῶν φησι τετελευτηχέναι. ὁ δὲ (τὴν) μίαν χαὶ ἐβδομη-
χοστὴν ὀλυμπιάδα νενιχηχὼς
χέλητι τούτου “τάτιστος ἦν ὁμώνυμος,
ὥσϑ᾽ ἅμα καὶ τὸν χρόνον ὑπὸ τοῦ -ΑἸπολλοδώρου σημαίνεσϑαι.

Σάτυρος δὲ ἐν τοῖς Βίοις [FHG III 162 fr. 11] φησὶν ὅτι Ἔμττε- 53°

δοχλῆς υἱὸς μὲν ἦν ᾿Ἐξαινέτου, χατέλιστε δὲ χαὶ αὐτὸς υἱὸν Ἔξαί-
γετον᾽ ἐπί ve τῆς αὐτῆς ὀλυμπιάδος τὸν μὲν ἵσιστωιν κέλητι νενι-
χηχέναι, τὸν δὲ υἱὸν αὐτοῦ πάλην ἤ, ὡς Ἡραχλείδης ἐν τῆι Ἔπι-
τομῆι |FHG II 169 fr. 6], δρόμωι. ἐγὼ δὲ εὗρον ἐν τοῖς ὑπομνή-
μασι Φαβωρίνου ὅτι χαὶ βοῦν ἔϑυσε τοῖς ϑεωροῖς ὃ ᾿Ἐμπεδοχλῆς
ἐχ μέλιτος χαὶ ἀλφίτων, χαὶ ἀδελφὸν ἔσχε Καλλικρατίδην. Τηλαύγης
δ᾽ ö Πυϑαγόρου παῖς ἐν τῆι πρὸς Φιλόλαον ἐπιστολῆι φησι τὸν

Ἐμιτεδοχλέα ᾿Αρχινόμου εἶναι υἱόν. ὅτι δ᾽ ἦν Aroayavrivog Er δά!

Σικελίας, αὐτὸς ἐναρχόμενος τῶν Καϑαρμῶν now ὦ — ἡχεόλεος
fr. 112]. χαὶ τὰ μὲν περὶ τοῦ γένους αὐτοῦ τάδε.

ἀκοῦσαι δ᾽ αὐτὸν Πυϑαγόρου Τίμαιος διὰ τῆς ἐνάτης |FHG
1211 fr. 81] ἱστορεῖ, λέγων ὅτι χαταγνωσϑεὶς ἐπὶ λογοχλοπιίαι
τότε (καϑὰ χαὶ Πλάτων) τῶν λόγων ἐχωλύϑη μετέχειν. μεμγῆσϑαι
δὲ χαὶ αὐτὸν Πυϑαγόρου λέγοντα᾽ “ἦν ---τιλοῦτον᾽ |fr. 129]. οἱ δὲ

τοῦτο εἰς Παρμενίδην αὐτὸν λέγειν ἀναφέροντα. φησὶ δὲ Νεάνϑης 551

[FHG ΠῚ 6 ἔν. 30] ὅτε μέχρι Φιλολάου καὶ ᾿Ἐμπτεδοχλέους Enoıwovovv
οἱ Πυϑαγοριχοὶ τῶν λόγων. Ervei δ᾽ αὐτὸς διὰ τῆς “τοιήσεως ἐδημο-
σίωσεν αὐτά, νόμον ἔϑεντο μηδενὶ μεταδώσειν ἐπτοποιῶι (τὸ δ᾽ αὐτὸ
χαὶ Πλάτωνα παϑεῖν φησι" καὶ γὰρ τοῦτον χωλυϑῆναι). τίνος μέντοι
γε αὐτῶν ἤχουσεν ὅ Ἐμπεδοχλῆς, οὐχ εἶσιε᾽ τὴν γὰρ περιφερομένην
ὡς Τηλαύγους ἐπιστολὴν ὅτι TE μετέσχεν Ἱππάσου χαὶ Boorivov,
μὴ εἶναι ἀξιόπιστον. ὃ δὲ Θεόφραστος Παρμενίδου φησὶ ζηλωτὴν
αὐτὸν γενέσϑαι χαὶ μιμητὴν ἐν τοῖς ποιήμασι" χαὶ γὰρ ἐχεῖνον ἐν

ἔπεσι τὸν περὶ φύσεως ἐξενεγχεῖν λόγον. Ἕρμιτοσος |FHG 1Πδ6

42 fr. 217] δὲ οὐ Παρμενίδου, Ξενοφάνους δὲ γεγονέναι ζηλωτήν,
ὧι χαὶ συνδιατρῖψαι χαὶ μιμήσασθαι τὴν ἐποτιοιίαν᾽ ὕστερον δὲ
τοῖς Πυϑαγοριχοῖς ἐντυχεῖν. ᾿“λχιδάμας δ᾽ ἐν τῶι Φυσιχῶι ΙΟΑ
ΤΙ 156°6 Sauppe] φησι χατὰ τοὺς αὐτοὺς χρόνους Ζήνωνα χαὶ Ἔμ-
πεδοχλέα ἀχοῦσαι Παρμενίδου, εἶϑ᾽ ὕστερον ἀποχωρῆσαι, καὶ τὸν
μὲν Ζήνωνα χατ᾽ ἰδίαν φιλοσοφῆσαι, τὸν δὲ ᾿ναξαγόρου διαχοῦσαι
χαὶ Πυϑαγόρου᾽ χαὶ τοῦ μὲν τὴν σεμνότητα ζηλῶσαι τοῦ τὲ βίου

χαὶ τοῦ σχήματος, τοῦ δὲ τὴν φυσιολογίαν. ᾿Τριστοτέλης δὲ ἐν δ᾽

τῶι Σοφιστῆι |fr. 05] φησι πρῶτον Ἐμττεδοχλέα ῥητορικὴν εὑρεῖν,
Ζήνωνα δὲ διαλεχτικήν. ὃν δὲ τῶι Περὶ ποιητῶν |fr. 10] φησιν

A.ı (DIOG. VIII 52—63). LEBEN. 157

ὅτι χαὶ Ὁμηριχὸς ö Ἐμπεδοχλῆς χαὶ δεινὸς ττερὶ τὴν φράσιν γέγονεν,
μεταφορητιχός τὲ ὧν χαὶ τοῖς ἄλλοις τοῖς περὶ στοινητιχὴν Errirev-
γμασι χρώμενος χαὶ διότι γράψαντος αὐτοῦ χαὶ ἄλλα “τοιήματα
τήν τὲ Ξέρξου διάβασιν χαὶ τιροοίμιον eig ᾿Απόλλωνα, ταῦϑ'᾽ ὕστερον

ὅ χατέχαυσεν ἀδελφή τις αὐτοῦ (ἢ ϑυγάτηρ, ὥς φησιν Ἱερώνυμος
[fr. 24 Hiller]) τὸ μὲν τιροοέμιον ἄχουσα, τὰ δὲ Περσικὰ βουληϑεῖσα
διὰ τὸ ἀτελείωτα εἶναι. χαϑόλου δέ φησι χαὶ τραγωιδίας αὐτὸν 58
γράψαι χαὶ πολιτιχούς᾽ Ἡρακλείδης δὲ ὁ τοῦ Σαραπίωνος ἑτέρου
φησὶν εἶναι τὰς τραγωιδίας. ᾿Ἰερώνυμος δὲ τρισὶ χαὶ τετταράχοντά

I φησιν ἐντετυχηχέναι, Νεάνϑης [FHG II 6 fr. 21] δὲ νέον ὄντα γε-
γραφέναι τὰς τραγωιδίας χαὶ αὐτῶν ἑπτὰ ἐντετυχηχέναι. φησὶ
δὲ Σάτυρος ἐν τοῖς Βίοις [FHG ΠῚ 162 fr. 12] ὅτι χαὶ ἰατρὸς ἦν
χαὶ ῥήτωρ ἄριστος. Γοργίαν γοῦν τὸν Asovrivov αὐτοῦ γενέσϑαι
μαϑητήν, ἄνδρα ὑττερέχοντα ἐν δητοριχῆι χαὶ τέχνην ἀττολελοιτιότα᾽

ιὅ ὅν φησιν “Α΄πολλόδωρος ἐν Χρονιχοῖς [FHG 1 447 fr. 88] ἐννέα
τυρὸς τοῖς ἑχατὸν ἔτη βιῶναι. τοῦτόν φησιν ὃ Σάτυρος λέγειν, 59
ὡς αὐτὸς παρείη τῶι Ἐμττεδοχλεῖ γοητεύοντι. ἀλλὰ χαὶ αὐτὸν
διὰ τῶν ποιημάτων ἐπαγγέλλεσθαι τοῦτό τε χαὶ ἄλλα σπιλείω, δι᾽
ὧν φησι" 'φάρμαχα — ἀνδρός᾽ |fr. 111]. φησὶ δὲ χαὶ Τίμαιος 60

Ὁ ἔν τῆι ὀχτωχαιδεχάτηι [ΕῊΘ Ι 216 fr. 94] χατὰ πολλοὺς τρόπους
τεϑαυμάσϑαι τὸν ἄνδρα. χαὶ γὰρ ἐτησίων ποτὲ σφοδρῶς πνευ-
σάντων ὡς τοὺς χαρποὺς λυμήνασϑαι, χελεύσας ὄνους ἐχδαρῆναι
χαὶ ἀσχοὺς ποιῆσαι σιερὶ τοὺς λόφους χαὶ τὰς ἀχρωρείας διέτεινε
πρὸς τὸ συλλαβεῖν τὸ πνεῦμα λήξαντος δὲ Κωλυσανέμαν χληϑῆναι.

5 Ἡραχλείδης τε ἐν τῶι Περὶ νόσων [fr. 75 Voss.| φησὶ χαὶ Παυσανγίαι
ὑφηγήσασϑαι αὐτὸν τὰ τιερὶ τὴν ἄπνουν. ἦν δ᾽ ὃ lIlavoavias, ὥς
φησιν “Αρίστισισιος χαὶ Σάτυρος, ἐρώμενος αὐτοῦ, ὧι δὴ χαὶ τὰ
Περὶ φύσεως προσπτεφώνηχεν οὕτως “Παυσανίη --᾿υἱέ᾽ [fr. 1].
ἀλλὰ χαὶ ἐπίγραμμα εἰς αὐτὸν ἐποίησεν" ᾿Παυσανίην — ἀδύ- 1

Ὁ των [fr. 166]. τὴν γοῦν ἄπνουν 6 Ἣραχλείδης |fr. 72 Voss] φησὶ
τοιοῦτόν τι εἶναι, ὡς τριάχοντα ἡμέρας συντηρεῖν ÄArıvovv χαὶ
ἄσφυχτον τὸ σῶμα᾽ ὅϑεν εἶχεν αὐτὸν χαὶ ἰητρὸν χαὶ μάντιν, λαμ-
βάνων ἅμα χαὶ ἀπὸ τούτων τῶν στίχων" “ὦ φέλοι --- βά ξεν 62
(fr. 112]. μέγαν δὲ τὸν ᾿χράγαντα εἰπεῖν φησι [ποταμὸν ἄλλα), 68

Ὁ Errei μυριάδες αὐτὸν κατώιχουν ὀγδοήχοντα᾽ ὅϑεν τὸν Ἐμπεδοχλέα
εἰπεῖν τρυφώντων αὐτῶν᾽ " Argayavrivou τρυφῶσι μὲν ὡς αὔριον
ἀποϑανούμενοι, οἰχίας δὲ χατασχευάζονται ὡς πάντα τὸν χρόγον
βιωσόμενοι᾽. αὐτοὺς δὲ τούτους τοὺς Καϑαρμοὺς [ἐν] ᾿Ολυμτιίασι
ῥαψωιδῆσαι λέγεται Κλεομένη τὸν ῥδαψωιδόν, ὡς χαὶ Φαβωρῖνος

0 ἐν πομνημονεύμασι. φησὶ δ᾽ αὐτὸν χαὶ Aoıororeing |fr.66] ἐλεύϑε-

ot

10

15

20

25

90

90

40

158 21. EMPEDOKLES

ρον γεγονέναι χαὶ πάσης ἀρχῆς ἀλλότριον, εἴ γε τὴν βασιλείαν αὐτῶι
διδομένην τταρηιτήσατο, καϑάτιερ Ξάνϑος ἐν τοῖς sregl αὐτοῦ λέγει,
τὴν λιτότητα δηλονότι τελέον ἀγαττήσας. τὰ δ᾽ αὐτὰ zul Τίμαιος 64
IFHG I 214 fr. 888] εἴἔρηχε, τὴν αἰτίαν ἅμα “ταρατιϑέμενος τοῦ
δημοτιχὸν εἶναι τὸν ἄνδρα. φησὶ γὰρ ὅτι χληϑεὶς ὑτιό τινος τῶν
ἀρχόντων, ὡς προβαίνοντος τοῦ πότου τὸ δεῖτινον οὐχ εἰσεφέ-
ρέτο, τῶν [δ᾽] ἄλλων ἡσυχαζόντων, μισοτιονήρως διατεϑεὶς ἐχέ-
λευσεν εἰσφέρειν" ὁ δὲ χεχληχὼς ἀναμένειν ἔφη τὸν τῆς βουλῆς
ὑχιηρέτην. ὡς δὲ “ταρεγένετο, ἐγενήϑη συμποσίαρχος, τοῦ χεχλη-
χότος δηλονότι χαταστήσαντος, ὃς ὑτεγράφετο τυραγννέδος ἀρχήν"
ἐχέλευσε γὰρ ἢ πίνειν ἢ χκαταχεῖσϑαι τῆς χεφαλῆς. τότε μὲν οὖν
ὃ Ἐμπεδοχλῆς ἡσύχασε᾽ τῆι δ᾽ ὑστεραίαι εἰσαγαγὼν εἰς δικαστήριον
ἀπέχτεινε χαταδιχάσας ἀμφοτέρους, τόν TE χλήτορα χαὶ τὸν συμ-
ποσίαρχον. ἀρχὴ μὲν οὖν αὐτῶι τῆς πολιτείας ἥδε. πάλιν δὲ 65
Arowvog τοῦ ἰατροῦ τόπον αἰτοῦντος παρὰ τῆς βουλῆς εἰς χατα-
σχευὴν πατρώϊου μνήματος διὰ τὴν ἐν τοῖς ἰατροῖς ἀχρότητα παρ-
ελϑὼν ὁ Ἐμπεδοκλῆς ἐχώλυσε, τά TE ἄλλα περὲ ἰσότητος διαλεχϑεὶς
χαί τι χαὶ τοιοῦτον ἐρωτήσας" “τί δὲ ἐπιγράψομεν ἐλεγεῖον; ἢ
τοῦτο᾽ ἄκρον — ἀἐχροτάτης |fr. 157]’ ; τινὲς δὲ τὸν δεύτερον στί-
χον οὕτω προφέρονται,
“ἀχροτάτης χορυφῆς τύμβος ἄχρος χατέχει.
τοῦτό τινες Σιμωνίδου φασὶν εἶναι. ὕστερον δ᾽ ὃ Ἐμπεδοχλῆς 66
χαὶ τὸ τῶν χιλίων ἄϑροισμα χατέλυσε συνεστὼς ἐπὶ ἔτη τρία, ὥστε
οὐ μόνον ἦν τῶν τιλουσίων, ἀλλὰ χαὶ τῶν τὰ δημοτικὰ φρονούντων.
ὅ γέ τοι Τίμαιος ἔν τῆν ıa χαὶ ιβ [FHG οπι.)] (πολλάχες γὰρ αὖ-
τοῦ μνημονεύει) φησὶν ἐναντίαν ἐσχηχέναι γνώμην αὐτὸν (Ev) τὲ
τῆι πολιτείαν (nal Ev τῆι ποιήσει ὅπου μὲν γὰρ μέτριον χαὲ
ἐπειδικῆ) φαίνεσϑαι, ὅπου δὲ ἀλαζόνα καὶ φίλαυτον [ἐν τῆι στουή-
oe’ φησί γοῦν᾽ “χαίρετ᾽ — πωλεῦμαι καὶ τὰ ἑξῆς |fr. 112,
4.5]. χκαϑ᾽ ὃν δὲ χρόνον ἐπεδήμει ᾿Ολυμπίασιν, ἐτειστροφῆς ἠξιοῦτο
πλείονος, ὥστε μηδενὸς ἑτέρου μνείαν γίγνεσθαι ἐν ταῖς ὁμιλέαις
τοσαύτην ὅσην ᾿Εμπεδοχλέους. ὕστερον μέντοι τοῦ ᾿χράγαντος 6)
οἰχιζομένου [] ἀντέστησαν αὐτοῦ τῆν χαϑόδωι οἱ τῶν ἐχϑρῶν ἀπό-
γονοι" διόπερ εἰς Πελοπόννησον ἀττοχωρήσας ἐτελεύτησεν. οὐ παρ- |
χε δ᾽ οὐδὲ τοῦτον ὁ Τίμων, ἀλλ ὧδ᾽ αὐτοῦ καϑάπτεται λέγων"
“χαὶ Ἐμπεδοχλῆς ἀγοραίων

ληχητὴς ἐπέων" ὅσα δ᾽ ἔσϑενε, τοσσάδ᾽ ἔξιτιεν

ἄρχειν, ἃς διέϑηχ᾽ ἀρχὰς ἐπεδευέας ἀἄλλων᾽. |fr. 49 W.; vgl. Α 48].

περὶ δὲ τοῦ ϑανάτου διάφορός ἔστιν αὐτοῦ λόγος᾽ Ἡρακλείδης
[fr. 76 Voss] μὲν γὰρ τὰ περὶ τῆς ἄπνου διηγησάμενος, ὡς ἐδοξά-

A. 1 (DIOG. VIH 64—71). LEBEN. 159

σϑη Ἐμπεδοχλῆς ἀποστείλας τὴν vergav ἄνϑρωτιον ζῶσαν, φησὶν

ὅτι ϑυσίαν συνετέλει πρὸς τῶι Πεισιάναχτος ἀγρῶι. συνεχέχληντο

δὲ τῶν φίλων τινές, ἐν οἷς χαὶ Παυσανίας. εἶτα μετὰ τὴν εὐ- 68

ωὠχίαν οἱ μὲν ἄλλοι χωρισϑέντες dverıadovro, οἱ μὲν ὑττὸ τοῖς

δένδροις ὡς ἀγροῦ παραχειμένου, οἱ δ᾽ ὅπηι βούλοιντο, αὐτὸς δὲ
ἔμεινεν ἐπὶ τοῦ τόπου ἐφ᾽ οὗπερ χατεχέχλιτο. ὡς δὲ ἡμέρας
γενηϑείσης ἐξανέστησαν, οὐχ ηὑρέϑη μόνος. ζητουμένου δὲ χαὶ
τῶν οἰχετῶν ἀναχρινομένων xal φασχόντων μὴ εἰδέναι, εἷς τις ἔφη
μέσων νυχτῶν φωνῆς ὑτιερμεγέϑους ἀχοῦσαι τιροσχαλουμένης Ἔμ-

10 πτεδοχλέα, εἶτα ἐξαναστὰς ἑωραχέναι φῶς οὐράνιον χαὶ λαμπάδων
φέγγος, ἄλλο δὲ μηδέν᾽ τῶν δὲ ἐπὶ τῶι γενομένωι ἐχτιλαγέντων,
χαταβὰς ὅ Παυσανίας Erreuwe τινας ζητήσοντας. ὕστερον δὲ ἐχώ-
λυὲν πολυπραγμονεῖν, φάσχων εὐχῆς ἄξια συμβεβηχέναι χαὶ ϑύειν
αὐτῶι δεῖν χαϑαπερεὶ γεγονότι ϑεῶι. Ἕρμιππος [FHG III 42 69

15 fr. 27] δέ φησι Παάνϑειάν τινὰ Arpayavrivnv ἀττηλτιισμένην ὑπὸ
τῶν ἰατρῶν ϑερατπιεῦσαι αὐτὸν χαὶ διὰ τοῦτο τὴν ϑυσίαν ἐπιιτελεῖν"
τοὺς δὲ χληϑέντας εἶναι πιρὸς τοὺς ὀγδοήχοντα. ᾿Ιπτιόβοτος |Hera-
chidis fr. 77 Voss] δέ φησιν ἐξαναστάντα αὐτὸν ὡδευχέναι ὡς ἐπὶ
τὴν Αἴτνην, εἶτα “ταραγενόμενον ἐπὶ τοὺς χρατῆρας τοῦ χτυρὸς

20 ἐναλέσϑαι καὶ ἀφανισϑῆναι, βουλόμενον τὴν ττερὶ αὑτοῦ φήμην
βεβαιῶσαι ὅτι γεγόνοι ϑεός, ὕστερον δὲ γνωσϑῆγναι, ἀναρριπισϑείσης
αὐτοῦ μιᾶς τῶν χρηπίδων᾽ χαλκᾶς γὰρ εἴϑιστο ὑττοδεῖσϑαι. “τρὸς
τοῦϑ᾽ ὁ Παυσανίας ἀντέλεγε. (Aıööwoog δ᾽ ὃ Ἐφέσιος σοδρὲ τὸ
AvaSıudvögov γράφων φησὶν ὅτι τοῦτον ἐζηλώχει, τραγικὸν ἀσχῶν

25 τῦφον χαὶ σεμνὴν ἀναλαβὼν ἐσϑῆτα). τοῖς Σελινουντίοις ἐμτιεσόντος
λοιμοῦ διὰ τὰς ἀπὸ τοῦ παραχειμένου ποταμοῦ δυσωδίας, ὥστε
χαὶ αὐτοὺς φϑείρεσϑαι χαὶ τὰς γυναῖχας δυστοχεῖνγν, ἐπινοῆσαι τὸν
μττεδοχλέα χαὶ δύο τινὰς ποταμοὺς τῶν σύνεγγυς ἐπαγαγεῖν ἐδίαις
daravams' χαὶ χαταμίξαντα γλυχῆναι τὰ ὁεύματα. οὕτω δὴ λή-

30 Savrog τοῦ λοιμοῦ χαὶ τῶν Σελινουντίων εὐωχουμένων τοτὲ σιαρὰ
τῶι ποταμῶι, ἐπιφανῆναι τὸν Ἐμτιεδοχλέα" τοὺς δ᾽ ἐξαναστάντας
προσχυνεῖν χαὶ σπιροσεύχεσϑαι χαϑαπερεὶ ϑεῶι. ταύτην οὖν ϑέ-
hovra βεβαιῶσαι τὴν διάληψιν εἰς τὸ sog ἐναλέσϑαι. τούτοις {1
δ᾽ ἐναντιοῦται Τίμαιος IFHG I 218 fr. 98] ῥητῶς λέγων ὡς ἐξεχώ-

Ὁ ρησὲν εἰς Πελοτιόννησον χαὶ τὸ σύνολον οὐχ ἐπανῆλθεν" ὅϑεν
αὐτοῦ χαὶ τὴν τελευτὴν ἄδηλον εἶναι. πρὸς δὲ τὸν ἩΙραχλείδην
χαὶ ἐξ ὀνόματος ποιεῖται τὴν ἀντίρρησιν ἐν τῆι ıÖ' Συραχό-
σιόν τὲ γὰρ εἶναι τὸν Πεισιάναχτα χαὶ ἀγρὸν οὐχ ἔχειν ἐν Argc-
γαντι" Παυσανίαν τὲ μνημεῖον (&v) χιεποιηχέναι τοῦ φίλου, τοιούτου

Ὁ διαδοθέντος λόγου, ἢ ἀγαλμάτιόν τι ἢ σηχὸν οἷα ϑεοῦ" χαὶ γὰρ

or

oO

10

15

20

25

90

40

160 21. EMPEDOKLES

r y ς -ψ ΄ > \ - u
πλούσιον εἶναι. πῶς οὖν, φησίν, sig τοὺς χρατῆρας ἥλατο ὧν
σύνεγγυς ὄντων οὐδὲ μνείαν “τοτὲ ἐπεποίητο; τεντελεύτηχεν οὖν ἐν

Πελοτιοννήσωι. οὐδὲν δὲ παράδοξον τάφον αὐτοῦ μὴ φαίνεσθαι" 72

μηδὲ γὰρ ἄλλων πολλῶν. τοιαῦτά τινα εἰπτὼν ὁ Τίμαιος ἐπιφέρει"
«ἀλλὰ διὰ παντός ἐστιν Ἡρακλείδης τοιοῦτος παραδοξολόγος, καὶ
ἐχ τῆς σελήνης τυετυτωχέναι ἄνϑρωτστον λέγων. Ἱππόβοτος δέ φησιν
ὅτι ἀνδριὰς ἐγχεχαλυμμένος Ἐμπεδοκλέους ἔχειτο πρότερον μὲν ἐν
᾿χράγαντι, ὕστερον δὲ πρὸ τοῦ “Ῥωμαίων βουλευτηρίου ἀχάλυφος,
δηλονότι μεταϑέντων αὐτὸν ἐχεῖ Ῥωμαίων. γρατιταὶ μὲν γὰρ εἰχόνες
χαὶ νῦν περιφέρονται. Νεάνθης δ᾽ ὃ Κυζιχηνὸς ὃ καὶ περὶ τῶν
Πυϑαγοριχῶν εἰττών φησι |FHGUL6 ἔν. 22] Merwvog τελευτήσαντος
τυραννίδος ἀρχὴν ὑποφύεσθαι εἶτα τὸν Ἐμπεδοχλέα τιεῖσαι τοὺς
᾿χραγαντίγνους παύσασϑαι μὲν τῶν στάσεων, ἰσότητα δὲ πολιτικὴν

ἀσχεῖνγ. ἔτι τε πολλὰς τῶν πολιτίδων ἀπροίχους ὑπαρχούσας 73

αὐτὸν προιχίσαι διὰ τὸν παρόντα sAoörov' διὸ δὴ πορφύραν τὲ
ἀναλαβεῖν αὐτὸν χαὶ στρόφιον ἐπιϑέσϑαι χρυσοῦν, ὡς Φαβωρῖνος
ἐν Anouvnuovsduaoıy, ἔτι τ᾿ ἐμβάτας χαλχᾶς χαὶ στέμμα Jehpırov.
χόμη τὲ ἦν αὐτῶι βαϑεῖα καὶ παῖδες ἀχόλουθοι" χαὶ αὐτὸς ἀεὶ
σχυϑρωττὸς ἐφ᾽ ἑνὸς σχήματος ἦν. τοιοῦτος δὴ προήϊιει, τῶν χίολι-
τῶν ἐντυχόντων καὶ τοῦτο ἀξιωσάντων οἱονεὶ βασιλείας τινὸς παρά-
σημον. ὕστερον δὲ διά τινὰ παγήγυριν πορευόμενον ἐπ᾽ ἀμάξης
ὡς εἰς ἸΠεσσήνην πεσεῖν χαὶ τὸν μηρὸν χλάσαι᾽ νοσήσαντα δ᾽ ἐχ
τούτου τελευτῆσαι ἐτῶν ἑπτὰ χαὶ ἑβδομήχοντα. εἶναι δ᾽ αὐτοῦ

χαὶ τάφον ἐν Meyagoıs. περὶ δὲ τῶν ἐτῶν ᾿Αριστοτέλης δια- τά!

φέρεται" φησὶ γὰρ ἔχεῖνος ἑξήχοντα ἐτῶν αὐτὸν τελευτῆσαι" οἱ δὲ
ἐγγέα χαὶ ἑχατόν [vgl. ὃ 58]. ἤχμαζε δὲ χατὰ τὴν τετάρτην χαὶ
ὀγδοηχοστὴν ὀλυμπιάδα [4441]. “΄ημήτριος δ᾽ 6 Τροιζήνιος ἐν
τῶι Κατὰ σοφιστῶν βιβλίων |FHG IV 383] φησὶν αὐτὸν καϑ'

Ὅμηρον | 278]

ἁιυάμενον βρόχον αἰπὺν ἀφ᾽ ὑψηλοῖο χρανείης

αὐχέν᾽ ἀποχρεμάσαι, ψυχὴν δ᾽ Aidoode χατελϑεῖν.
ἐν δὲ τῶι προειρημένων Τηλαύγους ἐπιιστολίωι λέγεται αὐτὸν εἰς
ϑάλατταν ὑπὸ γήρως ὀλισϑόντα τελευτῆσαι. χαὶ ταῦτα μὲν περὶ
τοῦ ϑανάτου χαὶ τοσαῦτα. |Folgen zwei Epigramme des Diogenes.|

ἐδόχει δ᾽ αὐτῶι τάδε᾽ στοιχεῖα μὲν εἶναι τέτταρα, τοῦρ, ὕδωρ, 76

γῆν, ἀέρα᾽ Φιλίαν τὲ ἧει συγχρίνεταιν χαὶ Νεῖχος ὧι διαχρίνεται.
φησὶ δ᾽ οὕτω" ᾿ Ζεὺς -- βρότειον᾽ [fr. 6, 3. 8], 4“έα μὲν τὸ πῦρ
λέγων, Ἥρην δὲ τὴν γῆν, ᾿Αἰδωνέα δὲ τὸν ἀέρα, Νῆστιν δὲ τὸ ὕδωρ.
“χαὶ ταῦτα, φησίν, ἀλλάττοντα — λήγει |fr. 11,6], ὡς ἂν
ἀιδίου τῆς τοιαύτης διαχοσμήσεως οὔσης᾽ ἐπιφέρει γοῦν" “ἄλλοτε

10

‚15

A. 1 (DIOG. VIII 71—77). LEBEN. 1—3. 161

— ἔχϑει᾽ |fr.17,7.8]. καὶ τὸν μὲν ἥλιόν φησι πυρὸς ἄϑροισμα 77

μέγα χαὶ τῆς σελήνης μείζω" τὴν δὲ σελήνην δισχοειδῆ, αὐτὸν δὲ
τὸν οὐρανὸν χρυσταλλοειδῆ. χαὶ τὴν ψυχὴν παντοῖα εἴδη ζώιων
χαὶ φυτῶν ἐνδύεσθαι" φησὶ γοῦν" HIN ---ἐχϑύ BE π 117:

τὰ μὲν οὖν Περὶ φύσεως αὐτῶι χαὶ οἱ Καϑαρμοὶ εἰς ἔπη
τείνουσι τιενταχισχίλια [ἢ], ὅ δὲ Ἰατρικὸς λόγος εἰς ἔπη ἑξαχόσια.
scegl δὲ τῶν τραγωιδιῶν τιροειρήχαμεν ἰδ 58].

2. SUIDAS.

᾿Ἐμπεδοχλῆς Merwvog, οἱ δὲ ᾿Αρχινόμου |aus Hesych],

οἱ δ᾽ ᾿ξαινέτου. χαὶ ἀδελφὸν ἔσχε Καλλιχρατίδην |aus Laert.
8 53].

ἠχροάσατο δὲ πρώτου Παρμενίδου, οὗτινος, ὥς φησι Π|ορ-
φύριος ἐν Φιλοσόφωι ἱστορίαι, ἐγένετο παιδιχά. οἱ δὲ ἔφασαν
μαϑητὴν Τηλαύγους, τοῦ Πυϑαγόρου υἱοῦ, τὸν ᾿Εμτιεδοχλέα yeve-
σϑαι [aus Porphyr. Hist.' philos. fr. 8 Nauck].

Argayavrivog δὲ φιλόσοφος φυσιχὸς xal Ervoscouög |aus Hesych|.

οὗτος ὃ Ἐμπεδοχλῆς στέμμα ἔχων Est τῆς χεφαλῆς χρυσοῦν
χαὶ ἀμύχλας ἐν τοῖς cool χαλχᾶς χαὶ στέμματα Jelpına ἐν ταῖς
χερσὶν ἐπήιδι τὰς πόλεις, δόξαν περὶ αὑτοῦ χατασχεῖν ὡς χερὶ
ϑεοῦ βουλόμενος. ἐπδιδὴ δὲ γηραιὸς ἐγένετο, νύχτωρ ἔρριψεν
ἑαυτὸν εἰς χρατῆρα πυρός, ὥστε μὴ φανῆναι αὐτοῦ τὸ σῶμα. χαὶ
οὕτως ἀπώλετο τοῦ σανδαλίου αὐτοῦ ἐχβρασϑέντος ὑττὸ τοῦ πυρός.
ἐτιεχλήϑη δὲ χαὶ Κωλυσανέμας διὰ τὸ ἀνέμου πολλοῦ ἐπιυιϑεμένου
τῆι ᾿Αχράγαντι ἐξελάσαι αὐτὸν δορὰς ὄνων σπτεριϑέντα τῆι πόλει
[aus Porph. vgl. A 16].

γέγονε δὲ τούτου μαϑητὴς Γοργίας ὃ ῥήτωρ ὃ Asovrivog |aus
Laert. 8 53].

χαὶ ἔγραψε di ἐπῶν Περὶ φύσεως τῶν ὄντων βιβλία β (καὶ
ἔστιν ἔπη ὡς δισχίλια), ᾿Ιατρικὰ χαταλογάδην χαὶ ἄλλα πολλά
[aus Hes.].

3. Puisıus Nat. Hist XXIX 1, 5 alia factio (ab experimentis cognominant
empiricen) coepit in Sicilia, Acrone Agragantino Empedoclis physici auctoritate
commendato. ὥστ. 5. v. Ἄἄχρων, Argayarrivog υἱὸς Ξένωνος . ἐσοφίστευσεν
ἐν ταῖς ᾿Αϑήναις ἅμα Ἐμπεδοχλεῖ. ἔστιν οὖν πρεσβύτερος Ἱπποκράτους.
ἔγραψε Περὶ ἰατρικῆς δωρίδι διαλέκτωι, Περὶ τροφῆς ὑγιεινῶν βιβλίον ἃ. ἔστι
δὲ χαὶ οὗτος τῶν τινα πνεύματα σημειωσαμένων. εἰς τοῦτον ἐποίησεν E.
τωϑαστικὸν ἐπίγραμμα [fr. 157]. Prur. de Is. et Os. 80 p. 383 B Ἄχρωνα γοῦν
τὸν ἰατρὸν ἐν ᾿Αϑήναις ὑπὸ τὸν μέγαν λοιμὸν εὐδοκιμῆσαι λέγουσι πῦρ κελεύ-
ὄντα παρακαίειν τοῖς νοσοῦσιν. [vgl. Μ. Wellmann Fr. d. gr. Ärzte I 108 sqq.]
GALEN. meth. ther. I1 [IX ὅ Κι] χαὲ πρόσϑεν μὲν ἔρις ἦν οὐ σμιχρὰ γιχῆσαι

τῶι πλήϑει τῶν εὑρημάτων ἀλλήλους ὀριγνωμένων τῶν ἐν Κῶι καὶ Κυνίδωι"
Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr, 11

162 21. EMPEDOKLES

διττὸν γὰρ ἔτι τοῦτο τὸ γένος ἣν τῶν ἐπὶ τῆς “σίας ᾿Ασκληπιαδῶν ἐκλιπόντος
τοῦ κατὰ Ῥόδον" ἤριζον δ᾽ αὑτοῖς τὴν ἀγαϑὴν ἔριν ἐχείνην, ἣν Ἡσίοδος
ἐπήινει χαὶ οἱ ἐχ τῆς Ἰταλίας ἰατροί, Φιλιστίων τε καὶ ᾿Ἐμπεδοχλῆς zul Παυ-
σανίας χαὶ οἵ τούτων ἕταῖροι.

4. Arıst. de anima A 2. 40551 τῶν ὅὲ φορτιχωτέρων καὶ ὕδωρ τινὲς
ἀπεφήναντο καϑάπερ Ἵππων᾽ πεισϑήναι δ᾽ ἐοίχασιν ἐκ τῆς γονῆς ὅτι πάντων
ὑγρά. zul γὰρ ἐλέγχει τοὺς αἷμα φάσκοντας τὴν ψυχήν, ὅτι ἡ γονὴ
οὐχ αἷμα.

5. Sumass.v. Ζήνων Τελευταγόρου Ἐλεάτης φιλόσοφος τῶν ἐγγιξόντων
Πυϑαγόραι καὶ Anuoxgiron κατὰ τοὺς χρόνους ὧν γὰρ ἐπὶ τῆς om ὀλυμπιάδος)
[468—5] μαϑητὴς Ξενοφάνους n Παρμενίδου. ἔγραψεν Ἔριδας, Ἐξίγησιν τῶν

᾿Εμπεδοχλέους, Πρὸς τοὺς φιλοσόφους περὶ φύσεως. --- τοῦτόν φασιν εὑρετὴν
εἶναι τῆς διαλεχτικῆς, ὡς Ἐμπεδοχλέα τῆς ῥητορικῆς. vgl. Laert. Diog. IX 25
(S. 130, 12).

6. Arıstor. Metaph. A 3. 984211 ᾿ἀναξαγόρας δὲ ὃ Κλαζομένιος τῆι μὲν
ἡλικίαι πρότερος ὧν τούτου [als Emped.], τοῖς δ᾽ ἔργοις ὕστερος ἀπείρους
εἶναί φησι τὰς ἀρχάς. "Anaxagoram quod dicit Aristoteles aetate priorem esse
Empedocle τοῖς δ᾽ ἔργοις ὕστερον, illud quidem apparet τὰ ἔργα ipsam eius
esse doctrinam et philosophiam. sed ὕστερος dubium est utrum ad tempus
referendum sit quo vel coeperit philosophari vel placita sua proposuerit Ana-
xagoras, an ad doctrinae Anaxagoreae dignitatem et auctoritatem. Bonitz
comm. p. 67.

7. SmpLicıus phys. 25, 19 aus Theophr. Phys. Op. [fr. 3. 477,17 Dox.]
Ἐμπεδοκλῆς ὃ ᾿Αχραγαντῖνος οὐ πολὺ χατόπιν τοῦ ᾿Αναξαγόρου γεγονώς,
Παρμενίδου δὲ ζηλωτὴς χαὶ πλησιαστὴς καὶ ἔτι μᾶλλον τῶν Πυϑαγορείων.
Vgl. Α 1 $ 34.

8. Evs. P.E. X 14, 15 [aus d. anonymen Biographen] Τηλαύγους δὲ Ἐ.
ἀχουστὴς γίνεται, χαϑ᾽ ὃν Ἡράχλειτος ὃ σχοτεινὸς ἐγνωρίζετο (d.h. Ol. 69
[504—1] nach ἃ. Chron.).

9. — Chron. sub ol. 81, 1 [456] ’E. χαὶ Παρμενίδης φυσικοὶ φιλόσοφοι
ἐγνωρίζοντο. GeLL. XVU 21, 14 [vermutlich aus Nepos Chronik] zwischen
ἃ. Schlacht a. ἃ. Cremera [477] u. d. Decemvirat [450]: iuxta ea tempora E.
Agrigenlinus in philosophiae naturalis studio floruit.

10. Evs. Chron. sub ol. 86, 1 [486] vgl. S. 111 n. 11b.

11. Armen. I3E [daraus Suid. 5. v. ᾿Αϑήναιος) ’E. δ᾽ ὃ Axoayavrivos
ἵπποις Ὀλύμπια νιχήσας Πυϑαγοριχὸς ὧν χαὶ ἐμψύχων ἀπεχόμενος ἐκ σμύρ-
νης καὶ λιβανωτοῦ χαὶ τῶν πολυτελεστάτων ἀρωμάτων βοῦν ἀναπλᾶάσας διέ-
γειμε τοῖς εἰς τὴν πανήγυριν ἀπαντήσασιν. (Vgl. Α 1 $51 und 53.)

12. -- XIV 620 Ὁ τοὺς δ᾽ Ἐμπεδοχλέους Καϑαρμοὺς ἐραψωιδησεν
Ὀλυμπίασι Κλεομένης 6 ῥαψωιδός, ὥς φησιν Δικαίαρχος ἐν τῶι Ὀλυμπιχῶι
[FHG II 249 fr. 47].

13. NıcoMACHUS (reconstruirt aus Porph. V. Pyth. 29, Iamb. V. P. 135,
über Pythagoras’ Wunderthaten): ὧν μεταλαβόντας Ἐμπεδοκλέα τε τὸν ᾿ἄχρα-
γαντῖνον καὶ Ἐπιμενίδην τὸν Κρῆτα χαὶ᾿ ABagır τὸν Ὑπερβόρειον πολλαχῆι
καὶ αὐτοὺς τοιαῦτά τινὰ ἐπιτετελεχέναι. δῆλα δ᾽ αὐτῶν τὰ ποιήματα ὑπάρχει,
ἄλλως τε καὶ ἀλεξανέμας μὲν ὃν τὸ ἐπώνυμον ᾿Ἐμπεδοχλέους, χαϑαρτὴς δὲ τὸ
Ἐπιμενίδου, αἰϑροβάτης δὲ τὸ ᾿Αβάριδος.

A. LEBEN. 3—17. 163

14. PLuTArRcH. de eurios. 1 p.515 C ὁ δὲ φυσιχὸς ᾿Εμπεδοκλῆς ὄρους τινὰ
διασφάγα βαρὺν zul νοσώδη κατὰ τῶν πεδίων τὸν νότον ἐμπνέουσαν [ἐχ-
πνέουσαν Reiske] ἐμφράξας λοιμὸν ἔδοξεν ἐχκλεῖσαι τῆς χώρας. adv. Colot.
32,4 p. 1120 Β΄ ’E. δὲ τούς τε πρώτους τῶν πολιτῶν ὑβρίζοντας χαὶ δια-
φοροῦντας τὰ χοινὰ ἐξέβαλεν ἐξελέγξας τήν TE χώραν ἀπήλλαξεν ἀχαρπίας
καὶ λοιμοῦ διασφάγας ὄρους ἀποτειχίσας δι᾿ ὧν ὃ νότος εἰς τὸ πεδίον ὑπερέ-
βαλλε. ὅτεμ. Strom. VI 30 p. 754 P. ’E. τε ὃ ᾿ἀχραγαντῖνος Κωλυσανέμας
ἐπεχλήϑη. λέγεται οὖν ἀπὸ τοῦ ᾿Αχράγαντος ὄρους πνέοντός ποτε ἀνέμου
βαρὺ καὶ νοσῶδες τοῖς ἐγχωρίοις, ἀλλὰ καὶ ταῖς γυναιξὶν αὐτῶν ἀγονίας αἰτίου
γινομένου παῦσαι τὸν ἄνεμον. Folgen die fr. 111,3—5. 112,10—12. PHILOSTRAT.
V. Apoll. VIII7,8 p. 158 τίς δ᾽ ἂν σοφὸς ἐχλιπεῖν σοι δοχεῖ τὸν ὑπὲρ πύλεως
τοιαύτης ἀγῶνα, ἐνθυμηϑεὶς μὲν Δημόχριτον ἐλευϑερώσαντα λοιμοῦ ποτε
᾿Αβδηρίτας, ἐννοήσας δὲ Σοφοχλέα τὸν ᾿Αϑηναῖον, ὃς λέγεται καὶ ἀνέμους
ϑέλξαι τῆς ὥρας πέρα πνεύσαντας, ἀχηχοὼς δὲ τὰ Ἐμπεδοχλέους ὃς νεφέλης
ἀνέσχε φορὰν ἐπ᾿ Argayavrivovg ῥαγείσης; οἴ.12 Ἐ. τε γὰρ καὶ Πυϑαγόρας
αὐτὸς χαὶ Δημόχριτος ὁμιλήσαντες μάγοις καὶ πολλὰ δαιμόνια εἰπόντες οὔπω
ὑπήχϑησαν τῆι τέχνηι. Ῥταν. h. nat. 80, 1, 9 certe Pythagoras, E., Democritus,
Plato ad hanc [86. magicen] discendam navigavere exsilüis verius quam peregri-
nationibus susceptis. hanc reversi praedicavere, hanc in arcanis habuere.

15. Iaupricn. V. Pyth. 113 [aus Nicomachos] ’E. δὲ σπασαμένου τὸ ξίφος
ἤδὴ νεανίου τινὸς ἐπὶ τὸν αὑτοῦ ξενοδόχον "Ayyırov [vgl. Β 1], ἐπεὶ δικάσας
δημοσίαι τὸν τοῦ νεανίου πατέρα ἐθανάτωσε καὶ ἀΐξαντος ὡς εἶχε συγχύσεως
καὶ ϑυμοῦ, ξιφήρους παῖσαι τὸν τοῦ πατρὸς καταδικαστὴν ὡσανεὶ φονέα Ἅγ-
χίτον, μεϑαρμοσάμενος ὡς εἶχε τὴν λύραν καὶ πεπαντικόν τι μέλος καὶ κατα-
σταλτικὸν μεταχειρισάμενυς εὐθὺς ἀνεχρούσατο τὸ “νηπενϑὲς ἀἄχολόν τε χαχῶν
ἐπίληϑες ἁπάντων᾽ χατὰ τὸν ποιητήν [ὃ 221], χαὶ τόν τε ἑαυτοῦ ξενοδόχον "Ay-
χιτον ϑανάτου ἐρρύσατο zul τὸν νεανίαν ἀνδροφονίας. ἱστορεῖται δ᾽ οὗτος τῶν
᾿Εμπεδοχλέους γνωρίμων ὃ δοχιμώτατος ἔχτοτε γενέσϑαι.

16. SrtrABo VI p. 274 νομίζειν δ᾽ ἐκ τῆς τοιαύτης ὄψεως [Aetnae] πολλὰ
μυϑεύεσϑαι καὶ μάλιστα οἷά φασί τινες περὶ ᾿Εμπεδοκλέους, ὅτι χαϑάλοιτο εἰς
τὸν χρατῆρα zul χαταλίποι τοῦ πάϑους ἴχνος τῶν ἐμβάδων τὴν ἑτέραν ἃς
ἐφόρει χαλκᾶς. εὑρεϑῆναι γὰρ ἔξω μικρὸν ἄπωϑεν τοῦ χείλους τοῦ χρατῆρος
ὡς ἀνερριμμένην ὑπὸ τῆς βίας τοῦ πυρός [οἷ. p. 276). ᾿

Horar. Ars Poet. 458

si veluti merulis intentus deeidit auceps

in puteum foveamve, licet “succurrite' Tongum

clamet "io cives! non sit qui tollere curet,

si curet quis opem ferre et demittere funem

“qui scis, an prudens huc se deiecerit atque

servari nolit? dicam, Siculique poetae

narrabo interitum. deus immortalis haberi

dum cupit Empedocles, ardentem frigidus Aetnam

insiluit. sit ius liceatque perire poetis:

invitum qui servat, idem facit oceidenti.

17. [Arıst.) Probl. 30, 1 p. 953226 τῶν δὲ ὕστερον ’E. καὶ Πλάτων καὶ

Be χαὶ ἕτεροι συχνοὶ τῶν γνωρίμων (waren Melancholiker) vgl. Luc.
ug. 2.

11:

164 21. EMPEDOKLES

18. Arıan V. H. XII 32 ’Eunedoxzing δὲ ὃ ᾿Αχραγανιῖνος ἁλουργεῖ ἐχρή-
σατο καὶ ὑποδήμασι χαλχοῖς [cf. Favorin. A1 ὃ 73]. Prrvosre. V. Ap. VIIIT
Ρ. 156 ’E. μὲν γὰρ καὶ στρόφιον τῶν ἁλουργοτάτων περὶ αὐτὴν [sc. τὴν κόμην]
ἁρμόσας ἐσόβει περὶ τὰς τῶν Ἑλλήνων ἀγυιὰς ὕμνους ξυντιϑείς, ὡς ϑεὸς ἐξ
ἀνϑρώπου ἔσοιτο [cf. fr. 112, 6 8qq.).

19. Sextus adv. math. VIL6 ᾿Ἐμπεδοχλέα μὲν γὰρ ὃ ᾿Αριστοτέλης (im So-
phistes vgl. A 1 ὃ 57) φησὶ πρῶτον ῥδητοριχὴν κεχινηχέναι. Aus demselben Autor
(Aristoteles Συναγωγὴ τεχνῶν) Quint. II 1, 8 nam primus post eos quos
poetae tradiderunt movisse aliqua circa rhetoricen E. dieitur . artium autem
scriptores antiquissimi Corax et Tisias Siculi, quos insecutus est vir eiusdem
insulae Gorgias Leontinus, Empedoclis, ut traditur, discipulus. cf. Arist. soph.
el. 33 p. 183° 31 οἱ δὲ νῦν εὐδοκιμοῦντες [sc. ῥήτορες] παραλαβόντες παρὰ
πολλῶν οἷον ἐχ διαδοχῆς κατὰ μέρος προαγαγόντων οὕτως ηὐξήχασι Τεισίας
μὲν μετὰ τοὺς πρώτους [Redner bei Homer] Θρασύμαχος δὲ μετὰ Τεισίαν κτλ.
Schol. Iamblich. V. P. p. 198 ed. Nauck ὅτε χαὶ 6 Παρμενίδης ὃ ἐξ ᾿Βλέας
Πυϑαγόρειος ἦν᾽ ἐξ οὗ δῆλον ὅτι καὶ Ζήνων ὃ ᾿ἀμφοτερόγλωσσος᾽ ὃ zul τὰς
ἀρχὰς τῆς διαλεχτικῆς παραδούς. ὥστε ἐκ Πυϑαγόρου ἤρξατο ἡ διαλεχτιχή,
ὡσαύτως δὲ ἡ δητοριχή᾽ Τισίας γὰρ καὶ Γοργίας χαὶ Πῶλος Ἐμπεδοκλέους τοῦ
Πυϑαγορείου μαϑηταί.

AÄPOPHTHEGMATIK.

20. LAerr. Πιοα. IX 29 τοῦτόν [Zenon von Elea] φασι λοιδορούμενον
αγαναχτῆσαι᾽ αἰτιασάμενου δέ τινος φάναι" ἐὰν um λοιδορούμενος προσποιῶμαι.
οὐδὲ ἐπαινούμενος αἰσϑήσομαι [so die Ἠδ55.1. Richtiger Gyom. Parıs. n. 153
[Ac. Cracov. XX 152] 'Eunsdoxing ἐρωτηϑείς, διὰ τί σφόδρα ἀγανακτεῖ καχῶς
ἀχούων ἔφη" ὅτι οὐδὲ ἐπαινούμενος ἡσϑήσομαι, εἰ μὴ κακῶς ἀχούων λυπη-
ϑήσομαι᾽; 158 Ἐ. πρὸς τον λέγοντα [vgl. Xenophanes bei Diog. IX 20 S. 39,
11], ὅτι οὐδένα σοφὸν εὑρεῖν δύναμαι, “ κατὰ Aoyov’ εἶπε" τὸν γὰρ ζητοῦντα
σοφὸν αὐτὸν πρῶτον εἶναι δεῖ σοφόν.

ῬΟΕΒΙΒ (vgl. A 188 55ff. 65. 77; ferner n. 2. 12).

21. Lucrer. 1 714sqg.

et qui quattuor ex rebus posse ommia rentur

715 ex igni terra atque anima procrescere et imbri,
quorum Acragantinus cum primis Empedocles est,
insula quem triquetris terrarum gessit in oris,
quam fluitans circum magnis anfractibus aequor
Ionium glaucis aspargit virus ab undis,

720 angustoque fretu rapidum mare dividit undans
Italiae terrarum oras a finibus eius.
hic est vasta Charybdis, et hic Aetnaea minantur
murmura flammarım rursum se colligere üras,
faucibus eruptos iterum vis ut vomat ignis

725 ad caelumque ferat flammai fulgura rursum.
quae cum magna modis multis miranda videtur
gentibus humanis regio visendaque fertur,
rebus opima bonis, multa munita virum vi,

A. 18-26. LEBEN UND POESIE. 165

nil tamen hoc habuisse viro praeclarius in se
730 nec sanctum magis et mirum carumque videtur,

carmina quin etiam divini pectoris eius

vociferantur et ecponunt praeclara reperta,

ut vie humana videatur stirpe creatus.

22. Arıstor. Poet. 1. 14470 17 οὐδὲν δὲ κοινόν ἐστιν Ὁμήρωι καὶ Eune-
δοχλεῖ πλὴν τὸ μέτρον" διὸ τὸν μὲν ποιητὴν δίκαιον καλεῖν, τὸν δὲ φυσιολόγον
μᾶλλον ἢ ποιητήν.

23. MENANDER [(ἙἘΝΕΤΗΉΙ1ΟΒ] I 2, 2 φυσικοὶ [sc. ὕμνοι] δὲ ὁποίους οἵ
περὲ Παρμενίδην χαὶ Ἐμπεδοκλέα ἐποίησαν τίς ἡ τοῦ ᾿Απόλλωνος φύσις [ef.
ad fr. 134], τές ἡ τοῦ Διὸς [fr. 6,2] παρατιϑέμενοι. καὶ οἱ πολλοὶ τῶν Ὀρφέως
τούτου τοῦ τρόπου. ibid. 5,2 εἰσὶν δὲ τοιοῦτοι, ὅταν ᾿Απόλλωνος ὕμνον λέ-
γοντες ἥλιον αὐτὸν εἶναι φάσκωμεν zal περὶ τοῦ ἡλίου τῆς φύσεως διαλεγώ-
μεϑα χαὶ περὶ Ἥρας ὅτι ἀὴρ καὶ Ζεὺς τὸ ϑερμόν. οἱ γὰρ τοιοῦτοι ὕμνοι
φυσιολογιχοί. χαὶ χρῶνται δὲ τῶι τοιούτωι τρόπωι Παρμενίδης καὶ Ex3sı
Παρμενίδης μὲν γὰρ καὶ Ἐ. ἐξηγοῦνται, Πλάτων δὲ ἐν βραχυτάτοις ἀναμιμνήισχει.

24. Lacranr. Inst. div. II 12,4 Empedocles, quem nescias utrumme inter
poetas an inter philosophos numeres quia de rerum natura versibus scripsit ut
apud Romanos Lucretius et Varro, quattuor elementa constituwit. Quint. 1 4, 4
propter Empedoclea in Graecis, Varronem ac Lucretium in Latinis, qui praecepta
sapientiae versibus tradiderunt.

25. ScHor. ad Dıonys. Thrac. [Bekk. A. 734, 11. Cramer A. 0. IV 312, 14]
ποιητὴς δὲ χεχόσμηται τοῖς τέσσαρσι τούτοις μέτρωι, μύϑωι, ἱστορίαι καὶ ποιᾶι
λέξει, καὶ πᾶν ποίημα μὴ μετέχον τούτων οὐχ ἔστι ποίημα, εἰ καὶ μέτρωι κέ-
χρηται. ἀμέλει τὸν Ἐμπεδοχλέα χαὶ Τυρταῖον οὐ χαλοῦσι ποιητάς, εἰ καὶ
μέτρωι ἐχρήσαντο διὰ τὸ μὴ χρήσασϑαι αὐτοὺς τοῖς τῶν ποιητικῶν [Kaibel
ποιητῶν) χαραχτηριστιχοῖς. 188, 18 οὐκ ἔστι ποιητὴς ὁ μέτρωι μόνωι χρώμε-
νος" οὐδὲ γὰρ Ἐμπεδοχλῆς ὃ τὰ Φυσιχὰ γράψας οὐδ᾽ οἱ περὲ ἀστρολογίας εἰπόν-
τες οὐδὲ ὃ Πύϑιος ἐμμέτρως χρησμωιδῶν [cf. Kaibel Abh. 4. Gött. Ges. 1898, 20).
PLUTARCH. quom. ad. poet. aud.2 p.16C ϑυσίας μὲν γὰρ ἀχόρους zul ἀναύλους
ἴσμεν, οὐκ ἴσμεν δ᾽ ἄμυϑον οὐδ᾽ ἀψευδῆ ποίησιν. τὰ δ᾽ ᾿Εμπεδοκλέους ἔπη
καὶ Παρμενίδου καὶ Θηριαχὰ Νικάνδρου καὶ Γνωμολογίαι Θεόγνιδος λόγοι
εἰσὶ κιχράμενοι παρὰ ποιητικῆς ὥσπερ ὄχημα τὸν ὄγκον καὶ τὸ μέτρον, ἵνα
τὸ πεζὸν διαφύγωσιν. Arıst. Rhet. I’ ὅ. 1407330 δεύτερον δὲ τὸ τοῖς ἰδίοις
ὀνόμασι λέγειν ...., τρίτον μὴ ἀμφιβόλοις" ταῦτα δέ, ἂν. μὴ τἀναντία προδιρηταιη,
ὅπερ ποιοῦσιν ὅταν μηϑὲν μὲν ἔχωσι λέγειν προσποιῶνται δέ τι λέγειν. οἵ
γὰρ τοιοῦτοι ἐν ποιήσει [ef. Meteor. Β 8. 8578 26] λέγουσιν ταῦτα οἷον Ἐμπεδοχλῆς.
φενακίζει γὰρ τὸ κύκλωι πολὺ ὄν, χαὶ πάσχουσιν οἵ ἀκροαταὶ ὅπερ οἱ πολλοὶ
πάρα τοῖς μάντεσιν. ὅταν γὰρ λέγωσιν ἀμφίβολα, συμπαρανεύουσιν “Κροῖσος
“Ἅλυν διαβὰς μεγάλην ἀρχὴν καταλύσει. CICERO de oratore I 50, 217 liceat
ἰδία ratione dicamus pila bene et duodecim scriptis Iudere proprium esse iuris
civilis, quoniam utrumque eorum P. Mucius optime fecerit; eademqgue ratione
dicantur ei quos φυσικοὺς Graeci nominant, eidem poetae, quomam Empedocles
physicus egregium poema fecerit.

26. Dioxvsıus de comp. verb. 32 ταύτης δὲ τῆς ἁρμονίας [nämlich τῆς
᾿ αὐστηρᾶς] πολλοὲ μὲν ἐγένοντο ζηλωταὶ κατά τε ποίησιν χαὶ ἱστορίαν zul λόγους
πολιτικούς, διαφέροντες δὲ τῶν ἄλλων ἐν μὲν ἐπικῆι ποιήσει ὃ τε Κολοφώνιος

10

20

30

39

40

166 21. EMPEDOKLES

᾿Αντίμαχος χαὶ Ἐμπεδοχλῆς ὃ φυσιχός, ἐν δὲ μελοποιίαι Πίνδαρος, ἐν δὲ τρα-
Re RG,

Cicero ad Qu. fr. II 9, 3 Zucretii poemata ut seribis ita sunt: multis
Be; ingenü, multae etiam artis; sed (cwm veneris) virum te putabo, si
Sallustii Empedoclea legeris, hominem non putabo.

Lenre. (Vgl. A1 876.77; n.4.6)

28. Sımpr. phys. 25, 21 (aus Theophr.) nach AT οὗτος δὲ τὰ μὲν σω-
ματικὰ στοιχεῖα ποιεῖ τέτταρα, πῦρ καὶ ἀέρα καὶ ὕδωρ καὶ γῆν, αἰδια μὲν
ὄντα πλήϑει καὶ ὀλιγότητι, μεταβάλλοντα δὲ χατὰ τὴν σύγκρισιν καὶ διάκρισιν;
τὰς δὲ χυρίως ἀρχάς, ὑφ᾽ ὧν χινεῖται ταῦτα, Φιλίαν χαὶ Νεῖχος. δεῖ γὰρ δια-
τελεῖν ἐναλλὰξ χινούμενα τὰ στοιχεῖα, ποτὲ μὲν ὑπὸ τῆς Φιλίας συγχρινόμενα,
ποτὲ δὲ ὑπὸ τοῦ Νείχους διακρινόμενα" ὥστε zul ἕξ εἶναι zur’ αὐτὸν τὰς
ἀρχάς. καὶ γὰρ ὅπου μὲν ποιητικὴν δίδωσι δύναμιν τῶι Νείχει καὶ τῆς Φιλίαι
ὅταν λέγηι ἄλλοτε -- ἔχϑει᾽ [fr. 11,1. 8] ποτὲ δὲ τοῖς τέτταρσιν ὡς ἰσόστοιχα
συντάττει καὶ ταῦτα ὅταν λέγηι τοτὲ ---πλάτος re’ [fr.17,17—20). |

29. PraTo Soph. 242 CD μῦϑόν τινα ἕχαστος φαίνεταί μοι διηγεῖσϑαι
παισὶν ὡς οὖσιν ἡμῖν, ὃ μὲν ὡς τρία τὰ ὄντα, πολεμεῖ δὲ ἀλλήλοις ἐνίοτε αὐ-
τῶν ἄττα πηι, τοτὲ δὲ καὶ φίλα γιγνόμενα γάμους τε zul τόχους καὶ τροφὰς
τῶν ἐχγόνων παρέχεται [068. Pherekydes von Syros]. δύο δὲ ἕτερος εἰπών,

ν' γρὸν καὶ ξηρὸν ἢ ϑερμὸν xal ψυχρόν, συνοιχίζει τε αὐτὰ καὶ ἐκδίδωσι [Ar-

chelaos?]. τὸ δὲ παρ᾽ ἡμῶν Ἐλεατιχὸν ἔϑνος, ἀπὸ Ξενοφάνους τε χαὶ ἔτι πρό-
σϑεν ἀρξάμενον [Orphiker], ὡς ἑνὸς ὄντος τῶν πάντων χαλουμένων οὕτω
διεξέρχεται τοῖς μύϑοις. Ἰάδες δὲ καὶ Σικελαί τινες ὕστερον Μοῦσαι [Hera-
klit und Empedokles] ξυνενόησαν, ὅτι συμπλέχειν ἀσφαλέστατον ἀμφότερα καὶ
λέγειν, ας τὸ ὃν πολλὰ τε καὶ ἕν ἐστιν, ἔχϑραι δὲ zul φιλίαι συν ἐ-
χεται. διαφερόμενον γὰρ ἀεὶ ξυμφέρεται, φασὶν al συντονώτεραι τῶν Mov-
σῶν, αἱ δὲ μαλακώτεραι τὲ μὲν ἀεὶ ταῦϑ᾽ οὕτως ἔχειν ἐχάλασαν,
ἐν μέρει δὲ τοτὲ μὲν ἕν εἶναί φασι τὸ πᾶν καὶ φίλον ὑπ᾽ Apgodi-
της, τότε δὲ πολλὰ zul πολέμιον αὐτὸ αὑτῶι διὰ Nelxog τι.

80. PSEUDOPLUT. Stromat. ap. Eus. P.E. 18, 10 [D. 582 aus Theophrast
wien. 81] ’E. ὃ ᾿ἀχραγαντῖνος στοιχεῖα τέσσαρα, πῦρ ὕδωρ αἰϑέρα γον. αἰ-
τίαν δὲ τούτων Φιλίαν καὶ Νεῖχος. ἐκ πρώτης φησὶ τῆς τῶν στοιχείων κρά-
σεως ἀποκριϑέντα τὸν ἀέρα περιχυϑῆναι χύχλωι" μετὰ δὲ τὸν ἀέρα τὸ πῦρ
ἐχδραμὸν χαὶ οὐχ ἔχον ἑτέραν χώραν ἄνω ἐχτρέχειν ὑπὸ τοῦ περὶ τὸν ἀέρα
πάγου. εἶναι δὲ κύχλωι περὶ τὴν γῆν φερόμενα δύο ἡμισφαίρια τὸ μὲν χκαϑ-
ὄλου πυρός, τὸ δὲ μικτὸν ἐξ ἀέρος καὶ ὀλίγου πυρός, ὅπερ οἴεται τὴν νύχτα
εἶναι. “τὴν δὲ ἀρχὴν τῆς κινήσεως συμβῆναι ἀπὸ τοῦ τετυχηκέναι κατὰ τὸν
ἀϑροισμὸν ἐπιβρίσαντος τοῦ πυρός []. ἐπιβρῖσάν ποτε τὸ πῦρ!. ὃ δὲ ἥλιος
τὴν φύσιν οὐχ ἔστι πῦρ, ἀλλὰ τοῦ πυρὸς ἀντανάκλασις ὁμοία τῆι ἀφ᾽ ὕδατος
γινομένηι. σελήνην δέ φησιν συστῆναι χαϑ' ξαυτὴν &x τοῦ ἀποληφϑέντος ἀέρος
ὑπὸ τοῦ πυρός. τοῦτον γὰρ παγῆναι καϑάπερ καὶ τὴν χάλαζαν. τὸ δὲ φῶς
αὐτὴν ἔχειν ἀπὸ τοῦ ἡλίου. τὸ δὲ ἡγεμονικὸν οὔτε ἐν κεφαλῆι οὔτε ἐν ϑώ-
ρᾶκι, ἀλλ᾽ ἐν αἵματι. ὅϑεν za” ὅτι ἂν μέρος τοῦ σώματος πλεῖον ἦι παᾶρε-
σπαρμένον (τὸ ἡγεμονικὸν, οἴεται), κατ᾽ ἐχεῖνο προτερεῖν τοὺς ἀνθρώπους.

31. Hırror. Ref. I ὃ ID. 558] ’E. δὲ μετὰ τούτους [Pythagoreer] yevo-
μενος zal περὶ δαιμόνων φύσεως εἶπε πολλά, ὡς ἀναστρέφονται διοικοῦντες

or

10

15

20

A. 26. 27. POESIE. 28-36. LEHRE. 167

τὰ χατὰ τὴν γῆν, ὄντες πλεῖστοι. οὗτος τὴν τοῦ παντὸς ἀρχὴν Νεῖχος καὶ
Φιλίαν ἔφη καὶ τὸ τῆς μονάδος νοερὸν πῦρ τὸν ϑεὸν χαὶ συνεστάναι Ex πυρὸς
τὰ πάντα καὶ εἰς πῦρ ἀναλυϑήσεσϑαι. ὧι σχεδὸν καὶ οἱ Στωιχοὶ συντίϑενται
δόγματι ἐχπύρωσιν προσδοχῶντες. μάλιστα δὲ πάντων συγκατατίϑεται τῆι
μετενσωματώσει οὕτως εἰπών “ ἤτοι --- ἐχϑύς᾽ (fr. 117). οὗτος πάσας εἰς
πάντα τὰ ζῶια μεταλλάττειν εἶπε τὰς ψυχάς. καὶ γὰρ ὃ τούτων διδάσκαλος
Πυϑαγόρας ἔφη ἑαυτὸν Εὔφορβον γεγονέναι τὸν ἐπὶ Ἴλιον στρατεύσαντα φά-
σχων ἐπιγινώσχειν τὴν ἀσπίδα.

32. Απτ. 11, 28 [D. 303 cf. Stob. 135, 17 W.] (’Eunsdoxing σφαιροειδῆ
καὶ ἀΐδιον καὶ ἀκίνητον τὸ ἕν) zal τὸ μὲν ἕν τὴν ἀνάγχην, ὕλην δὲ αὐτῆς τὰ
τέτταρα στοιχεῖα, εἴδη δὲ τὸ Νεῖχος καὶ τὴν Φιλίαν. λέγει δὲ καὶ τὰ στοιχεῖα
ϑεοὺς χαὶ τὸ μῖγμα τούτων τὸν κόσμον καὶ πρὸς τζούτοις τὸν Σφαῖρον, εἰς
ὃν πάντα ταῦτ᾽ ἀναλυϑήσεται, το μονοειδές. καὶ ϑείας μὲν οἴεται τὰς ψυχᾶς,
ϑείους δὲ καὶ τοὺς μετέχοντας αὐτῶν χαϑαροὺς χκαϑαρῶς.

33. — 13,20 [Ὁ. 287] Ἐ., Μέτωνος ᾿Αχραγαντῖνος τέτταρα μὲν λέγει
στοιχεῖα, πῦρ ἀέρα ὕδωρ γῆν. δύο δὲ ἀρχιχὰς δυνάμεις, Φιλίαν τε καὶ Νεῖχος,
ὧν ἡ μέν ἐστιν ἑνωτική, τὸ δὲ διαιρετικόν. φησὶ δὲ οὕτως “τέσσαρα --
βρότειον᾽ [ἴτ. 61. 4έα μὲν γὰρ λέγει τὴν ζέσιν χαὶ τὸν αἰϑέρα, Ἥρην δὲ φε-
ρέσβιον τὸν ἀέρα, τὴν δὲ γῆν τὸν Διδωνέα" Νῆστιν δὲ καὶ κρούνωμα βρό-
τειον οἱονεὶ τὸ σπέρμα καὶ τὸ ὕδωρ. Allegor. hom. script. (viell. Plutarch) bei
Stob. ΕΠ].1 10, 11Ρ p. 121 ΥΥ. (ef. Plut. Vit. Hom. 99) Ἐ. Al μὲν λέγει τὴν ζέσιν
(χαὶν τὸν αἰϑέρα, Ἥρην δὲ φερέσβιον τὴν γῆν, ἀέρα δὲ τὸν ᾿Αιδων ἐα, ἐπειδὴ
φῶς οἰχεῖον οὐχ ἔχει, ἀλλὰ ὑπὸ ἡλίου χαὶ σελήνης χαὶ ἄστρων χαταλάμπεται,
Νῆστιν δὲ χαὶ χρούνωμα βρότειον τὸ σπέρμα καὶ τὸ ὕδωρ. ἐκ
τεσσάρων οὖν στοιχείων τὸ πᾶν, τῆς τούτων φύσεως ἐξ ἐναντίων συνεστώσης,
ξηρότητός TE χαὶ ὑγρότητος καὶ ϑερμότητος χαὶ ψυχρότητος, ὑπὸ τῆς πρὸς
ἄλληλα ἀναλογίας καὶ χράσεως ἐναπεργαζομένης τὸ πᾶν xal μεταβολὰς μὲν
μεριχὰς ὑπομενούσης τοῦ δὲ παντὸς λύσιν un ἐπιδεχομένης. λέγει γὰρ οὕτως
“ἄλλοτε --- ἔχϑει᾽ [fr. 11,1. 8]. Hıppor. Ref. VII 29 nach fr. 6 [aus Plutarchs
Schr. üb. Emped.? ‚vgl. V20p. 144,13] Ζεύς ἐστι τὸ πῦρ, Ἥρη δὲ φερέσβιος ἥ
γῆ N φέρουσα τοὺς πρὸς τὸν βίον καρπούς, Ἀιδωνευς δὲ ὃ ἀὴρ, ὅτι πάντα
δι᾿ αὐτοῦ βλέποντες μόνον αὐτὸν οὐ χαϑορώμεν, Νῆστις δὲ τὸ ὕδωρ᾽ μόνον
γὰρ τοῦτο ὄχημα τροφῆς αἴτιον γινόμενον πᾶσι τοῖς τρεφομένοις αὐτὸ καϑ'᾽
αὑτὸ τρέφειν οὐ δυνάμενον τὰ τρεφόμενα. el γὰρ ἔτρεφε, φησίν, οὐκ ἂν ποτε
λιμῶι κατελήφϑη τὰ ζώια, ὕδατος Ev τῶι χόσμωι πλεονάζοντος ἀεί. διὰ τοῦτο Νῆ-
στιν καλεῖ τὸ ὕδωρ ὅτι τροφῆς αἴτιον γινόμενον τρέφειν οὐχ εὐτονεῖ τὰ τρεφόμενα.

34. GALEN. in Hipp. nat. hom. XV 82 Κ. Ἐ. ἐξ ἀμεταβλήτων τῶν τεττάρων
στοιχείων ἡγεῖτο γίγνεσϑαι τὴν τῶν συνϑέτων σωμάτων φύσιν, οὕτως ἀναμε-
μειγμένων ἀλλήλοις τῶν πρώτων, ὡς εἴ τις λειώσας ἀκριβῶς χαὶ χνοώδη σοι-
ἥσας ἰὸν zul χαλκῖτιν zul καδμίαν καὶ μίσυ μείξειεν, ὡς μηδὲν ἐξ αὐτῶν δύ-
γνασϑαι ge χωρὶς ἑτέρου.

35. ΑἘτ. ΠῚ, θ [Ὁ. 8336] Ἐ. ἔλεγε μὴ διὰ παντὸς ἑστῶτας εἶναι μηδ᾽
ὡρισμένους τοὺς AR τῶν στοιχείων, ἀλλὰ πάντα τοὺς [80 Plut., Stob.,
l. πάντα πως] ἀλλήλων μεταλαμβάνειν vel. Achill. p. 34, 20 M. ö δὲ Ἐ. οὐ δίδωσι
τοῖς στοιχείοις ὡρισμένους τόπους, αλλ᾽ ἀντιπαραχωρεῖν ἀλλήλοις φησίν, ὥστε
τὴν γῆν μετέωρον φέρεσϑαι zul τὸ πῦρ ταπεινότερον.

36. ARIST. de gen. et corr. B 3. 330 19 ἔνιοι δ᾽ εὐθὺς τέτταρα λέγουσιν
οἷον Ἐ. συνάγει δὲ καὶ οὗτος εἰς τὰ δύο᾽ τῶι γὰρ πυρὶ τάλλα πάντα ἀντιτίϑησιν.

10

30

40

168 21. EMPEDOKLES

37. — Metaph. A 4. 9852 21 χαὶ Ἐ. ἐπὶ πλέον μὲν χρῆται τούτου [als Anaxa-
goras] τοῖς αἰτίοις, οὐ μὴν οὐϑ᾽ ἱκανῶς οὔτ᾽ ἐν τούτοις εὑρίσχει τὸ ὁμολογού-
uevov' πολλαχοῦ γοῦν αὐτῶι ῇ μὲν Φιλία διακρίνει τὸ δὲ Neixoc συγχρίνει.
ὅταν μὲν γὰρ εἰς τὰ στοιχεῖα διίστηται τὸ πᾶν ὑπὸ τοῦ Νείκους τό τε πῦρ εἰς
ἕν συγκρίνεται καὶ τῶν ἄλλων στοιχείων ἕχαστον᾽ ὅταν δὲ πάλιν ὑπὸ τῆς Φιλίας
συνίωσιν εἰς τὸ ἕν, ἀναγχαῖον ἐξ ἑχάστου τὰ μόρια διαχρίνεσϑαι πάλιν. Ἐ.
μὲν οὖν παρὰ τοὺς πρότερον πρῶτος τὸ τὴν αἰτίαν διελεῖν [sic AP] εἰσήνεγχεν,
οὐ μίαν ποιήσας τὴν τῆς κινήσεως ἀρχὴν αλλ᾽ ἑτέρας τε καὶ ἐναντίας. ἔτι δὲ
τὰ ὡς ἔν ὕλης εἴδει λεγόμενα στοιχεῖα τέτταρα πρῶτος εἶπεν. οὐ μὴν χρῆταί
γε τέτταρσιν, ἀλλ᾽ ὡς δυσὶν οὖσι μόνοις, πυρὶ μὲν καϑ᾽ αὑτό, τοῖς δ᾽ avrı-
χειμένοις ὡς μιᾶι φύσει, γῆι τε καὶ ἀέρι καὶ ὕδατι. λάβοι δ᾽ ἂν τις αὐτὸ
ϑεωρῶν ἐκ τῶν ἐπῶν.

38. — phys. © 1.25247 ἔοιχεν ’E. ἂν εἰπεῖν ὡς τὸ χρατεῖν καὶ κινεῖν
ἐν μέρει τὴν Φιλίαν καὶ τὸ Νεῖχος ὑπάρχει τοῖς πράγμασιν ἐξ ἀνάγκης, ἠρεμεῖν
δὲ τὸν μεταξὺ χρόνον.

39. — Metaph. A 4. 984 82 ἐπεὶ δὲ καὶ τἀναντία τοῖς ἀγαϑοῖς ἐν-
ὄντα ἐφαίνετο ἐν τῆι φύσει, καὶ οὐ μόνον τάξις χαὶ τὸ καλὸν ἀλλὰ καὶ ἀταξία
χαὶ τὸ αἰσχρόν, καὶ πλείω τὰ κακὰ τῶν ἀγαϑῶν καὶ τὰ φαῦλα τῶν καλῶν,
οὕτως ἄλλος τις Φιλίαν εἰσήνεγκε καὶ Νεῖχος, ἑχάτερον ἑχατέρων αἴτιον τού-
των. εἶ γάρ τις ἀκολουϑοίη zul λαμβάνοι πρὸς τὴν διάνοιαν καὶ μὴ πρὸς ἃ
ψελλίζεται λέγων E., εὑρήσει τὴν μὲν Φιλίαν αἰτίαν οὖσαν τῶν ἀγαϑῶν, τὸ
δὲ Netxog τῶν χαχῶν᾽ @or εἶ τις φαίη τρόπον τινὰ καὶ λέγειν καὶ πρῶτον
λέγειν τὸ χκαχὸν καὶ τὸ ἀγαϑὸν ἀρχὰς Ἐμπεδοκλέα, τάχ᾽ ἄν λέγοι καλῶς, εἴπερ
τὸ τῶν ἀγαϑῶν ἁπάντων αἴτιον αὐτὸ τἀγαϑὸν ἐστι [zei τῶν καχῶν To zuxor).

40. — de gen. et corr. B 6. 333020 χαέτοι τά γε στοιχεῖα διακρίνει
οὐ τὸ Νεῖχος ἀλλ᾽ ἡ Φιλία, τὰ φύσει πρότερα τοῦ ϑεοῦ᾽ ϑεοὶ δὲ zul ταῦτα.

41. PrLoP. de gen. et corr. 19, 3 Vitelli πρὸς μὲν γὰρ τὰ φαινόμενα
ἐναντία λέγει ἀναιρῶν τὴν ἀλλοίωσιν ἐναργῆ οὖσαν, πρὸς ξαυτὸν δὲ διότι
λέγει μὲν ἀμετάβλητα τὰ στοιχεῖα, καὶ αὐτὰ μὲν μὴ γίνεσϑαι ἐξ ἀλλήλων τὰ
δὲ ἄλλα ἐκ τούτων. πάλιν δέ φησι τῆς Φιλίας κρατούσης τὰ πάντα ἕν γίνεσϑαι
καὶ τὸν Σφαῖρον ἀποτελεῖν ἄποιον ὑπάρχοντα, ὡς μηχέτι μήτε τὴν τοῦ πυρὸς
μήτε τῶν ἄλλων τινὸς σώιζεσϑαι ἐν αὐτῶι ἰδιότητα, ἀποβάλλοντος ἑἕχάστου
τῶν στοιχείων τὸ οἰχεῖον εἶδος.

42. Arısr. de caelo T 2. 301214 ἐχ διεστώτων δὲ χαὶ κινουμένων οὐκ
εὔλογον ποιεῖν τὴν γένεσιν. διὸ καὶ E. παραλείπει τὴν Ent τῆς Φιλότητος"
οὐ γὰρ ἂν ἠδύνατο συστῆσαι τὸν οὐρανὸν ἐκ χεχωρισμένων μὲν κατασχευάζων,
σύγχρισιν δὲ ποιῶν διὰ τὴν Φιλότητα᾽ ἐκ διαχεχριμένων γὰρ συνέστηχεν ὃ
χόσμος τῶν στοιχείων. ὥστ᾽ ἀναγκαῖον γίνεσϑαι ἐξ ἑνὸς καὶ συγχεχριμένου.

43. A&r.113,1 [D. 312] Eumedozkjg ἔφη πρὸ τῶν τεττάρων στοιχείων
ϑραύσματα ἐλάχιστα οἱονεὶ στοιχεῖα πρὸ τῶν στοιχείων ὁμοιομερῆ. 11, 3
[D. 315] ’E. χαὶ Ξενοχράτης ἐχ μικροτέρων ὄγχων τὰ στοιχεῖα συγχρίνει, ἅπερ
ἐστὶν ἐλάχιστα χαὶ οἱονεὶ στοιχεῖα στοιχείων. GALEN. in Hipp. de nat. h. XV
49 K. xaxeivoc γὰρ [Emp.] ἐκ μὲν τῶν αὐτῶν στοιχείων, ὧν καὶ Ἱπποκράτης,
γεγονέναι φησὶν ἡμᾶς γε χαὶ τὰ ἄλλα σώματα πάντα τὰ περὲ τὴν γῆν, οὐ μὴν
κεκραμένων γε δι᾿ ἀλλήλων, ἀλλὰ κατὰ μιχρὰ μόρια παραχειμένων TE zul
ψαυόντων [cf. IV 762 χατὰ σμικρὰ μόρια χαταϑραυομένωγ)Ἶ.

4. Aür. I 24,2 [D. 320] Ἐ. Avasayooas, Anuoxgıros, Ἐπίχουρος καὶ
πάντες ὅσοι χατὰ συναϑροισμὸν τῶν λεπτομερῶν σωμάτων κοσμοποιοῖῦσι συγ-

10

20

30

40

.

A. 37-50. LEHRE. 169

χρίσεις μὲν χαὶ διακρίσεις εἰσάγουσι, γενέσεις, δὲ χαὶ φϑορὰς οὐ χυρίως᾽ οὐ
γὰρ κατὰ τὸ ποιὸν ἐξ ἀλλοιώσεως, χατὰ δὲ τὸ ποσὸν ἐκ συναϑροισμοῦ ταύ-
τας γίνεσϑαι.

45. — 126,1 [D. 321] Ἐ. οὐσίαν avayang αἰτίαν χφηστικὴν τῶν ἀρχῶν
χαὶ τῶν στοιχείων. Pur. de an. proer. 27,2 p. 1026 B ἀνάγκην; nv εἱμαρμένην
οἱ πολλοὶ καλοῦσιν, E. δὲ Φιλίαν ὁμοῦ καὶ Νεῖχος. ᾿

46. ARISTOT. Phys. A 4. 187220 οἱ δ᾽ ἐκ τοῦ ἑνὸς ἐνούσας τὰς ἐναντιθ-
τητας ἐχχρίνεσϑαι, ὥσπερ Ἀναξίμανδρός φησι χαὶ ὅσοι δ᾽ ἕν zal πολλὰ φασιν
εἶναι; ὥσπερ Ἐ. καὶ ᾿Αναξαγόρας. ἐχ τοῦ μείγματος γὰρ καὶ οὗτοι ἐχκρίνουσι
τἄλλα. διαφέρουσι δ᾽ ἀλλήλων τῶι τὸν μὲν [Emp.] περίοδον ποιεῖν τούτων,
τὸν δ᾽ [Anaxag.] ἅπαξ, καὶ τὸν μὲν ἄπειρα τά TE ὁμοιομερῆ καὶ ταναντία,
τὸν δὲ τὰ καλούμενα στοιχεῖα [uovor].

47. Art. 15,2 [Dox. 291] Ἐμπεδοχλῆς δὲ χόσμον μὲν ἕνα, οὐ μέντοι
τὸ πᾶν εἶναι τὸν χόσμον, ἀλλὰ ὀλίγον τι τοῦ παντὸς μέρος, τὸ δὲ λοιπον
ἀργὴν ὕλην.

48. Praro leg. Χ 889 Β πῦρ χαὶ ὕδωρ zul γῆν καὶ ἀέρα φύσει πάντα εἶναι
zal τύχηι φασί [Anhänger des Empedokles], τέχνηι δὲ οὐδὲν τούτων, χαὶ τὰ μετὰ
ταῦτα αὐ σώματα, γῆς τε χαὶ ἡλίου χαὶ σελήνης ἄστρων τε πέρι, διὰ τούτων
γεγονέναι παντελῶς ὄντων ἀψύχων. τύχηι δὲ φερόμενα τῆι τῆς δυνάμεως
ἕχαστα ἑκάστων ἦι ξυμπέπτωκεν ἁρμόττοντα οἰκείως πῶς, ϑερμὰ ψυχροῖς ἢ
ξῆρα πρὸς ὑγρὰ καὶ μαλακὰ πρὸς σχληρά, καὶ πάντα ὁπόσα τῆι τῶν ἐναντίων
χράσει κατὰ τύχην ἐξ ἀνάγκης συνεχεράσϑη ταύτηι καὶ κατὰ ταῦτα οὕτω Ye:
γεννηχέναι τὸν τε οὐρανὸν ὅλον καὶ πάντα ὅπόσα zart οὐρανόν, χαὶ ζῶια αὖ
χαὶ φυτὰ ξύμπαντα, ὡρῶν πασῶν ἐκ τούτων γενομένων, οὐ διὰ νοῦν, φασίν,
οὐδὲ διά τινα ϑεὸν οὐδὲ διὰ τέχνην, ἀλλὰ ὃ λέγομεν, φύσει καὶ τύχηι.

49. Prıto de provid. II 60 p. 86 [Aucher., mit Verbesserungen ἢ. Cony-
beare] eodem modo etiam mundi partes confici videntur, ut dieit Empe-
docles. postguam enim secretus est aether (ἃ. i. μετὰ τὸ διακριϑῆναι τὸν
αἰϑέρα), aer et ignis sursus volaverunt et caelum formatum quod in latissimo
spatio circumferebatur. ignis autem qui caelo paulo inferior manserat, 086
quoque in radios solis coacervatus est. terra vero in umum concurrens et ne-
cessitate quadam concreta (πιληϑεῖσα) in medio apparens comsedit. porro circa
eam undique aether, qwia multo levior erat, volwitur neque umquam desistit.
quietis autem inde causa per deum [Missverständnis], non vero per sphae-
ras multas super se invicem positas, quarum ; circumrotationes poliverint
figuram, qwia circa eam [sc. terram] compressa fuwit sphaera ignis mürabilis
(magnae enim et multiplicis theoriae(?) vim habet), ideo nec huc nec illue cadit
ista. Aetd.16,3 ID. 334] ’E. τὸν μὲν αἰϑέρα πρῶτον διακριϑῆναι, δεύτερον
δὲ τὸ πῦρ, ἐφ᾽ ὧι τὴν γῆν, ἐξ ἧς ἄγαν περισφιγγομένης τῆι ῥύμηι τῆς περι-
φορᾶς ἀναβλύσαι τὸ ὕδωρ" ἐξ οὗ ϑυμιαϑῆναι τὸν ἀέρα, zul γενέσϑαι τὸν μὲν
οὐρανὸν ἔχ τοῦ αἰϑέρος, τὸν δὲ ἥλιον ἐκ τοῦ πυρός, πιληϑῆναι δὲ ἐκ τῶν
ἄλλων τὰ περίγεια.

δ0. Au. II 31,4 ID. 363] Ἐ. τοῦ ὕψους τοῦ ἀπὸ τῆς γῆς εἰς τὸν οὐρανόν.
ἥτις ἐστὶν ἀφ᾽ ἡμῶν ἀνάτασις, πλείονα εἶναι τὴν χατὰ τὸ πλάτος διάστασιν
κατὰ τοῦτο τοῦ οὐρανοῦ μᾶλλον ἀναπεπταμένου διὰ τὸ ὠιῶι παραπλησίως
τὸν χόσμον χεῖσϑαι. 1,4 [Ὁ. 328] Ἐ. τὸν τοῦ ἡλίου περίδρομον εἶναι περι-

10

20

30

40

45

170 21. EMPEDOKLES

γραφὴν τοῦ πέρατος τοῦ κόσμου. 10,2 [D. 339] ’E. δεξιὰ μὲν αὐτοῦ [scil. τοῦ
χόσμου] τὰ κατὰ τὸν ϑερινον τροπικόν, ἀριστερὰ δὲ τὰ χατὰ τὸν χειμερινόν.

51. Art. 111,2 [D. 339] Ἐ. στερέμνιον εἶναι τὸν οὐρανὸν ἐξ ἀέρος συμ-
παγέντος ἱπὸ πυρὸς χρυσταλλοειδῶς, τὸ πυρῶδες zul τὸ ἀερῶδες ἐν ἑχατέρωι
τῶν ἡμισφαιρίων περιέχοντα. LAcTAnT. de opif. dei 17,6 an si mihi quispiam
dixerit aeneum esse caelum aut vitreum aut ut Empedocles ait, aerem glaciatum,
statimne assentiar? [aus Varros Tubero vgl. ὃ 5. Dox. 1981].

52. Arr. Π 4, 8 [D. 331] Ἐ. τὸν χόσμον φϑείρεσϑαι κατὰ τὴν ἀντεπικρά-
τειαν τοῦ Νείχους χαὶ τῆς Φιλίας. SmpL. de caelo 293,18 οἱ δὲ ἐναλλὰξ γίνε-
σϑαι zul φϑείρεσϑαι τὸν αὐτὸν καὶ πάλιν γινόμενον πάλιν φϑείρεσϑαι [sc. τὸν
κόσμον] λέγουσι, καὶ ἀΐδιον εἶναι τὴν τοιαύτην διαδοχήν, ὥσπερ ’E. τὴν Φιλίαν
λέγων χαὶ τὸ Νεῖχος παρὰ μέρος ἐπιχρατοῦντα τὴν μὲν συνάγειν τὰ πάντα
εἰς ἕν χαὶ φϑείρειν τὸν τοῦ Νείχους κόσμον zul ποιεῖν ἐξ αὐτοῦ τὸν Σφαῖρον,
τὸ δὲ Νεῖχος διακρίνειν πάλιν τὰ στοιχεῖα χαὶ ποιεῖν τὸν τοιοῦτον χόσμον
[dann folgt fr. 17, 1544.] 806, 21 Πλάτων χαὶ ’E. καὶ ᾿Αναξαγόρας zul οἱ ἄλλοι
φυσιχοὶ τὴν τῶν συνϑέτων ἀπὸ τῶν ἁπλῶν γένεσιν κατὰ τὸν ἐξ ὑποϑέσεως
τοῦτον τρόπον [d.h. διδασκαλίας χάριν 304, 5] φαίνονται παραδιδόντες ... ὡσεὶ
χαὶ προῦπῆρχον τῶι χρόνωι τὰ ἐξ ὧν γίνεται τὰ γινόμενα. Dagegen Arısr.
Metaph. Β 4. 1000018 οὐ γὰρ τὰ μὲν φϑαρτά, τὰ δ᾽ ἄφϑαρτα ποιεῖ τῶν ὄντων,
ἀλλ᾽ ἅπαντα φϑαρτὰ πλὴν τῶν στοιχείων.

53. Arr.II113,2 [D. 841] ’E. πύρινα [sc. εἶναι τὰ ἄστρα] &x τοῦ πυρώδους,
ὅπερ ὃ ἀὴρ ἐν ἑαυτῶι περιέχων ἐξανέϑλιψε χατὰ τὴν πρώτην διάκρισιν.

54. — ΤΙ 18, 11 [D. 342] Ἐ. τοὺς μὲν ἀπλανεῖς ἀστέρας συνδεδέσϑαι τῶι
χρυστάλλωι, τοὺς δὲ πλανήτας ανεῖσϑαι.

ὅδ. Acmırr. in Arat. 16 p. 48, 2 Maass. εἰσὶ δὲ οἱ πρῶτον τὸν ἡλίον λέ-
γουσιν δευτέραν δὲ τὴν σελήνην, τρίτον δὲ τὸν Κρόνον. ἡ δὲ πλείων δόξα
πρώτην τὴν σελήνην, ἐπεὶ χαὶ ἀπόσπασμα τοῦ ἡλίου λέγουσιν αὐτήν. ὡς δὲ
[χαὶ Maass] Ἐ. κυκλοτερὲς --- φῶς [fr. 45).

56. Arr. I120,13 [Ὁ. 860] Ἐ. δύο ἡλίους" τὸν μὲν ἀρχέτυπον, πῦρ ὃν ἐν
τῶι ἑτέρωι ἡμισφαιρίωι τοῦ κόσμου, πεπληρωχὸς τὸ ἡμισφαίριον, αἰεὶ κατ᾽
ἀντικρὺ τῆι ἀνταυγείαι ἑαυτοῦ τεταγμένον" τὸν δὲ φαινόμενον, ἀνταύγειαν ἐν
τῶι ἑτέρωι ἡμισφαιρίωι τῶι τοῦ ἀέρος τοῦ ϑερμομιγοῦς πεπληρωμένωι, ἀπὸ
χυχλοτεροῦς τῆς γῆς κατ᾽ ἀνάκλασιν γιγνομένην [vgl. Plut. zu fr. 44] εἰς τὸν
ἥλιον τὸν κρυσταλλοειδῆ, συμπεριελχομένην δὲ τῆι κινήσει τοῦ πυρίνου. ὡς δὲ
βραχέως εἰρῆσϑαι [ovvreuovre], ἀνταύγειαν εἶναι τοῦ περὲ τὴν γῆν πυρὸς τὸν
ἥλιον. 21,2 [D. 351] ἴσον τῆι γῆι τὸν κατὰ τὴν ἀνταύγειαν.

57. Arısr. de anima B 6. 418620 οὐχ ὀρϑῶς Ἐ. οὐδ᾽ εἴ τις ἄλλος οὕτως
εἴρηχεν, ὡς φερομένου τοῦ φωτὸς zul γιγνομένου [so auch Them. Philop.:
τεινομένου EV] ποτὲ μεταξὺ τῆς γῆς καὶ τοῦ περιέχοντος, ἡμᾶς δὲ λανϑάνοντος
... ἐν μικρῶι μὲν γὰρ διαστήματι λάϑοι ἄν, an ἀνατολὴς δ᾽ ἐπὶ δυσμὰς τὸ
λανϑάνειν μέγα λίαν τὸ αἴτημα. de sensu 6. 446226 χαϑάπερ χαὶ Ἐ. φησιν
ἀφιχνεῖσϑαι πρότερον τὸ ἀπὸ τοῦ ἡλίου φῶς εἰς τὸ μεταξὺ ἱτὸν “μεταξὺ EM
fort. recte, scil. τὸν φαινόμενον nAor], πρὶν πρὸς τὴν ὄψιν ἢ ἐπὶ τὴν γῆν.
cf. PrrLor. de anima 344, 34 (zu Ar. 418» 20) Ἐ. ὃς ἔλεγεν ἀπορρέον τὸ φῶς
σῶμα ὃν ἐκ τοῦ φωτίξοντος σώματος γίνεσϑαι πρῶτον ἐν τῶι μεταξὺ τόπωι
τῆς τε γῆς καὶ τοῦ οὐρανοῦ εἶτα ἀφιχνεῖσϑαι πρὸς ἡμᾶς, λανϑάνειν δὲ τὴν τοι-
αὐτην αὐτοῦ κίνησιν διὰ τὴν ταχυτῆτα.

10

15

20

25

A. 50—66. LEHRE. 171

58. ΑἘτ. Π 8,2 [D. 338] ’E. τοῦ ἀέρος εἴξαντος τῆι τοῦ ἡλίου δρμῆι, ἐπι-
χλιϑῆναι τὰς ἄρκτους, χαὶ τὰ μὲν βόρεια ὑψωϑῆναι, τὰ δὲ νότια ταπεινωϑῖναι,
χαϑ᾽ ὃ χαὶ τὸν ὅλον χόσμον. 38, 8 [D. 353] E. ὑπὸ τῆς περιεχούσης αὐτὸν
σφαίρας χωλυόμενον ἄχρι παντὸς εὐθυπορεῖν χαὶ ὑπὸ τῶν τροπιχῶν χύχλων
[se. τὸν ἥλιον τρέπεσϑαι!. Ki

59. —U,24,7 [D. 354] σελήνης αὐτὸν ὑπερχομένης [sc. ἥλιον ἐχλείπει»].

60. — 125,15 [D. 357] ’E. ἀέρα συνεστραμμένον, νεφοειδῇ, πεπηγότα
ὑπὸ πυρός, ὥστε σύμμιχτον [sc. τὴν σελήνην]. Pur. de fac. in orbe lun. 5, 6
Ρ. 922 Ο χαὶ γὰρ Ἐμπεδοχλεῖ δυσχολαίνουσι πάγον ἀέρος χαλαζώδη ποιοῦντι
τὴν σελήνην ὑπὸ τῖς τοῦ πυρὸς σφαίρας περιεχόμενον. Art. Π 21, 8 [Ὁ. 358]
δισχοειδῦ; cf. Prur. quaest. Rom. 101 p. 288 Β τὸ γὰρ φαινόμενον σχῆμα τῆς
σελήνης, ὅταν ἦι διχόμηνος, οὐ σφαιροειδὲς ἀλλὰ φακχοειδές ἐστι χαὶ δισχοειδές,
ὡς δ᾽ ’E. οἴεται, χαὶ τὸ ὑποχείμενον. ΑἘτ. Π 28, 5 [D. 358] Θαλῆς πρῶτος ἔφη
ὑπὸ τοῦ ἡλίου φωτίζεσϑαι. Πυϑαγόρας, Παρμενίδης, E. ... ὁμοίως.

61. — ΠΙ81,1 [0.802] Ἔ. διπλάσιον ἀπέχειν τὴν σελήνην ἀπὸ τῆς γῆς
ἤπερ ἀπὸ τοῦ ἡλίου [sollte heissen: ἀπέχειν τὸν ἥλιον ἀπὸ τῆς γῖς ἤπερ τὴν
σελήνη}.

62. Hırror. 14,3 [D.558] ὥσπερ ὃ Ἐ. πάντα τὸν χαϑ᾽ ἡμᾶς τόπον ἔφη
κακῶν μεστὸν εἶναι καὶ μέχρι μὲν σελήνης τὰ χακὰ φϑάνειν ἐχ τοῦ περὶ γῆν
τόπου ταϑέντα περαιτέρω δὲ μὴ χωρεῖν ἅτε χαϑαρωτέρου τοῦ ὑπὲρ τὴν σελήνην
παντὸς ὄντος τόπου, οὕτω zul τῶι Ἡρακλείτωι ἔδοξεν.

63. Arısr. Meteor. B 9. 369 12 (über ἀστραπή) τινὲς λέγουσιν ὡς ἐν τοῖς
γέφεσιν ἐγγίνεται πῦρ. τοῦτο δ᾽ Ἐ. μέν φησιν εἶναι τὸ ἐμπεριλαμβανόμενον
τῶν τοῦ ἡλίου ἀχτίνων. ΑἘτ. 1Π 8, Τ [D. 868] Ἐ. ἔμπτωσιν φωτὸς εἰς νέφος
ἐξείργοντος τὸν ἀνϑεστῶτα ἀέρα, οὗ τὴν μὲν σβέσιν |? σχίσι» οἵ. 8 8] καὶ τὴν
ϑραῦσιν χτύπον ἀπεργάζεσϑαι, τὴν δὲ λάμψιν ἀστραπήν, χεραυνὸν δὲ τὸν τῆς
ἀστραπῆς τόνον.

64. Orymrıon. in Meteor. 413. 102,1 Stüve τί τὸ χινοῦν αὐτοὺς [Winde]
λοξὴν zivnow; ὅτι οὐ τὸ γεῶδες zul τὸ πυρῶδες τὴν ἐναντίαν χινούμενα χί-
νησιν, ὡς Ἐ. ὦιετο, ἀλλ᾽ ὁ κύχλωι κινούμενος ἀήρ.

65. Arr.1I18,1 [D. 315] ’E. χαὶ οἱ Στωικοὲ χειμῶνα μὲν γίνεσϑαι τοῦ
ἀέρος ἐπικρατοῦντος τῆι πυχνώσει εἰς τὸ ἀνωτέρω βιαζομένου, ϑερείαν δὲ τοῦ
πυρός, ὅταν εἰς τὸ χατωτέρω βιάζηται.

66. Prrto de prov. II 61 p. 86 [nach Aucher und Conybeare] deinde ratioci-
natus [sc. Empedocles] de mari ait: postguam concretum est id quod erat in extre-
mitate orae maxime grandinis more [vgl. n. 30 p. 88, 35], agua limosa (facta est).
quidquid enim in terra humidi est, in demissis depressisque eius locis a ventis
certatim flantibus nexibus quam fortissimis undique comprimi solebat. Ak.
III 16,3 [D. 381] ’E. ἱδρῶτα τῆς γῆς ἐχκχκαιομένης ὑπὸ τοῦ ἡλίου διὰ τὴν ἐπὶ τὸ
πλεῖον πίλησιν [vgl. ΤΠ 6, 8 τι. ἔν. 55]. Aclian. Hist. an. IX 64 λέγει δὲ ᾿Αριστοτέλης,
χαὶ Δημόκριτος πρὸ ἐχείνου, Θεόφραστός τε ἐχ τρίτων zul αὐτός φησι μὴ τῶι
ἁλμυρῶι ὕδατι τρέφεσϑαι τοὺς ἐχϑῦς, ἀλλὰ τῶι παραχειμένωι τῆι ϑαλάττηι γλυχεῖ
ὕδατι [οἷ. caus. pl. ΥἹΙ 10, 2]. zul ἐπεὶ δοχεῖ πως ἄπιστον, δι᾽ αὐτῶν τῶν ἔργων
βεβαιῶσαι βουληϑεὶς τὸ λεχϑὲν ὁ τοῦ Νικομάχου λέγει [Hist. anim. Θ 2. 590» 24]
εἶναί τι πότιμον ὕδωρ ἐν πάσηι ϑαλάττηι, καὶ ἐλέγχεσϑαι τούτωι" εἴ τις ἀγγεῖον
ἐχ χηροῦ ποιήσας χοῖλον zul λεπτὸν καϑείη χενὸν ἐς τὴν ϑάλατταν, ἐξάψας
ποϑὲν ὥστε ἀνιμήσασϑαι δύνασϑαι, νυχτὸς δὲ διελϑούίσης καὶ ἡμέρας ἀρύεται
πεπλησμένον, γλυχέος τε χαὶ ποτίμου ὕδατος μεστὸν αὐτό. χαὶ Ἐ. δὲ ὃ ᾿ἄχρα-

10

20

ce
ot

40

172 21. EMPEDOKLES

yavrivog λέγει τι εἶναι γλυκὺ ἐν τῆι ϑαλάττηι ὕδωρ οὐ πᾶσι δῆλον, τρόφιμον
δὲ τῶν ἰχϑύων. χαὶ τὴν αἰτίαν τοῦδε τοῦ ἐν τῆι ἅλμηι γλυχαινομένου λέγει
φυσικήν, ἣν ἐχεῖϑεν εἴσεσϑε.

67. Arıst. de caelo B 13. 295213 διὸ δὴ καὶ τὴν ynv πάντες ὅσοι τὸν
οὐρανὸν γεννῶσιν ἐπὶ τὸ μέσον συνελϑεῖν φασιν. ὅτι δὲ μένει, δητοῦσι τὴν
αἰτίαν χαὶ λέγουσιν οἱ μὲν τοῦτον τὸν τρόπον, ὅτι τὸ πλάτος καὶ τὸ μέγεϑος

αὐτῆς αἴτιον, οἱ δ᾽ ὥσπερ Ἐ. τὴν τοῦ οὐρανοῦ φορὰν κύχλωι περιϑέουσαν zal

ϑᾶττον φερομένην τὴν τῆς γῆς φορὰν χωλύειν χαϑάπερ τὸ ἔν τοῖς χυάϑοις
ὕδωρ" χαὶ γὰρ τοῦτο χύχλωι τοῦ κυάϑου φερομένου πολλάκις κάτω τοῦ χαλχοῦ
γινόμενον ὅμως οὐ φέρεται χάτω πεφυχὺς φέρεσϑαι διὰ τὴν αὐτὴν αἰτίαν.

68. SENECA nat. quaest. III 24,1 E. existimat ignibus, quos multis locis
terra opertos tegit, aquam calescere, si subiecti sunt ei solo, per quod aquis trans-
cursus est. facere solemus dracones et miliaria et complures formas, in quibus
aere tenw fistulas strwimus per declive circumlatas, ut saepe eundem ignem am-
biens aqua per tantum fluat spatii quantum efficiendo calori sat est. frigida ita-
que intrat, efflwit calida. idem sub terra E. existimat fieri.

69. [Arısr.] probl. 24,11. 937211 διὰ τί ὑπὸ τῶν ϑερμῶν ὑδάτων μᾶλλον
ἢ ὑπὸ τῶν ψυχρῶν πήγνυνται λίϑοι; πότερον ὅτι τῆι τοῦ ὑγροῦ ἐκλείψει
γίνεται λίϑος, μᾶλλον δὲ ὑπὸ τοῦ ϑερμοῦ ἢ τοῦ ψυχροῦ ἐκλείπει τὸ ὕγρον"
καὶ ἀπολιϑοῦται δὴ διὰ τὸ ϑερμόν, καϑάπερ καὶ Ἐ. φησι τάς τε πέτρας καὶ
τοὺς λίϑους καὶ τὰ ϑερμὰ τῶν ὑδάτων γίνεσϑαι [vgl. Albertus M. de mineral. 11,4]
Psell. de lap. p. 38 Bernard. τούτων δὲ τῶν παρὰ τοῖς λίϑοις δυνάμεων (Tac)
αἰτίας πολλοὶ ἐθάρρησαν ἀποδοῦναι, τῶν μὲν ἀρχαιοτέρων σοφῶν ᾿Αἀναξαγόρας
χαὶ E. καὶ Δημόκριτος, τῶν δὲ οὐ πολὺ πρὸ nuwv(!) ὃ ἐκ rs ᾿Αφροδισίας
᾿Αλέξανδρος. PLUTARCH. prim. frig. 19, 4 p. 953 E ταυτὲ δὲ τὰ ἐμφανῆ κρημνοὺς
zal σχοπέλους χαὶ πέτρας Ἐ. μὲν ὑπὸ τοῦ πυρὸς οἴεται τοῦ ἐν βάϑει τῆς γῆς
ἑστάναι zul ἀνέχεσϑαι διερειδόμενα φλεγμαίνοντος.

70. Arr. V 26, 4 [D. 489] Ἐ. πρῶτα τὰ δένδρα τῶν ζώιων ἐκ γῆς ἀνα-
φῦναί φησι, πρὶν τὸν ἥλιον περιαπλωϑῆναι [um die Himmelshemisphäre vgl.
A 56] zul πρὶν ἡμέραν καὶ νύχτα διαχριϑῆναι" διὰ δὲ συμμετρίας τῆς
κράσεως τὸν τοῦ ἄρρενος χαὶ τοῦ ϑήλεος περιέχειν λόγον. αὔξεσϑαι δὲ ὑπὸ
τοῦ ἐν τῆι γῆι ϑερμοῦ διαιρόμενα ὥστε γῆς εἶναι μέρη καϑάπερ χαὶ τὰ ἔμβρυα
τὰ ἐν τῆι γαστρὶ τῆς μήτρας μέρη" τοὺς δὲ καρποὺς περιττώματα εἶναι τοῦ
ἐν τοῖς φυτοῖς ὕδατος καὶ πυρός" χαὶ τὰ μὲν ἐλλιπὲς ἔχοντα τὸ ὑγρὸν ἐξιχμαζο-
μένου αὐτοῦ τῶι ϑέρει φυλλορροεῖν, τὰ δὲ πλεῖον, παραμένειν [ck. fr. ΤΊ. 78]
ὥσπερ ἐπὶ τῆς δάφνης καὶ τῆς ἐλαίας καὶ τοῦ φοίνικος" τὰς δὲ διαφορὰς τῶν
χυμῶν (παρὰ) παραλλαγάς τῆς (γῆς) πολυμερείας καὶ τῶν φυτῶν γίνεσϑαι διαφό-
θως ἑλκόντων τὰς ἀπὸ τοῦ τρέφοντος ὁμοιομερείας ὥσπερ ἐπὶ τῶν ἀμπέλων" οὐ
γὰρ αἱ διαφοραὶ τούτων χρηστὸν τὸν οἶνον ποιοῦσιν, ἀλλ᾽ αἱ τοῦ τρέφοντος
ἐδάφους. THEOPHR. d. c. pl. 112,5 ἕν γάρ τι τὸ γεννῶν οὐχ ὥσπερ E. διαιρεῖ
καὶ μερίξει τὴν μὲν γῆν εἰς τὰς ῥίζας, τὸν δ᾽ αἰϑέρα εἰς τοὺς βλαστοὺς ὡς
ἑχάτερον ἑχατέρου χωριζόμενον, ἀλλ᾽ ἐχ μιᾶς ὕλης καὶ ὑφ᾽ ἑνὸς αἰτίου γεν-
γῶντος. Arıst. deanima Β 4.415528 Ἐ. δ᾽ οὐ χαλῶς εἴρηχε τοῦτο προστιϑεὶς
τὴν αὔξησιν συμβαίνειν τοῖς φυτοῖς κάτω μὲν συρριξουμένοις διὰ τὸ τὴν γῆν
οὕτω φέρεσϑαι κατὰ φύσιν, ἄνω δὲ διὰ τὸ πῦρ ὡσαύτως. PLur. quaest. conv.
VI 22,6 p.688 A τηρεῖται δὲ [SC. ἡ τροφή] τοῖς μὲν φυτοῖς ἀναισϑήτως ἐχ τοῦ

10

15

20

25

A. 66—74. LEHRE. 173

περιέχοντος, ὥς φησιν ’E., ὑδρευομένοις τὸ πρόσφορον. [Arısr.) de plant. A 1.
815215 (ἃ. i. NıkoLaos v. Damask.) Anaxagoras autem et Abrucalis [i. e. Empe-
docles] desiderio eas [plantas] moveri dicunt, sentire quoque et tristari delectari-
que asserunt ... Abr. autem sexum in his permisctum opinatus est. ®16 Anasxa-
goras autem et Democritus et Abr. illas intellectum intellegentiamque habere
dicebant. 817a1 quod dixit Abr. videlicet si invenitur in plantis sexus femineus
et sexus masculinus sive species commixta ex his duobus sexubus. 81735 dixitque
Abr. quod plantae habent generationem, mundo tamen diminuto et non perfecto
in complemento suo; et eo completo generabatur animal [cf. fr. 79).

71. Hıprocr. de prisc. med. 20 [nach cod. A] λέγουσι δέ τινες ἰητροὶ καὶ
σοφισταί, ὡς οὐχ εἴη δυνατὸν ἰητρικὴν εἰδέναι ὅστις μὴ older 0 τί ἐστιν dv-
ϑρωπος, ἀλλὰ τοῦτο δεῖ ἰδεῖν 1] καταμαϑεῖν τὸν μέλλοντα ὀρϑῶς ϑεραπεύσειν
τοὺς ἀνϑρώπους. τείνει δὲ αὐτοῖς ὃ λόγος ἐς φιλοσοφίαν χκαϑάπερ Ἐ. ἢ ἄλλοι,
οἱ περὶ φύσιος γεγράφασιν, (φασίν), ἐξ ἀρχῆς ὃ τί ἐστιν ἄνθρωπος καὶ ὅπως
ἐγένετο πρῶτον χαὶ ὅὁπόϑεν συνεπάγη" ἐγὼ δὲ τοῦτο μέν, ὅσα τινὶ εἴρηται ἢ
σοφιστῆι ἢ ἰητρῶι ἢ γέγραπται περὶ φύσιος ἧσσον νομίζω τῆι ἰητφικῆι τέχνηι
προσήκειν ἢ τῆι γραφικῆι. νομίζω δὲ περὶ φύσιος γνῶναί τι σαφὲς οὐδαμόϑεν
ἄλλοϑεν εἶναι ἢ ἐξ ἰητρικῆς.

72. Arr. V 19,5 [Ὁ.. 480] ’E. τὰς πρώτας γενέσεις τῶν ζώιων χαὶ φυτῶν
μηδαμῶς δλυχλήρους γενέσϑαι, ἀσυμφυέσι δὲ τοῖς μορίοις διεζευγμένας, τὰς δὲ
δευτέρας συμφυομένων τῶν μερῶν εἰδωλοφανεῖς, τὰς δὲ τρίτας τῶν δλοφυῶν, τὰς
δὲ τετάρτας οὐχέτι &x τῶν ὁμοίων [ ὁμοιομερῶν οἷ. ν. 11] οἷον ἐκ γῆς καὶ ὕδατος
ἀλλὰ δι᾿ ἀλλήλων ἤδη, τοῖς μὲν πυχνωϑείσης τῆς τροφῆς, τοῖς δὲ χαὶ τῆς εὐ-
μορφίας τῶν γυναικῶν ἐπερεϑισμὸν τοῦ σπερματικοῦ κινήματος ἐμποιησάσης"
τῶν δὲ ζώιων πάντων τὰ γένη διαχριϑῆναι διὰ τὰς ποιὰς χράσεις" τὰ μὲν οἷ-
χειότερα [ὑγρότερα εἰς τὸ ὕδωρ τὴν δρμὴν ἔχειν, τὰ δὲ εἰς ἀέρα [ἀναπνεῖν]
00° ἂν πυρῶδες ἔχη τὸ πλέον, τὰ δὲ βαρύτερα ἐπὶ τὴν γῆν, τὰ δὲ ἰσόμοιρα
τῆι χράσει πᾶσι τοῖς ϑώραξι πεφωνηχέναι [τοῖς χωρίοις σύμφωνα εἶναι 1)
CENSORIN. 4, 1 E. autem egregio suo carmine ... tale quiddam confirmat.

30 primo membra singula ex terra quasi praegnate passim edita, deinde coisse et

40

45

effecisse solidi hominis materiam igni simul et umori permisctam [cf. Parmen.
A 51]. VArro Eumenid. sat. fr. 27 Büch. E. natos homines ex terra ait ut
blitum (ef. Luc. Philopseud. 3 τοὺς πρώτους ἀνθρώπους ἐχ τῆς ᾿Αττικῆς ἀναφῦναι
χαϑάπερ τὰ λάχανα u. Censor. ]. 6. ὃ 11 5664...

73. Arıst. de part. anim. Β 2. 648225 [cf. p. 56 n. 52] ἔνιοι γὰρ τὰ ἔνυ-
ὅρα τῶν πεζῶν ϑερμότερα φασιν εἶναι λέγοντες ὡς ἐπανισοῖ τὴν ψυχρότητα
τοῦ τόπου ἢ τῆς φύσεως αὐτῶν ϑερμότης καὶ τὰ ἄναιμα τῶν ἐναίμων καὶ τὰ
ϑήλεα. τῶν ἀρρένων, οἷον Παρμενίδης τὰς γυναῖχας τῶν ἀνδρῶν ϑερμοτέρας
εἶναί φησι χαὶ ἕτεροί τινες, ὡς διὰ τὴν ϑερμότητα χαὶ πολυαιμούσαις γινο-
μένων τῶν γυναικείων, E. δὲ τοὐναντίον. Arıst. de resp. 14. 477232 ’E. δ᾽ οὐ
χαλῶς τοῦτ᾽ εἴρηκε φάσχων τὰ ϑερμότατα χαὶ πῦρ ἔχοντα πλεῖστον τῶν ζώιων
ἔγυδρα εἶναι φεύγοντα τὴν ὑπερβολὴν τῆς ἐν τῆι φύσει ϑερμότητος. THEOPHR.
caus. pl. 1 21,5 ὥσπερ zal E. λέγει περὶ τῶν ζώιων" τὰ γὰρ ὑπέρπυρα τὴν
φύσιν ἄγειν εἰς τὸ ὑγρόν [οἷ. 22, 21.

14. Aer. IV 22,1 [Ὁ..411] Ἐ. τὴν πρώτην ἀναπνοὴν τοῦ πρώτου ζώιου
[in seiner Kosmogonie cf. V 7, 1] γενέσϑαι τῆς (μὲν) Ev τοῖς βρέφεσιν ὑγρασίας
ἀποχώρησιν λαμβανούσης, πρὸς δὲ τὸ παρακενωϑὲν ἐπεισόδου ἱτῆς ἐξωϑε»]
τοῦ ἐχτὸς ἀερώδους γινομένης εἰς τὰ παρανοιχϑέντα τῶν ἀγγείων" τὸ δὲ μετὰ

10

20

90

40

45

174 21. EMPEDOKLES

τοῦτο ἤδη τοῦ ἐμφύτου ϑερμοῦ τῆι πρὸς τὸ ἐκτὸς δρμῆι τὸ ἀερῶδες ὑπαναϑλί-
βοντος τὴν ἐκπνοήν, τῆι δ᾽ εἰς τὸ ἐντὸς [ἐκτὸς hdss.: corr. ‚Bernardakis] ἀνϑ-
υποχωρήσει τῶι ἀερώδει τὴν ἀντεπείσοδον παφεχομένου τὴν εἰσπνοήν. τὴν
δὲ νῦν χατέχουσαν φερομένου τοῦ αἵματος ὡς πρὸς τὴν ἐπιφάνειαν χαὶ τὸ
ἀερῶδες διὰ τῶν ῥινῶν ταῖς ἑαυτοῦ ἐπιρροίαις ἀναϑλίβοντος κατὰ τὴν ἐχχώ-
ρησιν αὐτοῦ γίνεσϑαι τὴν ἐχπνοήν, παλινδρομοῦντος δὲ καὶ τοῦ ἀέρος ἀντεπ-
εισιόντος εἰς τὰ διὰ τοῦ αἵματος ἀραιώματα τὴν Elonvonv' ὑπομιμνήισχει δὲ
τὸ ἐπὶ τῆς χλεψύδρας [fr. 100, 9). Schlechter V 15,3 [D. 426].

75. Aer. V 18,1 [D. 427] ’E. ὅτε ἐγεννᾶτο τὸ τῶν ἀνθρώπων γένος ἐκ
τῆς γῆς, τοσαύτην γενέσϑαι τῶι μήκει τοῦ χρόνου διὰ τὸ βραδυπορεῖν τὸν
ἥλιον τὴν ἡμέραν, ὁπόση νῦν ἐστιν ἡ δεχάμηνος" προϊόντος δὲ τοῦ χρόνου,
τοσαύτην γενέσϑαι τὴν ἡμέραν, ὑὁπόση νῦν ἔστιν ἢ ἑπτάμηνος" διὰ τοῦτο καὶ
τὰ δεκάμηνα χαὶ τὰ ἑπτάμηνα, τῆς φύσεως τοῦ κόσμου οὕτω μεμελετηχυίας,
αὔξεσϑαι ἐν μιᾶι ἡμέραι nı τίϑεται νυχτὲ [τίχτεται νυνὶ Casaub.] τὸ βρέφος
[daraus Tzetz. exeg. Il. p. 42, 17].

76. Praro Phaedo 96 AB ἐγὼ γάρ, ἔφη (Sokrates), ὦ Κέβης, νέος ὧν
ϑαυμαστῶς ὡς ἐπεϑύμησα ταύτης τῆς σοφίας, ἣν δὴ καλοῦσι περὲ φύσεως
ἱστορίαν. ὑπερήφανος γάρ μοι ἐδόχει εἶναι εἰδέναι τὰς αἰτίας ἑκάστου διὰ τί
γίγνεται ἕκαστον καὶ διὰ τί ἀπόλλυται χαὶ διὰ τί ἐστιν. καὶ πολλάκις ἐμαυτὸν
ἄνω χάτω μετέβαλλον σκοπῶν πρῶτον τὰ τοιάδε" do’ ἐπειδὰν τὸ ϑερμὸν
καὶ ψυχρὸν [ὑγρὸν Sprengel, doch vgl. Dox. 564, 3] σηπεδόνα τινὰ λάβηι,
ὡς τινες IEmpedokles, Archelaos] ἔλεγον, τότε δὴ τὰ ζώια συντρέ-
φεται; καὶ πότερον τὸ αἷμά ἐστιν ὧι φρονοῦμεν [Empedokles] N ὃ
«ro [Anaximenes, Diogenes] 7 τὸ πῦρ; [Heraklit] 7 τούτων μὲν οὐδέν, ὃ δ᾽
ἐγχέφαλός ἐστιν; [Alkmaeon] χτλ.

77. Axr. V 27,1 [Ὁ. 440] ’E. τρέφεσϑαι μὲν τὰ ζώια διὰ τὴν ὑπόστασιν
τοῦ ὑγροῦ, αὔξεσϑαι δὲ διὰ τὴν παρουσίαν τοῦ ϑερμοῦ, μειοῦσϑαι δὲ καὶ φϑίνειν
διὰ τὴν ἔχλειψιν ἑχατέρων. τοὺς δὲ νῦν ἀνθρώπους τοῖς πρώτοις συμβαλλο-
μένους βρεφῶν ἐπέχειν τάξιν. [Θ΄Α1,1 def. med. 99 (XIX 372) πῶς Innoxgarng
καὶ Ἐρασίστρατος καὶ Ἐ. καὶ ᾿Ασχληπιάδης τὰς πέψεις τῆς τροφῆς φασι γίνε-
σϑαι.. . Ἐ. δὲ σήψει. cf. fr. 68. 81.

18. Art. V 22,1 [D.434] Ἐ. τὰς μὲν σάρχας γεννᾶσϑαι ἐχ τῶν ἴσων τῆι
κράσει τεττάρων στοιχείων, τὰ δὲ νεῦρα πυρὸς καὶ γῆς ὕδατι [sie Gal. Β] διπλα-
σίονι [διπλάσιον, διπλασίονα Hdss.: corr. Bernardakis] μιχϑέντων, τοὺς δὲ ὄνυχας
τοῖς ζώιοις γεννᾶσϑαι τῶν νεύρων καϑ' ὃ τῶι ἀέρι, συνέτυχε περιψυχϑέντων,
ὀστᾶ δὲ δυεῖν μὲν ὕδατος χαὶ γῆς, τεττάρων δὲ πυρός, ἔσω γῆς [so umgestellt
nach fr. 96, 1] τούτων συγχραϑέντων μερῶν. ἱόρῶτα ( δὲ) καὶ δάκρυον γίνεσθαι
τοῦ αἵματος τηκομένου καὶ παρὰ τὸ λεπτύνεσϑαι διαχεομένου. ARIST. de part.
an. A 1. 642217 ἀρχὴ γὰρ ῇ φύσις μᾶλλον τῆς ὕλης, ἐνιαχοῦ de που αὐτῆι καὶ
Ἔ. περιπίπτει, ἀγόμενος ὑπ᾽ αὐτῆς τῆς ἀληϑείας, χαὶ τὴν οὐσίαν καὶ τὴν φύσιν
ἀναγχάζεται φάναι τὸν λόγον εἶναι; οἷον ὀστοῦν ἀποδιδοὺς τί ἐστιν᾽ οὔτε γὰρ
ἕν τι τῶν στοιχείων λέγει αὐτὸ οὔτε δύο ἢ τρία οὔτε πάντα, ἀλλὰ λόγον τῆς
μίξεως αὐτῶν. Arısr. de anima A. 4. 4083 18 ὁμοίως δὲ ἄτοπον καὶ (τὸν τὸν
λόγον τῆς μίξεως εἶναι τὴν ψυχήν" οὐ γὰρ τὸν αὐτὸν ἔχει "λόγον ἢ μίξις τῶν
στοιχείων zo ἣν σὰρξ χαὶ χαϑ'᾽ ἣν ὀστοῦν" συμβήσεται οὖν πολλᾶς τε ψυχὰς
ἔχειν καὶ κατὰ πᾶν τὸ σῶμα, εἴπερ πάντα μὲν ἐκ τῶν στοιχείων μεμειγμένων,
ὃ δὲ τῆς μίξεως λόγος ἁρμονία καὶ ψυχή. ἀπαιτήσειε δ᾽ ἂν τις τοῦτό γε χαὶ παρ᾽
Ἐμπεδοκλέους" ἕχαστον γὰρ αὐτῶν λόγωι τινί φησιν εἶναι" πότερον οὖν ὃ

or

A, 74—81, LEHRE. 175

λόγος ἐστὶν 7 ψυχή, ἢ μᾶλλον ἕτερόν τι οὖσα ἐγγίνεται τοῖς μέλεσι [var. 1. μέρεσι
vel μιχϑεῖσι)]. ἔτι δὲ πότερον ἡ Φιλία τῆς τυχούσης αἰτία μίξεως ἢ τῆς κατὰ
τὸν λόγον; zul αὕτη πότερον ὃ λόγος ἐστὶν ἢ παρὰ τὸν λόγον ἕτερόν τι;
cf. Metaph. A 10. 993215. [Arısr.] despiritu 9.485526 E. αἰτίαν ἁπλῶς τὴν τοῦ
ὀστοῦ φύσιν. (ἔτι δὲν εἴπερ ἅπαντα τὸν αὐτὸν λόγον ἔχει τῆς μίξεως, ἀδιάφορα
ἐχρῆν ἵππου χαὶ λέοντος χαὶ ἀνθρώπου εἶναι. PLUTARCH. quaest. nat. 20, 2
Ρ. 911 ἔνιοι δέ φασιν ὥσπερ γάλαχτος ὀρρὸν τοῦ αἵματος ταραχϑέντος ἐχ-

’ r ς
. χρουεσϑαι τὸ δάκρυον, ὡς E.

10

15

20

‚25

35

19. SorAnus Gynaec. 157 p. 225, 16 (Rose): συγχέχριται δ᾽ [der Nabel] ἐκ
τεττάρων τὸν ἀριϑμὸν ἀγγείων δύο φλεβωδῶν καὶ δύο ἀρτηριῶν, δι᾿ ὧν εἰς ϑρέψιν
ὕλη αἱματικὴ καὶ πνευματικὴ παρακομίζεται τοῖς ἐμβρύοις. ἐμφύεσϑαι δὲ ταῦτα
Ἐμπεδοκλῆς μὲν εἰς τὸ ἧπαρ οἴεται, Baidoog δὲ εἰς τὴν καρδίαν.

80. — 121 p. 185, 18 (Menstruation): ἔστε γὰρ ὅτε zul προπαραλαμ-
βάνει τινὰς ἡμέρας 7 ἐφυστερεῖ. τοῦτο δὲ ἐν ἑχάστηι χατὰ τὴν ἰδίαν ἀπαντᾶι
προϑεσμίαν καὶ οὐ(κ del) κατὰ τὰς αὐτὰς (περιόδους) ὥσπερ ὃ Διοκλῆς [fr. 171
Wellmann] (gnoı) πάσαις, καὶ πάλιν ’E., ἐλαττουμένου τοῦ φωτὸς τῆς σελήνης.
αἱ μὲν γὰρ πρὸ εἰκάδος αἱ δὲ ἐν εἰχάδι καϑαίρονται, καὶ πάλιν αἱ μὲν αὐξανομένου
τοῦ φωτὸς τῆς σελήνης αἱ δὲ μειουμένου. [cf. Ar. de anim. hist. H 2. ὅ898 841.

81. Arısr. de gener. anim. A 1. 1048 1 (Geschlechtsunterschied) οἱ 6° ἐν τῆι
μήτραι χαϑάπερ E. τὰ μὲν γὰρ εἰς ϑερμὴν ἐλϑόντα τὴν ὑστέραν ἄρρενα γέ:
veodel φησι, τὰ δ᾽ εἰς ψυχρὰν ϑήλεα, τῆς δὲ ϑερμότητος καὶ τῆς ψυχρότητος
τὴν τῶν χαταμηνίων αἰτίαν εἶναι ῥύσιν ἢ ψυχροτέραν οὖσαν ἢ ϑερμοτέραν zal
ἢ παλαιοτέραν ἢ προσφατωτέραν"... τοῦτο γὰρ ὡς ἀληϑῶς E. δαιϑυμότερον
ὑπείληφεν οἰόμενος ψυχρότητι χαὶ ϑερμότητι διαφέρειν μόνον ἀλλήλων, δρῶν
ὅλα τὰ μόρια μεγάλην ἔχοντα διαφορὰν τήν τε τῶν αἰδοίων zul τὴν τῆς ὑστέρας.
ibid. 765° 8 ἀναγκαῖον ἀπαντᾶν καὶ πρὸς τὸν Ἐμπεδοκλέους λόγον, ὃς διορίζει
τὸ ϑῆλυ πρὸς τὸ ἄρρεν ϑερμότητι χαὶ ψυχρότητι τῆς ὑστέρας. Aeım.V Τ,1
[D. 419] 'E. ἄρρενα καὶ ϑήλεα γίνεσθαι παρὰ ϑερμότητα zal ψυχρότητα" ὅϑεν
ἱστορεῖται τοὺς μὲν πρώτους ἄρρενας πρὸς ἀνατολῆι καὶ μεσημβρίαι γεγενῆσϑαι
μᾶλλον ἐχ τῆς γῦς, τὰς δὲ ϑηλείας πρὸς ταῖς ἄρχτοις. 11,1[D. 422] Ἔ. δμοιό-
τητὰς [scil. τῶν γονέων χαὶ τῶν προγόνων) γίνεσθαι zer’ ἐπιχράτειαν τῶν
σπερματιχῶν γόνων, ἀνομοιότητας δὲ τῆς ἐν τῶι σπέρματι ϑερμασίας ἐξα-
τμισϑείσης [ο΄. Hipp. de genit. 8. VIT480L.]. 8,1 {D. 420] Ἐ. τέρατα γίνεσθαι
παρὰ πλεονασμὸν σπέρματος ἢ παρ᾽ ἔλλειψιν Κὶ παρὰ τὴν τῆς κινήσεως ταραχὴν
ἢ παρὰ τὴν εἰς πλείω διαίρεσιν ἢ παρὰ τὸ ἀπονεύειν. οὕτω προειληφὼς φαί-
νεται σχεδόν τι πάσας τὰς αἰτιολογίας. 10,1 [Ὁ. 421] Ἐ. δίδυμα καὶ τρίδυμα
γίνεσϑαι κατὰ πλεονασμὸν καὶ περισχισμὸν τοῦ σπέρματος. 11 Ὁ 1 Γ 449]
πόϑεν γίνονται τῶν γονέων αἱ ὁμοιώσεις καὶ τῶν προγόνων. ’E. ὁμοιότητας
γίνεσθαι zer ἐπικράτειαν τῶν σπερματιχῶν γόνων, ἀνομοιότητας δὲ τῖς ἐν
τῶι σπέρματι ϑερμασίας ἐξατμισϑείσης. 12, 2 [D. 423] πῶς ἄλλοις γίνονται
ὅμοιοι οἱ γεννώμενοι καὶ οὐ τοῖς γονεῦσιν. Ἐ. τῆι κατὰ τὴν σύλληψιν φαν-
τασίαι τῆς γυναικὸς μορφοῦσϑαι τὰ βρέφη" πολλάχις γὰρ ἀνδριάντων zul εἴ-
χόνων ἠράσϑησαν γυναῖχες καὶ ὅμοια τούτοις ἀπέτεκον [cf. Soran. p. 204, 18
Rose; Dionys. de imit. p. 17, 18 Usen.]. Cexsorın. 5,4 illud quoque ambiguam
facit inter auctores opinionem, utrumne ex patris tantummodo semine partus
nascatur ... an etiam ex matris, quod Anaxagorae et Alcmaeoni nec non
Parmenidi Empedoclique et Epieuro visum est. 6, 6 ex dextris partibus profusa
semine mares gigni, at 6 laevis feminas Anaxagoras Empedoclesque consentiunt.

10

15

20

90

40

176 21. EMPEDOKLES

quorum opiniones, ut de hac specie congruae, ita de similitudine liberorum dis-
pariles. super qua re Empedoclis, disputata ratione, talis profertur. si par calor
in parentum seminibus fuit, patri similem marem procreari; si frigus, feminam
matri similem. quodsi patris calidius erit et frigidius matris, puerum fore qui
matris vultus repraesentet: at si calidius matris, patris autem fuerit frigidius,
puellam futuram quae patris reddat similitudinem. 6, 9.10 sequitur de geminis,
qui ut aliquando nascantur modo seminis fieri Hippon ratus (est): id enim cum
amplius est quam uni satis fwit, bifariam deduei. id ipsum ferme E. videtur
sensisse : nam causas quidem cur dwideretur non posuit,; partiri tantum modo
ait et si ubrumque sedes aeque calidas occupaverit, utrumque marem nasci, si
frigidas aeque utramque feminam, si vero alterum calidiorem, alterum frigidi-
orem, dispari sexu partum futurum.

82. Arısrt. de gen. anim. B 8. 747224 τὸ δὲ τῶν ἡμιόνων γένος ὅλον
ayovov ἐστιν. περὶ δὲ τῆς αἰτίας, ὡς μὲν λέγουσιν E. καὶ Δημόχριτος, λέγων
ὃ μὲν οὐ σαφῶς, Δημόχριτος δὲ γνωρίμως μᾶλλον, οὐ χαλῶς εἰρήχασιν. λέ-
γουσι γὰρ ἐπὶ πάντων ὁμοίως τὴν ἀπόδειξιν τῶν παρὰ τὴν συγγένειαν συνδυ-
αζομένων. .. E. δ᾽ αἰτιᾶται κτλ. cf. ad fr. 92. Arr.V 14,2 [Ὁ. 425] διὰ τί
αἵ ἡμιόνοι στεῖραι. E E. [ἢ διὰ τὴν σμικρότητα χαὶ ταπεινότητα zul στενότητα
τῆς μήτρας κατεστραμμένως προσπεφυκυίας τῆι γαστρὶ μήτε τοῦ σπέρματος
εὐθϑυβολοῦντος εἰς αὐτὴν μήτε, εἰ καὶ φϑάσειεν, αὐτῆς ἐχδεχομένης. |

83. Arr. V 21,1 [D. 433] ἐν noowı χρόνωι μορφοῦται τὰ ζῶια ἐν γαστρὶ
ὄντα. 'E. ἐπὲ μὲν τῶν ἀνϑρώπων ἄρχεσϑαι τῆς διαρϑρώσεως ἀπὸ ἕχτης zul
τριακοστῆς, τελειοῦσϑαι δὲ τοῖς μορίοις ἀπὸ πεντηκοστῆς μιᾶς δεούσης (οἷ. τι. 82).
Orısasıus a. Athenaios II 78, 13 [Diokles fr. 175] περὶ δὲ τὰς τέσσαρας ἐννείδας
δρᾶται πρῶτον διαχεχριμένον ὅλον TO σῶμα ἢ TO τελευταῖον μιᾶς προστεϑείσης
τετράδος πεῤὲ τὴν τεσσαραχοντάδα. συμφωνεῖ δὲ τοῖς χρόνοις τῆς παντελοῦς
τῶν ἐμβρύων διαχρίσεως χαὶ ὃ φυσικὸς E. καὶ φησίν, ὅτι ϑᾶσσον διαμορφοῦται
τὸ ἄρρεν τοῦ ϑήλεος χαὶ τὰ ἐν τοῖς δεξιοῖς τῶν ἐν τοῖς εὐωνύμοις. ÜENSO-
RIN. 7,5 septimo mense parere mulierem posse plurimi adfirmant ut... Empe-
docles, Epigenes multique praeterea.

84. CEnsSoRMm. 6,1 E., quem in hoc Aristoteles secutus est, ante omnia cor
indicavit increscere, quod hominis vitam maxime contineat.

85. Art. V 24,2 [D. 435] Ἐ. τὸν μὲν ὕπνον καταψύξει τοῦ ἐν τῶι αἵματι
ϑερμοῦ συμμέτρωι γίνεσϑαι, τῆι δὲ παντελεῖ Yavarov. 25,4 [D. 437] Ἐ. τὸν
ϑάνατον γίγνεσϑαι διαχωρισμῶι τοῦ πυρώδους (zei ἀερώδους χαὶ ὑδατώδους
καὶ γεώδους), ἐξ ὧν ἢ σύγκρισις τῶι ἀνϑρώπωι συνεστάϑη" ὥστε χατὰ τοῦτο
χοινγὸν εἶναι τὸν ϑάνατον σώματος χαὶ ψυχῆς" ὕπνον δὲ γίνεσϑαι διαχωρισμῶι
τοῦ πυρώδους.

“ 86. ΤΗΞΟΡΗΒΛΒΤ. de sensu 1844. [D. 499sgq.] Παρμενίδης μὲν χαὶ Ἔ. καὶ
Πλάτων τῶι ὁμοίωι [sc. ποιοῦσι τὴν αἴσϑησιν], οἱ δὲ περὶ ᾿Αναξαγόραν χαὶ
Ἡράκλειτον τῶι ἐναντίωι. .. περὶ ἑχάστης δὲ τῶν χατὰ μέρος οἱ μὲν ἄλλοι
σχεδὸν ἀπολείπουσιν, Ἐ. δὲ πειρᾶται χαὶ ταύτας ἀνάγειν εἰς τὴν ὁμοιότητα.

[D. 500] ’E. δὲ περὶ ἁπασῶν ὁμοίως λέγει χαί φησι τῶι ἐναρμόττειν εἰς
τοὺς πόρους τοὺς ἑκάστης αἰσϑάνεσϑαι" διὸ καὶ οὐ δύνασϑαι, τὰ ἀλλήλων κρί-
γειν, ὅτι τῶν μὲν εὐρύτεροί πως, τῶν δὲ στενώτεροι τυγχάνουσιν οἱ πόροι
πρὸς τὸ αἰσϑητόν, ὡς τὰ μὲν οὐχ ἁπτόμενα διευτονεῖν τὰ δ᾽ ὅλως εἰσελϑεῖν

10

15

20

A. LEHRE. 81—85. 86. [THEOPHR. Ὁ. SENS. 1. 2. 7—12]. 1117

οὐ δύνασϑαι. πειρᾶται δὲ καὶ τὴν ὄψιν λέγειν, ποία τίς ἐστι" χαὶ φησὶ τὸ μὲν
ἐντὸς αὐτῆς εἶναι πῦρ [cf. fr. 84. 85], τὸ δὲ περὶ αὐτὸ [näml. τὸ πῦρ] ζὕδωρ zei)
γῆν χαὶ ἀέρα δι᾿ ὧν διιέναι λεπτὸν ὃν χαϑάπερ τὸ ἐν τοῖς λαμπτῆρσι φώς.
τοὺς δὲ πόρους ἐναλλὰξ χεῖσϑαι τοῦ τε πυρὸς καὶ τοῦ υδατος, ὧν τοῖς μὲν τοῦ
πυρὸς τὰ λευχά, τοῖς δὲ τοῦ ὕδατος τὰ μέλανα γνωρίζειν" ἐναρμόττειν γὰρ ὅχα-
τέροις ἑχάτερα. φέρεσϑαι δὲ τὰ χρώματα πρὸς τὴν ὄψιν διὰ τὴν ἀποφροήν.
συγχεῖσϑαι δ᾽ οὐχ ὁμοίως, (ἀλλὰ τὰς μὲν ἐκ τῶν ὁμοίων), τὰς d ἐχ
τῶν ἀντιχειμένων, χαὶ ταῖς μὲν ἐν μέσωι, ταῖς δ᾽ ἐχτὸς εἶναι τὸ πῦρ᾽ διὸ καὶ
τῶν ζώιων τὰ μὲν ἐν ἡμέραι τὰ δὲ νύχτωρ μᾶλλον ὀξυωπεῖν᾽ ὅσα μὲν πυρὸς
ἔλαττον ἔχει, μεϑ᾽ ἡμέραν" ἐπανισοῦσϑαι γὰρ αὑτοῖς τὸ ἐντὸς φῶς ὑπὸ τοῦ
ἐχτός" ὅσα δὲ τοῦ ἐναντίου νύχτωρ᾽ ἐπαναπληροῦσϑαι γὰρ καὶ τούτοις τὸ ἐν-
δεές" ἐν δὲ τοῖς ἐναντίοις (ἐναντίως) Exaregov. ἀμβλυωπεῖν μὲν γὰρ καὶ οἷς
ὑπερέχει τὸ πῦρ᾽ ἐπαυξηϑὲν (yao) ἔτι μεϑ᾽ ἡμέραν ἐπιπλάττειν καὶ καταλαμ-
βάνειν τοὺς τοῦ ὕδατος πόρους" οἷς δὲ τὸ ὕδωρ, ταὐτὸ τοῦτο γίνεσϑαι νύχτωρ᾽
χαταλαμβάνεσϑαι γὰρ τὸ πῦρ ὑπὸ τοῦ ὕδατος. (ylyveodaı δὲ ταῦτα), ἕως ἂν
τοῖς μὲν ὑπὸ τοῦ ἔξωϑεν φωτὸς ἀποχριϑῆι τὸ ὕδωρ, τοῖς δ᾽ ὑπὸ τοῦ ἀέρος
[das Wasser mitumfassend vgl. p. 1718, 18] τὸ πῦρ. ἑχατέρων γὰρ ἴασιν εἶναι
τὸ ἐναντίον. ἄριστα δὲ χκεχρᾶσϑαι zul βελτίστην εἶναι τὴν ἐξ ἀμφοῖν ἴσων
συγχειμένην. χαὶ περὲ μὲν ὄψεως σχεδὸν ταῦτα λέγει.
τὴν δ᾽ ἀχοὴν ἀπὸ τῶν ἔξωϑεν [ἔσωϑεν Schneider nach 3. 102, 13] yive-
σϑαι ψόφων, ὅταν ὃ ἀὴρ ὑπὸ τῆς φωνῆς κινηϑεὶς ἠχῆι ἐντός. ὥσπερ
γὰρ εἶναι χώδωνα τῶν ἴσων [? ἔσωϑεν] ἤχων τὴν ἀχοήν, ἣν προσαγορεύει
σάρκινον ὀζον'" κινουμένην [χινουμένης δὲ παίειν τὸν ἀέρα πρὸς τὰ στε-
ρεὰ zal ποιεῖν ἦχον. ὄσφρησιν δὲ γίνεσϑαι τῆι ἀναπνοῆι. διὸ zul μάλιστα
ὀσφραίνεσθαι τούτους, οἷς σφοδροτάτη τοῦ ἄσϑματος ἡ κίνησις ὀσμὴν δὲ
πλείστην ἀπὸ τῶν λεπτῶν χαὶ τῶν χούφων ἀπορρεῖν. περὶ δὲ γεύσεως καὶ
ἁφῆς οὐ διορίζεται χαϑ᾽ ἑχατέραν οὔτε πῶς οὔτε δι᾽ ἃ γίγνονται, πλὴν τὸ
χοινὸν ὅτι τῶι ἐναρμόττειν τοῖς πόροις αἰσϑησίς ἐστιν" ἤδεσϑαι δὲ τοῖς ὅὃμοί-
015 κατά τε (τὰ) μόρια καὶ τὴν χρᾶσιν [d.h. χατὰ τὴν Ev τοῖς za’ ἕχαστα
μορίοις τοῦ σώματος χρᾶσιν τῶν στοιχείων vgl. ὃ 10], λυπεῖσϑαι δὲ τοῖς ἐναντίοις.
ὡσαύτως δὲ λέγει καὶ περὶ φρονήσεως zul ἀγνοίας. τὸ μὲν γὰρ φρο-
νεῖν εἶναι τοῖς ὁμοίοις, τὸ δ᾽ ἀγνοεῖν τοῖς ἀνομοίοις, ὡς ἢ ταὐτὸν ἢ παρα-
πλήσιον ὃν τῆι αἰσϑήσει τὴν φρόνησιν. διαριϑμησάμενος γάρ, ὡς ἕχαστον
ὅχάστωι γνωρίζομεν, ἐπὶ τέλει προσέϑηχεν ὡς “ἐκ τούτων -- ἀνιῶνται
fr. 101]. διὸ καὶ τῶι αἵματι μάλιστα φρονεῖν" ἐν τούτωι γὰρ μάλιστα χεχρᾶσϑαι
[ἐστὶ] τὰ στοιχεῖα τῶν μερῶν.
τς ὅσοις μὲν οὖν ἴσα χαὶ παραπλήσια μέμειχται καὶ μὴ διὰ πολλοῦ μηδ᾽
αὖ μιχραὶ μηδ᾽ ὑπερβάλλοντα τῶι μεγέϑει, τούτους φρονιμωτάτους εἶναι καὶ
κατὰ τὰς αἰσϑήσεις ἀκριβεστάτους, χατὰ λόγον δὲ καὶ τοὺς ἐγγυτάτω τούτων,
00015 ὃ ξναντίως, ἀφρονεστάτους. χαὶ ὧν μὲν μανὰ χαὶ ἀραιὰ κεῖται τὰ
στοιχεῖα, νωϑροὺς καὶ ἐπιπόνους" ὧν δὲ πυκνὰ καὶ κατὰ μιχρὰ τεϑραυσμένα,
τοὺς δὲ τοιούτους ὀξεῖς φερομένους καὶ πολλοῖς ἐπιβαλλομένους ὀλίγα ἐπιτελεῖν
διὰ τὴν ὀξύτητα τῆς τοῦ αἵματος φορᾶς. οἷς δὲ χαϑ᾽ ἕν τι μόριον n μέση
“ρᾶσίς ἐστι, ταύτηι σοφοὺς ἑχάστους εἶναι" διὸ τοὺς μὲν δήτορας ἀγαϑούς,
τοὺς δὲ τεχνίτας, ὡς τοῖς μὲν ἐν ταῖς χερσί, τοῖς δὲ ἐν τῆι γλώττηι τὴν χρᾶσιν
οὐσαν" ὁμοίως δ᾽ ἔχειν zul χατὰ τὰς ἄλλας δυνάμεις.
| E. μὲν οὖν οὕτως οἴεται χαὶ τὴν αἴσϑησιν γίνεσϑαι χαὶ τὸ φρονεῖν,
ἀπορήσειε δ᾽ ἂν τις ἐξ ὧν λέγει πρῶτον μέν, τί διοίσει τὰ ἔμψυχα πρὸς τὸ
Diels Fragm.d. Vorsokr, 12

10

11

12

10

15

20

25

30

40

178 21. EMPEDOKLES

αἰσϑάνεσϑαι τῶν ἄλλων. ἐναρμόττει γὰρ καὶ τοῖς τῶν ἀψύχων πόροις" ὅλως
γὰρ ποιεῖ τὴν μίξιν τῆι συμμετρίαι τῶν πόρων" διόπερ ἔλαιον μὲν καὶ ὕδωρ
οὐ μείγνυσθαι, τὰ δὲ ἄλλα ὑγρὰ καὶ περὶ ὅσων δὴ χαταριϑμεῖται τὰς ἰδίας “ρά-
σεις. ὥστε πάντα τε αἰσϑήσεται καὶ ταὐτὸν ἔσται μίξις χαὶ αἴσϑησις zul αὖ-
ξησις᾽ πάντα γὰρ ποιεῖ τῆι συμμετρίαι τῶν πόρων, ἐὰν μὴ προσϑῆι τινὰ
διαφορᾶν.

ἔπειτα ἐν αὐτοῖς τοῖς ἐμψύχοις τί μᾶλλον αἰσϑήσεται τὸ ἐν τῶι ζώιωι
πῦρ n τὸ ἐχτὸς, εἴπερ ἐναρμόττουσιν ἀλλήλοις; ὑπάρχει γὰρ καὶ ἡ συμμετρία
χαὶ τὸ ὅμοιον. ἔτι δὲ ἀνάγκη διαφοράν τινὰ ἔχειν, εἴπερ αὐτὸ μὲν μὴ δύναται
συμπληροῦν τοὺς πόρους, τὸ δ᾽ ἔξωϑεν ἐπεισιόν᾽ ὥστ᾽ εἰ ὅμοιον ἣν πάντηι
χαὶ πάντως, οὐχ ἂν ἦν αἰσϑησις. ἔτι δὲ πότερον οἵ πόροι κενοὶ ῇ πλήρεις;
εἰ μὲν γὰρ κενοί, συμβαίνει διαφωνεῖν € ξαυτῶι. φησὶ γὰρ ὅλως οὐχ εἶναι κενόν"
εἰ δὲ πλήρεις, ἀεὶ ἂν αἰσϑάνοιτο τὰ ζῶια" δῆλον γὰρ ὡς ἐναρμόττει, καϑάπερ
φησί, τὸ ὅμοιον.

χαίτοι κἂν αὐτὸ τοῦτό τις διαπορήσειεν, εἰ δυνατόν ἐστι τηλικαῦτα μεγέϑη
γενέσϑαι τῶν ἑτερογενῶν, ὥστ᾽ ἐναρμόττειν, ἄλλως τε κἂν συμβαίνηι, καϑάπερ
φησί, τὰς ὄψεις ὧν ἀσύμμετρος ἡ κρᾶσις ὁτὲ μὲν ὑπὸ τοῦ πυρός, ὁτὲ δὲ ὑπὸ
τοῦ ἀέρος ἐμπλαττομένων τῶν πόρων ἀμαυροῦσϑαι. εἰ δ᾽ οὖν ἐστι καὶ τού-
των συμμετρία καὶ πλήρεις οἵ πόροι τῶν μὴ συγγενῶν, πῶς, ὅταν αἰσϑάνηται,
χαὶ ποῦ ταῦτα ὑπεξέρχεται; δεῖ γάρ τινα ἀποδοῦναι μεταβολήν. ὥστε πάντως
ἔχει δυσχολίαν" ἢ γὰρ κενὸν ἀνάγχη ποιεῖν, ἢ ἀεὶ τὰ ζῶια αἰσϑάνεσϑαι πάν-
των, ἢ τὸ μὴ συγγενὲς ἁρμόττειν οὐ ποιοῦν αἴσϑησιν οὐδ᾽ ἔχον μεταβολὴν
οἰχείαν τοῖς ἐμποιοῦσιν.

ἔτι δὲ εἰ χαὶ μὴ ἐναρμόττοι τὸ ὅμοιον, ἀλλὰ μόνον ἅπτοιτο, καϑ᾽ ὅτιοῦν
εὔλογον αἴσϑησιν γίνεσθαι" δυοῖν γὰρ τούτων ἀποδίδωσι τὴν γνῶσιν τῶι τε
ὁμοίωι καὶ τῆι ἁφῆι" διὸ χαὶ τὸ “ἁρμόττειν εἴρηκεν. ὥστ᾽ εἰ τὸ ἔλαττον
ἅψαιτο τῶν μειζόνων, εἴη ἂν αἴσϑησις. ὅλως TE χατά γε ἐκεῖνον ἀφαιρεῖται
καὶ τὸ ὅμοιον, ἀλλὰ N συμμετρία μόνον ἱκανόν. διὰ τοῦτο γὰρ οὐχ αἰσϑά-
veodai φησιν ἀλλήλων, ὅτι τοὺς πόρους ἀσυμμέτρους ἔχουσιν" εἰ δ᾽ ὅμοιον ἢ
ἀνόμοιον τὸ “ἀπορρέον, οὐδὲν ἔτι προσαφώρισεν. ὥστε ἢ οὐ τῶι ὁμοίωι ἢ
αἴσϑησις ἢ οὐ διά τινα ἀσυμμετρίαν οὐ κρίνουσιν, ἁπάσας (τ᾽) ἀνάγκη τὰς
αἰσϑήσεις χαὶ πάντα τὰ αἰσϑητὰ τὴν αὐτὴν ἔχειν φύσιν.

ἀλλὰ μὴν οὐδὲ τὴν ἡδονὴν χαὶ λύπην ὁμολογουμένως ἀποδίδωσιν ἥδεσϑαι
μὲν ποιῶν τοῖς ὁμοίοις, λυπεῖσϑαι δὲ τοῖς ἐναντίοις" ἡ ἐχϑρὰ᾽ γὰρ εἶναι, διότι
πλεῖστον -- ἐκμαχτοῖσιν᾽ [fr. 22, 6.7]. αἰσϑήσεις γάρ τινας ἢ μετ᾽ αἷ-
σϑήσεως ποιοῦσι [Empedokles und Anaxagoras nach ὃ 117] τὴν ἡδονὴν καὶ
τὴν λύπην, ὥστε οὐχ ἅπασι γίνεται τοῖς ὁμοίοις. ἔτι εἰ τὰ συγγενῆ μάλιστα
ποιεῖ τὴν ἡδονὴν ἐν τηι ἁφῆι, καϑάπερ φησί, τά σύμφυτα μάλιστ᾽ ἂν ἥδοιτο
καί ὅλως αἰσϑάνοιτο" διὰ τῶν αὐτῶν γὰρ ποιεῖ τὴν αἴσϑησιν χαὶ τὴν ἡδονήν.
χαίτοι πολλάκις αἰσϑανόμενοι λυπούμεϑα χατ᾽ αὐτὴν τὴν αἴσϑησιν, ὡς (δ᾽)
Ἀναξαγόρας φησίν, del’ πᾶσαν γὰρ αἴσϑησιν εἶναι μετὰ λύπης. ἔτι δ᾽ ἐν ταῖς
κατὰ μέρος" συμβαίνει γὰρ τῶι ὁμοίωι γίνεσϑαι τὴν het τὴν γὰρ ὄψιν
ὅταν ἐκ πυρὸς χαὶ τοῦ ἐναντίου συστήσηι; τὸ μὲν λευχὸν καὶ τὸ μέλαν δύναιτ᾽
ἂν τοῖς ὁμοίοις γνωρίζειν, τὸ δὲ φαιὸν καὶ τἄλλα χρώματα τὰ μειχτὰ πῶς;
οὔτε γὰρ τοῖς τοῦ πυρὸς οὔτε τοῖς τοῦ ὕδατος πόροις οὔτ᾽ ἄλλοις ποιεῖ κοι-
γοῖς ἐξ ἀμφοῖν" ὁρῶμεν δ᾽ οὐδὲν ἧττον ταῦτα τῶν ἁπλῶν.

ἀτόπως δὲ χαὶ ὅτι τὰ μὲν ἡμέρας, τὰ δὲ νύχτωρ μᾶλλον ὁρᾶι. τὸ γὰρ
ἔλαττον σῦὺρ ὑπὸ ιοῦ πλείονος φϑείρεται, διὸ καὶ πρὸς τὸν ἥλιον χαὶ ὅλως

18

14

15:

171

A. LEHRE. 86 [THEOPHR. Ὁ. SENS. 12—23] 179

ὴν οὐ us$ ὧν 3 ) ὅσοις ἐνδεέστερον τὸ φῶς, ἧττον

To χαϑαρὸν οὐ δυναμεϑ'᾽ ἀντιβλέπειν. ὥστε 00015 € 90 φῶς, ἧττοι
ἐχρὴν ὁρᾶν μεϑ᾽ ἡμέραν" ἢ εἴπερ τὸ ὅμοιον συναύξει, “χαϑάπερ φησί, τὸ δὲ
ἐναντίον φϑείρει χαὶ χωλύει, τὰ μὲν λευχὰ μᾶλλον ἐχρῆν. ὁρᾶν ἅπαντας μεϑ
ἡμέραν καὶ ὅσοις ἔλαττον καὶ ὅσοις πλεῖον τὸ φῶς, τὰ θὰ μέλανα γύχτωρ.
νῦν δὲ πάντες ἅπαντα μεϑ᾽ ἡμέραν μᾶλλον ὁρῶσι πλὴν ὀλίγων ζώιων. τού-
τοις δ᾽ εὔλογον τοῦτ᾽ ἰσχύειν τὸ οἰχεῖον πῦρ, ὥσπερ ἔνια χαὶ τῆι χρόαι δια-
λάμπει μᾶλλον τῆς νυχτός. ς σῦν “Νὴ

ἔτι δ᾽ οἷς ἡ χρᾶσις ἐξ ἴσων, ἀνάγκη συναύξεσϑαι κατὰ μέρος ἑκατερον" 19
ὥστ᾽ εἰ πλεονάζον χωλύει ϑάτερον ὁρᾶν, ἁπάντων ἂν ein παραπλησία πως ἢ
διάϑεσις. ἀλλὰ τὰ μὲν τῆς ὄψεως πάϑη χαλεπώτερον ἔσται διελεῖν. τὰ δὲ
περὲ τὰς ἄλλας αἰσϑύσεις πῶς κρίνωμεν τῶι ὁμοίωι; τὸ γαρ ouoLov ἀόριστον.
οὔτε γὰρ ψόφωι τὸν ψόφον οὔτ᾽ ὀσμῆι τὴν ὀσμὴν οὔτε τοῖς ἄλλοις τοῖς ὅμο-
γενέσιν, ἀλλὰ μᾶλλον ὡς εἰπεῖν τοῖς ἐναντίοις. ἀπαϑῆ γάρ δεῖ τὴν αἴσϑησιν
προσάγειν" ἤχου δὲ ἐνόντος ἐν ὠσὶν ἢ χυλῶν ἐν γεύσει καὶ ὀσμῆς ἐν ὀσφρήσει
χωφότεραι πᾶσαι γίνονται (zul) μᾶλλον ὅσωι Av πλήρεις ὦσι τῶν ὁμοίων, εἰ
μή τις λεχϑείη περὶ τούτων διορισμός. ι

ἔτι δὲ τὸ περὶ τὴν ἀπορροήν, καίπερ οὐχ ἱχανῶς λεγόμενον περὶ μὲν 20
τὰς ἄλλας ὅμως ἔστι πως ὑπολαβεῖν, περὶ δὲ τὴν ἁφὴν καὶ γεῦσιν οὐ ῥάιδιον.
πῶς γὰρ τῆι ἀπορροῆι χρίνωμεν ἢ πῶς ἐναρμόττον τοῖς πόροις τὸ τραχὺ καὶ
τὸ λεῖον; μόνου γὰρ δοχεῖ τῶν στοιχείων τοῦ πυρὸς ἀπορρεῖν, ἀπὸ δὲ τῶν"
ἄλλων οὐδενός. ἔτι δ᾽ εἰ ἡ φϑίσις διὰ τὴν ἀπορροήν, ὧιπερ χρῆται χοινοτάτωι
σημείωι, συμβαίνει δὲ καὶ τὰς ὀσμὰς ἀπορροῆι γίνεσϑαι, τὰ πλείστην ἔχοντα
ὀσμὴν τάχιστ᾽ ἐχρῆν φϑείρεσϑαι. νῦν δὲ σχεδὸν ἐναντίως ἔχει" τὰ γὰρ ὀσμω-
δέστατα τῶν φυτῶν καὶ τῶν ἄλλων ἐστὶ χρονιώτατα. συμβαίνει δὲ καὶ ἐπὶ τῆς
Φιλίας ὅλως μὴ εἶναι αἴσϑησιν ἢ ἧττον διὰ τὸ συγχρίνεσϑαι τότε καὶ μὴ ἀπορρεῖν.

ἀλλὰ περὶ μὲν τὴν ἀχοὴν ὅταν ἀποδῶι τοῖς ἔσωθεν γίνεσϑαι ψόφοις, 21
ἄτοπον τὸ οἴεσθαι δῆλον εἶναι πῶς ἀκούουσιν, ἔνδον ποιήσαντα ψόφον ὥσπερ
κώδωνος. τῶν μὲν γὰρ ἔξω δι᾽ ἐχεῖνον ἀχούομεν, ἐχείνου δὲ ψοφοῦντος διὰ
τί; τοῦτο γὰρ αὐτὸ λείπεται ζητεῖν. ἀτόπως δὲ καὶ τὸ περὶ τὴν ὄσφρησιν
εἴρηκεν. πρῶτον μὲν γὰρ οὐ κοινὴν αἰτίαν ἀπέδωχεν" ἔνια μὲν γὰρ ὅλως οὐδ᾽
ἀναπνέει τῶν ὀσφραινομένων. ἔπειτα τὸ μάλιστα ὀσφραίνεσϑαι τοὺς πλεῖστον
ἐπισπωμένους εὔηϑες" οὐδὲν γὰρ ὄφελος μὴ ὑγιαινούσης ἢ μὴ ἀνεωιγμένης πως
τῆς αἰσϑήσεως. πολλοῖς δὲ συμβαίνει πεπηρῶσϑαι zul ὅλως μηδὲν αἰσθάνεσθαι.
πρὸς ὁὲ τούτοις οἱ δύίσπνοοι χαὶ οἱ πονοῦντες χαὶ οἱ καϑεύδοντες μᾶλλον ἂν
αἰσϑάνοιντο τῶν ὀσμῶν᾽ τὸν πλεῖστον γὰρ ἕλχουσιν ἀέρα. νῦν δὲ συμβαίνει
τοὐναντίον. οὐ γὰρ ἴσως χαϑ'᾽ αὑτὸ τὸ ἀναπνεῖν αἴτιον τῆς ὀσφρήσεως, 22
ἀλλὰ χατὰ συμβεβηχός, ὡς ἔχ τε τῶν ὄλλων ζώιων μαρτυρεῖται χαὶ διὰ τῶν
εἰρημένων παϑῶν᾽" ὃ δ᾽ ὡς ταύτης οὔσης τῆς αἰτίας καὶ ἐπὶ τέλει πάλιν εἴρη-
ZEV ὥσπερ ἐπισημαινόμενος "ὧδε --- ὀσμῶν᾽ [ἴν. 102]. οὐκ ἀληϑὲς (δὲν οὐδὲ
τὸ μάλιστα ὀσφραίνεσϑαι τῶν χούφων, ἀλλὰ δεῖ καὶ ὀσμὴν ἐνυπάρχειν. ὃ γὰρ
ἀὴρ καὶ τὸ πῦρ χουφότατα μέν, οὐ ποιοῦσι δὲ αἴσϑησιν ὀσμῆς.

ὡσαύτως δ᾽ ἄν τις χαὶ περὶ τὴν φρόνησιν ἀπορήσειεν, εἰ γὰρ τῶν αὐτῶν 95
ποιεῖ χαὶ τὴν αἴσϑησιν. χαὶ γὰρ ἅπαντα μεϑέξει τοῦ φρονεῖν. χαὶ ἅμα πῶς
ἐνδέχεται καὶ ἐν ἀλλοιώσει καὶ ὑπὸ τοῦ ὁμοίου γίνεσϑαι τὸ φρονεῖν; τὸ γὰρ
ὅμοιον οὐχ ἀλλοιοῦται τῶι ὁμοίωι. τὸ δὲ δὴ τῶι αἵματι φρονεῖν zul παντελῶς
ἀἄτοπον᾽ πολλὰ γὰρ τῶν ζώιων ἄναιμα. τῶν δὲ ἐναίμων τὰ περὶ τὰς αἰσϑήσεις
ἀναιμότατα τῶν μερῶν. ἔτι χαὶ ὀστοῦν καὶ ϑρὶξ αἰσϑάνοιτ᾽ ἄν, ἐπεὶ οὖν ἐξ ἁπάνγ-
των ἐστὶ τῶν στοιχείων. καὶ συμβαίνει ταὐτὸν εἶναι τὸ φρονεῖν καὶ αἰσϑάνεσθαι

12*

10

15

20

30

35

40

180 21. EMPEDOKLES

zul ἤδεσϑαι χαὶ (τὸ) λυπεῖσϑαι χαὶ [τὸ] ἀγνοεῖν" ἄμφω γὰρ ποιεῖ τοῖς ἀνομοίοις.
00%’ ἅμα τῶι μὲν ἀγνοεῖν ἔδει yiveodaı λύπην, τῶι δὲ φρονεῖν ἡδονήν.

ἄτοπον δὲ χαὶ τὸ τὰς δυνάμεις ἑχάστοις ἐγγίνεσϑαι διὰ τὴν ἐν τοῖς μο- 24

θίοις τοῦ αἵματος σύγχρασιν, ὡς ἢ τὴν γλῶτταν αἰτίαν τοῦ EV λέγειν (οὖσαν
7 ) τὰς χεῖρας τοῦ δημιουργεῖν, ἀλλ᾽ οὐχ ὀργάνου τάξιν ἔχοντα. διὸ καὶ μᾶλλον
ἄν τις ἀποδοίη τῆι μορφῆι τὴν αἰτίαν ἢ τῆι χράσει τοῦ αἵματος, ἢ 7 χωρὶς δια-
νοίας ἐστίν" οὕτως γὰρ ἔχει χαὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ζώιων. ἜἘ. μὲν be Eoızev ἐν
πολλοῖς διαμαρτάνειν.

87. Arıst. de gen. et corr. Α 8. 324626 τοῖς μὲν οὖν δοχεῖ πάσχειν ἕχαστον διά
τινων πόρων εἰσιόντος τοῦ ποιοῦντος ἐσχάτου καὶ κυριωτάτου, καὶ τοῦτον τὸν
τρόπον χαὶ ὁρᾶν χαὶ ἀχούειν ἡμᾶς φασι χαὶ τὰς ἄλλας αἰσϑήσεις αἰσϑάνεσϑαι
πάσας, ἔτι δὲ ὁρᾶσϑαι διά τε ἀέρος zul ὕδατος χαὶ τῶν διαφανῶν, διὰ τὸ πό-
ρους ἔχειν ἀοράτους μὲν διὰ μικρότητα, πυκνοὺς δὲ καὶ χατὰ στοῖχον, χαὶ
μᾶλλον ἔχειν τὰ διαφανῆ μᾶλλον. οἱ μὲν οὖν ἐπί τινων οὕτω διώρισαν, ὥσπερ
χαὶ E., οὐ μόνον ἐπὶ τῶν ποιούντων καὶ πασχόντων, ἀλλὰ χαὶ μείγνυσϑαί φη-
σιν [sicL) ὅσων οἱ πόροι σύμμετροι πρὸς ἀλλήλους εἰσίν. PmrLor. δ ἢ. c.
Ρ. 160, 3 Vitelli ἀναγκαῖον, φησί, τῶι Ἐμπεδοκλεῖ λέγειν εἶναί τινα στερεὰ καὶ
ἀδιαίρετα διὰ τὸ μὴ εἶναι πάντηι τοῦ σώματος πόρους συνεχεῖς. τοῦτο γὰρ
ἀδύνατον᾽ πόρος γὰρ ἂν εἴη τὸ πᾶν σῶμα χαὶ χενόν. ὥστε εἰ τοῦτο ἄτοπον,
ἀνάγκη τὰ μὲν ἁπτόμενα μόρια τοῦ σώματος στερεὰ εἶναι ἀδιαίρετα, τὰ δὲ
μεταξὺ αὐτῶν χενα, οὺς ’E. πόρους ἐχάλεσεν. ib. 178,2 ἴσμεν δὲ ὅτι οἱ τοὺς
πόρους ὑποτιϑέμενοι οὐ χενοὺς ὑπετίϑεντο τούτους, ἀλλὰ πεπληρωμένους λε-
πτομερεστέρου τινὸς σώματος οἷον ἀέρος. ταύτηι γὰρ διέφερον τῶν τὸ χενὸν
ὑποτιϑεμένων.

88. Arr. IV 14,1 (Ὁ. 405) περὶ χατοπτρικῶν ἐμφάσεων. ’E. κατ᾽ ἀπορ-
golas τὰς συνισταμένας μὲν ἐπὶ τῆς ἐπιφανείας τοῦ κατόπτρου, πιλουμένας δ᾽
ὑπὸ τοῦ ἐχκρινομένου ἐχ τοῦ κατόπτρου πυρώδους χαὶ τὸν προχείμενον ἀέρα,
εἰς ὃν φέρεται τὰ ῥεύματα, συμμεταφέροντος.

89. Aurx. quaest. II 28 p. 72, 9 Bruns (vermutlich aus Theophr. Phys. Op.)
περὶ τῆς Ἡρακλείας λίϑου διὰ τί ἕλχει τὸν σίδηρον. Ἔ. μὲν ταῖς ἀπορροίαις
ταῖς ἀπ᾽ ἀμφοτέρων χαὶ τοῖς πόροις τοῖς τῆς λίϑου συμμέτροις οὖσιν ταῖς
ἀπὸ τοῦ σιδήρου τὸν σίδηρον φέρεσϑαι λέγει πρὸς τὴν λίϑον" ai μὲν γὰρ τού-
του ἀπόρροιαι τὸν ἀέρα τὸν ἐπὶ τοῖς Tod σιδήρου πόροις ἀπωϑοῦσί τε καὶ
κινοῦσι τὸν ἐπιπωματίζοντα αὐτούς" τούτου δὲ χωρισϑέντος ἀϑρόαι ἀπορροίαι
ῥδεούσηι τόν σίδηρον ἕπεσϑαι᾽ φερομένων δὲ τῶν ἀπ᾽ αὐτοῦ ἀπορροιῶν ἐπὶ
τοὺς τῆς λίϑου πόρους, διὰ τὸ συμμέτρους τε αὐτοῖς εἶναι χαὶ ἐναρμόζειν καὶ
τὸν σίδηρον σὺν ταῖς ἀπορροίαις ἕπεσϑαί τε χαὶ φέρεσϑαι [vgl. fr. 91].

90. Aer. IV 9, 6 (Ὁ. 397) Παρμενίδης, Ἐ., ᾿Αναξαγόρας, Δημόχριτος, ᾿Επί-
χουρος, Ἡρακλείδης παρὰ τὰς συμμετρίας τῶν πόρων τὰς κατα μέρος αἰσϑή-
σεις γίνεσϑαι τοῦ οἰχείου τῶν αἰσϑητῶν ἑχάστου Exaotn ἐναρμόττοντος.
ΑΕτ. IV 18,4 (Ὁ. 403) Ἐ. χαὶ πρὸς τὸ διὰ τῶν ἀχτίνων zul πρὸς τὸ διὰ τῶν
εἰδώλων ἐχδοχὰς παρέχεται [näml. τῶν δρατῶν]. πλείους δὲ πρὸς (TO) δεύτε-
ρον" τὰς γὰρ ἀπορροίας ἀποδέχεται.

91. Arıst. de sensu 2. 4375 9 (über das Feuer in dem Auge) &xeivoc δ᾽
αὐτὸς αὑτὸν δρᾶι ὃ ὀφϑαλμός, ὥσπερ καὶ ἐν τῆς ἀνακλάσει, ἐπεὶ el γε πῦρ ἦν,
χαϑάπερ ’E. φησί... καὶ συνέβαινε τὸ ὁρᾶν ἐξιόντος ὥσπερ ἐχ λαμπτῆρος τοῦ
φωτός [fr. 84, 8], διὰ τί οὐ χαὶ ἐν τῶι σχότει ἑώρα ἂν ἡ ὄψις; de gen. anim.
E 1. 77915 τὸ μὲν οὖν ὑπολαμβάνειν τὰ μὲν γλαυχὰ [Sc. ὀμματαὶ πυρώδη,

10

15

20

25

35

40

A. LEHRE. 86 [THEOPHR. Ὁ. SENS. 23. 24]. 87—99, 181

D > x \ r - a yr » , x
χαϑάπερ E. φησιν, τὰ δὲ μέλανα πλεῖον υδατος ἔχειν ἡ πυρός, χαὶ διὰ τοῦτο
τὰ μὲν ἡμέρας οὐχ ὀξὺ βλέπειν, τα γλαυχά, δι᾿ ἔνδειαν ὕδατος, ϑάτερα δὲ νύχ-
two δι᾿ ἔνδειαν πυρός, οὐ λέγεται χαλῶς, εἶπερ μὴ πυρὸς τὴν ὄψιν ϑετέον,
ἀλλ ὕδατος πᾶσιν.

92. Praro Meno p.76C Βούλει οὖν σοι κατὰ Γοργίαν ἀποχρίνωμαι nu
ἄν συ μάλιστα ἀχολουϑήσαις; — Βούλομαι" πῶς γὰρ οὔ. — Οὐχοῦν λέγετε
ἀπορροάς τινας τῶν ὄντων χατὰ Ἐμπεδοχλέα; --- Σφόδρα γε. --- Καὶ πόρους
εἰς οὺς καὶ δι᾿ ὧν αἱ ἀπόρροιαι πορεύονται; --- Πάνυ γε. --- Καὶ τῶν ἀπορ-
ροῶν τὰς μὲν ἁρμόττειν ἐνίοις τῶν πόρων, τὰς δὲ ἐλάττους ἢ μείζους εἶναι;
— Ἔστι ταῦτα. --- Οὐχοῦν καὶ ὄψιν καλεῖς τι; --- Ἔγωγε. --- Ἔχ τούτων δὴ

“σύνες ὅ τοι λέγω᾽ ἔφη Πίνδαρος, ἔστιν γὰρ χρόα ἀπορροὴ χρήματων ὄψει

σύμμετρος καὶ αἰσϑητός. Art. 115,3 [D. 818] Ἐ. χρῶμα εἶναι ἀπεφαί-
vero τὸ τοῖς πόροις τῆς ὄψεως ἐναρμόττον. τέτταρα δὲ τοῖς στοιχείοις
ἐσάριϑμα, λευχὸν μέλαν ἐρυϑρὸν ὠχρόν.

98. — IV 16,1 [D. 406] Ἐ. τὴν ἀχοὴν γίνεσϑαι χατὰ τὴν πρόσπτωσιν
πνεύματος τῶι χονδρώδει, ὅπερ φησὶν ἐξηρτῆσϑαι ἐντὸς τοῦ ὠτὸς χώδωνος
δίχην αἰωρούμενον χαὶ τυπτόμενον [vgl. fr. 99].

94, — IV 17, 2 [D. 407) ’E. ταῖς ἀναπνοαῖς ταῖς ἀπὸ τοῦ πνεύμονος
συνεισχρίνεσϑαι τὴν ὀσμήν᾽ ὅταν γοῦν 7 ἀναπνοὴ βαρεῖα γένηται, χατὰ τραχύ-
ma μὴ συναισϑάνεσϑαι, ὡς ἐπὲ τῶν ῥδευματιζομένων. Arist. de sensu 4. 44143
ἡ δὲ γεῦσις ἁφή τίς ἐστιν. ἡ μὲν οὖν τοῦ ὕδατος φύσις βούλεται ἄχυμος εἶναι.
avayan δ᾽ ἢ ἐν αὑτῶι τὸ ὕδωρ ἔχειν τὰ γένη τῶν χυμῶν ἀναίσϑητα διὰ μικρό-
τητα, χαϑάπερ E. φησιν, ἢ κτλ.

95. ΑἘΤ.ΙΥ 9,14 [D. 398] Παρμενίδης, Ἐ. ἐλλείψει τροφῆς τὴν ὄρεξιν. 15. Ἐ.
τὰς ἡδονὰς γίνεσϑαι τοῖς μὲν ὁμοίοις (ἐχ) τῶν ὁμοίων, κατὰ δὲ τὸ ἐλλεῖπον πρὸς
τὴν ἀναπλήρωσιν, ὥστε τῶι ἐλλείποντι ἡ ὄρεξις τοῦ ὁμοίου. τὰς δ᾽ ἀλγηδόνας
τοῖς ἐναντίοις" ἡἠλλοτριῶσϑαι γὰρ πρὸς ἄλληλα ὅσα διαφέρει χατά τε τὴν σὺγ-
χρισιν χαὶ τὴν τῶν στοιχείων χρᾶσιν. V 28 [D. 440] ’E. τὰς μὲν ὀρέξεις γίνε-
σϑαι τοῖς ζώιοις κατὰ τὰς ἐλλείψεις τῶν ἀποτελούντων ἕχαστον στοιχείων,
τὰς δὲ ἡδονὰς ἐξ οἰχείου κατὰ τὰς τῶν συγγενῶν καὶ ὁμοίων 2000815, τὰς δὲ
ὀχλήσεις χαὶ τὰς (ἀλγηδόνας ἐξ ἀνοικείου).

90. — ΙΝ 5, 12 [D. 392] Παρμενίδης καὶ Ἐ. χαὶ Δημόχριτος ταὐτὸν
γοῦν χαὶ ψυχήν, χαϑ᾽ οὃς οὐδὲν ἂν εἴη ζῶιον ἄλογον κυρίως.

97. — IV 5,8 [D. 891] Ἐ. ἐν τῆι τοῦ αἵματος συστάσει [86. τὸ ἤγεμονι-
κὸν εἶναι] οἵ. Theodor. 22 ’E.... τὴν χαρδίαν ἀπεχλήρωσαν τούτωι. καὶ
τούτων δ᾽ αὐ πάλιν οἱ μὲν ἐν τῆι χοιλίαι τῆς καρδίας, οἱ δὲ ἐν τῶι αἵματι.

98. Carrıus Aurel. morb. chron. I 5 (furor) Empedoclem sequentes
alium dicunt ex animi purgamento fieri, alium alienatione mentis ex corporis
causa sive iniquitate; de quo nune scripturi sumus, quem Graeci, siquidem Mag-
nam faciat anietatem, adpellant μανίαν.

99. PrAro Phaedr. 248 C[Imitation der Καϑαρμοί vgl.ir. 115) ϑεσμός τε ’Adon-
στείας Ode’ ἥτις ἂν ψυχὴ ϑεῶι ξυνοπαδὸς γενομένη κατίδηι τι τῶν ἀληθῶν, μέχρι
τε τῆς ἑτέρας περιόδου εἶναι ἀπήμονα, κἂν ἀεὶ τοῦτο δύνηται ποιεῖν, ἀεὶ ἀβλαβῆ
εἶναι. ὅταν δὲ ἀδυνατήσασα ἐπισπέσϑαι μὴ ἴδηι, καί τινι συντυχίαι χρησαμένη
ληϑῆς τε χαὶ κακίας πλησϑεῖσα βαρυνϑῆι, βαρυνθεῖσα δὲ πτερορρυήσηι τε χαὶ
πὶ τὴν γῆν πέσηι, τότε νόμος ταύτην μὴ φυτεῦσαι εἰς μηδεμίαν ϑήρειον φύσιν

» τῆι πρώτηι γενέσει, ἀλλὰ τὴν μὲν πλεῖστα ἰδοῦσαν εἰς γονὴν ἀνδρὸς γενη-
σομένου φιλοσόφου ἢ φιλοχάλου ἢ μουσιχοῦ τινος χαὶ ἐρωτιχοῦ, τὴν δὲ δευτέραν

10

15

20

182 21. EMPEDOKLES

eis βασιλέως ἐννόμου ἢ πολεμικοῦ χαὶ ἀρχικοῦ, τρίτην εἰς πολιτιχοῦ 7 τινος
οἰχονομιχοῦ ἢ χρηματιστιχοῦ, τετάρτην εἰς φιλοπόνου (η) γυμναστιχοῦ ἢ περὶ
σώματος ἴασίν τινα ἐσομένου, πέμπτην μαντικὸν βίον ἢ τινα τελεστικὸν ἕξου-
σαν᾽ ἕχτηι ποιητικὸς ἢ τῶν περὶ μίμησίν τις ἄλλος ἁρμόσει, ἑβδόμηι δημιουρ-
γικὸς ἢ γεωργικός, ὀγδόηι σοφιστιχὸς ἡ δημοχοπικός, ἐνάτης τυραννιχός. ἐν
δὴ τούτοις ἅπασιν, ὃς μὲν ἂν διχαίως διαγάγηι ἀμείνονος μοίρας μεταλαμ-
βάνει, ὃς δ᾽ ἂν ἀδίκως, χείρονος. εἰς μὲν γὰρ τὸ αὐτό, ὅϑεν ἥκει N ψυχὴ
ἑχάστη οὐχ ἀφικνεῖται ἐτῶν μυρίων᾽ οὐ γὰρ πτεροῦνται πρὸ τοσούτου χρόνου,
πλὴν ἡ τοῦ φιλοσοφήσαντος ἀδόλως ἢ παιδεραστήσαντος μετὰ φιλοσοφίας.
αὗται δὲ τρίτηι περιόδωι τῆι χιλιετεῖ, ἐὰν ἕλωνται τρὶς ἐφεξῆς τὸν βίον τοῦτον,
οὕτω πτερωϑεῖσαι τρισχιλιοστῶι ἔτει ἀπέρχονται" al δὲ ἄλλαι, ὅταν τὸν πρῶ-
τον βίον τελευτήσωσιν, χρίσεως ἔτυχον, χριϑεῖσαι δὲ αἱ μὲν εἰς τὰ ὑπὸ γῆς
δικαιωτήρια ἐλϑοῦσαι δίχην ἐχτίνουσιν, αἱ δ᾽ εἰς τοὐρανοῦ τινα τόπον ὑπὸ τῆς
δίχης κουφισϑεῖσαι διάγουσιν ἀξίως οὗ ἐν ἀνθρώπου εἴδει ἐβίωσαν βίου. τῶι
δὲ χιλιοστῶι ἀμφότεραι ἀφικνούμεναι ἐπὶ κλήρωσίν τε χαὶ αἵρεσιν τοῦ δευτέρου
βίου αἱροῦνται ὃν ἂν Hm ἑχάστη. ἔνϑα χαὶ εἰς ϑηρίου βίον ἀνϑρωπίνη ψυχὴ
ἀφικνεῖται, χαὶ &x ϑηρίου, ὃς ποτε ἄνϑρωπος ἢν, πάλιν εἰς ἄνϑρωπον. SYNES.
de provid. 1 (66, 1213 A Mign.) χεῖται δὲ Θέμιδι γόμος ἀγορεύων ψυχαῖς ἥτις
ἂν ὁμιλήσασα τῆι τῶν ὄντων ἐσχατιᾶι τηρήσηι τὴν φύσιν χαὶ ἀμόλυντος δια-
γένηται, ταύτην δὴ τὴν αὐτὴν ὁδὸν αὖϑις ἀναρρυῆναι χαὶ εἰς τὴν οἰχείαν ἀνα-
χυϑῆναι πηγὴν ὥσπερ γε καὶ τὰς ἐχ τῆς ἑτέρας, μερίδος τρόπον τινὰ ἐξορμη-
σαμένας, φύσεως ἀνάγχη ἐς τοὺς συγγενεῖς αὐλισϑῆναι χευϑμῶνας ᾿ἔνϑα --
ηλάσκουσιν᾽ [fr. 121, 2---4].

Β. FRAGMENTE.
ἘΠΠΕΖ“ΟΚΜΖΈΕΟΥΣ ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩΣ ΑΒ

1 [54 Karsten, 1 Stein] Larrr. VII 60 [Α 1 8. 157, 25ff.] ἣν δ᾽ ὃ Παυσα-
γίας, ὥς φησιν Ἀρίστιππος χαὶ Σάτυρος ἐρώμενος αὐτοῦ, ὧι δὴ καὶ τὰ Περὶ
φύσεως προσπεφώνηχεν οὕτως"

Παυσανίη, σὺ δὲ κλῦϑι δαΐφρονος Ayyirov υἱέ.

2 [32—40 K., 2—10 501 ΒΈΧΤ. Emp. adv. math. VII 122—124 ἄλλοι δὲ ἦσαν οἱ
λέγοντες χατὰ τὸν ᾿ἘΕμπεδοχλέα χριτήριον εἶναι τῆς ἀληϑείας οὐ τὰς αἰσϑήσεις,
ἀλλὰ τὸν ὀρϑὸν λόγον, τοῦ δὲ ὀρϑοῦ λόγου τὸν μὲν τινα ϑεῖον ὑπάρχειν τὸν δὲ
ἀνθρώπινον. ὧν τὸν μὲν ϑεῖον ἀνέξοιστον εἶναι τὸν δὲ ἀνϑρώπινον ἐξοιστόν.
λέγει δὲ περὶ μὲν τοῦ μὴ ἐν ταῖς αἰσϑήσεσι τὴν χρίσιν τἀληϑοῦς ὑπάρχειν
οὕτως" “στεινωποὶ -- περιληπτά 28), περὶ δὲ τοῦ μὴ εἶναι εἰς τὸ παν-
τελὲς ἄληπτον τὴν ἀλήϑειαν, ἀλλ᾽ ἐφ᾽ ὅσον ἱχνεῖται ὃ ἀνϑρώπινος λόγος λη-
πτὴν ὑπάρχειν, διασαφεῖ τοῖς προχειμένοις ἐπιφέρων ᾿σὺ δ᾽ οὖν --- ὄρωρεν
8—9).
ar στεινωττοὶ μὲν γὰρ παλάμαι χατὰ γυῖα χέχυνται"

FRAGMENTE ÜBER DIE NATUR.

1. Pausanias, Sohn des klugen Anchitos, höre!
2. Denn engbezirkt sind die Sinneswerkzeuge, die über die Glieder

A. LEHRE. 99. B. FR. 1—4. ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩΣ 183

πολλὰ δὲ dell ἔμπαια, τά τ᾽ ἀμβλύνουσι μερίμνας.
πιαῦρον δὲ ζωῆς ἐδίου μέρος ἀϑρήσαντες
ὠχύμοροι χατινοῖο δίχην ἀρϑέντες ἀτπιέτύταν

5 αὐτὸ μόνον τιεισϑέντες, ὅτωι προσέχυρσεν ἕχαστος
πάντοσ᾽ ἐλαυνόμενοι, τὸ δ᾽ ὅλον {πᾶς) εὔχεται εὑρεῖν"
οὕτως οὔτ᾽ ἐπιδερχτὰ τάδ᾽ ἀνδράσιν οὐδ᾽ ἐπαχουστά
οὔτε νόωι πιεριλητιτά. σὺ δ᾽ οὖν, ἐπεὶ ὧδ᾽ ἐλιάσϑης,
γιεύσεαι οὐ τιλέον ἠὲ βροτείη μῆτις ὄρωρεν.

8 [0] Pıur. quaest. conviv. VIII 8, 1 p. 728E ἔλεγε δὲ τῆς ἐχεμυϑίας τοῦτο
γέρας εἶναι τοὺς ἰχϑῦς χαλεῖν (ἔλλοπας) οἷον εἰλλομένην τὴν ὄπα zul χαϑ-
ειργομένην ἔχοντας. χαὶ τὸν ὁμώνυμον ἐμοὶ [Empedokles, Plutarchs Dialog-
person] τῶι Παυσανίαι Πυϑαγορικῶς παραινεῖν τὰ δόγματα

στεγάσαι φρενὸς ἔλλοττος εἴσω.

4 [41—53 K., 11—23 St.) Sexr. VOL 124 (nach fr. 2, 9) καὶ διὰ τῶν ἑξῆς ἐπι-
πλήξας τοῖς πλέον ἐπαγγελλομένοις γιγνώσχειν παρίστησιν ὅτι τὸ de ἑχάστης
αἰσϑήσεως λαμβανόμενον πιστὸν ἐστι τοῦ λόγου τούτων ἐπιστατοῦντος, καί-
περ πρότερον [fr. 2] χαταδραμὼν τῦς ἀπ᾽ αὐτῶν πίστεως. φησὶ γάρ ᾿ ἀλλὰ ---
ἕχαστον.

ἀλλὰ ϑεοὶ τῶν μὲν μανίην ἀττοτρένψατε γλώσσης,
ἐχ δ᾽ ὁσίων στομάτων χαϑαρὴν ὀχετεύσατε στηγήν.
χαὶ σέ, πολυμνήστη λευχώλενξ ταρϑένς Πϊοῦσα,
ἄντομαι, ὧν ϑέμις ἐστὶν ἐφημερίοισιν ἀχούειν,

5 χσέμτιε scag’ Εὐσεβίης ἐλάουσ᾽ εὐήνιον ἅρμα.
μηδέ σέ γ᾽ εὐδόξοιο βιήσεται ἄνϑεα τιμῆς

der Menschen gebreitet sind. Viel Armseliges dringt auf sie ein, das ihr
Nachdenken abstumpft. Kaum haben sie einen kleinen Teil des eignen
Lebens überschaut, so fliegen sie davon, vom raschen Geschick wie Rauch
in die Höhe entführt. (5) So glaubt jeder nur an das, worauf er ge-
rade bei seinen mannigfachen Irrfahrten gestossen, und doch rühmt sich
jeder das Ganze gefunden zu haben. So wenig lässt sich dies, was
vorliegt, sehen oder hören oder mit dem Geiste erfassen. Du wenig-
stens sollst es aber doch, da Du nun einmal abseits von der Strasse
hierher gekommen bist, erfahren, freilich nicht mehr als sich mensch-
liche Einsicht zu erheben vermag.

3. ... zu wahren im Innern Deiner stummen Brust.

4. Wohlan, ihr Götter, lenket dieser Männer Wahnsinn ab von
meiner Zunge und lasset aus heiligem Munde reinen Quell erfliessen !
Und dich, Muse, vielgefeierte, weissarmige Jungfrau, fleh’ ich an, (5) sende
mir den lenksamen Wagen des Gesanges, soviel davon sterblichen Ohren
zu vernehmen erlaubt ist, aus dem Reiche der Frömmigkeit. Dich
wenigstens soll kein Ruhmeskranz, wie menschliche Ehrung ihn dar-

184 21. EMPEDOKLES

πρὸς ϑνητῶν ἀνελέσθαι, ἐφ᾽ ὧι ϑ᾽ ὁσίης zeh£ov eisreiv
ϑάρσεϊ χαὶ τότε δὴ σοφίης ἐττ᾿ ἄχροισι ϑοάζειν.
ἀλλ᾽ ἄγ᾽ ἄϑρει “τάσηι πταλάμηι, “τῆι δῆλον ἕχαστον,
10 μήτε τι ὄψιν ἔχων πίστει σπιλέον ἢ κατ᾽ ἀχουήν
ἢ ἀχοὴν Eoldovsov ὑττὲρ τρανώματα γλώσσης,
μήτε τι τῶν ἄλλων, ὅπόσηι 710005 ἐστὶ νοῆσαι,
γυίων σπτιίστιν ἔρυχε, νόει 9᾽ ἧι δῆλον ἕχαστον.

ὅ [84---86 K., 55—57 5.1 Crem. Str. Υ 8.18 p. 655 Pott. “ ἀλλὰ — λόγοιο).
τοῖς μὲν γὰρ καχοῖς τοῦτο σύνηϑες, φησὶν ὃ E., τὸ ἐϑέλειν χρατεῖν τῶν ἀλη-
ϑῶν διὰ τοῦ ἀπιστεῖν.

ἀλλὰ χαχοῖς μὲν χαρτὰ πέλει χρατέουσιν ἀπιστεῖν.
ὡς δὲ rag ἡμετέρης χέλεται πιστώματα Movong,
γνῶϑι διασσηϑέντος Evi στιλάγχνοισι λόγοιο.

6 [δὅ---ὃ1 K., 33—35 St] ΑΕτ. 18,20 [A 88 5. 167]; Sexr. X 316

τέσσαρα γὰρ πάντων διζώματα πρῶτον dxove'
Ζεὺς ἀργὴς Ἥρη re φερέσβιος ἠδ᾽ Audwvevc
Νῆστίς 9°, N) δαχρύοις τέγγειν χρούνωμα βρότειον.

7 [0] ἀγένητα: στοιχεῖα. παρ᾽ Ἐμπεόοκλεῖ ἨΈΒΥΟΗ.

8 [77—80 Κι, 36—39 5.1] Pıur. adv. Col. 10.p. 1111F. Arr. 1 80,1 [Dox.
326, 10] ’E. φύσιν μηδενὸς εἶναι, μίξιν δὲ τῶν στοιχείων χαὶ διάστασιν" γράφει
γὰρ οὕτως ἐν τῶι πρώτωι Φυσικῶν'"

bietet, verlocken, ihn vom Boden aufzulesen, um mehr als recht ist
mit Dreistigkeit auszusprechen und alsdann auf der Höhe der Weis-
heit zu thronen. Nein, betrachte jedes Einzelne mit jeglichem Sinne
genau, inwiefern es klar liegt, und halte nicht etwa den Blick in wei-
terem Umfang für vertrauenswürdig als dies im Vergleich zum Gehöre
zulässig ist, oder schätze das brausende Gehör höher als die deutlichen
Wahrnehmungen des Gaumens, und stelle nicht etwa um dieser willen
die Glaubwürdigkeit der übrigen Organe zurück, soviele es eben zur Ver-
mittelung der Erkenntnis giebt, sondern erkenne jedes Einzelne nur so-
weit es klar liegt.

5. Doch den Niedrigen ist es eine Wonne, Herrschern zu miss-
trauen. Du aber erkenne, wie es die Offenbarungen aus dem Munde
unserer Muse gebieten, nachdem ihre Rede durch Deines Geistes Sieb
gedrungen ist.

6. Denn zuerst vernimm die vierfache Wurzel aller Dinge: Zeus
der schimmernde und Here die lebenspendende und Aidoneus und Nestis,
die ihren Thränen sterblichen Lebensquell entfliessen lässt.

7. Ungewordne Zlemente.

B. FR. 4—11. ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩΣ 185

ἄλλο δέ τοι ἐρέω" φύσις οὐδενός ἐστιν ἁττάντων
ϑνητῶν, οὐδέ τις οὐλομένου ϑανάτοιο τελευτή,
ἀλλὰ μόνον μίξις τε διάλλαξίς TE μιγέντων
ἐστί, φύσις δ᾽ ἐπὶ τοῖς ὀνομάζεται ἀνθρώποισιν.
9 [342—346 K., 40—44 St.] Pıur. adv. Col. 11 p. 1113 AB [vel. zu fr. 10]
οἱ δ᾽ ὅτε μὲν χατὰ φῶτα μιγέντ᾽ εἰς αἰϑέρ᾽ ζἵκωνταιν
ἢ χατὰ ϑηρῶν ἀγροτέρων γένος ἢ χατὰ ϑάμνων
ἠὲ χατ οἰωνῶν, τότε μὲν τὸ {λέγουσι γενέσϑαι"
εὖτε δ᾽ ἀποχρινϑῶσι, τὰ δ᾽ αὖ δυσδαίμονα τιότμον᾽
ὅ ἣ ϑέμις (od) χαλέουσι, νόμωι δ᾽ ἐπίφημι καὶ αὐτός.

10 [0] Pivr. adv. Col. 11 p. 1113 A τοσοῦτον ἐδέησε [Empedokles] τοῦ χινεῖν
τὰ ὄντα καὶ μάχεσϑαι τοῖς φαινομένοις, ὥστε μηδὲ τὴν φωνὴν [501]. γένεσις]
ἐχβαλεῖν ἐκ τῆς συνηϑείας, ἀλλ᾽ ὅσον εἰς τὰ πράγματα βλάπτουσαν ἀπάτην
παρεῖχεν ἀφελών, αὖϑις ἀποδοῦναι τοῖς ὀνόμασι τὸ νενομισμένον ἐν τούτοις
“οἱ δ᾽ --- αὐτός [fr]. ἃ 6 Κολώτης παραϑέμενος οὐ συνεῖδεν, ὅτι φῶτας
μὲν καὶ ϑήρας χαὶ ϑάμνους καὶ οἰωνοὺς ὃ E. οὐχ αἀνήιρηχεν, & γέ φησι
μιγνυμένων τῶν στοιχείων ἀποτελεῖσϑαι, τοὺς δὲ τῆι συγχρίσει ταύτηι χαὶ
διαχρίσει φύσιν τινὰ (fr. 8, 1] zer πότμον δυσδαίμονα [fr. 9, 4] χαὶ ϑέ-
varov ἀλοίτην ἐπιχατηγοροῦντας ἧι σφάλλονται διδάξας, οὐχ ET τὸ
χρῆσϑαι ταῖς εἰϑισμέναις φωναῖς περὲ αὐτῶν.

Favarov ... ἀλοίτην.

11 [347—349 K., 45—47 St] Pur. adv. Col. 12 p. 1113 Ο ἐμοὶ μέντοι doxet
μὴ τοῦτο κινεῖν τὸ ἐχφοριχὸν ὃ E., ἀλλ᾽ ὡς πρότερον εἴρηται, πραγματικῶς
διαφέρεσϑαι περὲ τῆς ἐξ οὐχ ὄντων γενέσεως, ἣν φύσιν τινὲς καλοῦσι. δηλοῖ
δὲ μάλιστα διὰ τούτων τῶν ἐπῶν

vizrıor' οὐ γάρ σφιν δολιχόφρονές εἰσε μέριμναι,
οἱ δὴ γίγνεσθαι πιάρος οὐχ ἐὸν ἐλπίζουσιν

δ)

N τι χαταϑνήισχειν TE χαὶ ἐξόλλυσθαι ἁπάντηι.

‘

8. Doch ich will Dir ein andres verkünden. Geburt giebt es
eigentlich bei keinem einzigen der sterblichen Dinge und kein Ende in
verderblichem Tode. Nur Mischung giebt es vielmehr und Austausch des
Gemischten: Geburt ist nur ein dafür bei den Menschen üblicher Name.

9. Diese freilich behaupten, wenn sich beim Menschen die Ele-
mente mischen und zum Lichte gelangen oder beim Geschlechte der
wilden Tiere oder der Pflanzen oder Vögel, dann finde eine Geburt statt.
Und wenn sich die Zlemente von einander scheiden, dann sprechen sie
wiederum von einem unseligen Tode; dazu haben sie kein Recht. Doch
spreche auch ich dem Brauche nach.

10. Rächenden Tod.

11. Thoren! Ihr Denken ist freilich nur spannenlang, da sie ja
überzeugt sind, ein nicht Vorhandenes könne entstehen oder es könne
etwas völlig sterben und ausgetilgt werden.

186 21. EMPEDOKLES

ταῦτα γὰρ τὰ ἔπη. μέγα βοῶντός ἐστι τοῖς ὦτα ἔχουσιν ὡς οὐχ ἀναιρεῖ γένεσιν
ἀλλὰ τὴν ἔχ μὴ ὄντος οὐδὲ φϑορὰν ἀλλὰ τὴν πάντηι, τουτέστι τὴν εἰς τὸ
μὴ ὃν ἀπολλύουσαν.

12 [81---88 K., 48—50 St.] [Ar.JdeMXG2p. 975118. 143] ὁ ἅπαντα γὰρ χἀχεῖνος
[Empedokles] ταῦτα ὁμολογήσας ὅτι ᾿ ἔχ -- ἐρείδηι᾽, ὅμως τῶν ὄντων τὰ μὲν
αἰδιά φησιν εἶναι, πῦρ καὶ ὕδωρ καὶ γῆν καὶ ἀέρα, τὰ δ᾽ ἄλλα γίνεσθαί τε χαὶ
γεγονέναι &x τούτων. 1.2 Ῥηπ de aetern. mundi 2 p. 3, 5 Cum. ὥσπερ γὰρ
ἐχ τοῦ μὴ ὄντος οὐδὲν γίνεται οὐδ᾽ εἰς τὸ μὴ ὃν φϑείρεταί τι" "Er -- ἄπυστον..

ἔχ τὲ γὰρ οὐδάμ᾽ ἐόντος ἀμήχανόν ἔστι γενέσϑαι
χαί τ᾽ ἐὸν ἐξαπτολέσϑαι ἀνήνυστον χαὶ ἄπυστον᾽
alei γὰρ τῆι γ᾽ ἔσται, ὅπηι χέ τις αἰὲν ἐρείδηι.

13 [63 K., 91 5.) Arrıus 1 18, 2 [Dox. 316, 1]

οὐδέ τι τοῦ παντὸς χενεὸν πέλει. οὐδὲ χύερισσόν.

14 [0] [Ar.] de MXG 2 p. 9766 23 ὁμοίως δὲ χαὶ ὃ E. κινεῖσϑαι μὲν ἀεί φησι

συγχρινόμενα τὸν ἅπαντα ἐνδελεχῶς χρόνον, {(χενὸνν δὲ οὐδὲν εἶναι λέγων ὡς

τοῦ παντὸς δ᾽ οὐδὲν χεγεόν᾽ στόϑεν οὖν τί χ᾽ ἐπέλϑοι;
ὅταν δὲ εἰς μίαν μορφὴν συγχριϑῆι, ὥσϑ᾽ ἕν εἶναι ᾿ οὐδέν᾽, φησί, “τό γε κενεὸν
πέλει οὐδὲ περισσόν᾽ (fr. 13).

15 [850---8)ὅ8 K., 51—54 St.] Pur. adv. Col. 12 p. 1118 Ὁ (nach fr. 11) τὸ μετὰ

ταῦτ᾽ ἐπὶ τοὐναντίον ἂν αἰτιάσασϑαι παράσχοι τοῦ Ἐμπεδοχλέους λέγοντος"
οὐχ ἂν ἀνὴρ τοιαῦτα σοφὸς φρεσὶ μαντεύσαιτο,
ὡς ὄφρα μέν τὲ βιῶσι, τὸ δὴ βίοτον χαλέουσι,
τόφρα μὲν οὖν εἰσίν, καί σφεν σπάρα δειλὰ χαὶ ἐσϑλά,
πρὶν δὲ wäyer TE βροτοὶ χαὶ (Errel) λύϑεν, οὐδὲν ἄρ᾽ eloıw.
ταῦτα γὰρ οὐχ ἀρνουμένου. μὴ εἶναι τοὺς γεγονότας καὶ ζῶντάς ἐστιν, εἶναι
δὲ μᾶλλον οἰομένου καὶ τοὺς μηδέπω γεγονότας καὶ τοὺς ἤδη τεϑνηχότας.

16 0 Κι 110---111 5.1 Ητρρου, Ref. VII 29. 247, 14 χαὶ ἔστι πάντων τῶν
γεγονότων τῆς γενέσεως δημιουργὸς χαὶ ποιητὴς τὸ Νεῖχος τὸ ὀλέϑριον, τῆς
δὲ τοῦ κόσμου τῶν γεγονότων ἐξαγωγῆς καὶ μεταβολῆς χαὶ εἰς τὸν ἕνα [sc.
κόσμον] ἀποχαταστάσεως ἡ Φιλία᾽ περὶ ὧν ὃ Ἐ. ὅτι ἐστὶν ἀϑάνατα δύο καὶ

12. Denn wie aus dem nirgend Vorhandenen unmöglich etwas ent-
stehen kann, so ist es unausführbar und unerhört, dass das Vorhandene
je ausgetilgt werden könne. Denn jedesmal wird es da sein, wo es
einer jedesmal hinstellt.

13. Und beim All giebt es kein Leeres noch Übervolles.

14. Beim All aber giebt es kein Leeres. Woher sollte denn auch
was hereinkommen?

15. Kein weiser Mann wird sich dergleichen in seinen Sinnen
träumen lassen, solange wir leben, was man so Leben heisst, nur so-
lange also seien wir vorhanden und widerfahre uns Schlimmes und
Gutes, dagegen bevor wir Sterbliche (aus den Elementen) zusammen-
gefügt und nachdem wir auseinander gegangen, seien wir rein nichts.

B. FR. 11—17. ΠΕΡῚ ®YZEQZ 187

αγένητα χαὶ ἀρχὴν τοῦ γενέσϑαι μηδέποτε εἰληφότα ἅμα [ἀλλὰ codex] λέγει τοι-
οὔτόν τινὰ τρόπον “ἦι γὰρ --- αἰών᾽. τίνων τούτων; τοῦ Νείχους καὶ τῆς

φιλίας.
ἦι γὰρ χαὶ πάρος ἔσχε, nal ἔσσεται, οὐδέ sort, οἴω,
τούτων ἀμφοτέρων χενεώσεται ἄστεδτος αἰών.

17 [88--Ἠ128 K., 61—95 561 1--8. 10 Sımpr. ‚Phys. 157, 25 ὁ δὲ E.... οὕτως
ἐντῶι πρώτωι τῶν Φυσιχῶν παραδίδωσι ἡ din) —suote 1. 2 SIMPL.
phys. 161,14 τὰ εὐθὺς ἐν ἀρχῆι παρατεϑέντα᾽ τοτὲ -- εἷναι. 9. aus
fr. 26, 8 20. 21 Prur. Amat. 13 p. 756 D ἀλλ᾽ ὅταν EunedoxA£ovs ἀχούσηις
λέγοντος, ὠ ἑταῖρε, ᾿ καὶ ---τεϑηπώς ταῦτ᾽ οἴεσϑαι χρὴ λέγεσϑαι περὶ Ἔρω-
τος οὐ γάρ ἐστιν δρατὸς ἀλλὰ δοξαστὸς ἡμῖν ὃ ϑεὸς ἐν τοῖς πάνυ παλαιοῖς
21 Crem. Strom. V 15 p. 653 Pott. ὃ δὲ Ἐ. ἐν ταῖς ἀρχαῖς καὶ Φιλότητα
συγχαταριϑμεῖται συγχριτιχήν τινὰ ἀγάπην γοῶν “ἣν — τε ϑηπώς,.

δέσυλ᾽ ἐρέω" τοτὲ μὲν γὰρ ἕν ηὐξήϑη μόνον εἶναι
ἐχ πλεόνων, τοτὲ δ᾽ αὖ διέφυ πιλέον᾽ ἐξ Evög εἶναι.
dom δὲ ϑνητῶν γένεσις, dom δ᾽ ἀττόλειψις"
τὴν μὲν γὰρ πάντων σύνοδος τίχτει τ΄ ὀλέχει TE,
ὅ ἡ δὲ πάλιν διαφυομένων ϑρεφϑεῖσα διέτιτη.
χαὶ ταῦτ᾽ ἀλλάσσοντα διαμπερὲς οὐδαμὰ λήγει,
ἄλλοτε μὲν Φιλότητι συνερχόμεν᾽ εἰς ἕν ἅπαντα,
ἄλλοτε δ᾽ αὖ δίχ᾽ ἕχαστα φορεύμενα Νείχεος ἔχϑει.
(οὕτως ἧι μὲν ἕν ἐχ σιλεόνων μεμάϑηχε φύεσϑαιλ)
10 ἠδὲ πάλιν διαφύντος ἑνὸς τυλέον᾽ ἐχτελέϑουσι,
τῆι μὲν γίγνονταί τε χαὶ οὔ σφισιν ἔμπεδος αἰών"
ἧι δὲ διαλλάσσοντα διαμτιερὲς οὐδαμὰ λήγει,

16. Denn wie diese beiden Kräfte (Streit und Liebe) vordem waren,
so werden sie auch fürder sein, und ich glaube, nimmer wird die un-
endliche Ewigkeit dieser beiden beraubt sein.

17. Ein Doppeltes will ich verkünden. Bald wächst nämlich ein ein-
ziges Sein aus Mehrerem zusammen, bald scheidet es sich auch wieder,
aus Einem Mehreres zu sein. Wie nun der sterblichen Dinge Entstehung
doppelt ist, so ist auch ihre Abnahme doppelt. Denn die Vereinigung
aller Dinge zeugt und zerstört die eine, (5) die andre, eben herange-
wachsen, fliegt wieder auseinander, wenn sich die Elemente trennen. Und
dieser beständige Wechsel hört nimmer auf: bald vereinigt sich alles
zu Einem in Liebe, bald auch trennen sich wieder die einzelnen Dinge
im Hasse des Streites. Insofern nun so Eines aus Mehrerem zu ent-
stehen pflegt (10) und Mehreres wiederum aus dem Zerfall des Einen
entsprosst, insofern findet eine Entstehung statt und ihr Leben bleibt
nicht unverändert, sofern aber ihre ständige Veränderung nimmer auf-

188 21. EMPEDOKLES

ταύτηι δ᾽ αἰὲν ἔασιν ἀκίνητοι χατὰ κύχλον.
ἀλλ᾽ ἄγε μύϑων κλῦϑι' μάϑη γάρ τοι φρένας αὔξει"
15 ὡς γὰρ χαὶ πρὶν ἔειττα scıyavoxwv πείρατα μύϑων,
δίσελ᾽ ἐρέω" τοτὲ μὲν γὰρ ἕν ηὐξήϑη μόνον εἶναι
ἐχ schedvwv, τοτὲ δ᾽ αὖ διέφυ τιλέον᾽ ἐξ ἑνὸς εἶναι,
χτῦρ χαὶ ὕδωρ χαὶ γαῖα χαὶ ἠέρος ἄπλετον ὕψος,
Νεῖχός τ᾿ οὐλόμενον δίχα τῶν, ἀτάλαντον ἁττάντηι,
20 χαὶ Φιλότης ἐν τοῖσιν, ἴση μῆχός τε πλάτος τε᾿
τὴν σὺ νόωι δέρχευ, μηδ᾽ ὄμμασιν ἦσο τεϑηττώς"
ἥτις χαὶ ϑνητοῖσι νομίζεται ἔμφυτος ἄρϑροις,
τῆν τὲ φίλα φρονέουσι χαὶ ἄρϑμια ἔργα τελοῦσι,
Τηϑοσύνην χαλέοντες ἐπώνυμον ἠδ᾽ Aygodienv'
25 τὴν οὔ τις μετὰ τοῖσιν ἑλισσομένην δεδάηχε
ϑνητὸς ἀνήρ᾽ σὺ δ᾽ dxove λόγου στόλον οὐχ ἀπατηλόν.
ταῦτα γὰρ ἶσά τε πάντα χαὶ ἥλικα γένναν ἔασι,
τιμῆς δ᾽ ἄλλης ἄλλο μέδει, πάρα δ᾽ ἦϑος ἑχάστωι,
ἐν δὲ μέρει χρατέουσι τιξριτελομένοιο χρόνοιο.
30 χαὶ πρὸς τοῖς οὔτ᾽ ἄρ τέ τι γίγνεται οὔτ᾽ ἀπτολήγει"
εἴτε γὰρ ἐφϑείροντο διαμτίερές, οὐχέτ᾽ ἂν ἦσαν,

hört, insofern sind sie immerdar im Kreislauf unbewegliche Götter.
Wohlan vernimm meine Worte! Denn Lernen stärkt Dir den Geist.
(15) Wie ich nämlich schon vorher sagte, als ich die Ziele meiner Lehre dar-
legte, will ich ein Doppeltes verkündigen. Bald wächst nämlich Eines zu
einem einzigen Sein aus Mehrerem zusammen, bald scheidet es sich auch
wieder, aus Einem Mehreres zu sein: Feuer, Wasser, Erde und der Luft
unendliche Höhe, sodann gesondert von diesen Zlementen der verderbliche
Streit, der überall gleich wuchtige, (20) und in ihrer Mitte die Liebe, an
Länge und Breite gleich. Sie betrachte mit Deinem Geiste und sitze nicht
da mit verwunderten Augen, als welche auch in sterblichen Gliedern wur-
zelt und Geltung gewinnt. Sie ist es, die Liebesgedanken erregt und
Werke der Eintracht vollendet bei den Menschen, die sie auch Wonne
oder Aphrodite benennen. (25) Sie ist es auch, die in jenen Zlementen
wirbelt; doch das weiss kein einziger sterblicher Mensch. Du aber ver-
nimm dafür des Beweises untrüglichen Gang. Jene Zlemente nämlich
sind alle gleichstark und gleichgeschlachtet. Jedes von ihnen hat ein
verschiedenes Amt, jedes seine besondere Art, abwechselnd aber ge-
winnen sie die Oberhand im Umlauf der Zeit. (30) Und ausser diesen
kommt eben nichts hinzu oder davon. ‘Denn wenn sie durchweg zu
Grunde gingen, wären sie nicht mehr, was aber sollte dies Ganze ver-

B. FR. 17—21. ΠΕΡῚ PYZEQZ 189

τοῦτο δ᾽ ἐπαυξήσειε τὸ πᾶν τί χε χαὶ πόϑεν ἐλϑόν;
γῆι δέ χε χἠξαπόλοιτο, Errei τῶνδ᾽ οὐδὲν ἔρημιον;
ἀλλ᾽ αὐτί(α) ἐστιν ταῦτα, δι᾿ ἀλλήλων δὲ ϑέοντα

85 γίγνεται ἄλλοτε ἄλλα χαὶ ἠνεχὲς αἰὲν ὁμοῖα.

18 [0]
Dıkin
Prvr. de Is. et Os. 48 p. 370. D. ’E. δὲ τὴν μὲν eyadovoyov ἀρχὴν Φιλό-
τητα χαὶ Φιλίαν πολλάκις, (ἔτι) δ᾽ Apuoviav χαλεῖ ϑεμερῶπιν (fr. 123,2).

19 [p. 349 K., 209 St.]
σχεδύνην Φιλότητα
Pur. de prim. frig. 16 p. 952 B χαὶ ὅλως τὸ μὲν πῦρ διαστατικὸν ἐστι χαὶ
διαιρετιχόν, τὸ δ᾽ ὕδωρ κολλητικὸν καὶ σχετικὸν τῆι ὑγρότητι συνέχον χαὶ
πήττον᾽ ἦι καὶ παρέσχεν Ἕ. ὑπόνοιαν ὡς τὸ μὲν πῦρ Νεῖχος οὐλόμενον,
σχεδύνην δὲ Φιλότητα τὸ ὑγρὸν ἑχάστοτε προσαγορείΐων.

20 [335—341 K., 241---258 St.] Smer. phys. 1124, 9 χαὶ γὰρ χαὶ ἐνταῦϑα
τὸ Νεῖχος καὶ τὴν Φιλίαν παρὰ μέρος ἐπιχρατεῖν ἐπί τε ἀνϑρώπων καὶ ἰχϑύων
καὶ ϑηρίων zul ὀρνέων ὃ Ἐ. φησι τάδε γράφων᾽"

τοῦτο μὲν dv βροτέων μελέων ἀριδείχετον ὄγχονγ᾽
ἄλλοτε μὲν Φιλότητι συνερχόμεν᾽ εἰς ἕν ἅπαντα
γυῖα, τὰ σῶμα λέλογχε, βίου ϑαλέϑοντος ἐν ἀχμῆι"
ἄλλοτε δ᾽ αὖτε χαχῆισι διατμηϑέντ᾽ Egideooı

5 σιλάζεται ἄνδιχ ἕχαστα στερὶρρηγμῖνι βίοιο.
ὡς δ᾽ αὔτως ϑάμνοισι χαὶ ἰχϑύσιν ὑδρομελάϑροις
ϑηρσί τ᾽ ὀρειλεχέεσσιν ἐδὲ τιτεροβάμοσι χύμβαις.

21 [124—137 K., 96—109 St] 1—14 SmpL. phys. 159, 18 (nach fr. 17) πλείονα
ὁὲ ἄλλα εἰπὼν ἐπάγει ἑχάστου τῶν εἰρημένων τὸν χαραχτῆρα, τὸ μὲν πῦρ

mehren und woher sollte es kommen? Wie sollte es auch zu Grunde
gehen, da nichts leer von solchen Zlementen ist? Nein, nur diese giebt
es, und indem sie durcheinander laufen, entsteht bald dies bald jenes
und so immerfort ähnliches bis in alle Ewigkeit.

18. Liebe.

19. Festklammernde Liebe (vom Wasser gesagt).

20. Dieser Wettstreit der beiden Kräfte liegt klar vor durch die
Masse der menschlichen Glieder hin: bald vereinigen sich unter der
Herrschaft der Liebe alle Glieder, welche die Leiblichkeit erlangt haben,
auf der Höhe des blühenden Lebens, bald wieder getrennt durch die
schlimmen Mächte des Zwistes (5) irren sie einzeln von einander ge-
trennt am Gestade des Lebens auf und ab. Ebenso ist es mit den
Pflanzen, den im Wasser hausenden Fischen, den bergbewohnenden
Tieren und den Tauchern, die mit ihren Fittichen über die Fluten
wandeln.

190 21. EMPEDOKLES

ἥλιον (ν. 8) χαλῶν, τὸν δὲ ἀέρα αὐγὴν (ν. 4) χαὶ οὐρανόν 22, 2), τὸ δὲ
ὑυδωρ ὄμβρον (5) χαὶ ϑάλασσαν (22, 2). λέγει δὲ οὕτως" “ἀλλ᾽ — auelßeı
ἀλλ᾽ ἄγε, τῶνδ᾽ ὀάρων τιροτέρων Erriudgrvga δέρχευ,
εἴ τι χαὶ ἐν σιροτέροισι λισυόξυλον ἔπλετο μορφῆι,
ἠέλιον μὲν ϑερμὸν ὅρῶᾶν xal λαμτιρὸν ἁτιάντηι,
ἄμβροτα δ᾽ ὅσσ᾽ ἴδει ve καὶ ἀργέτι δεύεται αὐγῆι,
5 ὄμβρον δ᾽ ἐν πᾶσι δνοφόεντά τε διγαλέον Te’
ἐχ δ᾽ αἴης τιρορέουσι ϑέλυμνά TE χαὶ στερεωττιά.
ἐν δὲ Κότωι διάμορφα χαὶ ἄνδιχα στάντα τιέλονται,
σὺν δ᾽ ἔβη ἐν Φιλότητι καὶ ἀλλήλοισι ποϑεῖται.
ἐχ τούτων γὰρ στάνϑ᾽ ὅσα τ᾽ ἦν ὅσα τ᾽ ἔστι καὶ ἔσται,
10 δένδρεά τ᾽ ἐβλάστησε χαὶ ἀνέρες ἠδὲ γυναῖχες,
ϑῆρές τ᾿ οἰωνοί τὲ καὶ ὑδατοϑρέμμονες ἐχϑῦς,
χαί τὸ ϑεοὶ δολιχαίωνες τιμῆισι φέριστοι.
αὐτὰ γὰρ ἔστιν ταῦτα, δι᾿ ἀλλήλων δὲ ϑέοντα
γίγνεται ἀλλοιωττά" τόσον διὰ χρῆσις ἀμείβει.

22 |326—334 K., 186—194 St.] 1—9 Smer. phys. 160,26 zul ἐκ τούτων ὁὲ
ἄν τις τὸν διττὸν αἰνίττεσϑαι διάκοσμον οἴοιτο" ἡ ἄρϑμια — Eooyev. καὶ γὰρ
οτι καὶ ἐν τοῖς ϑνητοῖς (3) ἥρμοσται ταῦτα, δεδήλωκεν, ἐν δὲ τοῖς νοητοῖς μᾶλ-
λον ἥνωται χαὶ ἡ ἀλλήλοις --᾿ἀφροδίτηι᾽ ‚ (5) καὶ ὅτι κἂν πανταχοῦ, ἀλλὰ τὰ
μὲν νοητὰ τῆι Φιλίαι ὡμοίωται, τὰ δὲ αἰσϑητὰ ὑπὸ τοῦ Νείχους χρατηϑέντα
χαὶ ἐπὶ πλέον διασπασϑέντα ἐν τῆι χατὰ τὴν κρᾶσιν γενέσει ἐν ἐχμάκτοις
(T) xal εἰχονικοῖς εἴδεσιν ὑπέστησαν τοῖς νεικεογενέσι (οἷ. 9) χαὶ ἀήϑως
ἔχουσι (8) πρὸς τὴν ἕνωσιν τὴν πρὸς ἄλληλα 6.7 THEOPHR. de sens. 16 [A 86
p. 101, 21]

ἄρϑμια μὲν γὰρ ταῦτα ἑαυτῶν πάντα μέρεσσιν,

21. Wohlan, blick auf die weitren Zeugen dieser meiner früheren
Worte, falls sich etwa auch in dem Früheren ein Stoffmangel für ihre
(der Elemente) Gestalt ergeben hatte: auf die Sonne, überall warm
und hell zu schauen; auf alle die unsterblichen Zimmelskörper, die
mit Wärme und strahlendem Glanze getränkt werden, (5) auf das Nass,
das dunkel und kühl in allem sich zeigt, und aus der Erde strömt
hervor das Gründende und Feste. Und all dies regt sich verschieden-
gestaltet und zwiespältig im Streite, doch in Liebe eint es sich und
sehnt sich zueinander. Denn aus diesen Zlementen entsprosst alles,
was da war, ist und sein wird, (10) Bäume und Männer und Weiber
und Tiere, Vögel und wassergenährte Fische und selbst Götter, lang-
lebige, an Ehren reichste. Denn es giebt nur diese (vier Elemente):
durcheinander laufend werden sie zu verschiedenartigen Dingen; solchen
Tausch bringt die gegenseitige Mischung hervor.

22. Denn alle diese Z/emente, Sonne, Erde, Himmel und Meer,

B. FR. 21—23. ΠΕΡΙ ®YZEQS 191

ἠλέχτωρ τὲ χϑών τὲ nal οὐρανὸς ἠδὲ ϑάλασσα,
ὅσσα φιν ἐν ϑνητοῖσιν ἀπτοτλαχϑέντα τέφυχεν.
ὡς δ᾽ αὔτως ὅσα χρᾶσιν ἐπαρχέα μᾶλλον ἔασιν,

5 ἀλλήλοις ἔστερχται ὁμοιωϑέντ᾽ Agpoodirmı.
ἐχϑρὰ {δ᾽ ἃν πλεῖστον ἀπ᾽ ἀλλήλων διέχουσι μάλιστα
yevynı τὲ χρήσει τὲ χαὶ εἴδεσιν ἐχμάχτοισι,
scavını συγγίνεσϑαι ἀήϑεα χαὶ μάλα λυγρά
Νείχεος ἐννεσίηισιν, ὅτι σφίσι γένναν ἔοργεν.

23 [154—164 K., 119—129 St.] Smer. phys. 159, 27 χαὶ παράδειγμα δὲ ἐναρ-
γὲς παρέϑετο τοῦ ἐκ τῶν αὐτῶν [fr. 21, 13] γίνεσϑαι τὰ διάφορα"

ὡς δ᾽ ὁπόταν γραφέες ἀναϑήματα σποιχίλλωσιν
ἀνέρες ἀμφὶ τέχνης ὑπὸ μήτιος εὖ δεδαῶτε,
οἵτ᾽ ἐπεὶ οὖν μάρψωσι πολύχροα φάρμαχα χερσίν,
ἁρμονίην μείξαντε τὰ μὲν τιλέω, ἄλλα δ᾽ ἐλάσσω,

ὅ ἐχ τῶν εἴδεα πᾶσιν ἀλίγχια πορσύνουσι,
δένδρεά τε χτίζοντε χαὶ ἀνέρας ἠδὲ γυναῖχας
ϑῆράς τ᾽ οἰωνούς τε χαὶ ὑδατοϑρέμμονας ἐχϑῦς
χαί Te ϑεοὺς δολιχαίωνας τιμῆισι φερίστους᾽
οὕτω μή σ᾽ ἀπάτη φρένα καινύτω ἄλλοϑεν εἶναι

10 ϑνητῶν, ὅσσα ye δῆλα γεγάχασιν ἄσπετα, ττηγήν,
ἀλλὰ τορῶς ταῦτ᾽ ἴσϑι, ϑεοῦ πάρα μῦϑον ἀχούσας.

bleiben freundschaftlich verbunden mit ihren Teilen, die weitverschlagen
ihnen in der sterblichen Welt entstanden sind. Und ebenso ist alles,
was in Bezug auf die Mischung fördersamer eingerichtet ist, einander
ähnlich und in Liebe verbunden. Feindlich dagegen ist am meisten,
was am weitesten von einander absteht in Ursprung, Mischung und
ausgeprägten Gestalten, ungewohnt allseitiger Verbindung und gar kläg-
lich nach dem Gebot des Streites, dem sie ihren Ursprung verdanken.

23. Wie wenn Maler bunte Weihetafeln verfertigen, Männer die
in Folge ihrer Begabung die Kunst wohl verstehen, und dazu vielfar-
bige Gifte mit ihren Händen ergreifen und harmonisch mischen, von
dem einen mehr von dem andern weniger, (5) woraus sie Gestalten her-
vorbringen, die allem möglichen gleichen, indem sie bald Bäume schaffen
bald Männer und Weiber, bald Tiere, Vögel und wassergenährte Fische,
bald auch Götter, langlebige und an Ehren reichste: so ist auch (10) die
Quelle aller sterblichen Dinge, wenigstens der unzähligen, die uns deut-
lich geworden sind, keine andere «als diese (die Elemente). Darüber
soll Dir kein Trug den Geist berücken! Nein, dies wisse genau! Du
hast ja die Stimme der Gottheit vernommen (durch mein Lied).

192 21. EMPEDOKLES

24 [447.448 K., 58.59 St.] Prur. de defectu orac. 15 p. 418 Ο ἀλλ᾽ ἵνα μή,
τὸ Ἐμπεδόκλειον εἰπεῖν, δόξω
χορυφὰς ἑτέρας ἑτέρηισι τιροσάτιτων
μύϑων μὴ τελέειν ἀτρατίὸν μίαν,
ἐάσατέ με τοῖς πρώτοις τὸ προσῆκον ἐπιϑεῖναι τέλος.

25 [446 K., 59bis St] Zu Ῥηάτονβ Gorg. 498 E συλλόγισαι δὴ χοινῆι μετ᾽
ἐμοῦ τί ἡμῖν συμβαίνει ἐχ τῶν ὡμολογημένων᾽ zul δὶς γάρ τοι καὶ τρίς φασι
χαλὸν εἶναι τὰ χαλὰ λέγειν τε καὶ ἐπισχοπεῖσϑαι ὅσποι, [aus Lukillos] πα-
φοιμία "dis χαὶ τρὶς τὸ καλόν᾽, ὅτι χρὴ περὲ τῶν καλῶν πολλάκις λέγειν.
Ἐμπεδοχλέους τὸ ἔπος, ἀφ᾽ οὗ 2 ἡ παροιμία" φησὶ γὰρ “χαὶ---ἐἥ»νισπεῖν᾽.

. χαὶ δὶς γάρ, ὃ δεῖ, καλόν ἐστιν ἐνισπεῖν.
‚26 [138—149 K., 112—118 (ohne 8---12) St] 1—12 Sumer. phys. 33, 18 καὶ
ὀλίγον δὲ προελϑών (nach v. 21, 12) φησιν ᾿ ἐν ---χύχλον᾽
ἐν δὲ μέρει χρατέουσι σπιεριτυλομένοιο χύχλοιο,
χαὶ φϑίνει εἰς ἄλληλα χαὶ αὔξεται ἐν μέρει αἴσης.
αὐτὰ γὰρ ἔστιν ταῦτα, δι᾿ ἀλλήλων δὲ ϑέοντα
ylvovz(aı) ἄνϑρωτιοί ve nal ἄλλων ἔϑνεα ϑηρῶν
5 ἄλλοτε μὲν Φιλότητι συνερχόμεν᾽ εἰς ἕνα χόσμον,
ἄλλοτε δ᾽ αὖ dig” ἕχαστα φορούμενα Νείχεος ἔχϑει,
εἰσόχεν ἕν συμφύντα τὸ πιᾶν ὑπένερϑε γένηται.
οὕτως ἧι μὲν ἕν ἐχ πλεόνων μεμάϑηχε φύεσϑαι,
ἠδὲ πάλιν διαφύντος ἑνὸς τιλέον᾽ ἐχτελέϑουσι,
10 τῆι μὲν γίγνονταί τε χαὶ οὔ σφισιν ἔμττεδος αἰών"
ἧι δὲ τάδ᾽ ἀλλάσσοντα διαμπερὲς οὐδαμὰ λήγει,
ταύτηι δ᾽ αἰὲν ἔασιν ἀχίνητοι χατὰ χύχλον.

24. Von Gipfel zu Gipfel schreitend nicht nur Einen Weg der
Lehre vollenden.
25. Denn was man sagen muss, darf man auch zweimal sagen.

26. Abwechselnd herrschen die vier Elemente im Umschwung des
Kreises und vergehen und entstehen in und aus einander in festbe-
stimmtem Wechsel. Denn nur diese vier giebt es: durcheinander laufend
werden sie zu Menschen und andrer Tiere Geschlechtern; (5) bald
vereinigen sich alle zu einer Ordnung in Liebe, bald auch trennen sich
wieder die einzelnen Zlemente im Hasse des Streites, bis sie, kaum zum
All-Einen zusammengewachsen, wieder unterliegen. Insofern nun auf
diese Weise Eines aus Mehrerem zu entstehen pflegt und Mehreres wieder-
um aus dem Zerfall des Einen entsprosst, (10) insofern findet eine Ent-
stehung statt, und ihr Leben bleibt nicht unverändert; sofern aber ihre
ständige Veränderung nimmer aufhört, insofern sind sie immerdar im
Kreislauf unbewegliche Götter.

B. FR. 24—30. ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩΣ 193

27 [72. 73. 59.60 K., 135—138 St] 1.2 Prur. de fac. lun. 12 p. 926 Ὁ ὅρα
ἐνν μὴ... τὸ Neixog ἐπάγηις τὸ Ἐμπεδοχλέους τοῖς πράγμασι, μᾶλλον δὲ
τοὺς παλαιοὺς χινῆις Τιτᾶνας ἐπὶ τὲν Φύσιν χαὶ Γίγαντας χαὶ τὴν μυϑιχὴν
ἐχείνην χαὶ φοβερὰν ἀχοσμίαν χαὶ πλημμέλειαν ἐπιδεῖν ποϑῆις ({ϑεὶς) χωρὶς
τὸ βαρὺ πᾶν καὶ χωρὶς τὸ κοῦφον [daraus stammt der schlechte Vers 71 K.,
143 St.],“ ἔν 9᾽ — ϑαλασσα᾽, ὡς φησιν E., οὐ γῆ ϑερμότητος μετεῖχεν, οὐχ ὕδωρ
πνεύματος, οὐχ ἄνω τι τῶν βαρέων, οὐ χάτω τι τῶν χούφων, ἀλλ᾽ ἄχρατοι καὶ
ἄστοργοι [daraus der Vers 144 St.] zal μονάδες αἱ τῶν ὅλων ἀρχαί... ἄχρις οὗ
τὸ ἱμερτὸν ἧχεν ἐπὶ τὴν φύσιν ἐκ προνοίας Φιλότητος ἐγγενομένης χαὶ φρο-
δίτης καὶ Ἔρωτος, ὡς E. λέγει χαὶ Παρμενίδης καὶ Ἡσίοδος 1.3.4. ΞΙΜΡΙ..
phys. 1183, 28 δύδημος [ἔτ. 11] d& τὴν ἀκινησίαν ἐν τῆι τῆς Φιλίας ἐπιχρατείαι
κατὰ τὸν Σφαῖρον ἐχόέχεται, ἐπειδὰν ἅπαντα συγχριϑῖι " ἔν ϑ᾽ -- γυτα᾽, ἀλλ᾽
ὡς φησιν “οὕτως -- yalov.

ἔνϑ᾽ οὔτ᾽ Ἠελίοιο διείδεται ὠχέα γυῖα
οὐδὲ μὲν οὐδ᾽ αἴης λάσιον μένος οὐδὲ ϑάλασσα᾽
οὕτως Aguoving πυχινῶι χρύφωι ἐστήριχται
Σφαῖρος κυχλοτερὴς μονίηι τιεριηγέι γαίων.

25 [0] 1.2 Stop. Ἐπ].1 1ὅ, 2 ab p. 144, 20 W. vgl. Parm. fr. 25:
ἀλλ᾽ ὅ γε πάντοϑεν ἶσος (Env) χαὶ “τάμτιαν ἀπείρων
Σφαῖρος χυχλοτερὴς μονίηι ττεριηγέι γαίων.

29 [0] 1—3 Hıpr.Ref. VII29p.247, 34 χαὶ περὶ μὲν τῆς τοῦ χόσμου ἰδέας, ὁποία
τίς ἐστιν ὑπὸ τῆς Φιλίας χοσμουμένη, λέγει τοιοῦτόν τινα τρόπον “οὐ --- αὐ-
τῶι᾽. τοιοῦτόν τι χαὶ χάλλιστον εἶδος τοῦ χόσμου $ Φιλία dx πολλῶν ὃν ἀπερ-
yabstaı' τὸ δὲ Νεῖχος ... ἐξ ἑνὸς ἐκεῖνον ἀποσπᾶι zul ἀπεργάζεται πολλά
3 SIMPL. phys. 1124, 1 τὴν Φιλίαν διὰ τῆς ἑνώσεως τὸν Σφαῖρον ποιοῦσαν, ὃν
zul ϑεὸν ὀνομάζει [fr. 31], καὶ οὐδετέρως ποτὲ χαλεῖ σφαῖρον Env”.

οὐ γὰρ ἀπὸ νώτοιο δύο χλάδοι ἀΐσσονται,
οὐ πόδες, οὐ ϑοὰ γοῦγ(α), οὐ μήδεα γεγγνήεντα,
ἀλλὰ σφαῖρος ἔην χαὶ {(πάντοϑενν ἴσος ἑαυτῶι.

30 [66—68 K., 189---141 5:1 1--83 Arıst. Metaph. Β 4. 1000512 χαὶ ἅμα δὲ
αὐτῆς τῆς μεταβολῆς αἴτιον οὐθὲν λέγει ἀλλ᾽ ἢ ὅτι οὕτως πέφυχεν “ἀλλ᾽ ὅτε
δὴ -- ὅρκου᾽. [explie. Syrian. p. 8690 36 sqq. et Asclep. p. 198, 32]; Sımpr. phys.
1184, 12 λέγει δὲ καὶ ταῦτα 'E. ἐπὶ τῆς τοῦ Νείχους ἐπιχρατείας " αὐτὰρ ἐπεὶ
-- δρχου᾽.

u ee a
27. Dort erblickt man nicht des Helios schnelle Glieder, noch der

Erde zottige Kraft noch das Meer. So verwahrt in dem festen Ver-
liess der Harmonie liegt der kuglige Sphairos, froh der ringsum herr-
schenden Einsamkeit.
28. Aber dieser war von allen Seiten gleich und überall ohne Ende
(rund?), der kuglige Sphairos, froh der ringsum herrschenden Einsamkeit.
29. Ihm schwingen sich ja nicht von dem Rücken zwei Zweige,
nicht Füsse, noch hurtige Kniee oder zeugende Glieder, sondern eine

Kugel war es und von allen Seiten sich selber gleich.
Diels, Fragm. d, Vorsokr. 13

194 21. EMPEDOKLES

αὐτὰρ ἐπεὶ μέγα Neixog ἐνὶμμελέεσσιν ἐϑρέφϑη
ἐς τιμάς τ᾽ ἀνόρουσε τελειομένοιο χρόνοιο,
ὅς σφιν ἀμοιβαῖος scharkog σταρελήλαται ὅρχου.

31 [70 K., 142 St.] Sımpr. phys. 1184, 2 [nach fr. 27, 4] ἀρξαμένου δὲ πάλιν
τοῦ Neixovg ἐπιχρατεῖν τότε πάλιν κίνησις ἐν τῶι Σφαίρωι γίνεται"

στάντα γὰρ ἑξείης σπιελεμίζετο γυῖα ϑεοῖο.

32 [457 K., p. 63 St.] [Arısr.] de lin. insecab. p. 912Ρ 29 ἔτι τὸ ἄρϑρον δια-
φορά πώς Eorıv' διὸ καὶ Ἐ. ἐποίησε ᾿ διὸ δεῖ [δὴ ZA] ὀρϑῶς᾽ [so die Hdss,).
δύω δέει ἄρϑρον.

33 [265 K., 279 St] Pur. de amie. multit. 5 p. 95 A ἡ μὲν γὰρ (scil. ἡ
φιλία) συνάγει καὶ συνίστησιν χαὶ συνέχει χαταπυχνοῦσα ταῖς ὁμιλίαις καὶ
φιλοφροσύναις

ὡς δ᾽ ὅτ᾽ ὀπὸς γάλα λευχὸν ἐγόμφωσεν χαὶ ἔδησε.
κατ᾽ ᾿Εμπεδοκλέα (τοιαύτην γὰρ ἢ φιλία a ποιεῖν ἑνότητα καὶ σὐμπηξι»),
ἡ δὲ πολυφιλία διίστησι.

34 [208 K. et St.] Arıst. Meteor. Δ 4. 381» 31 τὸ γὰρ ὑγρὸν τῶι ξηρῶι αἴτιον
τοῦ ὁρίξεσϑαι xal ἑχάτερον ἑχατέρωι οἷον χόλλα γίγνεται, ὥσπερ καὶ Ἐ.
ἐποίησεν ἐν τοῖς Φυσικοῖς"

ἄλφιτον ὕδατι χολλήσας.

35 1165181 K., 169—185 St.] 1—15 Smpr. de caelo 528, 30 μήποτε de zav
ἐπικρατῆι ἕν τούτωι [561]. τῶι κόσμωι] τὸ Netxos ὥσπερ ἐν τῶι σφαίρωι ἢ Φιλία,
ἀλλ᾽ ἄμφω ὑπ᾽ ἀμφοῖν λέγονται γίνεσϑαι. καὶ τάχα οὐδὲν χωλύει παραϑέσϑαι τινὰ
τῶν τοῦ Εμπεδοκλέους ἐπῶν τοῦτο δηλοῦντα" αὐτὰρ-- κελευϑους" 3—17 phys.
32, 11 χαὶ πρὸ τούτων δὲ τῶν ἐπῶν [fr. 98] ἐν ἄλλοις τὴν ἀμφοῖν ἐν τοῖς αὐ-
τοῖς ἐνέργειαν παραδίδωσι λέγων ᾿ ἐπεὶ --- ἰδέσϑαι᾽" 5 et 10—13 Ipem de
caelo 587,8 zal πῶς ταῦτα, φαίη ἄν τις, ἐπὲ τῆς Φιλότητος γίνεσϑαι λέγει ὃ ᾽4ρ.,
δι᾿ ἣν πάντα ἕν γίνεσϑαι ὁ BE. φησιν “Ev τῆι δὴ --- εἶναι (5); μήποτε οὖν οὐχ
ἐν τῆι ἐπιχρατείαι τῆς Φιλίας ταῦτα λέγει γενέσϑαι δ᾽ Ε., ὡς ἐνόμισεν Ἀλέξανόρος,
ἀλλὰ τότε, ὅτε οὕπω τὸ Νεῖχος πᾶν —öoun. 14.15 Arıst. poet. 25
p. 14612 28 τὰ δὲ διαιρέσει [scil. λυτέον] οἷον Ἐ. ἡ αἶψα -- κέχρητο᾽. ATHEN.
X 423 F Θεόφραστος d ἐν τῶι Περὶ μέϑης ζωρότερον φησιν εἶναι τὸ χεχρα-
μένον παρατιϑέμενος Ἐμπεόδοχλέους ταδε ᾿ αἶψα — κελεύϑους᾽. Aus der-
selben nachtheophrastischen Schrift Prur. Quaest. conv. V 4,1. 677D Σωσικχλῆς

30. Doch nachdem der Streit in den Gliedern (des Sphairos) gross ge-
zogen und zu Ehren emporgestiegen war, als die Zeit sich erfüllte, die
ihnen wechselsweise durch einen weitreichenden Eidschwur eingeräumt

Ist, 0
31. Denn da wurden alle Glieder des Gottes der Reihe nach er-
schüttert.

32. Das Gelenk bindet zwei.

33. Wie aber, wenn der Feigensaft die weisse Milch fest macht und
bindet...

34. Mehl mit Wasser verkleisternd ...

B. FR. 30—55. ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩΣ 195

δ᾽ ὃ ποιητής, τοῦ ᾿Εμπεδοχλέους ἐπιμνησϑεὶς εἰρηκότος ἐν τῆι χαϑόλου μετα-
βολῆι γίγνεσϑαι “ζωρώ τε τὰ πρὶν ἄκρητα᾽ μᾶλλον ἔφη τὸ εὔκρατον ἢ τὸ
ἔχρατον ὑπὸ τανδρὸς ζωρὸν λέγεσϑαι.
αὐτὰρ ἐγὼ scaklvogoog ἐλεύσομαι ἐς τιόρον ὕμνων,
τὸν σπιρότερον χατέλεξα, λόγου λόγον ἐξοχετεύων,
xeivov' Ercei Νεῖχος μὲν ἐνέρτατον ἵχετο βένϑος
δένης, ἐν δὲ μέσηι Φιλότης στροφάλιγγι γένηται,
ὅ ἐν τῆι δὴ τάδε πάντα συνέρχεται ὃν μόνον εἶναι,
οὐχ ἄφαρ, ἀλλὰ ϑελημὰ συνιστάμεν᾽ ἄλλοϑεν ἄλλα.
τῶν δέ τε μισγομένων χεῖτ᾽ ἔϑνεα μυρία ϑνητῶν"
πολλὰ δ᾽ ἄμειχϑ᾽ ἕστηχε χεραιομένοισιν ἐναλλάξ,
ὅσσ᾽ ἔτι Νεῖχος ἔρυχε μετάρσιον᾽ οὐ γὰρ ἀμεμφέως
10 τῶν πᾶν ἐξέστηχεν Er’ ἔσχατα τέρματα χύχλου,
ἀλλὰ τὰ μέν τ᾽ ἐνέμιμνε, μελέων τὰ δέ τ᾽ ἐξεβεβύχει.
ὅσσον δ᾽ αἰὲν ὑτεχτιροϑέοι, τόσον αἰὲν ἐχύήεδι
ἠπιόφρων Φιλότητος ἀμεμφέος ἄμβροτος ὁρμή"
αἶψα δὲ ϑνήτ᾽ ἐφύοντο, τὰ πρὶν μάϑον ἀϑάνατ᾽ εἶναι,
15 ζωρά re τὰ πρὶν ἄχρητα!, ἔχρητο ἢ] διαλλάξαντα χελεύϑουςο.
τῶν δέ TE μισγομένων χεῖτ᾽ ἔϑνεα μυρία ϑνητῶν,
παντοίαις ἰδέηισιν ἀρηρότα, ϑαῦμα ἰδέσϑαι.

35. Doch ich will von neuem anhebend auf jenen Pfad der Ge-
sänge zurückkehren, den ich früher darlegte, aus einem Redestrom den
andern ableitend, Wenn der Streit in die unterste Tiefe des Wirbels
gekommen und die Liebe in der Mitte des Strudels gelangt ist, (5) da
vereinigt sich in ihr gerade alles dies um eine Einheit zu bilden, nicht
auf einmal, sondern wie eins aus dem anderen sich willig zusammenfügt
Aus dieser Mischung nun ergossen sich unzählige Scharen sterblicher
Geschöpfe. Doch blieb noch vieles ungemischt zwischen dem Gemischten
stehn, soviel der Streit noch davon in der Schwebe hielt. Denn nicht
tadellos (10) trat er aus jenen gänzlich heraus an die Äussersten Grenzen
des Kreises, sondern teilweise verharrte er noch drinnen, teilweise war
er aber auch schon aus den Gliedern (des Alls = den Elementen) her-
ausgefahren. Je weiter er nun stets vorweglief, um soviel rückte stets
der mildgesinnte göttliche Drang der untadeligen Liebe vor. So er-
wuchsen schnell sterbliche Dinge, die früher unsterblich zu sein ge-
wohnt waren, (15) und das vordem Lautre mischte sich im Wechsel der
Lebenspfade. Aus dieser Mischung nun ergossen sich unzählige Scharen
sterblicher Geschöpfe, in mannigfaltige Formen gefügt, ein Wunder zu
schauen.

13*

196 21. EMPEDOKLES

36 [171 K., 175 5:1 Srop. eel. I 10, 11 [p. 121, 14 W.) nach fr. 6 “τῶν —
Neixog’. Arısr. Metaph. B 4. 10006 1 εἰ γὰρ un ἐνῆν τὸ Neixog ἐν τοῖς
πράγμασιν, ἕν ἂν ἦν ἅπαντα, ὡς φησιν᾽ ὅταν γὰρ συνέλθϑηι, τότε “ἐξ --
Νεῖκος [der Vers ist vermutlich in fr. 35 statt V.7 (= 16) einzufügen].

τῶν δὲ συνερχομένων ἐξ ἔσχατον ἵστατο Neixog

37 [270. 271 K., 197. 198 51 Arısr. de gen. et corr. Β 6. 888: 35 ἀλλὰ μὲν
οὐδ᾽ αὔξησις ἂν εἴη κατ᾿ ᾿Ἐμπεδοχλέα, ἀλλ᾽ ἢ κατὰ πρόσϑεσιν" πυρὶ γὰρ αὔξει
τὸ πῦρ,

αὔξει δὲ χϑὼν μὲν σφέτερον δέμας, αἰϑέρα δ᾽ αἰϑήρ.
38 [182—185 Κι, 130—133 St] 1--4 Crem. Strom. V 48 p. 674P.
ος εἰ δ᾽ ἄγε τοι λέξω πρῶϑ᾽ ἥλικά τ΄ ἀρχήν,
ἐξ ὧν δῆλ᾽ ἐγένοντο τὰ νῦν ἐσορῶμεν ἅπαντα,
γαῖά τὲ xal πόντος πολυχύμων ἠδ᾽ ὑγρὸς ἀήρ
Τιτὰν ἠδ᾽ αἰϑὴρ σφίγγων τιερὶ χύχλον ἅπαντα.

39 [199—201 K., 146—148 5.1 1--8 Arısr. de caelo Β 13. 294? 21 οἵ μὲν γὰρ
διὰ ταῦτα ἄπειρον τὸ κάτω τῆς γῆς εἶναί φασιν, ἐπ᾿ ἀπειρον αὐτὴν ἐρριξῶσϑαι
λέγοντες ὥσπερ Ξενοφάνης ὃ Κολοφώνιος [ἴτ. 28], ἵνα μὴ πράγματ᾽ ἔχωσι ζη-
τοῦντες τὴν αἰτίαν" διὸ καὶ Ἔ. οὕτως ἐπέπληξεν εἰπών, ὡς

εἴτιερ ἀπείρονα γῆς ve PAIN χαὶ δαψιλὸς αἰϑήρ,
ὡς διὰ πολλῶν δὴ γλώσσης ῥηϑέντα ματαίως
ἐχχέχυται στομάτων, ὀλίγον τοῦ παντὸς ἰδόντων.

40 [186 K., 149 5:1 Piur. de fac. in orb. lun. 2 p. 920 C ὥς που καὶ Ἐ.
τὴν ἑχατέρων ἀποδίδωσιν οὐκ ἀηδῶς διαφοράν" “ἥλιος -- σελήνη᾽, τὸ ἐπαγωγὸν
αὐτῆς καὶ ἱλαρὸν καὶ ἄλυπον οὕτω προσαγορεύσας

ἥλιος ὀξυβελὴς ἠδ᾽ ἱλάειρα σελήνη

41 [187 K., 150 5.1 Sereucus bei Macrob. Sat. I 17, 46 und den Etymo-

logen, wie Barroc. 50 (Cramer A. Ὁ. II 427, 29) u. A.
ἀλλ᾽ ὁ μὲν ἁλισϑεὶς μέγαν οὐρανὸν ἀμφιπολεύει.

36. Während dies nun sich zusammenballte, begann der Streit her-
auszutreten an das äusserste Ende.

37. Feuer nimmt durch Feuer zu, die Erde mehrt ihre Gestalt und
der Äther den Äther.

38. Wohlan, so will ich Dir verkünden die ersten und gleichur-
sprünglichen Elemente, aus denen das, was wir jetzt betrachten, alles
an das Licht kam: die Erde, das wogenreiche Meer, der feuchte Luft-
kreis und der Titane Äther, der den ganzen Kreis umschnürt.

39. Wenn wirklich die Tiefen. der Erde unendlich und der Äther
in Überfülle vorhanden wäre, wie es in der That durch Vieler Zunge
ausgesprochen und ins Gelag hinein aus dem Munde von Leuten aus-
gesprudelt worden ist, die nur wenig vom Ganzen erblickt haben.

40. Helios, der scharfe Schütze, und die gnadenreiche Selene.

41. Doch das Sonnenfeuer, das sich (in der Krystalllinse) gesam-
melt, umwandelt den grossen Himmelsraum.

B. FR. 36—46. ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩΣ 197

42 [194—196 K., 157—159 St.] Prur. de fac. in orbe lun. 16 p. 929 © χατὰ
στάϑμην, φησὶ Δημόχριτος, ἱσταμένη [SC. ἡ σελήνη] τοῦ φωτίζοντος ὑπολαμβάνει
χαὶ δέχεται τὸν ἥλιον" ὥστ᾽ αὐτήν τε φαίνεσϑαι καὶ διαφαίνειν ἐχεῖνον εἰχὸς
ἦν. ἡ δὲ πολλοῦ del τοῦτο ποιεῖν" αὐτή τε γὰρ ἄδηλός ἐστι τηνικαῦτα χαχεῖνον
ἀπέχρυψε zul ἠφάνισε πολλάκις ᾿ ἀπεσχεύασεν δὲ οἱ αὐγάς ὥσπερ φησὶν
Ἔ. ἔστε αἶαν [so Hdss.] χαϑ. — κήνης᾽, χαϑάπερ εἰς νύχτα χαὶ σχότος οὐχ
εἰς ἄστρον ἕτερον τοῦ φωτὸς ἐμπεσόντος ... ἀπολείπεται τοίνυν τὸ τοῦ Eune-
δοχλέους, ἀνακλάσει τινὲ τοῦ ἡλίου πρὸς τὴν σελήνην γίγνεσθαι τὸν ἐνταῦϑα
φωτισμὸν ἀπ᾽ αὐτῆς. ὅϑεν οὐδὲ ϑερμὸν οὐδὲ λαμπρὸν ἀφικνεῖται πρὸς ἡμᾶς,
ὥσπερ ἦν εἰχός, ἐξάψεως zul μίξεως (τῶν) φώτων γεγενημένης, ἀλλ᾽ οἷον αἵ
τε φωναὶ χατὰ τὰς ἀναχλάσεις ἀμαυροτέραν ἀναφαίνουσι τὴν ἠχὼ τοῦ φϑέγ-
ματος ....»᾿ ὡς αὐγὴ -- εὐρύν᾽ [fr. 48] ἀσϑενῆ χαὶ ἀμυδρὰν ἀνάρροιαν ἴσχει
πρὸς ἡμᾶς διὰ τὴν χλάσιν ἐχλυομένης τῆς δυνάμεως.

ἀγιεστέγασεν δέ οἱ αὐγάς,
ἔστ᾽ ἂν ἴηι χαϑύπερϑεν, ἀτιεσχνίφωσε δὲ γαίης
τόσσον ὅσον τ᾿ εὖρος γλαυχώτστιδος ἔτελετο μήγης.

43 [192 K., 153 St.] Puur. (zu fr. 42) 929E. ῬΗπ de prov. II 70 ex armen.
Aucher p. 92: lunae vero lumen nonne inepte putatur a sole iuscta providentiam desu-
mere lucem, cum potius instar speculi casu in se incidentem formam recipiat? quem-
admodum Empedocles: "lumen accipiens lunaris globus magnum lar-
gumque [oder magnus largusque]) mox illico reversus est ut currens
caelum attingeret.

ὡς αὐγὴ τύψασα σεληναίης κύχλον εὐρύν...

44 [188 K., 151 501 Prour. de Pyth. or. 12 p. 400 B ὑμεῖς δὲ τοῦ μὲν 'Eunsdo-
χλέους χαταγελᾶτε φάσχοντος τὸν ὕλιον περὶ γῆν [vgl. A 56 8. 170, 29] dve-
χλάσει φωτὸς οὐρανίου γενόμενον αὖϑις ᾿ἀνταυγεῖν -- προσώποις.

ἀνταυγεῖ ττρὸς Okvurcov ἀταρβήτοισι προσώποις.

45 [190 K., 154 St] Acmırr. in Arat. 16 [A 55 p. 92, 34]:

χυχλοτερὲς περὶ γαῖαν ἑλίσσεται ἀλλότριον φῶς.

46 [189 K., 155 St] Prur. de fac. in orbe lunae 9 p. 920 Β Der Mond ist
vom Himmel sehr weit entfernt, τῆς δὲ γῆς τρόπον τινὰ ψαύει χαὶ περιφερομένη
πλησίον “ἅρματος -- ἀνελίσσεται᾽, φησὶν Ἐ., “ἥ τε περὶ ἄχραν κα κ
[Lücke von 13—25 Buchstaben) οὐδὲ γὰρ τὴν σχιὰν αὐτῆς ὑπερβάλλει πολλά-
κις ἐπὶ μικρὸν αἰρομένην τῶι παμμέγεϑες εἶναι τὸ φωτίζον, ἀλλ᾽ οὕτως ἔοικεν
Ev χρῶι καὶ σχεδὸν ἐν ἀγχάλαις τῆς γῆς περιπολεῖν, ὥστ᾽ ἀντιφράττεσϑαι πρὸς

42. Der Mond deckt ihr (der Sonne) die Strahlen ab, während sie
darüber hingeht, und verdunkelt soviel von der Erde, als die Breite
des blauäugigen Mondes beträgt.

43. Sobald das Sonnenlicht den weiten Kreis des Mondes getroffen,
kehrt es sofort zurück um den Himmel im Lauf zu erreichen.

44. Das Sonnenlicht strahlt dem Olympos mit furchtlosem Antlitz
entgegen.

45. Ein kreisrundes, fremdes Licht dreht sich um die Erde (der
Mond).

198 21. EMPEDOKLES

τὸν ὕλιον ὑπ᾽ αὐτῆς μὴ ὑπεραίρουσα τὸν σκιερὸν χαὶ χϑόνιον χαὶ γυχτέριον
τοῦτον τὸν τόπον, ὃς γῆς κλῆρός ἐστι. διὸ δεκτέον οἶμαι ϑαρροῦντας ἐν τοῖς
erg yns ὅροις εἶναι τὴν σελήνην ὑπὸ τῶν ἄχρων αὐτῆς ἐπιπροσϑουμένην [an-
schliessend an fr. 4 Ὁ]

ἅρματος ὡς πέρι yvoln ἑλίσσεται ἥ TE ag ἄχραν ...

47 [191 K., 156 51 Anecn. Bekk. 1337,13 [Συναγωγὴ λέξεων χρησ,] ἀγής:
τοῦτο ἀπὸ συνϑέτου χαταλείπεται τοῦ εὐαγὴς ἢ παναγής. ᾿Εμπεδοχλῆς"

ἀϑρεῖ μὲν γὰρ ἄναχτος ἐναντίον ayea χύχλον.

48 [197 Κι, 160 5.1 Prur. Quaest. Platon. 3 p. 1006 F οἱ τῶν ὡρολογίων
γνώμονες οὐ συμμεϑιστάμενοι ταῖς σκιαῖς ἀλλ᾽ ἑστῶτες ὄργανα χαὶ χρόνου
μέτρα γεγόνασι μιμούμενοι τῆς γῆς τὸ ἐπιπροσϑοῦν τῶι ἡλίωι περὶ αὐτὴν
ὑποφερομένωι, χαϑάπερ εἶπεν E.'

γύχτα δὲ γαῖα τίϑησιν ὑφισταμένοιο (Ὁ φάεσσι.
49 [198 K., 161 5.1 Pur. Quaest. conv. 1. p. 720 E σχοτεινὸς γὰρ ὧν ὃ ἀὴρ
χατ᾽ Ἐμπεδοκλέα
γυχτὸς ἐρημαίης ἀλαώπιδος
ὅσον τῶν ὀμμάτων ἀφαιρεῖται τοῦ προαισϑάνεσϑαι διὰ τῶν ὠτων ἀποδίδωσιν.
50 [0] Tzerz. Alleg. O 83 ὅπερ φησὶν 'Eunsdoxing εἴτε τις τῶν ἑτέρων"
Ἴρις δ᾽ ἐκ σπιελάγους ἄνεμον φέρει ἢ μέγαν ὄμβρον.

51 [202 K., 168 5.1 Hreropıan. schematismi Hom. cod. Darmstadini in Sturzüi
Et. Gud. p. 745 [ad Et. M. p. 111, 10] ἀνόπαια" οἱ μὲν ἀφανῆ, τινὲς δὲ τὸ
ἄνω φέρεσϑαι. ᾿Εμπεδοχλῆς. “χαρπαλίμως δὲ ἀνόπεαν᾽ ἐπὶ τοῦ πυρός.
ἐξ οὗ δῆλον ὅτι καὶ οὐδετέρου γένους ἐστὶ τὸ ἀν ὁπαιον.

χαρτταλίμως δ᾽ ἀνόπαιον.. ..

52 [207 K., 162 5.1 Procr. in Tim. p. 141 [E p. 335 Schn.] χαὲὶ γὰρ ὑπὸ γῆς

δύακχές εἰσι πυρός, ὡς ποὺ φησι καὶ E.
zolla δ᾽ ἔνερϑί( ) οὔδεος πυρὰ xaleraı.

53 [204 K., 167 St.] Arısr. de gen. et corr. B 6. 33421 διέκρινε μὲν γὰρ τὸ
Νεῖκος, ἠνέχϑη δ᾽ ἄνω ὃ αἰϑὴρ οὐχ ὑπὸ τοῦ Νείχους, ἀλλ᾽ ὅτὲ μέν φήσιν
ὥσπερ ἀπὸ τύχης “οὕτω -- ἄλλως, ὅτὲ δέ φησι πεφυχέναι τὸ πῦρ ἄνω φέ-
ρεσϑαι, ὃ δ᾽ ᾿αἰϑήρ φησί, μαχρῆισι --- δίζ αις᾿ [fr. ὅ41. ΤΡῈΜ phys. Β 4.
196219 ἄτοπον οὖν εἴτε μὴ ὑπελάμβανον εἶναι εἴτε οἰόμενοι παρέλιπον, zul
ταῦτ᾽ ἐνίοτε χρώμενοι, ὥσπερ Ἐμπεδοχλῆς οὐχ ἀεὶ τὸν ἀέρα ἀνωτάτω ἀποχρί-
γεσϑαί φησιν, ἀλλ᾽ ὅπως ἂν τύχηι. λέγει γοῦν ἐν τῆι χοσμοποιίαι ὡς οὕτω
συνέχυρσε... ἄλλως

46. Wie des Wagens Nabe sich dreht, die um das äusserste (Ziel
wirbelt) .

47. Denn er schaut dem heiligen Kreise des Herrn entgegen.

48. Aber Nacht bewirkt die Erde für die Strahlen der Sonne, wenn
diese unter sie hinabgeht.

49. Der einsamen, blindäugigen Nacht.

50. Iris bringt aus dem Meere Wind oder grossen Regenguss.

51. Hurtig aber (fuhr das Feuer) nach oben.

52. Viele Feuer aber brennen unter dem Boden.

B. FR. 46—59. ΠΕΡῚ PYZEQZ 199

οὕτω γὰρ συνέχυρσε ϑέων Tore, πτολλάχι δ᾽ ἄλλως.

δὲ [203 K., 166 St.] Arısr. de gen. et corr. B 7. 8845 ὅ [zu fr. 53]

αἰϑήρ (δ᾽ ad) μαχρῆισι κατὰ χϑόνα δύετο δίζαις.

55 [451 K., 165 5:1 Anrısr. Meteorol. B 3. 357224 ὁμοίως δὲ γελοῖον χαὶ εἴ
τις εἰπὼν ἱδρῶτα τῆς γῆς εἶναι τὴν ϑάλατταν οἴεταί τι σαφὲς εἰρηκέναι, κα-
ϑάπερ E.

γῆς ἱδρῶτα ϑάλασσαν.

56 [206 K., 164 St.] ΗΈΡΗΛΈΕΒΥ. Ench. 1 p. 4,8 Westph. ᾿Εμπεδοχλῆς"

ἃλς ἐπάγη διπῆισιν ἐωσμένος ἠξδλίοιο.

57 232—234 K., 244—246 St] 1--8 Smer. de caelo 586, 29, πῶς de ἂν εἴη
μίξεως σημαντιχὸν ἢ ἀναύχενος χόρση καὶ τἄλλα τὰ ὑπὸ τοῦ Ἐμπεδοκλέους
λεγόμενα γυμνοὶ — μετὠώπων᾽ καὶ πολλὰ ἄλλα, ἅπερ οὐχ ἔστι μέξεως πα-
θαδείγματα; 1 Arıst. de caelo T 2. 3006 25 ἔτι δὲ τοσοῦτον ἐπανέροιτ᾽
ἄν τις πότερον δυνατὸν ἢ οὐχ οἷόν τ᾽ ἦν κινούμενα ἀτάκτως χαὶ μείγνυσθαι
τοιαύτας μίξεις ἕνια ἐξ ὧν συνίσταται τὰ κατὰ φύσιν συνιστάμενα σώματα. λέγω
δ᾽ οἷον ὀστᾶ καὶ σάρκας, χαϑάπερ Ἔμπ. φησι γίνεσϑαι ἐπὶ τῆς Φιλότητος᾽ λέγει
γὰρ πολλαὶ ---ἐβλάστησαν᾽

ἦι πολλαὶ μὲν χόρσαι ἀναύχενες ἐβλάστησαν,
γυμνοὶ δ᾽ ἐτυλάζοντο βραχίονες εὔνιδες ὥμων,
ὄμματά τ᾽ oUa) ἐττλανᾶτο πτενητεύοντα μετώπων.

58 [0] Smer. de caelo 587, 18 (nach fr. 35, 18) ἐν ταύτηι οὖν τῆι χατα-
στάσει [als der Streit noch nicht ganz zurückgetreten] "wovvoueAn ἔτι τὰ
γυῖα ἀπὸ τῆς τοῦ Neixovs διαχρίσεως ὄντα ἐπλανᾶτο τῆς πρὸς ἄλληλα μί-
ξεως ἐφιέμενα᾽.

59 [234—237 K., 254—256 St] 1--8 Βῖμρι, de caelo 587,20 (nach fr. 58)
αὐτὰρ ἐπεί, φησί, κατὰ — δαίμων, ὅτε τοῦ Neixovg ἐπεχράτει λοιπὸν ἢ
Φιλότης -ταῦτα τε --- ἐξεγένοντο᾽. ἐπὶ τῆς Φιλότητος οὖν ὃ ᾿Εμπεδοκλῆς
ἐχεῖνα εἶπεν, οὐχ ὡς ἐπιχρατούσης ἤδη τῆς Φιλότητος, ἀλλ᾽ ὡς μελλούσης ἐπι-
κρατεῖν, ἔτι ὁὲ τὰ ἀμιχτα χαὶ μονόγνια δηλούσης.

αὐτὰρ ἐπεὶ χατὰ μεῖζον ἐμίσγετο δαίμονι δαίμων,

53. Denn die Luft stiess in ihrem Laufe bald so, vielfach auch
anders zusammen (mit den übrigen Elementen).

54. Die Luft tauchte mit langen Wurzeln in die Erde hinab.

55. Der Erde Schweiss, das Meer.

56. Das Salz aber ward fest, getroffen von der Sonne kräftigen
Strahlen.

57. Ihr (der Erde) entsprossten viele Köpfe ohne Hälse, nackte
Arme irrten hin und her sonder Schultern, und Augen allein der Stirnen
bar schweiften umher.

58. Vereinzelt irrten die Glieder umher Verbindung suchend.

59. Doch als der eine Gott mit dem anderen (die Liebe mit dem
Streite) in grösserem Umfange handgemein wurde, da fielen diese

200 21. EMPEDOKLES

ταῦτά TE Ovurcisteoxov, ὅττην συνέχυρσεν ἕχαστα,

ἄλλα τε πρὸς τοῖς “τολλὰ διηνεχῆ ἐξεγένοντο.

60 [242 K., 261 5.1 Pıor. adv. Colot. 28 p. 1128 Β ταῦτα μέντοι καὶ πολλὰ
τούτων ἕτερα τραγικώτερα τοῖς ᾿Εμπεδοχλέους ἐοικότα τεράσμασιν ὧν χατα-
γελῶσιν

δἱλίχιοδ᾽ ἀχριτόχειρα
καὶ βουγενῆ ἀνδρόπρωιρα᾽ (fr. 61, 2).

61 [288---241 K., 257—260 5.1 1-4 Aa nat. anim. XVI29’E. ὃ φυσιχός φήσι
περὶ ζώιων ἰδιότητος λέγων χαὶ ἐχεῖνος δήπου γίνεσθαί τινα συμφυῆ καὶ κράσει
μορφῆς μὲν διάφορα, ἑνώσει δὲ σώματος ᾿συμπλαχέντα᾽ ἃ δὲ λέγει ταῦτα ἐστι
Ἷ πολλὰ--γυί οις 2SımpL. phys. 371,33 ὥσπερ Ἐμπεδοκλῆς χατὰ τὴν τῆς Φιλίας
ἀρχήν φήσι. γενέσϑαι ὡς ἔτυχε μέρη πρῶτον τῶν ζώιων οἷον κεφαλὰς χαὶ χεῖρας
χαὶ πόδας, ἔπειτα συνιέναι ταῦτα ᾿βουγενῆ -- ἐξανατέλλειν, ἀνόρογενῆ δηλο-
γότι βούπρωιρα, τουτέστιν ἐχ βοὸς καὶ ἀνϑρώπου. zul ὅσα μὲν οὕτω συνέστη
ἀλλήλοις ὥστε δύνασϑαι τυχεῖν σωτηρίας, ἐγένετο ξώια χαὶ ἔμεινεν διὰ τὸ
ἀλλήλοις ἐκπληροῦν. τὴν χρείαν, τοὺς μὲν ὀδόντας τέμνοντάς τε χαὶ λεαίνον-
τας τὴν τροφήν, τὴν δὲ γαστέρα πέττουσαν, τὸ δὲ ἧπαρ ἐξαιματοῦν. χαὶ ῇ
μὲν τοῦ ἀνϑρώπου χεφαλὴ τῶι ἀνϑρωπίνωι σώματι συνελϑοῦσα σώιξεσϑαι
ποιεῖ τὸ ὅλον, τῶι δὲ τοῦ βοὸς οὐ συναρμόζει zul διόλλυται. ὅσα γὰρ
μὴ χατὰ τὸν οἰχεῖον συνῆλϑε λόγον, ἐφϑάρη. 2 Arıst. phys. Β 7. 198» 29
ὅπου μὲν οὖν ἅπαντα συνέβη ὥσπερ κὰν εἰ ἕνεκά του ἐγίνετο, ταῦτα μὲν
ἐσώϑη ἀπὸ τοῦ αὐτομάτου συστάντα ἐπιτηδείως ὅσα ὁὲ μὴ οὕτως, ἀπώλετο
xal ἀπόλλυται, καϑάπερ 'E. λέγει τὰ βουγενῆ ἀνδρόπρωιρα

πολλὰ μὲν Augırıodowsca χαὶ ἀμφίστερνα φύεσϑαι,
βουγενῆ ἀνδρόπρωιρα, τὰ δ᾽ ἔμπαλιν ἐξανατέλλειν
ἀνδροφυῆ βούχρανα, μεμειγμένα τῆι μὲν Are’ ἀνδρῶν
τῆι δὲ γυναιχοφυῆ, σχιεροῖς ἠσχημένα γυίοις.

62 [248—255 K., 262—269 St.] 1—8 Sımpr. phys. (zu Arist. a. O0.) 381, 29
εἰπόντος δὲ τοῦ Ἐμπεδοχλέους ἐν τῶι δευτέρωι τῶν Φυσιχῶν πρὸ τῆς
τῶν ἀνόρείων καὶ γυναιχείων σωμάτων διαρϑρώσεως ταυτὶ τὰ ἔπη"

γῦν δ᾽ ἄγ᾽, ὅπως ἀνδρῶν τε στολυχλαύτων τε γυναιχῶν

ἐνγυχίους ὅρπηχας ἀγνήγαγξε χρινόμεγον σεῦρ,
τῶνδε χλύ᾽" οὐ γὰρ μῦϑος ἀπόσχοπος οὐδ᾽ ἀδαήμων.

Glieder zusammen, wie gerade die einzelnen sich trafen, und auch viel
andres ausserdem entsprosste da sich aneinander reihend.

60. Schleppfüssige mit unzähligen Händen.

61. Da (heisst es) wuchsen viele Geschöpfe hervor mit doppeltem
Gesicht und doppelter Brust, Gestalten, vorn Männer hinten Ochsen,
tauchten auf, andere umgekehrt Männerleiber mit Ochsenköpfen, Misch-
geschöpfe, hier männer- dort frauengestaltig, mit beschatteten Scham-
gliedern versehen.

62. Jetzt wohlan höre folgendes, wie das sich ausscheidende Feuer
die in Nacht verhüllten Sprossen der beklagenswerten Männer und Frauen

B. FR. 59—65. ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩΣ 201

οὐλοφυεῖς μὲν πρῶτα τύποι χϑονὸς ἐξανέτελλον,
5 ἀμφοτέρων ὕδατός re καὶ ἔδεος αἶσαν ἔχοντες"

τοὺς μὲν πῦρ ἀνέπεμτιε ϑέλον χερὸς ὁμοῖον ἱχέσϑαι,

οὔτε ti πω μελέων ἐρατὸν δέμας ἐμφαίνοντας

οὔτ᾽ ἐνοττὴν οἷόν τ᾿ ἐπιχώριον ἀνδράσι γυῖον.
ταῦτα οὖν εἰπόντος τοῦ Ἐμπεδοχλέους ἐφίστησιν (Arist.), ὅτι χαὶ αὐτὸς (Emp.)
ὡς ἔοικε σπέρμα πρὸ τῶν ζώιων γεγονέναι φησί. χαὶ τὸ “οὐλοφυὲς μὲν
πρῶτα᾽ παρ᾽ αὐτοῦ εἰρημένον σπέρμα ἢν οὔπω μελέων ἐρατὸν ὁέμας
ἐμφαῖνον. .. εἰ de τὸ σπέρμα αἰ ϑαυμαστῶς Bol δοκεῖ τὸ ᾿οὐλοφυὲς᾽
αὐτῶι “πιπρέπειν. οὐλοφυὲς γὰρ ἐχεῖνο κυρίως ἐστίν, ὃ καϑ' ὅλον ἑαυτὸ πᾶν
ἐστιν ὅπερ av ἐστι [vielleicht ἂν m) μήπω γενομένης ἕν αὐτῶι διακρίσεως (vgl.
Philop. zu Ar. 1. 319,29) 3 Arist. Phys. B 8. 199 7 ἔτι ἀνάγκη σπέρμα γενέσϑαι
πρῶτον, ἀλλὰ μὴ εὐθὺς τὰ ζῶια καὶ τὸ “οὐλοφυὲς μὲν πρῶτα᾽ σπέρμα
ἢν. ἔτι χαὶ ἐν τοῖς φυτοῖς ἔνεστι τὸ ἕνεκά του, ἧττον δὲ διήρϑρωται. πότερον
ovv καὶ ἐν τοῖς φυτοῖς ἐγένετο ὥσπερ τὰ βουγενὴ ἀνδρόπρωιρα 11301;
2] οὕτω καὶ “ ἀμπελογενῆ ἐλαιόπρωιρα᾽ ἢ οὖ; ἄτοπον γάρ. ἀλλὰ μὴν ἔδει γε,
εἴπερ χαὶ ἐν τοῖς ζωιοις.

63 [257 K., 270 5.1 Arısr. de gen. anim. A 18. 1220 10 φησὶ γὰρ (Emp.) ἐν
τῶι ἄρρενι = τῶι ϑήλει οἷον σύμβολον ἐνεῖναι, ὅλον δ᾽ ἀπ᾽ οὐδετέρου ἀπιέ-
γαι, ἀλλὰ — ἀνδρὸς.

ἀλλὰ διέσπασται μελέων φύσις" ἡ μὲν ἐν ἀνδρός ...

64 [266 K., 272 St.] Pur. quaest. nat. 21. 917 Ο ἢ χαὶ τὸ συντρέφεσϑαι καὶ
συναγελάζεσϑαι τὰ ϑήλεα τοῖς ἄρρεσιν ἀνάμνησιν ποιεῖ τῶν ἀφροδισίων καὶ
συνεχχαλεῖται τὴν ὄρεξιν ὡς En’ ἀνϑρώπων 'E. ἐποίησε᾽ vgl. Arrıus V 19, ὅ
[A 12 8. 173, 28]

τῶι δ᾽ ἐπὶ χαὶ Πόϑος εἶσι δι᾿ ὄψιος ἅμματα uloywv

65 [259. 260 K., 273. 214 5:1 Anrıst. de gen. anim. A. 17.723223 εἰ τὸ ϑήλυ
zul τὸ ἄρρεν ἐν τῆι κυήσει διαφέρει χαϑάπερ ’E. λέγει “ἐν — avrıaoavra
Arıst. de gen. an. A 1. 76421 τὰ μὲν γὰρ εἰς ϑερμὴν ἐλθόντα τὴν ὑστέραν
ἄρρενα γίνεσϑαί φησι, τὰ δ᾽ εἰς ψυχρὰν ϑήλεα, τῆς δὲ ϑερμότητος καὶ τῆς
ψυχρότητος τὴν τῶν καταμηνίων αἰτίαν εἶναι ῥύσιν ἢ ψυχροτέραν οὖσαν ἢ
ϑερμοτέραν καὶ ἢ παλαιοτέραν ἢ προσφατωτέραν᾽

ans Licht brachte. Denn die Lehre ist nicht ziellos oder unkundig.
Zuerst tauchten rohgeballte Erdklumpen auf, (5) die mit ihrem richtigen
Anteil Wasser und Wärme ausgestattet waren. Diese warf das Feuer
in die Höhe, indem es zu dem Gleichen (dem Himmelsfeuer) hinstrebte.
Sie zeigten noch nicht der Glieder liebliche Gestalt noch Stimme oder
Schamglied, wie es bei den Menschen üblich ist.

63. Aber der Ursprung der (menschlichen) Glieder liegt auseinander:
das eine liegt in dem männlichen, (das andere in dem weiblichen Samen
verborgen).

64. Ihm naht auch die Liebessehnsucht durch das Auge und schlingt
Fesseln um ihn.

“

202 21. EMPEDOKLES

ἐν δ᾽ ἐχύϑη χαϑαροῖσι᾽ τὰ μὲν τελέϑουσι γυναῖχες,
Wvyeog ἀντιάσαντα, (τὰ δ᾽ ἔμτιαλιν ἄρρενα ϑερμοῦ).

66 66 1261 K., 275 St] SCHOL. ad Eur. Phoen. 18 " un onelos τέχνων ἄλοχα :
Ἐ. ὃ φυσικὸς ἀλληγορῶν φησι “σχιστοὺς λειμῶνας Ἀφροδίτης᾽ „ev οἷς ἡ
τῶν παίδων γένεσίς ἐστιν. Εὐριπίδης δὲ ταὐτὸν τούτωι φάσχων τήν τε ἔννοιαν
τὴν αἰσχρὰν ἀπέφυγε χαὶ τοῖς ὀνόμασιν οἰχείοις ἐχρήσατο χαὶ τεχνικοῖς ταῖς
μεταφοραῖς, σπόρον χαὶ ἄλοχα λέγων.

εἰς σχιστοὺς λειμῶνας... Agpoodirng.

67 [262—264 K., 276—278 51 1—3 Garen. ad Hippocer. Ep. ΥἹ 48 [XVII A
Ρ. 1002 K.] τὸ μέντοι ἄρρεν ἐν τῶι δεξιῶι μέρει. τῆς μήτρας κυΐσχεσϑαι χαὶ ἀλ-
λοι τῶν παλαιοτάτων ἀγνόρῶΩῶν εἰρήκασιν" ὃ μὲν γὰρ Παρμενίδης οὕτως ἔφη
δεξιτεροῖσι --- κούρας᾽ [fr. 117]. ὃ δ᾽ Ἐ. οὕτως" “ἐν — μᾶλλον

ἐν γὰρ ϑερμοτέρωι τοχὰς ἄρρενος ἔπλετο γαστήρ᾽
χαὶ μέλανες διὰ τοῦτο χαὶ ἀνδρωδέστεροι ἄνδρες
χαὶ Aayvnevres μᾶλλον.

68 [266 K., 280 5.1 Arısr. de gen. anim. Δ 8. 77727 τὸ γὰρ γάλα πεπεμ-
μένον αἷμά ἐστιν, ἀλλ᾽ οὐ διεφϑαρμένον. Ἔ. δ᾽ ἢ οὐχ ὀρϑῶς ὑπελάμβανεν
ἢ οὐχ εὖ μετήνεγχε ποιήσας ὡς [τὸ γαλα]

μηγὸς ἐν ὀγδοάτου δεχάτηιν πύον ἔπλετο λευχόν.
69 [0]
δέγονοι
Proc. in R.P. 1 34, 25 Kroll. ὅτε χαὶ Ἐ. οἶδεν τὸν διπλοῦν τῶν γεννή-
σεων χρόνον [von T und 9 Monaten]. διὸ χαὶ τὰς γυναῖχας χαλεῖ διγόνους
vgl. Arr. Υ 18,1 [A 75 8.174,13]
70 [p. 474 K.]
ἁμνίον
Rurvs Ephes. 229 p. 166, 12 Daremberg. τὸ δὲ βρέφος περιέχεται χιτῶσι,
τῶι μὲν λεπτῶι καὶ μαλαχῶι" ἀμνίον αὐτὸν E. χαλεῖ.
71 [150—153 K., 210—213 5.1 Smurr. de caelo 529, 28
δὲ δέ τί σοι πιδρὶ τῶνδε λιπόξυλος Erehero πίστις,

65. In den reinen Schooss ergiessen sie sich (der männliche und
weibliche Samen). Treffen sie nun da Kälte an, so entstehen Mädchen,
(treffen sie aber Wärme, Knaben).

66. In die gespaltenen Auen der Aphrodite.

67. Denn im wärmeren Schoosse bringt der Leib männliches Ge-
schlecht zur Welt. Und darum sind die Männer schwärzer und mann-
hafter und raucher.

68. Am zehnten Tage des achten Monats pflegt das Blut weisser
Biest zu werden.

69. Doppeltträchtig (d. ἡ. im 7. und 10. Monat gebärend).

70. Schafhaut (Zmbryonalhülle).

71. Wenn etwa Dein Glaube hierüber noch mangelhaft blieb, wie

B. FR. 65—76. ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩΣ 203

πῶς ὕδατος γαίης τὲ καὶ αἰϑέρος ἠελίου τὲ
χιρναμένων εἴδη TE γενοίατο χροῖά τὲ ϑνητῶν
τόσσ᾽, ὅσα νῦν γεγάασι συναρμοσϑέντ᾽ ᾿Αφροδίτηι...

72 [234 K. 214 St] Armen. VIII 3848 οὐ λανϑάνει δέ μὲ καὶ ὅτι χοινῶς
πάντες οἱ ἰχϑύες χαμασῆνες ὑπὸ Ἐμπεδοχλέους ἐλέχϑησαν τοῦ φυσιχοῦ
οὕτως"

πῶς χαὶ δένδρεα μαχρὰ χαὶ εἰνάλιοι χαμασῆνες

73 [209. 210 K. 215. 216 51 ϑβμρι. de caelo 530, 5 (nach fr. 11) zei μετ᾽

ὀλίγα" ᾿ ER
ὡς δὲ τότε χϑόνα Κύπρις, Ercel τ᾿ ἐδίηνεν ἐν ὄμβρωι,
idea ποιπνύουσα ϑοῶι πυρὶ δῶχε χρατῦνανι ...

74 [205 K., 163 St] Pur. Quaest. conviv. V 685 Ε' αὐτῶν δὲ τῶν ζώιων
οὐδὲν ἂν χερσαῖον ἢ πτηνὸν εἰπεῖν ἔχοις οὕτω γόνιμον ὡς πάντα τὰ ϑαλατ-
tun’ πρὸς ὃ χαὶ πεποίηχεν ὁ E.'

φῦλον ἄμουσον ἄγουσα ττολυστιερέων χαμασήνων.

75 [230. 281 K., 317. 218 St] Ser. de caelo 530, 8 (nach 73,2)
τῶν δ᾽ ὅσ᾽ ἔσω μὲν πυχνά, τὰ δ᾽ ἔχτοϑι μανὰ werınye,
Κύπριδος ἐν “ταλάμηισι schaöng τοιῆσδε τυχόντα ..

76 [220—222 K., 233—235 St] 1—3 Puur. Quaest. Conv. Γ2, ὅ Ὁ. 618 Β «ai
τὸν ϑεὸν ὁρᾶις, ὃν ᾿ ἀριστοτέχναν᾽ ἡμῶν ὃ Πίνδαρος προσεῖπεν, οὐ πανταχοῦ
τὸ πῦρ ἄνω τάττοντα zul χάτω τὴν γῆν ἀλλ᾽ ὡς ἂν al χρεῖαι τῶν σωμάτων
ἀπαιτῶσι" “τοῦτο ---χελύων te’, φησὶν 'E., ᾿ἔνϑ᾽ — ναιεταουσαν᾽.

2.3 Ders. de fac. i. orb. 1. 14 p. 921 Ε οὐδὲ τοῦ πυρὸς τὸ μὲν ἄνω περὶ τὰ
ὄμματα ἀποστίλβον κατὰ φύσιν ἐστί, τὸ δ᾽ ἐν χοιλίαι καὶ καρδίαι παρὰ φύσιν,
ἀλλ᾽ ἕχαστον οἰχείως καὶ χρησίμως τέτακται. “ναὶ ---χελύων TE χαὶ παν-
τος ὀστρέου φύσιν, ὥς φησιν ὃ Ἐμπεδοχλῆς χαταμανϑάνων ᾿ἔνϑ᾽ — ναιε-
ταὐυσαν..

τοῦτο μὲν ἐν χόγχαισι ϑαλασσονόμων βαρυνώτοις,

durch Mischung von Wasser, Erde, Luft und Sonne soviel Gestalten
und Farben der sterblichen Dinge entstehen könnten, als jetzt durch
die Liebe zusammengefügt entstanden sind, ....

τῷ. Wie die hohen Bäume und die Fische in der Salzflut...

73. Wie aber damals Aphrodite die Erde, nachdem sie sie im Nass
getränkt, Wärme anhauchend dem raschen Feuer zur Festigung über-
geben hatte...

74. Sie führt das sanglose Geschlecht der samenreichen Fische.

75. Von den (Tieren) aber, die innen ein festes, aussen aber ein
lockres Gefüge zeigen, die unter den Händen der Aphrodite solche
Schwammigkeit erhalten haben...

76. Dies ist der Fall bei den schwergepanzerten Schalen der Wasser-
bewohner, vor allem der Meerschnecken und der steinschaligen Schild-

204 21. EMPEDOKLES

ναὶ μὴν χηρύχων τὸ λιϑορρίνων χελύων Te’
ἔνϑ᾽ ὄψει χϑόνα χρωτὸς ὑπέρτατα ναιετάουσαν.

77. 78 [8566. 367 K., 428. 424 St.] Pxur. Quaest. conv. UI2,2 p.698C τὸ δ᾽
ἀειϑαλὲς τρῦτο καὶ ὡς φησιν Ἢ. ἐμπεδό φυλ λον οὐχ ἔστι ϑερμότητος" οὐδὲ
γὰρ ψυχρότητος τὸ φυλλοροεῖν. ... ἔνιοι μὲν οὖν ὁμαλότητι χράσεως οἴονται
παραμένειν τὸ φύλλον. Ἢ. δὲ πρὸς τούτωι καὶ πόρων τινὰ ‚ συμμετρίαν ai-
τιᾶται τεταγμένως χαὶ ὁμαλῶς τὴν τροφὴν διέντων. ὥστε ἀρκούντως ἐπιρ-
ρεῖν. ΤΉΞΒΟΡΗΚΒ. caus. plant. 113,2 εἰ δὲ χαὶ συνεχῶς ὃ ἀὴρ ἀχολουϑοίη τούτοις
[80. τοῖς δένδροις, ἴσως οὐδὲ τὰ παρὰ τῶν ποιητῶν λεγόμενα δόξειεν ἂν ἀλόγως
ἔχειν [οὐδ᾽ ὡς E. ἀείφυλλα καὶ ἐμπεδόχαρπά φήσι θάλλειν" καρπῶν
— ἐνιαυτόν᾽, ὑποτιϑέμενός τινα τοῦ ἀέρος χρᾶσιν, τὴν ἠρινήν, κοινήν.

(δένδρεα δ᾽ ἐμτιεδόφυλλα χαὶ ἐμτιεδόχαρπα τέϑηλεν
χαρτυῶν ἀφϑονίηισι κατ᾽ ἠέρα σιἀντ᾽ ἐνιαυτόν.

79 [245 K., 219 St.] Arısr. de gen. anim. A 23. 73121 ἐν δὲ τοῖς φυτοῖς με-
μειγμέναι αὗται αἱ δυνάμεις εἰσὶ χαὶ οὐ κεχώρισται τὸ ϑήλυ τοῦ ἄρρενος.
διὸ χαὶ γεννᾶι αὐτὰ ἐξ αὑτῶν χαὶ προΐεται οὐ γονήν, ἀλλὰ χύημα τὰ καλού-
μενα σπέρματα. καὶ τοῦτο καλῶς λέγει B. ποιήσας ᾿ οὕτω --- ἐλαίας. τότε
γὰρ ὠιὸν κὐημά ἐστι καὶ ἔχ τινος αὐτοῦ γίγνεται τὸ ζῶιον τὸ δὲ λοιπὸν τροφή,
καὶ ἐκ τοῦ σπέρματος καὶ ἐκ μέρους γίγνεται τὸ φυόμενον, τὸ δὲ λοιπὸν τροφὴ
γίγνεται τῶι βλαστῶι χαὶ τῆι ῥίζηι τῆι πρώτηι. ΤΉΒΟΡΗΝ. caus. plant. A 7,1
τὰ δὲ σπέρματα πάντων ἔχει τινὰ τροφὴν ἐν αὑτοῖς, 7 συναποτίχτεται τῆι
ἀρχῆι χαϑάπερ ἐν τοῖς ὠιοῖς" ἧι καὶ οὐ καχῶς Ἐμπεδοκλῆς εἴρηχε φάσχων WL0-
Toxelv μαχρὰ δένδρεα᾽ παραπλήσια γὰρ τῶν σπερμάτων ἡ φύσις τοῖς
ὠιοῖς.

οὕτω δ᾽ ὠιοτοχεῖ μαχρὰ δένδρεα τιρῶτον ἐλαίας.

80 [246 K., 220 St.] Pxur. Quaest. conv. V 8,2 p. 683D ταῦτα μὲν οὖν ἔφα-

μὲν ἡμεῖς μετρίως λέγεσϑαι" τοῦ δ᾽ ᾿Εμπεδοκλέους εἰρηκότος

οὕνεχεν ÖWiyovoi re σίδαι χαὶ ὑπέρφλοια μῆλα
τὸ μὲν τῶν σιδῶν ἐπίϑετον νοεῖν, ὅτι τοῦ φϑινοπώρου λήγοντος ἔδη καὶ τῶν
καυμάτων μαραινομένων ἐχπέττουσι τὸν χαρπόν᾽ ἀσϑενῆ γὰρ αὐτῶν TrV ὑγρό-
Tre καὶ γλίσχραν οὖσαν οὐχ ἐᾶι λαβεῖν σύστασιν ὃ ἥλιος... τὰ δὲ μῆλα καϑ᾽
ἥντινα διάνοιαν ὃ σοφὸς ὑπέρφλοια προσειρήχοι, διαποθεῖν te folgen
fr. 148—150). 3. εἰπόντος οὐν ἐμοῦ ταῦτα, γραμματικοί τινες ἔφασαν ὑπέρ-
φλοια λελέχϑαι τὰ μῆλα διὰ τὴν ἀχμήν" τὸ γὰρ ἄγαν ἀχμάζειν χαὶ τεϑηλέναι
φλοίειν ὑπὸ τῶν ποιητῶν λέγεσϑαι (eitirt werden Antimachos u. Arat, Δειόνυ-
cos Φλοῖος). ἐπεὶ τοίνυν μάλιστα τῶν χαρπῶν ἡ χλωρότης καὶ τὸ τεϑηλέναι
τῶι μήλωι παραμένει ὑπέρφλοιον αὐτὸ τὸν φιλόσοφον προσαγορεῦσαι.
kröten. Da kannst Du den Erdstoff auf der Oberfläche der Haut
lagern sehen.

τ. 78. Immer Blätter und immer Frucht bringende Bäume prangen
in Folge der Luftmischung das ganze Jahr hindurch in der Früchte
Überfülle.

79. So legen erstlich hohe Olivenbäume Eier.

80. Weshalb die Granaten so spätreif und die Äpfel so überaus
saftig sind.

B. FR. 76—84. ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩΣ 205

81 [247 K., 221 5.1 Prur. Quaest. nat. 2 p. 9120 τῶν δ᾽ ομβρίων τὸ Ev-
τρεπτον αἱ σήψεις κατηγοροῦσιν, εὐσηπτοτέρα γάρ ἔστι τῶν ποταμίων χαὶ
φρεατιαίων" n δὲ πέψις ἔοιχεν εἶναι σῆψις ὡς Ἐμπεδοκλῆς μαρτυρεῖ λέγων
“οἶνος -- ὕδωφ᾽ ᾿ ibid. 31 p. 9190 ἢ φυζσει σηπτικὸν.) τὸ οἰνῶδές ἐστιν ὡς
φησιν 'E. οἶνον ἀπὸ φλοιοῦ πέλεσϑαι σαπὲν ἐν ξύλωι ὕδωρ. ARIST.
Top. 85 5. 127217 ὁμοίως δ᾽ οὐδ᾽ ὃ οἶνός ἐστιν ὕδωρ σεσηπός, χαϑάπερ Ἔμπ.
φησὶ σαπὲν ἐν ἕξ. ὕ. ἁπλῶς γὰρ οὐχ ἔστιν ὕδωρ.

οἶνος ἀττὸ φλοιοῦ ττέλεται σαττὲν ἐν ξύλωι ὕδωρ.
82 [223. 224 K., 236. 237 St.] Arısr. Meteor. A 9. 3870 1

ταὐτὰ τρίχες χαὶ φύλλα χαὶ οἰωνῶν πτερὰ συχνά

χαὶ λεπίδες γίγνονται ἐπὶ στιβαροῖσι μέλεσσιν.

88 [225. 226 K., 288. 239 5.1 Prur. de fort. 8 p. 980 τὰ μὲν γὰρ ὧπλισται
χέρασι zul ὀδοῦσι zul χέντροις, FE

αὐτὰρ ἐχίνοις
ὀξυβελεῖς χαῖται νώτοις ἐττιτεφρίχασιν.

84. [802---811 K., 316—324 5.) 1—11 Arısr. de sens. 2 Ρ. 431028 Ἐ. δ᾽ ἔοικε
γομίξζοντι ὅτὲ μὲν ἐξιόντος τοῦ φωτός, ὥσπερ εἴρηται πρότερον, βλέπειν. λέγει
γοῦν οὕτως" “ὡς — ἡεν᾽, ὅὃτὲ μὲν οὕτως ὁρᾶν φησιν, δὃτὲ δὲ ταῖς ἀπορροίαις ταῖς
ἀπὸ τῶν δρωμένων. NE ad h.1.p. 23,8 Wendl. x«&i πρῶτον γε παρατίϑεται
αὐτοῦ τὰ ἔπη, di ὧν ἡγεῖται χαὶ αὐτὸς πῦρ εἶναι TO φῶς καὶ τοῦτο ἐκ τῶν ὀφϑαλ-
μῶν προχεῖσϑαί τε zul ἐχπέμπεσϑαι χαὶ τούτωι τὸ ὁρᾶν γίνεσϑαι. ἀπειχάζει γὰρ
διὰ τῶν ἐπῶν τὸ ἐχπεμπόμενον ἀπὸ τῆς ὄψεως φῶς τῶι διὰ τῶν λυχνσύχων
φωτί. ὡς γὰρ ὃδοιπορεῖν τις νυχτὸς μέλλων λύχνον παρασχευασάμενος ἐν-
τίϑησιν εἰς λαμπτῆρα (ὃ γὰρ λαμπτὴρ τὰ μὲν ἔξωϑεν πνεύματα ἀπείργει τε
zul χωλύει, τοῦ δὲ πυρὸς τὸ λεπτότατον εἰς τὸ ἔξω διίησιν, ὅπερ ἐστὶ φ ὥ ς),
οὕτω, φησίν, χαὶ ἐν ταῖς μήνιγξι χαϑειργόμενον τὸ πῦρ ὑπὸ λεπτῶν ὑμέ-
γων περιέχεται, οἱ τὰ μὲν ἔξωϑεν προσπίπτοντα λυμαντιχὰ τοῦ πυρὸς ἀπείρ-
γουσι zul οὐκ ἐῶσιν ἐνοχλεῖν τῆι χόρηι, τὸ δὲ λεπτότατον τοῦ πυρὸς εἰς τὸ
ἔξω διιᾶσιν. ἀμουργοὺς δὲ τοὺς λαμπτῆρας λέγοι ἂν τοὺς ἀπειρχτικοὺς
ἀπὸ τοῦ ἀπερύχειν τὰ πνεύματα χαὶ σχέπειν τὸ περιεχόμενον ὑπ᾽ αὐτῶν πῦρ"
ἢ ἀμουργοὺς τοὺς πυχνοὺς χαὶ διὰ πυχνότητα ἀπερύχοντας τὰ πνεύματα.
ταναὸν δὲ τὸ πῦρ τὸ διὰ λεπτότητα τεινόμενόν τε χαὶ διεχπίπτειν διὰ τῶν
πυχνῶν δυνάμενον. κατὰ βηλὸν δὲ χατὰ τὸν οὐρανόν' Ὅμηρος “ölntaoxev
τεταγὼν ἀπὸ βηλοῦ, ὄφρ᾽ ἂν ἵχηται γῆν ὀλιγηπελέων᾽ [0 23]. λεπτῆισι δὲ
ὀϑόνηισιν ἐχεύατο χυχλοπα κούρην εἶπεν αντὶ τοῦ “λεπτοῖς i υμέσι περιέ-
λαβε τὴν χυχλοτερῆ χόρην᾽, πρὸς τὸ ὄνομα τῆς κόρης χρησάμενος ποιητικῶς
ταῖς ὀϑόναις ἀντὶ τῶν ὑμένων. δείξας δὲ αὐτὸν διὰ τούτων τῶν ἐπῶν ταῦτα
λέγοντα, προστίϑησι τὸ ᾿ὅτὲ μὲν οὕτως ὁρᾶν φησιν», Orte δὲ ταῖς ἀποφροίαις
ταῖς ἀπὸ τῶν ὁρωμένων ἀπορρεῖν τινα, ἃ προσπίπτοντα τῆι ὄψει, ὅταν

81. Wein ist von der Rinde her eingedrungenes, innerhalb des
Holzes vergohrenes Wasser.

82. Haare, Blätter, der Vögel dichte Federn und Schuppen, die auf
den derben Gliedern wachsen, sind derselbe Stoff.

83. Aber den Igeln starren scharfverwundende Borsten auf dem
Rücken.

206 21. EMPEDOKLES

ἐναρμόσηι τοῖς ἐν αὐτῆι πόροις τῶι εἶναι σύμμετρα, εἴσω τε χωρεῖν καὶ οὕτως
τὸ ὁρᾶν γίνεσϑαι. ταύτης τῆς δόξης καὶ Πλάτων μνημονεύει ὡς οὔσης Ἔμπε-
δοχλέους ἐν Μένωνι [A 92 5. 181,1] χαὶ δρίζεται χατὰ τὴν δόξαν τὴν ἐχείνου
τὸ χρῶμα ἀπορροὴν σωμάτων ὄψει σύμμετρον zul αἰσϑητήν. vgl. A 50
S. 177, 1#f.

ὡς δ᾽ ὅτε τις πρόοδον νοέων ὡτιλίσσατο λύχνον

χειμερίην διὰ νύχτα, σπτυρὸς σέλας αἰϑομένοιο

ἅψας, “ταντοίων ἀνέμων λαμτιτῆρας ἀμοργούς,

οἵ τ᾽ ἀνέμων μὲν τιγεῦμα διασχιδνᾶσιν ἀέντων,

5 φῶς δ᾽ ἔξω διαϑρῶισχον, ὅσον ταναώτερον ἦεν,

Adusteoxev χατὰ βηλὸν ἀτειρέσιν ἀχτίνεσσιν᾽

ὡς δὲ τότ᾽ ἐν μήνιγξιν ἐξργμένον ὠγύγιον ττῦρ

λεχυτῆισίν (τ ὀθόνηισι λοχάζετο χύχλοστα χούρην,

(al) χοάνηισι δίαντα τετρήατο ϑεσττεσίηισιν"

10 αἱ δ᾽ ὕδατος μὲν βένϑος ἀττέστεγον ἀμφιναέντος,
γῦρ δ᾽ ἔξω διίεσχον, ὅσον ταναώτερον ἦεν.
δῦ [198 K., 152 St] Smer. Phys. 881, 3 χαὶ τὰ μόρια τῶν ζώιων ἀπὸ

τύχης γενέσϑαι τὰ πλεῖστά φησιν ὡς ὅταν λέγηι “ἡ δὲ χϑὼν — μάλιστα
[fr. 98,1]. χαὲ πάλιν

ἡ δὲ φλὸξ ἱλάξδιρα μινυνϑαδίης τύχε γαίης
καὶ ἐν ἄλλοις ᾿ Κύπριδος ---τυχόντα᾽ [ἴτ. 75,2]. za πολλὰ ἂν τις εὕροι ἐχ
τῶν Ἐμπεδοκλέους Φυσιχῶν τοιαῦτα παραϑέσϑαι; vgl. A 86 8. 177, 8.

86 [227 K., 240 St] ὅμριχο. de caelo p. 529, 21 (nach fr. 35, 1—15) ἀλλὰ

καὶ NEOL γενέσεως τῶν ὀφϑαλμῶν τῶν σωματιχῶν τούτων λέγων ἐπήγαγεν᾽"

ἐξ ὧν ὄμματ᾽ ἔπηξεν ἀτειρέα ὃδῖ᾽ ᾿αΑφροδίτη.

84. Wie wenn einer einen Ausgang vorhat und dazu sich ein Licht
rüstet in der Winternacht und des brennenden Feuers Glanz entzündet,
von allen Seiten vor dem Winde schirmende Laternen; sie zerteilen
zwar der blasenden Winde Wehen, (5) doch das Licht drang nach aussen
durch, weil es soviel feiner war, und leuchtete zum Firmament mit un-
ermatteten Strahlen: so barg sich das urewige Feuer damals (bei der Bül-
dung des Auges) hinter der runden Pupille in Häute und dünne Gewänder
eingeschlossen, die mit göttlich eingerichteten, gerade hindurchgehenden
Poren durchbohrt waren. Diese hielten die Tiefe des ringsum erflosse-
nen Wassers ab, doch das Feuer liessen sie hinaus, weil es soviel
feiner war. |

85. Die milde Flamme erhielt (bei der Bildung des Auges) zufällig
nur eine geringfügige Beimischung von Erde.

86. Aus diesen Zlementen bildete die göttliche Aphrodite die uner-
müdlichen Augen.

B. FR. 84-92. ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩΣ 207

87 [228 K., 241 St.] Super. de caelo p. 529, 24 (nach fr. 86) χαὲ μετ᾽ ὀλίγον"

γόμφοις ἀσχήσασα χαταστόργοις Ayoodirn.

SS [811 K., 326 St.] Arısr. poet. 21. 145824 ἀφηιρημένον δὲ οἷον τὸ χρῖ καὶ
τὸ δῶ καὶ “ule — ὄψ᾽. ὅτκαβο VIII p. 364 aus Apollodoros: παρ᾽ ᾿Εμπεδοκλεῖ
δὲ ula — ὀψ᾽, ἢ ὄψις.

μία γίγνεται ἀμφοτέρων ÖW.
89 [267 Κι, 281 St.] Pur. quaest. nat. 19 p. 916 Ὁ σχόπει δὴ zart’ Ἐμπεδοχλέα
γνούς, ὅτι πάντων εἰσὶν ἀτιορροαί, ὅσσ᾽ ἐγένοντο.
οὐ γὰρ ζώιων μόνον οὐδὲ φυτῶν οὐδὲ γῆς χαὶ ϑαλάττης, ἀλλὰ καὶ λίϑων
ἄπεισιν ἐνδελεχῶς πολλὰ ῥεύματα καὶ χαλκοῦ χαὶ σιδήρου" καὶ γὰρ φϑείρεται
πάντα χαὶ ὄλωλε τῶι ῥεῖν ἀεί τι χαὶ φέρεσϑαι συνεχῶς.

90 [268. 269 K., 282. 288 501 1.2 Pur. quaest. conviv. IV 1,3 p. 663 A εἴτε
γὰρ ἐξ ὁμοίων ἀναλαμβάνει τὸ οἰχεῖον ἡ φίσις εἰς τὸν ὄγχον αὐτόϑεν ἢ ποι-
χίλη τροφὴ πολλὰς μεϑιεῖσα ποιότητας ἐξ ἑαυτῆς ἑχάστωι μέρει τὸ πρόσφο-
ρον ἀναδίδωσιν" ὥστε γίγνεσϑαι τὸ τοῦ Ἐμπεδοχλέους ἡ ὡς γλυχὺ --- ἐπ᾿ ὀξὺ
δαλερὸν δαλεροῦ᾽. λαβέτωσ (so Vindob.) δὲ ἄλλου... (3 Buchst.) ἐπὲ
πρόσφορον μένοντος τῆι ϑερμότητι ἔν τῶι πνεύματι τοῦ μίγματος σχεδασϑέν-
τος χτλ. Daraus Macro. Sat. ΥἼ ὅ, 17 scimus autem similibus similia nutriri
... singula ad se similitudinem sui rapere testis Empedocles qui ait“ ὡς — ἔβη,
ϑερμὸν δ᾽ ἐποχεύετο ϑερμῶι.

ὡς γλυχὺ μὲν γλυχὺ μάρτιτε, σιιχρὸν δ᾽ ἐπὶ πιχρὸν ὄρουσεν,
ὀξὺ δ᾽ ἐπ᾽ ὀξὺ ἔβη, δαερὸν δ᾽ ἐποχεῖτο δαηρῶι.

91 [272.273 K., 284. 285 St] Auzx. Quaest. II 23 p. 72, 9 Bruns [vgl. A 89
S. 180, 29] neol τῆς Ἡραχλείας λίϑου διὰ τί ἕλκει τὸν σίδηρον; . -. διὰ τί γὰρ
μόναι αἱ ἀπὸ τῆς λίϑου ἀπόρροιαι κινεῖν δύνανται τὸν ἐπιπωματίζοντα τοὺς
τοῦ σιδήρου πόρους ἀέρα καὶ ἐπέχοντα τὰς ἀπορροίας; ἔτι διὰ τί ἄλλο οὐδὲν
πρὸς ἄλλο τι οὕτω φέρεται, καίτοι πολλὰ λέγεται ὑπ᾽ αὐτοῦ συμμέτρους τοὺς
πόρους πρὸς ἀλλήλας ταῖς ἀπορροίαις ἔχειν; λέγει γοῦν [Empedokles]‘ ὕδωρ

οἴνων μᾶλλον ἐνάρϑμιον, αὐτὰρ Ehalwı
οὐχ ἐϑέλει.

92 [450 Καὶ Arısr. de gen. anim. Β 8. 747234 (über die Aporie διὰ ti τὸ τῶν
ἡμιόνων γένος ἄγονον vgl. A 82 8. 176,13) ’E. δ᾽ αἰτιᾶται τὸ μεῖγμα τὸ τῶν σπερ-
μάτων γίνεσϑαι πυχνὸν ἐκ μαλακῆς τῆς γονῆς οὔσης ἑχατέρας᾽ συναρμόττειν γὰρ
τὰ χοῖλα τοῖς πυχνοῖς (λλήλων, ἐκ δὲ τῶν τοιούτων γίνεσϑαι ἐκ μαλαχῶν σκχλη-

87. Aphrodite, die mit Liebesnägeln (die Vereinigung) hergestellt
hatte...

88. Nur Ein Blick dringt aus beiden Augen.

89. Wissend, dass Abflüsse von allem, was da entstanden ist, statt-
finden,

%. So griff Süsses nach Süssem, Bittres stürmte auf Bitteres los,
Saures stieg auf Saures und Heisses ritt auf Heissem.

91. Wasser ist dem Weine wahlverwandter, aber mit Oel will es
sich nicht mischen.

92. Die Samenmischung bei der Erzeugung von Mauleseln bringt,

208 21. EMPEDOKLES

ρὸν ὥσπερ τῶι χαττιτέρωι μιχϑέντα τὸν χαλχόν, λέγων οὔτ᾽ ἐπὶ τοῦ
χαλχοῦ χαὶ τοῦ χαττιτέρου τὴν αἰτίαν 00905 ... οὔὐὔϑ᾽ ὅλως ἐχ γνωρίμων
ποιούμενος τὰς ἀρχάς. τὰ γὰρ κοῖλα καὶ τὰ στερεὰ ἁρμόττοντα ἀλλήλοις
πῶς ποιεῖ τὴν μίξιν οἷον οἴνου χαὶ ὕδατος; [vgl. fr. 91].
98 [274 K., 286 St] Ρυστ. de def. or. 41 p. 433B [p. 113, 15 Ῥαΐοῃ] ἄλλα
γὰρ ἄλλοις οἰχεῖα καὶ πρόσφορα χαϑάπερ τῆς μὲν πορφύρας ὃ χύαμος τῆς
δὲ χόχχου τὸ νίτρον δοχεῖ τὴν βαφὴν ἄγειν [αὔξειν Wyttenbach; αἴρειν ] με-
μιγμένον,

βύσσωι δὲ γλαυχῆς χόχχος χαταμίσγεται ἀχτῆς
ὡς E. εἴρηκε.

94 [p. 50 51 Ῥιστ. Quaest. nat. 89 [nach der Übersetzung des Longolius (Köln
1542), dessen griech. Hds. verloren scheint] cur aqua in summa parte alba, in fundo
vero nigra spectatur? an quod profunditas nigredinis mater est, ut quae solis
radios prius quam ad eam descendant, obtundat et labefactet? superficies autem
quomam continuo a sole afficitur, candorem luminis recipiat oportet. quod ip-
sum et Empedocles approbat:

et niger in fundo fluvü color exstat ab umbra,
alque cavernosis itidem spectatur in antris.

95 [229 K., 242 St.] Smer. de caelo 529, 26 (nach fr. 87) χαὲὶ τὴν αἰτίαν λέ-
γων τοῦ τοὺς μὲν ἐν ἡμέραι τοὺς δὲ ἐν νυχτὶ χάλλιον δρᾶν [vgl. A 86 5. 177, 9]°

Κύπριδος, φησίν, ἐν πταλάμηισιν ὅτε ξὺμ πρῶτ᾽ ἐφύοντο.

96 [211—214 K., 199—202 St. 1—4 Smpr. phys. 300, 19 χαὶ γαρ λόγωι τινὶ
ποιεῖ σάρχας χαὶ ὀστοῦν xal τῶν ἄλλων ἕχαστον. λέγει γοῦν ἐν τῶι πρώτωι
τῶν Φυσιχῶν'" m -- ϑεσπεσίηϑεν᾽ τουτέστιν ἀπὸ τῶν ϑείων αἰτίων καὶ μά-
λιστα τῆς Φιλίας ἤτοι Aguoviag' ταῖς γὰρ ταύτης κόλλαις ἁρμόζεται 1—3 ARıST.
de anima A 5. 41021 οὐ γὰρ ὁπωσοῦν ἔχοντα τὰ στοιχεῖα τούτων ἕχαστον ἀλλὰ
λόγωι τινὶ καὶ συνθέσει, καϑάπερ φησὶ καὶ Ἔ. τὸ ὀστοῦν" “ἡ ---γένοντο᾽. [Para-
phrase bei Simpl. zu d. St. 68, 5Hayd. “ἐπίηρος᾽ δέ, τουτέστιν ἐναρμόνιος, εἴρη-
ται ἡ γῆ ὡς κύβος χατὰ τὴν Πυϑαγόρειον αἵρεσιν" τὸν γὰρ κύβον διὰ τὸ δώδεχα
μὲν ἔχειν πλευρὰς ὀχτὼ δὲ γωνίας ἕξ δὲ ἐπίπεδα τὴν ἁρμονικὴν ποιοῦντα ἀνα-
λογίαν ἁρμονίαν ἐχάλουν. ἱχόανα᾽ δὲ καὶ παρὰ τῶι ποιητῆι, ἐν οἷς ἡ τῶν
μιγνυμένων γίνεται χρᾶσις, ἀγγεῖα ᾿ φῦσαι δ᾽ ἐν χοάνοισιν ἐείχοσι πᾶσαι ἐφύ-
owv [Σ 470], & χαὶ “εὔστερνα᾽ ὡς πλατέα διὰ τὸ χωρητιχὸν χαλεῖ. μίγνυσι
δὲ πρὸς τὴν τῶν ὀστῶν γένεσιν τέσσαρα μὲν πυρὸς μέρη, διὰ τὸ ξηρὸν χαὶ

da zwei weiche Stofe zusammenkommen, eine harte Verbindung zu
Stande. Denn nur Hohles und Dichtes passt zu einander. Dort aber
geht es, wie wenn man Zinn und Kupfer mischt.

9. Mit der Byssosfarbe aber wird die Beere des blauen Holunders
gemischt.

9. Und die Schwärze auf dem Grunde des Flusses entsteht aus
dem Schatten und ist ebenso in zerklüfteten Höhlen zu sehen.

95. (Bei der Bildung der Augen), als sie unter den Händen der
Aphrodite zuerst zusammengesetzt wurden, ergab sich auch der Unter-
schied, dass einige bei Tag, andere bei Nacht heller sehen.

B. FR. 92—99. ΠΕΡῚ PYZEQZ 209

λευχὸν χρῶμα ἴσως πλείστου λέγων αὐτα μετέχειν πυρός, δύο δὲ γῆς καὶ ἕν
μὲν ἀέρος ἕν δὲ ὕδατος, ἃ δὴ ἄμφω “νῆστιν αἴγλην προσαγορεύει, νῆστιν
μὲν διὰ τὸ ὑγρὸν ano τοῦ νάειν zal ῥεῖν, αἴγλην δὲ ὡς διαφανῆ]. vgl.
A 78 S. 174, 36.
ἡ δὲ χϑὼν ἘΠΕ ΟΟυ ἐν εὐστέρνοις χοάνοισι
τὼ δύο τῶν ὀχτὼ μερέων λάχε Νήστιδος αἴγλης,
τέσσαρα δ᾽ Hoyaloroıo' τὰ δ᾽ ὀστέα λευχὰ γένοντο
Aguovins χόλληισιν ἀρηρότα ϑεσπτδσίηϑεν.
97 [p. 462Κ1.
ῥά χες
ARIST. de patk anim. A 1 Ρ. 640218 ἢ γὰρ γένεσις ἕνεχα τῆς οὐσίας ἐστίν,
ἀλλ᾽ οὐχ n οὐσία ἕνεχα τῆς γενέσεως. διόπερ Eunedoxkng οὐχ ὀρϑῶς εἴρηκε
λέγων ὑπάρχειν πολλὰ τοῖς ζώιοις διὰ τὸ συμβῆναι οὕτως ἐν τῆι γενέσει οἷον
χαὶ τὴν bayıy τοιαύτην ἔχειν ὅτι στραφέντος καταχϑῆναι συνέβη.

98 [215—219 K., 208---2017 St.] 1—5 ΞΊΜΡΙ, phys. 32,3 χαλεῖ δὲ τὸ μὲν πῦρ
χαὶ Ἥφαιστον (96,3) χαὶ ἥλιον (21,3 ὰ. 8.), χαὶ φλόγα (85), τὸ δὲ ὕδωρ ὀμ-
Boov (13,1u.a.), τὸν δὲ ἀέρα αἰϑέρα (fr. 100,7 u.a). λέγει οὖν πολλαχοῦ
μὲν ταῦτα καὶ ἐν τούτοις δὲ τοῖς ἔπεσιν “ἡ δὲ -- σαρκός vgl. Aet. Υ 22
[A 78 8.174,32]. 1 ΕΒενυ. 33, 8 χαὶ τὰ μόρια τῶν ζώιων ἀπὸ τύχης γενέ-
σϑαι τὰ πλεῖστά φησιν ὡς ὅταν λέγηι “ἡ δὲ --- μάλιστα,.

ἡ δὲ Χϑὼν τούτοισιν ἴση συνέχυρσε μάλιστα,
Ἡφαίστωι τ᾿ ὄμβρωι τε xal αἰϑέρι raupavowvrı,
Κύπριδος δρμισϑεῖσα τελείοις ἐν λιμένεσσιν
εἴτ᾽ ὀλίγον μείζων εἴτε σπτλεόνεσσιν ἐλάσσων"
ὅ ἐχ τῶν αἷμά re γέντο χαὶ ἄλλης εἴδεα σαρχός.
99 [p. 488 K., 315 $t.]
κώδων. σάρχινος 0log

96. Die Erde aber, liebevoll gestimmt, erhielt in ihren breitbrüstigen
Tiegeln von den acht Teilen noch zwei von dem Glanze der Nestis
(fr. 6, 3) und einen vom Hephaistos hinzu. So entstanden die weissen
Knochen, die durch den Leim der Harmonie göttlichschön aneinander
gefügt sind.

97. Die Wirbelsäule hat ihre Form daher, dass sie bei der Ent-
stehung der Tiere durch eine zufällige Wendung zerbrach.

98. Nachdem aber die Erde in dem vollkommenen Hafen der
Aphrodite vor Anker gegangen, begegnete sie diesen ziemlich im gleichen
Verhältnisse (dem Hephaistos, dem Wasser und der hellleuchtenden Luft),
mag sie nun ein wenig stärker oder der Mehrzahl gegenüber schwächer
gewesen sein. (5) Daraus entstand das Blut und die sonstigen Arten
von Fleisch.

99. Das Gehör ist gleichsam eine Glocke der gleichgestimmten (Ὁ)

Töne. Er nennt es fleischigen Zweig.
Diels, Fragm.d. Vorsokr. 14

210 21. EMPEDOKLES

THEoPHR. d. sens. 9 [A 86 8. 177,21. A 93 8. 181, 15] ὥσπερ yao εἶναι

κώδωνα τῶν ἴσων [fort. ἔσωϑεν] ἤχων τὴν ἀκοήν, ἣν προσαγορεύει σάρκι-
γον 060».

100 [275—299 K., 287—311 St.] Arısr. de respir. 7 p. 472215 λέγει δὲ περὶ ἀνα-
πνοῆς καὶ Eun., οὐ μέντοι τίνος γ᾽ ἕνεχα οὐδὲ neol πάντων τῶν ζώιων οὐδὲν
ποιεῖ δῆλον εἴτε ἀναπνέουσιν εἴτε μή. καὶ περὶ τῆς διὰ τῶν μυχτήρων ἀναπνοῆς
λέγων (v.4) οἴεται καὶ περὶ τῆς χυρίας λέγειν ἀναπνοῆς... 4185 1 γίνεσϑαι δέ φησι
τὴν ἀναπνοὴν καὶ ἐχπνοὴν διὰ τὸ φλέβας εἶναί τινας, ἐν αἷς ἔνεστι μὲν αἷμα,
οὐ μέντοι πλήρεις εἰσὶν αἵματος (ν. 1), ἔχουσι δὲ πόρους εἰς τὸν ἔξω ἀέρα,
τῶν μὲν τοῦ σώματος μορίων ἐλάττους, τῶν δὲ τοῦ ἀέρος μείζους. διὸ τοῦ
αἵματος πεφυχότος κινεῖσϑαι ἄνω καὶ χάτω, χάτω μὲν φερομένου εἰσρεῖν τὸν
ἀέρα χαὶ γίνεσϑαι ἀναπνοήν, ἄνω δ᾽ ἰόντος ἐχπίπτειν ϑύραζε χαὶ γίνεσθαι
τὴν ἐχπνοήν, παρεικάζων τὸ συμβαῖνον ταῖς χλεψύδραις. "ode --- ὀπίσσω᾽

ὧδε δ᾽ dvasıyel πάντα χαὶ ἐχτίνεῖ᾽ πᾶσι λίφαιμοι
σαρχῶν σύριγγες πύματον χατὰ σῶμα τέτανται,
χαί σφιν ἔπὶ στομίοις πυχναῖς τέτρηνται ἄλοξιν
δινῶν ἔσχατα τέρϑρα διαμτηιερές, ὥστε φόνον μέν

ὅ χεύϑειν, αἰϑέρι δ᾽ εὐπορίην διόδοισι τετμῆσϑαι.
ἔνϑεν ἔτιευϑ᾽ ὅττόταν μὲν ἀπαΐξηι τέρεν αἷμα,
αἰϑὴρ “παφλάζων καταΐσσεται οἴδματι μάργωι,
εὖτε δ᾽ ἀναϑρώισχηι, πάλιν ἐχπνέει, ὥσσιερ ὅταν παῖς
χλειψύδρηιν παίζηισι διειχιετέος χαλχοῖο᾽

10 εὖτε μὲν αὐλοῦ σπτορϑμὸν Er εὐειδεῖ χερὶ ϑεῖσα
εἰς ὕδατος βάπτηισι τέρεν δέμας ἀργυφέοιο,
οὐδ᾽ ἔτ᾽ ἐς ἄγγοσδ᾽ ὄμβρος ἐσέρχεται, ἀλλά μιν εἴργει
ἀέρος ὄγχος ἔσωϑε σπιεσὼν ἐττὶ τρήματα συχνά,
εἰσόχ᾽ ἀπτοστεγάσηι τυυχινὸν δόον᾽ αὐτὰρ ἔπειτα

100. Also atmet alles ein und aus. Blutarme Röhren von Fleisch
sind bei allen über die Oberfläche des Körpers hin gespannt, und an
ihren Mündungen ist die äusserste Oberfläche der Haut mit vielen
Ritzen durchbohrt, so dass zwar das Blut (5) drinnen bleibt, der Luft
aber durch die Öffnungen freier Zutritt gewährt ist. Wenn nun dann das
dünne Blut von hier abströmt, so stürmt die Luft brausend in rasen-
dem Schwalle nach, wenn es dagegen zurückspringt, so fährt die Luft
wieder heraus, wie wenn ein Mädchen mit einer Wasseruhr aus glänzen-
dem Erze spielt. (10) Solange es die Mündung des Halses gegen die zier-
liche Hand gedrückt hält und so die Uhr in den weichen Stoff des
silbernen Wassers eintaucht, tritt das Nass nicht mehr in das Gefäss ein,
sondern die Wucht der Luft, die von innen auf die zahlreichen Löcher
(des Bodens) fällt, hält es zurück, bis es durch Abdecken den verdichteten
Luftstrom befreit. Dann aber tritt das entsprechende Maass Wasser

7

B. FR. 99—101. ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩΣ 211

15 πνεύοματο ἐλλείσεοντος ἐσέρχεται αἴσιμον ὕδωρ.
ὡς δ᾽ αὔτως, ὅϑ᾽ ὕδωρ μὲν ἔχηι χάτα βένϑεα χαλκοῦ
πορϑμοῦ χωσϑέντος βροτέωι χροὶ ἠδὲ σπόροιο,
αἰϑὴρ δ᾽ ἐχτὸς ἔσω λελιημένος ὄμβρον ἐρύχει
ἀμφὶ χσύλας ἰσϑμοῖο δυσηχέος, ἄχρα χρατύγων,

20 εἰσύχε χειρὶ μεϑῆι᾽ τότε δ᾽ αὖ πάλιν, Euniakıw ἢ στρίν,
πνεύματος ἐμπίπτοντος ὑπεχϑέει αἴσιμον ὕδωρ.
ὡς δ᾽ αὔτως τέρεν αἷμα χλαδασσόμενον διὰ γυίων
Öreröre μὲν παλίνορσον ἀτταΐξειε μυχόνδε,
αἰϑέρος εὐθὺς δεῦμα χατέρχεται οἴδματι ϑῦον,

25 εὖτε δ᾽ ἀναϑρώισχηι, στάλιν ἐχτυνέει, ἶσον ὀτιίσσω.

101 [300 K., 812 (818) St.] 1.2 Prur. de curios. 11 p. ὅ20 καὶ χαϑάπερ οἱ
χυνηγοὲ τοὺς σχύλαχας οὐχ ἐῶσιν ἐχτρέπεσϑαι καὶ διώκειν πᾶσαν ὀδμήν, ἀλλὰ
τοῖς ῥυτῆρσιν ἕλκουσι καὶ ἀναχρούουσι χαϑαρὸν αὐτῶν φυλάττοντες χαὶ ἄχρα-
τον τὸ αἰσϑητήριον ἐπὶ τὸ οἰχεῖον ἔργον, ἵν᾿ εὐτονώτερον ἐμφύηται τοῖς ἴχνεσι
“τέρματα -- ἐρευνῶν᾽, οὕτω κτλ. DERS. quaest. nat. 23 p. 91TE πότερον αἱ
κύνες, ὥς φησιν ὃ Ἐ. «κέμματα — ἐρευνῶσαι᾽ τὰς ἀπορροὰς ἀναλαμβά-
γουσιν, ἃς ἐναπολείπει τὰ ϑηρία τῆι ὕληι, ταύτας de τοῦ ἔαρος ἐξαμαυ-
ροῦσι καὶ συγχέουσιν αἱ πλεῖσται τῶν φυτῶν καὶ τῶν ὑλημάτων ὀσμαί κτλ.

2 Auzx.q.f. problem. III 102 (p. 22, 7 Usen.) zur Aporie διὰ τί αἱ κύνες οὐκ
ὀσφραίνουσι τῶν ἰχνῶν, ὅταν ἀποϑάνηι δασύπους: ζῶντος μὲν οὖν διὰ τὸ συ-
»εχῆ εἶναι τὴν ὀσμὴν ἀπὸ τοῦ ϑηρίου αἰσϑάνονται, τεϑνεῶτος δὲ πέπαυται
ῥέουσα" οὐ γὰρ καταλείπει, ὥσπερ ᾿Βμπεδοκλῆς, ὡς “ἀπέλειπε -- περιποία᾽

οὐχ οἷόν τε γὰρ διασπᾶσϑαι τὴν ὀσμὴν οὐδὲ τὴν χρόαν, αλλ᾽ ὅταν ἀποϑάνηι
χαχεῖνα [die riechenden Partikeln] χαὲ αὐτὴ [die Witterung] ἔφϑαρται.

χέρματα Imosiwv μελέων μυχτῆρσιν ἐρευνῶν
{πνεύματά 9) ὅσσ᾽ ἀπτέλεισιε ττοδῶν ἁτταλῆι σπιερὶ molar...

ein, (15) da die Luft eine Lücke lässt. Ebenso ist es, wenn Wasser
nur den Bauch des Erzes füllt und der Hals und die Mündung mit
der menschlichen Haut verstopft ist und die Luft, die von aussen
nach innen strebt, das Nass an den Ausgang des engen, dumpf gur-
gelnden Halses zurückdrängt, indem sie die Spitze (des Halses) besetzt
hält, (20) bis es (das Mädchen) sie mit der Hand freigiebt. Dann
strömt wieder, umgekehrt wie vorher, das entsprechende Maass Wasser
unten aus, während die Luft eindringt. So ist es auch mit dem dünnen
Blut, das durch die Glieder jagt: wenn es rückwärts gewandt nach dem
Innern abströmt, so dringt sofort der Luftstrom in wogendem Schwalle
hinab, wenn es dagegen zurückspringt, so fährt die Luft den gleichen
Weg wieder heraus.

101. Die von den Gliedern des Wildes zurückgebliebenen Teilchen
mit den Nasen erschnüffelnd und die Witterung, die ihr Fuss im zarten
Grase zurückgelassen,

14*

212 21. EMPEDOKLES

102 [301 K., 314 5:1 ΤΉΒΟΡΗΚ. de sens. 22 [D. 505] vgl. A 86 8. 179, 39

ὧδε μὲν οὖν χινοιῆς ve λελόγχασι πάντα χαὶ ὀσμῶν.

105 [312 K., 195 St.] Sımer. Phys. 331,10 (τύχῃ des Emp.) χαὶ πολλὰ ἄν
τις εὕροι ἐκ τῶν Ἐμπεδοχλέους Φυσικῶν τοιαῦτα παραϑέσϑαι ὥσπερ καὶ τοῦτο"
τῆιδε μὲν οὖν ἰότητι Τύχης epodvnxev ἅτταντα.

‚104 [314 K., 196 St.] Smer. Phys. 331,13 [nach fr. 103] χαὶ μετ᾽ ὀλίγον
[ολίγα ἘΠ᾿

χαὶ x ὅσον μὲν ἀραιότατα ξυνέχυρσε πεσόντα.

105 [315—317 K., 327—329 5.1 PoRPHYR. de Styge ap. Stob. 60].1 49, 53
p. 424,14 W. 'E. τε οὕτω φαίνεται ὡς ὀργάνου πρὸς σύνεσιν τοῦ αἵματος ὃν-
τος λέγειν ᾿ αἵματος ---νδημα᾽ vgl. A 84 (8. 116, 31). 86 (8. 177, 35)

αἵματος ἔν τιδλάγεσσι τεϑραμμένη ἀντιϑορόντος,
τῆι TE νόημα μάλιστα χικλήσχεται ἀνϑρώποισιν᾽
αἷμα γὰρ ἀνϑρώτιοις 7reoindodıdv ἐστι νόημα.

106 [818 K., 880 St.] Arıst. de anima Γ 4.427221 οἵ γε ἀρχαῖοι τὸ φρο-
velv χαὶ τὸ αἰσϑάνεσϑαι ταὐτὸν εἶναί φασιν, ὥσπερ καὶ 'E. εἴρηκε πρὸς --
ἀνθρώποισιν χαὶ ἐν ἄλλοις ᾿ ὅϑεν -- παρίσταται (fr. 108) Metaph. T5.
1009 21 Ἐ. μεταβάλλοντας τὴν ἕξιν μεταβάλλειν φησὶ τὴν φρόνησιν πρὸς --
ἀνθρώποισιν". καὶ ἐν ἑτέροις δὲ λέγει ὅτι ὅσσον — παρίστατο᾽

7005 πταρδὸν γὰρ μῆτις ἀέξεται ἀνϑώποισιν.

107 [324. 325 K., 336. 337 St.] ΤΉΞΒΟΡΗΚΒ. de sensu 10 [A 86 S. 177, 34]

ἐχ τούτων {γὰρ) πάντα sreschyaoıv ἁρμοσϑέντα
χαὶ τούτοις φρονέουσι καὶ ἧδοντ᾽ ἠδ᾽ ἀνιῶνται.

108 [319. 320 K., 381. 882 St] Arısr. Metaph. T 5. 1009» 18 [vgl. zu fr. 106]
χαὶ ἐν ἑτέροις δὲ λέγει ὅτι “ὅσσον — παρίστατο᾽ de anima T 3. 4273 24
[vgl. zu fr. 106] χαὶ ἐν ἄλλοις .ὅϑεν σφίσιν — napioraraı. PHıror.
z. ἃ. St. 486,13 ὁ γὰρ Ἐ. τὰς διαφορὰς τῶν ὀνειράτων λέγων φησὶν ὅτι ἐχ
τῶν καϑ'᾽ ἡμέραν ἐνεργημάτων αἱ “γνυχτεριναὶ γίνονται φαντασίαι" ταύτην δὲ τὴν
φαντασίαν φρόνησιν καλεῖ ἐν οἷς φησιν .ῶϑεν --- παρίσταται vgl. 487,1;

102. So hat alles Odem und Gerüche erhalten.

103. So sind alle Wesen durch den Willen des Zufalls mit Bewusst-
sein begabt.

104. Und so weit gerade die leichtesten Körper bei ihrem Falle zu-
zammenstiessen.

105. In den Fluten des Blutes, das ihm entgegenspringt, nährt sich
das Herz, wo ja gerade das vorzüglich sitzt, was bei den Menschen
Denkkraft heisst. Denn das um das Herz mwallende Blut ist den Men-
schen die Denkkraft.

106. Nach dem jeweiligen körperlichen Verhältnis wächst den Men-
schen der Verstand.

107. Denn aus ihnen (den Elementen) ist alles zusammengefügt und
angepasst und mit ihnen denken, freuen und ärgern sie sich.

B. FR. 102—110. ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩΣ 213

SImpL. z. ἃ. St. 202, 30 za τὸ φρονεῖν ἐν τοῖς ὀνείροις ἀλλοῖα παρί-
oraraı χτλ.;

ὅσσον (δ᾽) ἀλλοῖοι μετέφυν, τόσον ἄρ σφισιν αἰεί

χαὶ τὸ φρονεῖν ἀλλοῖα παρίσταται... ν ᾿

109 [321—323 K., 333—335 St] 1-8 Arıst. de anima A 2. 404} 8 ὅσοι ὁ
ἐπὶ τὸ γινώσχεϊν χαὶ τὸ αἰσϑάνεσϑαι τῶν ὄντων [scil. ἀπέβλεψαν), οὗτοι δὲ
λέγουσι τὴν ψυχὴν τὰς ἀρχάς, οἱ μὲν πλείους ποιοῦντες οἱ δὲ μίαν ταύτην,
ὥσπερ Ἐ. μὲν ἐκ τῶν στοιχείων πάντων, εἶναι δὲ χαὶ ἕχαστον ψυχὴν τούτων
λέγων οὕτω" ᾿γαίηι -- λυγρῶι᾽ Metaph. Β 4. 1000» ὅ ἡ δὲ γνῶσις τοῦ ὁμοίου
τῶι ὁμοίωι “yalmı μὲν γάρ, φησί, γαῖαν — Avyooı.

γαίηιν μὲν γὰρ γαῖαν ὀττώτιαμεν, ὕδατι δ᾽ ὕδωρ,
αἰθέρι δ᾽ αἰϑέρα δῖον, ἀτὰρ “τυρὶ ττῦρ ἀίδηλον,
στοργὴν δὲ στοργῆι, νεῖχος δέ τε veixei λυγρῶι.

110 [222—231 St] 1—10 Hıpror. ref. VII 29 p. 261 τοιαύτη τις ἡ κατὰ τὸν
Ἐμπεδοκλέα ἡμῖν ἡ τοῦ κόσμου γένεσις καὶ φϑορὼὰ zal σύστασις ἐξ ἀγαϑοῦ καὶ χα-
χοῦ συνεστῶσα φιλοσοφεῖται. εἶναι δέ φησι χαὶ νοητὴν τρίτην τινὰ δύναμιν ἣν zul
ἐχ τούτων ἐπινοεῖσϑαι δύνασθαι, λέγων ὧδέ πως “el γὰρ --- aloav’... 80
Ρ. 253 (gegen Mareion) τοὺς ᾿Εμπεδοχλέους λανϑάνεις διόάσχων χαϑαρμούς
ενν λύεις τοὺς ὑπὸ τοῦ ϑεοῦ συνηρμοσμένους γάμους τοῖς Ἐμπεδοχλέους ἀχο-
λουϑῶν δόγμασιν, ἵνα σοι φυλαχϑῆι τὸ τῆς φιλίας ἔργον ἕν ἀδιαίρετον. διαιρεῖ
γὰρ ὁ γάμος κατὰ Ἐμπεδοχλέα τὸ ἕν καὶ ποιεῖ πολλά, χαϑὼς ἀπεδείξαμεν
10 ibid. ΥἹ 12 p. 165 (nach fr. 109) πάντα γάρ, φησίν (Simon), ἐνόμιζε (Empe-
dokles) τὰ μέρη τοῦ πυρὸς τὰ δρατὰ καὶ τὰ ἀόρατα φρόνησιν ἔχειν καὶ
νώματος αἶσαν. Sext. adv. math. VIII 286 Eur. ἔτι παραδοξότερον πάντα
ἠξίου λογικὰ τυγχάνειν χαὶ οὐ ζῶια μόνον ἀλλὰ καὶ φυτὰ ῥητῶς γράφων
παντα -- αἰσαν᾽

δὲ γάρ χέν σφ᾽ ἀδινῆισιν ὑττὸ πραπίδεσσιν ἐρείσας
εὐμενέως χαϑαρῆισιν ἐχτοτιτεύσηις μελέτηισιν,
ταῦτά τέ σοι μάλα πάντα δι᾿ αἰῶνος χιαρέσονται,
ἄλλα τὸ nohl ἀπὸ τῶνδ᾽ ἐχτήσεαι᾽ αὐτὰ γὰρ αὔξει
5 ταῦτ᾽ εἰς ἦϑος ἕχαστον, ὅπτην φύσις ἐστὶν ἑχάστωι.
ee u τοὺς τ ὃ a ne rlie

108. Nach dem Maasse wie sich die Menschen (am Tage überhaupt)
ändern, so fällt es ihnen (nachts) bei auch ihre Gedanken zu ändern.

109. Denn mit unserem Erdstoff erblicken wir die Erde, mit unserem
Wasser das Wasser, mit unserer Luft die göttliche Luft, mit unserem
Feuer endlich das vernichtende Feuer; mit unsrer Liebe ferner die Liebe
(der Welt) und ihren Hass mit unserem traurigen Hasse.

110. Wenn Du nämlich auf Deinen festen Geist gestützt wohlge-
sinnt mit reinem Bemühen sie (die Lehren des Meisters ?) betrachtest,
so werden Dir nicht nur diese allesamt für ewige Zeit zu Gebote stehen,
nein, Du wirst auch noch viel anderes daraus gewinnen. Denn es wächst
von selbst (5) dieser Schatz in Deinen inneren Kern hinein, wo eines

214 21. EMPEDOKLES

δὲ δὲ σύ γ᾽ ἀλλοίων ἐπορέξεαι, οἷα χατ᾽ ἄνδρας
μυρία δειλὰ “τέλονται ἅ τ᾿ ἀμβλύνουσι μερίμνας,
ἦ σ᾽ ἄφαρ ἐκχλείνψουσι ττεριτυλομένοιο χρόνοιο
σφῶν αὐτῶν ποϑέοντα φίέλην ἐπὶ γένναν ἱχέσϑαι"

10 πάντα γὰρ ἴσϑι φρόνησιν ἔχειν χαὶ νώματος αἶσαν.

111 [424—428 K., 24--32 St] 1--9 Laxer. Diog. VII 59 [A 1 3. 157, 19]
3—5 Crem. Strom. VI 30 p. 754 Pott. Ἐ. τε ὃ ᾿ἀχραγαντῖνος χωλυσανέμας ἐπε-
κλήϑη ... διὸ καὶ αὐτὸς ἐν τοῖς ἔπεσι γράφει ᾿ παύσεις --- ἐπάξεις᾽

φάρμαχα δ᾽ ὅσσα γεγᾶσι χαχῶν χαὶ γήραος ἄλχαρ
χξύσηι, ἐτίεὶ μούνωι σοὶ ἐγὼ χρανέω τάδε πάντα.
παύσεις δ᾽ ἀκαμάτων ἀνέμων μένος οἵ T ἐπὶ γαῖαν
ὀρνύμενοι σινοιαῖσι χαταφϑινύϑουσιν ἀρούρας"

5 χαὶ πάλιν, ἢν ἐθέληισθϑα, πιαλίντιτα τινεύματ(α) ἐπάξεις"
ϑήσεις δ᾽ ἐξ ὄμβροιο χελαινοῦ χαίριον αὐχμόν
ἀνθρώποις, ϑήσεις δὲ χαὶ ἐξ αὐχμοῖο ϑερείου
ὁεύματα δενδρεόθρετιτα, τά τ᾽ αἰϑέρι ναιήσονται,
ἄξεις δ᾽ ἐξ Aldao χκαταφϑιμένου μένος ἀνδρός.

KAOAPMOLI

112 [389—400 K., 352—363 St] 1.2. 4—11 Laerr. VII 62 (A 1 S. 157, 33
und $ 54 A 1 8. 156, 14) ὅτι δ᾽ ἦν ᾿ἀχραγαντῖνος ἐχ Σικελίας αὐτὸς ἐναρ-
χόμενος τῶν Καϑαρμῶν φησιν" ὦ φίλοι --- πόλεως" 3 Diopor. XIII 83
10. 12 Crem. Strom. ΥἹ 80 p. 754P. (nach fr. 111,5) παραχολουϑεῖν τε αὑτῶι
ἔλεγεν τοὺς μὲν μαντοσυνῶν χεχρημένους τοὺς δ᾽ ἐπὶ νοῦσον σιδηρὸν
δὴ χαλεποῖσι πεπαρμένους (sol).

Jeden Eigenart ruht. Willst Du aber nach anderen Schätzen trachten,
wie sie so bei den Menschen im Schwange sind, unzählige, armselige,
die das Nachdenken abstumpfen, wahrlich dann werden sie Dich bald
im Umlauf der Zeiten im Stiche lassen. Denn sie sehnen sich danach
zu ihrem eignen, angestammten Urgeschlecht zurückzukehren. Denn
wisse nur, alles hat Bewusstsein und seinen Anteil am Denken.
111. Alle Gifte wirst Du kennen lernen, die geschaffen sind Krankheit
und Alter zu bannen; denn Dir allein will ich dies alles erfüllen. Stillen
sollst Du ferner der unermatteten Winde Gewalt, die gegen die Erde los-
brechen und mit ihrem Wehen die Fluren vernichten, und umgekehrt sollst
Du, wenn es Dir beliebt, die Winde zum Ausgleich herbeirufen können.
Kehren sollst Du den dunkeln Regen in Trocknis, gedeihlich den Menschen,
kehren sollst Du aber auch wieder die sommerliche Trocknis in baum-
ernährende Güsse, die dem Himmel entströmen; zurückführen sollst Du
endlich aus dem Hades gestorbene Manneskraft.

B. FR. 110—111. ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩΣ. 112—114. KABAPMOI 215

ὦ φίλοι, ol μέγα ἄστυ κατὰ ξανϑοῦ Argayavrog
γαίετ᾽ ἀν᾽ ἄχρα πόλεος, ἀγαϑῶν μελεδήμονες ἔργων,
ξείνων αἰδοῖοι λιμένες χαχότητος ἄπειροι,
χαίρετ᾽" ἐγὼ δ᾽ ὑμῖν ϑεὸς ἄμβροτος, οὐχέτι ϑνητός
πωλεῦμαι μετὰ πᾶσι τετιμένος, ὥστίερ ἔοιχα,.
ταινίαις τε σπιερίστεττος στέφεσίν TE ϑαλείοις"
τοῖσιν ἅμ᾽ (εὖτ᾽) ἂν ἵχωμαι ἐς ἄστεα τηλεϑάοντα,
ἀνδράσιν ἠδὲ γυναιξί, σεβίζομαι" οἱ δ᾽ ἅμ᾽ ἕπονται
μυρίοι ἐξερέοντες, ὅττην πρὸς κέρδος ἀταρπός,
10 οἱ μὲν μαντοσυνέων χεχρημένοι, οἱ δ᾽ ἐπὶ νούσων

scavrolwv ἐπύϑοντο χλύειν εὐηχέα βάξιν

δηρὸν δὴ χαλεττοῖσι τιδτταρμένοι (ἀμφὶ μόγοισινλ).
113 [401. 402 K., 364. 365 St.] Sexr. adv. math. 1 802 (nach fr. 112, 5)

ἀλλὰ τί τοῖσδ᾽ ἐτείχειμ᾽ ὡσεὶ μέγα χρῆμά τι πράσσων,

δὲ ϑνητῶν τιερίειμι πτολυφϑερέων ἀνϑρώπων;
114 [407—409 K., 366—368 St.] CLem. Strom. V 9 p. 648 Pott.

ὦ φίλοι, οἶδα μὲν οὕνεχ᾽ ἀληϑείη πάρα μύϑοις,

οὗς ἐγὼ ἐξερέω" μάλα δ᾽ ἀργαλέη (ἣν γε τέτυχται
ἀνδράσι χαὶ δύσζηλος ἐπὶ φρένα πίστιος ὁρμή.

oa

SÜHNELIED.

112. Ihr Freunde, die ihr die grosse Stadt bewohnt, die am gelb-
lichen Akragas sich hinabzieht, nahe dem Burgberg, ihr Pfleger treff-
licher Werke, ehrwürdiger Hort der Fremdlinge sonder Falsch, seid mir
gegrüsst. Ich aber wandle jetzt als unsterblicher Gott, nicht mehr als
Sterblicher vor Euch; (5) man ehrt mich als solchen allenthalben, wie
es sich für mich gebührt, indem man mir Tänien ums Haupt flicht und
blühende Kränze. Sobald ich mit diesen Anhängern, Männern und
Frauen, die blühenden Städte betrete, betet man mich an, und Tausende
folgen mir nach, um zu erkunden, wo der Pfad zum Heile führe. (10) Die
einen wünschen Orakel, die anderen fragen wegen mannigfachen Krank-
heiten nach, um ein heilbringendes Wörtlein zu hören; denn zu lange
schon winden sie sich in bohrenden Schmerzensqualen.

113. Doch was red’ ich hierüber noch viel, als ob ich etwas grosses
vollführe? Bin ich doch mehr als sie, die sterblichen, vielfachem Ver-
derben geweihten Menschen!

114. OÖ meine Freunde! Ich weiss zwar, dass Wahrheit den Worten
die ich künden werde, innewohnt; doch mühsam ist sie den Menschen zu
erringen, und schwer nur dringt das heisse Bemühn um den Glauben
in die Seele.

216 21. EMPEDOKLES

115 [1—7. 13. 14. 19—11 K., 369—382 50. 13. 14. 4—12. 1. 2 Hıpror,
Ref. VII 29 p. 249 χαὶ τοῦτό ἐστιν ὃ λέγει περὶ τῆς ἑαυτοῦ γεννήσεως ὃ Ἐ.
Tor — ἀλήτης᾽ (18), τουτέστι ϑεὸν χαλῶν τὸ ἕν χαὶ τὴν ἐχείνου ἑνότητα
ἐν ὧι ἦν πρὶν ὑπὸ τοῦ Νείχους ἀποσπασϑῆναι χαὶ γενέσϑαι ἐν τοῖς πολ-
λοῖς τούτοις τοῖς χατὰ τὴν τοῦ Νείχους διαχόσμησιν" “Nelxei, γάρ φησι,
(μαινομένωι πίσυνος), μαινόμενον χαὶ τεταραγμένον zul ἄστατον
τὸν δημιουργὸν τοῦδε τοῦ x00uov ὃ E. ἀποχαλῶν. αὕτη γάρ ἐστιν ἡ χατα-
δίχη καὶ ἀνάγκη τῶν ψυχῶν, ὧν ἀποσπᾶι τὸ Νεῖκος ἀπὸ τοῦ ἑνὸς χαὶ δη-
μιουργεῖ χαὶ ἐργάζεται λέγων τοιοῦτόν τινα τρόπον" “ὃς zul ἐπίορκον --
βίοιο᾽ (A. 5), δαίμονας τὰς ψυχὰς λέγων. μακραίωνας, ὅτι εἰσὶν ἀϑά-
varoı χαὶ μακροὺς ζῶσιν αἰῶνας" “τρὶς -- ἀλάλησϑαι᾽ (6), μάκαρας χαλῶν
τοὺς συνηγμένους ὑπὸ τῆς Φιλίας ἀπὸ τῶν πολλῶν εἰς τὴν ἑνότητα τοῦ κόσμου τοῦ
vonrov. τούτους οὖν φησιν ἀλάλησϑαι zul φυομένους -- κελεύϑους᾽ {1:8}
ἀργαλέας --- κελεύϑους. ἀργαλέας χελεύϑους φησὶν εἶναι τῶν ψυχῶν
τὰς εἰς τὰ σώματα μεταβολὰς καὶ μεταχοσμήσεις. τοῦτ᾽ ἔστιν ὃ λέγει ἡ ἀργα-
λέας--κελεύϑους (8). μεταλλάσσουσι γὰρ αἵ ψυχαὶ σῶμα ἐκ σώματος, ὑπὸ
τοῦ Νείχους μεταβαλλόμεναι καὶ κολαζόμεναι, καὶ οὐχ ἐώμεναι μένειν εἰς τὸ
ἕν. ἀλλὰ χολάζεσϑαι ἐν πάσαις χκολάσεσιν ὑπὸ τοῦ Νείχους τὰς ψυχὰς μετα-
βαλλομένας σῶμα ἐκ σώματος" αἰϑέριον γε, φησί, μένος -- πάντες (9---13).
αὕτη ἐστὲν ἡ κόλασις ἣν κολάζει ὃ δημιουργός καϑάπερ χαλχεύς τις μεταχο-
σμῶν σίδηρον καὶ ἐκ πυρὸς εἰς ὕδωρ μεταβάπτων᾽ πῦρ γάρ ἐστιν ὃ αἰϑήρ,
ὅϑεν εἰς πόντον μεταβάλλει τὰς ψυχὰς ὃ δημιουργύς, χϑὼν δὲ ἡ KL ὅϑεν
φησίν ᾿ἐξ ὕδατος εἰς γῆν, ἐχ γῆς δὲ εἰς τὸν ἀέρα, τουτέστιν ὃ λέγει γαῖα δ᾽
ἐς αὐγὰς ἡελί ου — πάντες (10---12). μισουμένας οὖν τὰς ψυχὰς Ὁ» συνάγει
ἡ Φιλία ἀγαϑή τις οὖσα καὶ χατοιχτείρουσα τὸν στεναγμὸν αὐτῶν χαὶ τὴν
ἄταχτον χαὶ πονηρὰν τοῦ Νείχους τοῦ μαινομένου χατασχευὴν ... διὰ
τὴν τοιαύτην οὖν τοῦ ὀλεϑρίου Νείχους διακόσμησιν τοῦδε τοῦ μεμερισμένου
χόσμου πάντων ἐμψύχων ὃ ᾿Εμπεδοκλῆς τοὺς ἑαυτοῦ μαϑητὰς ἀπέχεσϑαι παρα-
χαλεῖ᾽ εἶναι γάρ φησι τὰ σώματα τῶν ζώιων τὰ ἐσϑιόμενα ψυχῶν χεχο-
λασμένων οἰχητήρια. χαὶ ἐγχρατεῖς εἶναι τοὺς τῶν τοιούτων λόγων ἀχρο-
ὠμένους τῆς πρὸς γυναῖχα ὁμιλίας διδάσχει, ἵνα μὴ συνεργάζωνται χαὶ
συνεπιλαμβάνωνται τῶν ἔργων, ὧν ἀηθεθυρ ες τὸ Νεῖχος τὸ τῆς Φιλίας ἔργον
λῦον ἀεὶ χαὶ διασπῶν" τοῦτον εἶναί φησιν ὁ ᾿Εμπεδοχλῆς νόμον μέγιστον τῆς
τοῦ παντὸς διοικήσεως λέγων ὧδέ πως" “ἔστιν ---ἰ δ ρκοις᾽ (1. 2), ἀνάγχην
χαλῶν τὴν ἐξ ὃ ἑνὸς εἰς πολλὰ κατὰ τὸ Νεῖχος χαὶ ἐκ πολλῶν εἰς ἕν κατὰ τὴν
Φιλίαν μεταβολήν. ϑεοὺς δέ, ὡς ἔφην, τέσσαρας μὲν ϑνητούς, πῦρ ὕδωρ γῆν
ἀέρα, δυο δὲ ἀϑανάτους, ἀγεννήτους, πολεμίους ὃ ξαυτοῖς διὰ παντός, τὸ Νεῖχος χαὶ
τὴν Φιλίαν. 1.3.5. 6.13 Pzur. de exil. 17 p. 6070 ὁ ὁ δ᾽ Ἐ. ἐν ἀρχῆι τῆς φι-
λοσοφίας προαναφωνήσας “ἔστιν -- ἀλήτης οὐχ {(ὅπως) ἑαυτόν, ἀλλ᾿ ἀφ᾽
ἑαυτοῦ πάντας ἀποδείχνυσι μετανάστας ἐνταῦϑα καὶ ξένους καὶ φυγάδας ἡμᾶς
ὄντας. . φεύγει 806. 7 ψυχή] καὶ πλανᾶται ϑείοις ἐλαυνομένη δόγμασι καὶ
νόμοις. 13. 14 Prortm. Enn. IV 8,1 [daraus Aeneas Gaz. Theophr. p.5 und
7 ed. Paris 1886] E. τε εἰπὼν ἁμαρτανούσαις »όμον εἶναι ταῖς ψυχαῖς πεσεῖν
ἐνταῦϑα καὶ αὐτὸς ᾿φυγὰ ς ϑεόϑεν᾽ γενόμενος ἥκειν πίσυνος μαινομένωι
Νείκει τοσοῦτον παρεγύμνου ὅσον καὶ Πυϑαγόρας οἶμαι καὶ οἱ ἀπ᾽ ἐχείνου
ἠινίττοντο περί τε τούτου περί τε πολλῶν ἄλλων. Prarons Imitation A 99
S. 181, 41

B. FR. 115. 116. KABAPMOI 217

ἔστιν Avdyans χρῆμα, ϑεῶν ψήφισμα παλαιόν,
ἀίδιον, σπ“λατέεσσι χατεσφρηγισμένον ὅρχοις"

εὖτέ τις ἀμτιλαχίηισι φόνων φίλα γυῖα μιήνηι,
(Νείχεϊ 3°) ὅς x(e) ἐπτίορχον ἁμαρτήσας ἐπομόσσηι,
δαίμονες οἵτε μαχραίωνος λελάχασι βίοιο,

τρίς μιν μυρίας ὧρας ἀπὸ μάχαρων ἀλάλησϑαι,
pvousvovg παντοῖα διὰ χρόνου εἴδεα ϑνητῶν
ἀργαλέας βιότοιο μεταλλάσσοντα χελεύϑους.
αἰϑέριον μὲν γάρ σφε μένος πόντογνδε διώχει,

10 sedvrog δ᾽ ἐς χϑονὸς οὖδας ἀπέπτυσε, γαῖα δ᾽ ἐς αὐγὰς
ἠελίου φαέϑοντος, ὃ δ᾽ αἰϑέρος ἔμβαλε δίναις"
ἄλλος δ᾽ ἐξ ἄλλου δέχεται, στυγέουσι δὲ πάντεο.
τῶν χαὶ ἐγὼ νῦν εἰμι, φυγὰς ϑεόϑεν καὶ ἀλήτης,
Neixei μαινομένωι πίσυνος.

116 [69 K., 232 St] Prur. Quaest. conv. ΙΧ ὅ p. 7146 Ο ὁ δὲ Πλάτων dro-
πος, ταῖς μὲν aıdloıs χαὶ Yeloıg περιφοραῖς ἀντὲ τῶν Μουσῶν τὰς Σειρῆνας
ἐνιδρύων οὐ πάνυ φιλανθρώπους οὐδὲ χρηστοὺς δαίμονας, τὰς δὲ Μούσας ῇ
παραλείπων παντάπασιν ἢ τοῖς τῶν Μοιρῶν ὀνόμασι προσαγορεύων zul χαλῶν
ϑυγατέρας ᾿Ανάγχης. ἄμουσον γὰρ ᾿ἀνάγχη, μουσικὸν δὲ ἡ Πειϑώ, καὶ Μοῦσα
ἡ φιλόδημος οὖσα [μούσαις φιλοδαμοῦσα die Hds.] πολὺ μᾶλλον τῆς Ἔμπε-
δοχλέους άριτος

στυγέδι δύστλητον Avayınv.

117 [380. 381 K., 383. 384. St.] Laerr. VII 77 [Α 1 ΒΚ. 161, 4]

ἤδη γάρ wor’ ἐγὼ γενόμην χοῦρός τε χόρη τὲ

ϑάμνος τ᾽ οἰωνός τε καὶ ἔξαλος ἔλλοττος ἐχϑύς.
EEE SE Fire
115. Es giebt einen Spruch des Schicksals, einen uralten, ur-

ewigen Götterbeschluss, der mit breiten Schwüren versiegelt ist: wenn
einer seine Hände mit Mordblut befleckt in Sündenverstriekung, wer
ferner im Gefolge des Streites einen Meineid schwört (5) aus der Zahl
der Dämonen, die ein ewig langes Leben erloost haben, die müssen dreimal,
zehntausend Jahre fernab von den Seligen schweifen und des Lebens müh-
selige Pfade wechseln, um im Laufe der Zeit unter allen möglichen Ge-
stalten sterblicher Geschöpfe geboren zu werden. Denn der Luft Macht
jagt sie zum Meere, (10) das Meer speit sie auf den Erdboden aus, die
Erde zu den Strahlen der leuchtenden Sonne, und diese wirft sie in
die Wirbel der Luft. Einer nimmt sie vom andern auf, und allen sind
sie verhasst. Zu’ diesen gehöre jetzt auch ich, ein von Gott Gebannter
und Irrender, da ich dem rasenden Streite vertraute,

116. Die Charis hasst die unerträgliche Notwendigkeit.

117. Ich war bereits einmal Knabe, Mädchen, Strauch, Vogel und
flutenttauchender, stummer Fisch.

ot

218 21. EMPEDOKLES

118 [13 K., 385 51 ὅταν. Strom. III 14 p. 516 Ρ. δῆλος δὲ αὐτῶι (Heraklit)
συμφερόμενος καὶ Ἐμπεδοχλῆς λέγων ᾿κλαῦσαά τε---χῶρον᾽ vgl. Sexr. adv.
math. XI 96 ἀλλ᾽ εἰώϑασί τινες τῶν ἀπὸ τῆς ᾿Επιχούρου αἱρέσεως [? Hermar-
chos] ... λέγειν ὅτι φυσικῶς καὶ ἀδιδάχτως τὸ ζῶιον φεύγει μὲν τὴν ἀλγη-
δόνα, διώχει δὲ τὴν ἡδονήν᾽ γεννηϑὲν γοῦν zal μηδέπω τοῖς κατὰ δόξαν δου-
λεῦον ἅμα τῶι ῥαπισϑῆναι ἀσυνήϑει ἀέρος ψύξει ἔχλαυσέ τε καὶ ἐκώχυ-
σεν. 8. Luck. V 226

χλαῦσά τε χαὶ χώχυσα ἰδὼν ἀσυνήϑεα χῶρον.

119 [11. 12 K., 390. 391 5.1 Cuem. Strom. IV 12 p. 569 Pott. παιδεύων de
οἶμαι καὶ ἐλέγχων “ ἐξ οἵης — ὄλβου᾽, ὥς φησιν ’E. ὧδε λοιπὸν μετὰ ϑνη-
τῶν ἀναστρέφεται Ῥιστ. de exil. 17 p. 607 D (nach fr. 115, 1 ff.) εἶθ᾽ ὥσπερ
ἐν νήσωι σάλον ἐχούσηι πολύν, χαϑάπερ φησὶν ὃ Πλάτων “ ὀστρέου τρόπον᾽
ἐνδεδεμένη τῶι σώματι διὰ τὸ μὴ ἀναφέρειν μηδὲ μνημονεύειν “ἐξ οἵης —
ö λβου' μεϑέστηχεν ... οὐρανοῦ καὶ σελήνης γῆν ἀμειψαμένη [seil. ἡ ψυχή]
χαὶ τὸν ἐπὶ γῆς βίον, ἐὰν μικρὸν ἐνταῦϑα τόπον ἐκ τόπου παραλλάξηι, δυσα-
γασχετεῖ χαὶ ξενοπαϑεῖ.

ἐξ οἵης τιμῆς Te χαὶ ὅσσου μήχεος ὄλβου
(ὧδε πεσὼν χατὰ γαῖαν) ἀναστρέφομαι μετὰ ϑνητοῖς.

120 [31 K., 892 St.] PorrHyr. de antro nymph. 8 p. 61, 19 Nauck. παρά
te γὰρ ᾿Εμπεόδοχλεῖ αἱ ψυχοπομποὶ δυνάμεις λέγουσιν

ἠλύϑομεν τόδ᾽ ὑπ᾽ ἄντρον ὑπόστεγον ...

191 [18.21.22 K., 385—388 5.1 1.2.4 Hrerocr. ad c. aur. 24 ad v. ὅ4 sqq.
ἄνεισι δὲ χαὶ τὴν ἀρχαίαν ἕξιν ἀπολαμβάνει, εἰ φύγοι τὰ περὶ γῆν καὶ τὸν
ἀτερπέα χῶρον ὡς ὃ αὐτὸς λέγει, ἔνϑα -- Κηρῶν, εἰς ὃν οἱ ἐμπεσόντες
“Ἄτης --ἠλάσκουσι" ἢ δὲ ἔφεσις τοῦ φεύγοντος τὸν τῆς Ἄτης λειμῶνα
πρὸς τὸν Eng ᾿Αληϑείας ἐπείγεται λειμῶνα, ὃν ἀπολιπὼν τῆι δρμῆι τῆς πτε-
ρορρυήσεως εἰς γήινον ἔρχεται σῶμα ὀλβίου αἰῶνος ἀμερϑείς. 2.4 Proc.
in R. P. II 157, 24 Kroll. vgl. Synes. de prov. 1 [A 99 8.182,17] 2.3 Proc.
in Crat. p. 103 Boiss.

ες ᾿ : ἀτερττέα χῶρον,

ἔνϑα Dh TE Kötos te nal ἄλλων ἔϑνεα Κηρῶν
αὐχμηραί τε νόσοι χαὶ σήψιες ἔργα τὸ ῥευστά
"Arns ἀν λειμῶνα κατὰ σχότος ἠλάσχουσιν.

122 [24—27 K., 393—396 St. Prur. de trang. an. 15 p.474B αλλὰ μᾶλλον,
ὡς E., διτταί τινες ἕχαστον ἡμῶν γιγνόμενον παραλαμβάνουσι χαὶ χατάρχονται

118. Ich weinte und jammerte, als ich den ungewohnten Ort er-
blickte.

119. Aus welchem Range, aus welcher Glückesfülle bin ich hier
auf die Erde gefallen und verkehre nun mit den Sterblichen.

120. Wir gelangten in diese überdachte Höhle...

121 . den freudlosen Ort, wo Mord und Groll und Schaaren
anderer ee wo dörrendes Siechtum und Fäulnis und Über-
schwemmung auf der Unheilswiese im Düstern hin und her schweifen.

Er er ."

B. FR. 118—126. KA®APMOI 219
μοῖραι καὶ δαίμονες [vgl. fr. 120, 123] ᾿ ἔν 4’ — ᾿Ασάφεια᾽, ὥστε τούτων &xa-
στου σπέρματα τῶν παϑῶν ἀνακεκραμένα δεδεγμένης ἡμῶν τῆς γενέσεως χαὶ
διὰ τοῦτο πολλὴν ἀνωμαλίαν ἐχούσης, εὔχεται μὲν ὃ νοῦν ἔχων τὰ βελτίονα,
προσδοχᾶι δὲ χαὶ ϑάτερα, χρῆται δ᾽ ἀμφοτέροις τὸ ἄγαν ἀφαιρῶν.
ἔνϑ᾽ ἦσαν Χϑονίη τε χαὶ Ἡλιόπη vavaanız,
Ajeis ϑ᾽ αἱματόεσσα χαὶ Aguovin ϑεμερῶτεις,
Καλλιστώ τ᾿ ΑἸἰσχρή τε, Θόωσά τὲ Anvaln τε,
Νημερτής τ᾽ ἐρόεσσα μελάγχουρός τ᾽ “σάφεια.

123 [28--8ὺ K., 397—400 St.] CoRNUTUS epidrom. 17 οὗτοι [die Titanen] δ᾽
ἂν εἶεν διαφοραὶ τῶν ὀντων᾽ ὡς γὰρ E. φυσιχῶς ἐξαριϑμεῖται ᾿ Φυσώω -- Me-
γιστώ᾽ χαὶ Φορύην καὶ ,Σοφήν TE αὶ Ougainv καὶ πολλὰς ἄλλας, τὴν
εἰρημένην ποικιλίαν τῶν ὄντων αἰνιττόμενος, οὕτως ὑπὸ τῶν παλαιῶν Ἰαπε-
τὸς μὲν ὠνομάσϑη ὃ λόγος χαϑ᾽ ὃν φωνητιχὰ (τὰν ζώια ἐγένετο χαὶ τὸ
ὅλον ψόφος ἀπετελέσϑη, ἐαφετός τις ὧν (ia γάρ ἐστιν ἢ φωνή), Κοῖος δὲ χτλ.

Φυσώ τὲ Φϑιμένη ve, καὶ Εὐναίη καὶ Ἔγερσις,
Κινώ τ᾽ Aoreugrg τε, πολυστέφανός te Πεγιστώ
χαὶ Φορύη, Σωπή τε χαὶ Ὀμφαίη.

124 [14. 15 K., 400. 401 St] 1.2 Crem. Strom. III 14 p- 516 P. (nach fr. 125)
χαὶ πάλιν " ὦ πόποι -- ἐγένεσϑε'. ΤΊΜΟΝ fr. 33 Wachsm. σχέτλιοι ἄνϑρω-
ποι, χαχ᾽ ἐλέγχεα, γαστέρες οἷον “τοίων ---πέπλασϑε᾽

ὦ πόποι, ὦ δειλὸν ϑνητῶν γένος, ὦ δυσάνολβον,

τοίων ἔκ τ᾿ ἐρίδων ἔχ τε στοναχῶν ἐγένεσϑε.

125 [378 K., 404 St.] Creme. Strom. III 14 p. 516 P. (nach fr. 118)

ἐχ μὲν γὰρ ζωῶν ἐτίϑει νεχρὰ εἴδε᾽ ἀμείβων.

126 [519 Κ, 102 St] Pur. de esu comm. 2, 8 p. 998 C (Palingenesie) ἀλλαάσ-
σει δὲ ἡ φύσις ἅπαντα καὶ μετοιχίζει “ σαρκῶν -- χιτῶνι (ohne Autornamen)
ῬΟΒΡΗΥΒ. ap. Stob. Ecl. 149, 60 [1 446, 7 W.] αὐτῆς γὰρ τῆς μεταχοσμήσεως
εἱμαρμένη χαὶ φύσις ὑπὸ Ἐμπεδοκλέους δαίμων ἀνηγόρευται σα ρκῶν --- χι-
τῶνι᾽ καὶ μεταμπίσχουσα τὰς ψυχᾶς.

σαρχῶν ἀλλογνῶτι ττεριστέλλουσα χιτῶνι.

122. Da waren die Erdmutter und die weitblickende Sonnenjung-
frau, die blutige Zwietracht und die ernstblickende Harmonie, Frau
Schön und Frau Hässlich, Frau Hurtig und Frau Spät, die ΓΝ
Wahrhaftigkeit und die schwarzhaarige Verworrenheit,

123. Und die Geister des Wachstums und Schwundes, des Schlafens
und Wachens, der Bewegung und Ruhe, der reichbekränzten Pracht und
des Schmutzes, des Schweigens und Redens.

124. Weh’, wehe, du armes Menschengeschlecht, weh’ du jammer-
voll unseliges: aus solchen Zwisten und Seufzern seid ihr entsprossen !

125. Denn aus Lebendigem machte er Totes die Gestalten ver-
tauschend. -

126. Die Natur wechselt alles, indem sie die Seelen mit fremdartiger
Leibeshülle umkleidet.

220 21. EMPEDOKLES

127 1382. 383 K., 438. 489 St] Arr. nat. an. XII 7 λέγει δὲ καὶ E. τὴν ἀρί-
στην εἶναι ὙΕΓΟΙΡΑ τὴν τοῦ ἀνϑρώπου, εἰ μὲν ἐς ζῶιον 7 ἡ λῆξις αὐτὸν μετα-
γάγοι, λέοντα γίνεσθαι" εἰ δὲ ἐς φυτόν, δάφνην. ἃ δὲ E. λέγει ταῦτά ἐστιν
"EP — ηυχ ὁμοισιν᾽.

ἐν ϑήρεσσι λέοντες ὀρειλεχέες χαμαιεῦναι
γίγνονται, δάφναι δ᾽ ἐνὶ δένδρεσιν ἠυχόμοισιν.

128 [368—377 K., 405—414 5.1 PoRPHYRr. de abst. II 20 (aus Theophrast de
pietate) τὰ μὲν ἀρχαῖα τῶν ἱερῶν νηφάλια παρὰ πολλοῖς ἦν" νηφάλια δ᾽ ἐστὶν τὰ
ὑδρόσπονδα, τὰ δὲ μετὰ ταῦτα μελίσπονδα᾽ τοῦτον γὰρ ἕτοιμον παρὰ μελιττῶν
πρῶτον ἐλάβομεν τὸν ὑγρὸν καρπόν" εἶτ᾽ ἐλαιόσπονδα. τέλος δ᾽ ἐπὶ πᾶσιν τὰ
ὕστερον γεγονότα οἰνόσπονδα. 721 μαρτυρεῖται. δὲ ταῦτα οὐ μόνον ὑπὸ τῶν
χύρβεων. .. ἀλλὰ καὶ παρ᾽ Ἐμπεόοχλέ ἕους, ὃς περί τε τῶν ϑυμάτων χαὶ περὶ τῆς
ϑεογονίας διεξιὼν παρεμφαίνει λέγων [Εμπεδοχλῆς]᾽ οὐδέ -- βασίλεια u ἔστιν
ἡ Φιλία" τὴν οἵ γ᾽ -- οὖδα ς᾽ ’ ἅπερ καὶ νῦν ἔτι σώιξεται παρ᾽ ἐνίοις οἷον ἔχνη
τινὰ τῆς ἀληϑείας ὄντα, “ταύρων 5 — βωμός; τῆς γὰρ οἶμαι φιλίας καὶ τῆς
περὶ τὸ συγγενὲς αἰαϑήσεως παντα κατεχούσης, οὐϑεὶς οὐϑὲν ἐφόνευεν οἰχεῖα
εἶναι νομίζων τὰ λοιπὰ τῶν ζώιων. ἐπεὶ δὲ 'ἄρης καὶ Κυδο ἐμ ὃς χαὶ πᾶσα
μάχη καὶ πολέμων ἀρχὴ κατέσχεν, τότε πρῶτον οὐϑεὶς οὐϑενὸς ὅλως ἐφείδετο
τῶν οἰχείων. 6. 21] “ταύρων — yvia.

οὐδέ τις ἦν χείνοισιν Aons ϑεὸς οὐδὲ Κυδοιμός
οὐδὲ Ζεὺς βασιλεὺς οὐδὲ Κρόνος οὐδὲ Ποσειδῶν,
ἀλλὰ Κύπρις βασίλεια.
τὴν οἵγ᾽ εὐσεβέεσσιν ἀγάλμασιν ἱλάσχοντο
5 γρατιτοῖς τε ζώιοισι μύροισί τε δαιδαλεόδμοις
σμύρνης τ᾽ ἀχρήτου ϑυσίαις λιβάνου τε ϑυώδους,
ξουϑῶν re σπονδὰς μελιτῶν δίπτοντες ἐς οὔδας"
ταύρων δ᾽ ἀχρήτοισι φόνοις οὐ δεύετο βωμός,
ἀλλὰ μύσος τοῦτ᾽ ἔσχεν ἐν ἀνθρώποισι μέγιστον,
10 ϑυμὸν ἀπορραίσαντας ἐνέδμεναι ἠέα γυῖα.

127. Bei der Seelenwanderung werden die Menschen am besten
zu bergbewohnenden, auf der Erde schlafenden Löwen unter den Tieren
und zum Lorbeer unter den schönbelaubten Bäumen.

128. Und bei jenen (Menschen des goldnen Zeitalters) gab es noch
keinen Gott des Krieges und Schlachtgetümmels, keinen König Zeus
oder Kronos oder Poseidon, sondern nur eine Königin, die Liebe...
Sie suchten diese mit frommen Weihegaben zu gewinnen, (5) mit gemalten
Bildern und köstlich duftenden Salben, mit Opfern von lauterer Myrrhe
und duftendem Weihrauch und aus den braunen Waben schütteten sie
Weihgüsse auf den Boden. Doch kein Altar ward benetzt mit lauterem
Stierblut, sondern dies galt bei den Menschen als grösster Frevel, (15) das
Leben zu rauben und edle Glieder zu verzehren.

B. FR. 127—130. KABAPMOI 221

129 [440—445 K., 415—420 St] Porn. V. Pyth. 30 αὐτὸς δὲ (Pythagoras)
τῆς τοῦ παντὸς ἁρμονίας ἠχροᾶτο συνιεὶς τῆς χαϑολιχῆς τῶν σφαιρῶν χαὶ τῶν
χατ᾽ αὐτὰς χινουμένων ἀστέρων ἁρμονίας, ἧς ἡμᾶς μὴ ἀκούειν διὰ σμικρότητα
τῆς φύσεως. τούτοις χαὶ Ἐ. μαρτυρεῖ λέγων περὶ αὐτοῦ" nv --- αἰώνεσσιν᾽.
τὸ γὰρ περιώσια καὶ τῶν ὄντων λεύσσεσχεν ἕχαστα χαὶ πραπίδων
πλοῦτον χαὶ τὰ ἐοικότα ἐμφαντικὰ μάλιστα τῆς ἐξαιρέτου χαὶ ἀχριβεστέρας
παρὰ τοὺς ἄλλους διοργανώσεως ἔν τε τῶι ὁρᾶν χαὶ τῶι ἀκούειν καὶ τῶι νοεῖν
τοῦ Πυϑαγόρου (aus Nikomachos wie Iambl. V.P.15). 1. 2 Laerr. VII 54
[vgl. A 1. S. 156, 20]

ἦν δέ τις ἐν χείνοισιν ἀνὴρ περιώσια εἰδώς,
ὃς δὴ μήχιστον τιρατιίδων ἐχτήσατο σιλοῦτον
παντοίων τὲ μάλιστα σοφῶν ἐπιήρανος ἔργων"
Örezeöre γὰρ πάσηισιν ὀρέξαιτο πραπίδεσσιν,

5 ῥεῖ ὅ γε τῶν ὄντων navrwv λεύσσεσχεν ἕχαστον
χαέ τὲ δέχ᾽ ἀνθρώπων χαί τ᾽ εἴκοσιν αἰώνεσσιν.

130 [364. 365 K., 421. 422 St.] ϑσηου,. Nie. Ther. 452 p- 36, 22

ἦσαν δὲ κτίλα navra χαὶ ἀνθρώποισι χιροσηγῆ,
ϑῆρές τ᾽ οἰωνοί ve, φιλοφροσύνη τε δεδήει.

131 [338—341 St.] Hırror. Ref. VII 81 p. 254 κόσμον γάρ φησιν εἶναι ὃ
E. τὸν ὑπὸ τοῦ Νείχους διοιχούμενον τοῦ πονηροῦ zul ἕτερον νοητὸν τὸν
ὕπο τῆς Φιλίας.... μέσον δὲ εἶναι τῶν διαφόρων ἀρχῶν Δίκαιον λόγον, χαϑ᾽
ὃν συγχρίνεται τὰ διηιρημένα ὑπὸ τοῦ Νείχους χαὶ προσαρμόζεται χατὰ τὴν
Φιλίαν τῶι ἑνί. τοῦτον δὲ αὐτὸν τὸν Δίχαιον λόγον τὸν τῆι Φιλίαι συναγω-
νιξζόμενον Movoav ὁ Ἐ. προσαγορεύων καὶ αὐτὸς αὑτῶι συναγωνίζεσθαι παρα-
καλεῖ λέγων WdE πως"

ei γὰρ ἐφημερίων ἕγεχέν τίνος, ἄμβροτε Ποῦσα,

ἡμετέρας μελέτας {μέλε ro) διὰ φροντίδος ἐλϑεῖν,

εὐχομένων νῦν αὖτε παρίστασο, Καλλιότσεια,

ἀμφὶ ϑεῶν μαχάρων ἀγαϑὸν λόγον ἐμφαίνοντι.
ee τ τ ne N

129. Doch es lebte unter jenen ein Mann von übermenschlichem
Wissen, der anerkannt den grössten Geistesreichtum besass und mannig-
facher Künste mächtig war. Denn sobald er nur mit allen seinen Geister-
kräften sich reckte, (5) schaute er leicht auf zehn und zwanzig Menschen-
geschlechter hin jedes einzelne Ding in der ganzen Welt.

130. Da waren alle Geschöpfe zahm und den Menschen zuthun-
lich: die wilden Tiere und Vögel, und die Flamme der gegenseitigen
Freundschaft glühte.

131. Denn wenn es Dir genehm war, unsterbliche Muse, wegen
irgend einer menschlichen Angelegenheit Dir unsere Sorgen durch den
Sinn gehen zu lassen, so erhöre jetzo wieder mein Gebet, Kalliope, wo
ich beginne gute Gedanken über die seligen Götter zu offenbaren.

222 , 21. EMPEDOKLES

132 [354. 355 K., 342. 848 St.) Crem. Strom. V 140 p. 183 Pott.

ὄλβιος, ὃς ϑείων τιρατιίδων ἐχτήσατο τιλοῦτον,
δειλὸς δ᾽ ὧι σχοτόεσσα ϑεῶν πέρι δόξα μέμηλεν.

135 [356 — 358 K., 344—346 St] Cem. Strom. V 82 p. 694 Pott. τὸ γάρ τοι
ϑεῖον, ὃ ΡΣ φησι ποιητής,

οὐχ ἔστιν σπελάσασϑαι ἐν ὀρϑαλμοῖσιν ἐφικτόν
ἡμετέροις ἢ χερσὶ λαβεῖν, Niro ve μεγίστη
χτδιυϑοῦς ἀνθρώποισιν ἁμαξιτὸς εἰς φρένα ττίτττει.

134 [359363 K, 347—351 St] 1—5 Ammon. de interpr. 249, 1 Busse διὰ
ταῦτα δὲ χαὶ ὁ ᾿Ιχραγαντῖνος σοφὸς ἐπιρραπίσας τοὺς περὲ ϑεῶν ὡς άνϑρω-
ποειδῶν ὄντων παρὰ τοῖς ποιηταῖς λεγομένους κύϑους, ἐπήγαγε προηγουμένως
μὲν περὶ ᾿Απόλλωνος [vgl. A1 ὃ 578.157,4u.238. 165; v. Berl. Sitz. 1898, 404],
περὶ οὗ nv αὐτῶι προσεχῶς ὁ λόγος, χατὰ δὲ τὸν αὐτὸν τρόπον zal περὶ τοῦ
ϑείου παντὸς ἁπλῶς ἀποφαινόμενος “οὔτε --- ϑοῆι cı διὰ τοῦ “ἱερή ᾿ χαὶ τὴν
ὑπὲρ νοῦν αἰνιττόμενος αἰτίαν. [Hieraus Io. Tzetz. Chil. VII 522 mit dem Schwin-
deleitate 'E. τῶι τρίτωι τῶν Φυσιχῶν.

οὐδὲ γὰρ ἀνδρομέηι χεφαλῆι κατὰ γυῖα χέχασται,

οὐ μὲν ἀπαὶ νώτοιο δύο χλάδοι ἀίσσονται,

οὐ πόδες, οὐ ϑοὰ γοῦγν(α), οὐ μήδεα λαχγήεντα,

ἀλλὰ φρὴν ἱερὴ χαὶ ἀϑέσφατος Erchero μοῦγον,
5 φροντίσι χόσμον ἅπαντα χαταΐσσουσα ϑοῆισιν.

135 [404. 406 K., 426. 427 5] Anrısr. rhet. A 18. 1818Ρ 6 ἔστε γὰρ ὃ μαν-
τεύονταί τι πάντες φύσει χοινὸν δίκαιον χαὶ ἄδικον, χἂν μηδεμία χοινωνία
πρὸς ἀλλήλους ἦε μηδὲ συνϑήκη (Citat der Antigone v. 450ff.) χαὶ ὡς Ἐ. λέγει
περὲ τοῦ μὴ κτείνειν τὸ ἔμψυχον" τοῦτο γὰρ οὐ τισὶ μὲν δίχαιον τισὶ δ᾽ οὐ
δίχαιον ᾿ ἀλλὰ -- - αὐ γῆς". Cıc. de τ. p. UI 11, 19 (Naturrecht) Pythagoras et
Empedocles unam ommium animantium condicionem iuris esse denuntiant cla-
mantque inescpiabilis poenas impendere 8 a quibus violatum sit animal. SExT.
adv. math. IX 126 (vor fr. 136; aus Poseidonios Timaeuscommentar) εἴπερ χαὶ ἢ
δικαιοσύνη κατὰ τὴν ἐπιπλοχὴν τῶν ἀνϑρώπων πρός TE ἀλλήλους χαὶ πρὸς
ϑεοὺς εἰσῆχται, εἰ μὴ εἰσὶ ϑεοί, οὐδὲ δικαιοσύνη συστήσεται. vgl. IAmBL. V.
Pyth. 108 προσέταξεν (Pyth.) ἀπέχεσϑαι τῶν ἐμψύχων" ἅτε γὰρ βουλομένους
ἄκρως δικαιοπραγεῖν ἔδει δήπου μηδὲν ἀδικεῖν τῶν συγγενῶν ζώιων. ἐπεὶ πῶς

132. Glückselig wer einen Schatz göttlicher Gedanken erwarb, arm-
selig, wen ein finstrer Wahn über die Götter umfängt.

133. Man kann die Gottheit sich nicht nahe bringen, dass sie
unsern Augen erreichbar wäre, oder sie mit Händen greifen, zwei Wege,
auf denen die Hauptstrasse des Glaubens ins Menschenherz führt.

134. Denn sie (die Gottheit) ist auch nicht mit menschenähnlichem
Haupte an den Gliedern versehen, nicht schwingen sich zwei Zweige
herab von dem Rücken, nicht Füsse noch hurtige Kniee oder behaarte
Schampglieder, sondern nur ein Geist, ein heiliger und unaussprechlicher, regt
sich da, der mit schnellen Gedanken den ganzen Weltenbau durchfliegt.

B. FR. 132—138. KA®APMOI 223

av ἔπεισαν δίχαια πράττειν τοὺς ἄλλους αὐτοὶ ἁλισχόμενοι ἐν πλεονεξίαι
{(χαίπερ ἐχόμενοιν συγγενιχῆι τῆι τῶν ζωιων μετοχῆι, ἅπερ διὰ τὴν τῆς ζωῆς
καὶ τῶν στοιχείων τῶν αὐτῶν χοινωνίαν χαὶ τῆς ἀπὸ τούτων συνισταμένης
συγχράσεως ὡσανεὶ ἀδελφότητι πρὸς «ἡμᾶς συνέζευχται.
ἀλλὰ τὸ μὲν πάντων νόμιμον διά τ᾽ εὐρυμέδοντος
αἰϑέρος ἠνεχέως τέταται διά τ᾽ ἀτιλέτου αὐγῆς.

136 [416.417 K., 428.429 St.] Sexrus adv. math. IX 127 (8. zu fr. 135) οἱ μὲν οὖν
περὶ τὸν Πυϑαγόραν καὶ τὸν Ἐμπεδοχλέα χαὶ (τὸ) τῶν Ἰταλῶν πλῆϑός φασι μὴ
μόνον ὑμῖν πρὸς ἀλλήλους χαὶ πρὸς τοὺς ϑεοὺς εἶναί τινα κοινωνίαν, αλλὰ καὶ
πρὸς τὰ ἄλογα τῶν ζώιων. ἕν γὰρ ὑπάρχειν πνεῦμα τὸ διὰ παντὸς τοῦ κόσμου
διῆκον ψυχῆς τρόπον τὸ καὶ ἑνοῦν ἡμᾶς “πρὸς ἐχεῖνα (vgl. fr. 184, 5). διόπερ
zul κτείνοντες αὐτὰ χαὶ ταῖς σαρξὶν αὐτῶν τρεφόμενοι ἀδικήσομέν τε καὶ
ἀσεβύσομεν ὡς συγγενεῖς ἀναιροῦντες. ἔνϑεν χαὶ παρήινουν οὗτοι οἱ φιλόσοφοι
ἀπέχεσϑαι τῶν ἐμψύχων καὶ ἀσεβεῖν ἔφασχον τοὺς ἀνϑρώπους ἡ βωμὸν ἐρεύ-
ϑοντας μαχάρων ϑερμοῖσι φόνοισιν᾽, καὶ Ἐ. πού φησιν "οὐ -- νόοιο.

οὐ παύσεσϑε φόνοιο δυσηχέος; οὐχ ἐσορᾶτε
ἀλλήλους Öarırovres ἀχηδείηισι γόοιο;

137 [410—415 K., 430—435 5.1 1—6 ΒΈχτ. math. IX 129 (nach fr. 136, 2) za
“μορφὴν — ἔδουσιν᾽. Orıc. c. Celsum V 49 (wohl aus Celsus) ἐχεῖνοι [Py-
thagoreer] μὲν γὰρ διὰ τὸν περὶ ψυχῆς μετενσωματουμένης μῦϑον ἐμψύχων
ἀπέχονται καί τις φίλον --- νήπιος.

μορφὴν δ᾽ ἀλλάξαντα πατὴρ φίλον υἱὸν ἀείρας
σφάζει ἐπευχόμενος μέγα γήπτιος᾽" οἱ δ᾽ ἐπορεῦνται
λισσόμενοι ϑύοντας, ὃ δ᾽ αὖ γήχουστος ὁμοχλέων
σφάξας ἐν μεγάροισι χαχὴν ἀλεγύνατο δαῖτα.

ὅ ὡς δ᾽ αὔτως πατέρ᾽ υἱὸς ἑλὼν χαὶ μητέρα παῖδες
ϑυμὸν ἀπορραίσαντε φίλας χατὰ σάρχας ἔδουσιν.

138 [0] ARISTOT. poet. 21 p. 1457513 an’ εἴδους δὲ ἐπὶ εἶδος [findet Metapher
statt] οἷον

I rue Ti ἐν one δ dire

135. Doch das allgemeine Gesetz ist lang und breit ausgespannt
durch den weithin herrschenden Feueräther und den unermesslichen
Himmelsglanz.

136. Wollt ihr nicht aufhören mit dem misstönenden Morden ? Seht
ihr denn nicht, wie ihr einander zerfleischt in Unbedachtheit eures
Sinnes?

137. Und seinen eigenen Sohn, der die Gestalt gewandelt hat, hebt
der Vater zum Todesstreich empor, schlachtet ihn und spricht auch noch
ein Gebet dazu, der arge Thor! Die Opfer aber drängen sich hinzu
und flehen die Schlächter an, doch jener taub gegen ihr Gewinsel
schlachtet sie und rüstet damit im Hause sein Sündenmahl. (5) Ebenso
ergreift der Sohn seinen Vater und die Kinder ihre Mutter, rauben ihnen
das Leben und verzehren das blutsverwandte Fleisch!

224 21. EMPEDOKLES

χαλχῶι ἀπὸ ψυχὴν ἀρύσας
χαὶ «ταμὼν ἀτειρέι χαλκῶι (fr. 148) ἐνταῦϑα γὰρ τὸ μὲν ἀρύσαι ταμεῖν,
τὸ δὲ ταμεῖν ἀρύσαι εἴρηχεν.

189 [9. 10 K., 436. 437 St] PorrHyr. de abst. Π.31 ἐπεὶ δ᾽ ἀναμάρτητος
οὐδείς, λοιπὸν ἀκεῖσϑαι τοῖς ὕστερον διὰ τῶν ls ur τὰς (τῶν) πρόσϑε
περὶ τὴν τροφὴν ἁμαρτίας. τοῦτο δὲ ὃ ὁμοίως γένοιτ᾽ ἄν, εἰ πρὸ ὀμμάτων ποιη-
σάμενοι τὸ δεινὸν ἀνευφημίσαιμεν χατὰ τὸν Εμπεδοχλέα λέγοντες"

οἴμ᾽ ὅτι οὐ πρόσϑεν μὲ διώλεσε νηλεὲς ἦμαρ,
χρὶν σχέτνλι᾽ ἔργα βορᾶς περὶ χείλεσι μητίσασϑαι.

140 [419 K., 440 St.] Puur. Quaest. conv. III 1, 2 Ρ. 046 Ὁ zul οὐ μόνης ὡς
ἔοιχε KOT ΟΣ τῆς δάφνης τῶν φύλλων ἀπὸ πάμπαν ἔχεσϑαι
χρή, ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων φείδεσθαι δένδρων ἁπάντων. Vielleicht:

δάφνης {(Φοιβείων) φύλλων ἄπο πάμπαν ἔχεσϑαι.

141 [418 K., 441 5.1 Geuxıus IV 11, 9 videtur autem, de χυάμωι non esitato
causam erroris fuisse, quia in Empedocli carmine qui disciplinas Pythagorae secutus
est, versus hie inwenitur" deıLol— ἔχεσϑαι᾽. 10.opinati enim sunt plerique zva-
uo vg legumentum diei ut a vulgo dieitur. sed qui diligentius scitiusque carmina Em-
pedoch arbitrati sunt, zvauovg hoc in loco testiculos significare dieunt eosque more
Pythagorae operte atque symbolice zvauovc appellatos, quod sint αἴτιοι τοῦ
κυεῖν et, geniturae humanae vim praebeant; ideircoque Empedoclen versu isto
non a fabulo edendo, sed a rei venerei proluvio volwisse homines deducere. Dı-
DYMUS in GEoPoN. Π 35, 8 πρῶτος δὲ ἀπέσχετο κυάμων ᾿Αμφιάραος διὰ τὴν de
ὀνείρων μαντείαν" φέρεται δὲ χαὶ Ὀρφέως τοιάδε ἔπη ᾿ δειλοὶ ---ἔχεσϑαι᾽
Kam. fr. 128 (bei Gell. ἃ. Ο.) zai κυάμων ἄπο χεῖρας ἔχειν, ἀνιῶντος ἐδεστοῦ,
κηγὼ Πυϑαγόρης ὡς ἐχέλευε λέγω. Krartes in den Θῆρες ἔτ. 11 ([ 185 Κι) ἡμῶν
δ᾽ ἄπο χεῖρας ἔχεσϑαι.

δειλοί, σπτάνδειλοι, χυάμων ἄτιο χεῖρας ἔχεσϑαι.

142 [0] Vor. Herc. N. 1012 00]. 18 [coll. alt. VII fol. 15] σοφίην [Kallim.
epigr. 7, 3. 4; über das σχῆμα ἀπὸ κοινοῦ] δῆλον γὰρ ὡς οἱ | μὲν χήρυχες
φϑένξονται,} ἢ δ᾽ Ἑλλὰς φϑένξεται. μία | δὴ δύναμις τοῦ σημαινομέ- (ὄ)νου.
τατὸ δὲ κα[ὶ] παρ᾽ Eu-\nedlox]Asi γέγονεν ὅτε λέ- [γ]εται] “τὸν δ᾽ οὔτ᾽ ἀρ τε
Διὸς [τέγεοι δόμοι aiylıoxoıo]) | TE .. OAAOYAE τ τ [((0) Κ
ΘΗ ΒΟΟΣ Δ ΕΣ’ [Π.. ΔΟΥ... €. Unsichere Ergänzung:

τὸν δ᾽ οὔτ᾽ ἄρ re Ζιὸς τέγεοι δόμοι αἰγιόχοιο
regscor ἂν οὐδ(δ) (αἰνῆς “Εγχζάτ)ης τέγος ζἠλιτόττοινον)

138. Mit dem Erze die Seele abschöpfend.

139. Weh mir, dass mich nicht früher ein erbarmungsloser Tag
vernichtete, ehe denn meine Lippen der Gedanke an den ungeheuren
Frevel des Frasses umspielte!

140. Sich gänzlich der Phoibos geweihten Lorbeerblätter enthalten.

141. Unselige, ganz Unselige! Haltet Eure Hände zurück von den
Bohnen!

142. Diese wird schwerlich der überdachte Palast des ägishaltenden
Zeus erfreuen noch der /urchtbaren Hekate sündenrächendes(?) Haus.

B. FR. 138—150. KABAPMOI 225

143 [442.443 K., 442.443 St.] Treo Smyrn. p. 15,7 χατὰ ταὐτὰ δὴ χαὶ ἡ τῶν
πολιτικῶν [Πλατωνικῶν Hiller] λόγων παράδοσις τὸ μὲν πρῶτον ἔχει χαϑαρμόν
τινα οἷον ἢ ἐν τοῖς προσήχουσι μαϑήμασιν ἐχ παίδων συγγυμνασία. ὁ μὲν γὰρ
E. 'κρηνάων ἀπὸ πέντε ταμόντα, φησίν, ἀτειρ ἐι χαλχῶι δεῖν απορ-
ρύπτεσϑαι. ARIST. poet. 21 p. 1457513 dr’ eidovg δὲ ἐπὶ εἶδος οἷον χαλκῶι
ἀπὸ ψυχὴν ἀρύσας᾽ (fr. 138) zu τεμὼν ἀτειρέι χαλχῶε" ἐνταῦϑα γὰρ
τὸ μὲν ἀρύσαι ταμεῖν, τὸ δὲ ταμεῖν ἀρύσαι εἴρηχεν" ἄμφω γὰρ ἀφελεῖν τί ἐστιν.

χρηνάων ἄπο πέντε ταμόντ᾽ (ἐν) ἀτειρέι χαλχῶι.

144 [400 K., 444 St] Pur. de coh. ira 18 p- 464 B τὸ μὲν τοῦ ᾿Εμπεδο-
κλέους μέγα καὶ ϑεῖον ἡγούμην τὸ

νηστεῦσαι χαχότητος.

145 [420. 421 K., 445.446 St.] Cuem. Protr. 2,27 p. 23 P. ταύτηι τοι ἡμεῖς
οἱ τῆς ἀνομίας υἱοί ποτε... υἱοὶ γεγόναμεν τοῦ ϑεοῦ" ὑμῖν δὲ zul ὁ ὑμέτερος
ὑποδύεται ποιητὴς ὃ ᾿ἀχραγαντῖνος Ἐ.

τοιγάρτοι χαλεπῆισιν ἀλύοντες χαχότησιν
οὔποτε δειλαίων ἀχέων λωφήσετε ϑυμόν.

146 [384386 K., 441--(49 811 1---8 ὅταν. Strom. IV 150 ρ. 682 Ρ, φησὶ δὲ
χαὶ ὃ Ἐ. τῶν σοφῶν τὰς ψυχὰς ϑεοὺς γίνεσϑαι ὧδέ πως γράφων" “" εἰς --
φέριστοι,.

eis δὲ τέλος μάντεις τε χαὶ ὑμνοπόλοι χαὶ ἐητροί
χαὶ πρόμοι ἀνϑρώποισιν ἐπιχϑονίοισι σέλονται,
ἔνϑεν ἀναβλαστοῦσι ϑεοὶ τιμῆισε φέριστοι.

147 [387. 888 K., 450. 451 St.] Crem. Strom. V 122 p. 721 P. ἣν δὲ ὁσίως χαὶ
δικαίως διαβιώσωμεν, μακάριοι μὲν ἐνταῦϑα, μαχαριώτεροι δὲ μετὰ τὴν ἐνθένδε
ἀπαλλαγήν, οὐ χρόνωι τινὶ τὴν εὐδαιμονίαν ἔχοντες, ἀλλ᾽ ἐν αἰῶνι ἀναπαύε-
σϑαι δυνάμενοι ᾿ἀϑανάτοις --- ἀτειρεῖς᾽, ἡ φιλόσοφος ᾿Βμπεδοχλέους λέγει
momtızr. Schliesst vielleicht an fr. 146 an.

ἀϑανάτοις ἄλλοισιν ὁμέστιοι, αὐτοτράττεζοι,
δὔνιες ἀνδρείων ἀχέων, ἀπόχληροι, ἀτειρεῖς.

148. 149. 150 [403. 243 St., 453 ΚΙ

ἀμφιβρότην χϑόγα. νεφεληγερέτην.

143. Von fünf Brunnen schöpfend in unverwüstlichem Erze.

144. Von der Sünde sich ernüchtern.

145. Darum, dieweil ihr befangen seid in schweren Sünden, werdet
ihr nimmer euer Herz von dem unseligen Jammer entlasten können.

146. Zuletzt werden sie zu Sehern,, Sängern, Ärzten und Fürsten
unter den irdischen Menschen und wachsen hieraus empor zu Göttern,
an Ehren reichsten.

147. Der andern Unsterblichen Herd- und Tischgenossen, mensch-
lichen Jammers bar und ledig und unverwüstlich.

148. Menschenumgebenden Erdstoff (d. i. Körper).

149. Wolkensammelnde (Zuft).
Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr, 15

226 21. EMPEDOKLES

150 zohvaluarov ἥπαρ.

Prur. Quaest. conviv. V 8,2 p. 683 E (nach fr. 80) zul μάλιστα τοῦ ἀνόρὸς
[Emped.] οὐ καλλιγραφίας ἕνεχα τοῖς εὐπροσωποτάτοις τῶν ἐπιϑέτων ὥσπερ
ἀνϑηροῖς χρώμασι τὰ πράγματα γανοῦν εἰωϑότος, ἀλλ᾽ ἕκαστον οὐσίας τινὸς
ἢ δυνάμεως δήλωμα ποιοῦντος οἷον ᾿ἄμφιβρ ὁτην χϑόνα᾽ τὸ τῆι ψυχῆι περι-
χείμενον σῶμα zul νεφεληγερέτην᾽ τὸν ἀέρα καὶ ἡ πολυαίματον᾽ τὸ ἧπαρ.

151 [p. 841 K.) ζείδωρος.

Ῥυστ. Amat. 13 p. 756 E ξείδωρον γὰρ αὐτὴν [80. ᾿Ἀἀφροδίτην] ’E.,
xaonov δὲ Σοφοχλῆς ἐμμελῶς πάνυ zul πρεπόντως ὠνόμασαν.

152 [458 K.] Arısr. poet. 21. 1457b 22 N ὃ γῆρας πρὸς βίον χαὶ ἕ ἑσπέρα πρὸς
ἡμέραν. ἐρεῖ τοίνυν τὴν ἑσπέραν γῆρας ἡμέρας, ἢ ὥσπερ E., καὶ τὸ γῆρας
ἑσπέραν βίου ἢ δυσμὰς βίου.

155 [455 K.] βαυβώ.

Hesyon. βαυβώ: τιϑήνη Δήμητρος. σημαίνει δὲ χαὶ κοιλίαν ὡς παρ᾽
᾿Εμπεδοχλεῖ.

153 ἃ Ip- 475K.] THeo SMYRN, Ρ. 104,1 τὸ γοῦν βρέφος δοκεῖ τελειοῦσϑαι

)

ἐν ἑπτὰ ἑβδομάσιν, ὡς Ἐ. a ἐν τοῖς Καϑαρμοῖς. Vgl. A 88.

ZWEIFELHAFTES.

154 [0] Pur. de esu cam. 1 2 p. 993 C [vielleicht aus Poseidonios vgl. Schmekel
Mittelstoa288°) ἢ τοῖς μὲν πρώτοις ἐχείγνοις ἐπιχειρήσασι σαρκοφαγεῖν τὴν αἰτίαν
ἂν εἴποι πᾶς εἶναι πᾶσαν καὶ die Handschr.] τὴν ἀπορίαν᾽ οὐ γὰρ ἐπιϑυμίαις
ἀνόμοις συνδιάγοντες οὐδ᾽ ἐν περιουσίαι τῶν [τινὲ die Handschr.] ἀναγκαίων
ὑβρίσαντες εἰς ndovas παρὰ φύσιν ἀσυμφύλους ἐπὶ ταῦτ᾽ ἦλϑον, ἀλλ᾽ εἴποιεν
ἂν αἴσϑησιν ἐν τῶι παρόντι καὶ φωνὴν λαβόντες" ὦ μακάριοι καὶ ϑεοφιλεῖς
οἱ νῦν ὄντες ὑμεῖς, οἷον βίου λαχόντες αἰῶνα καρποῦσϑε χαὶ γέμεσϑε
χλῆρον ἀγαϑῶν ἄφϑονον, ὅσα φύεται ὑμῖν, ὅσα τρυγᾶται, ὅσον πλοῦτον ἐκ
πεδίων, ὅσα ἀπὸ φυτῶν ἡδονὰς δρέπεσϑαι πάρεστιν. ἔξεστιν ὑμῖν χαὶ τρυφᾶν
un μιαινομένοις. ἡμᾶς δὲ σχυϑρωπότατον zul φοβερώτατον ἐδέξατο βίου καὶ
χρόνου μέρος, εἰς πολλὴν καὶ ἀμήχανον ἐχπεσόντας ἀπὸ τῆς πρώτης γενέσεως
ἀπορίαν" ἔτι μὲν οὐρανὸν ἔχρυπτεν ἀὴρ καὶ ἄστρα ϑολερῶι χαὶ δυσδιαστα-
τοῦντι πεφυρμένα ὑγρῶι χαὶ πυρὶ καὶ ζάλαις ἀνέμων, “οὔπω δ᾽ ἥλιος ἵδρυτο
ἀπλανῆ καὶ βέβαιον ἔχων ὁρόμον, ἡῶ

χαὶ δύσιν ἔχρινεν, περὶ δ(ὲ) ἤγαγεν αὖϑις ὀπίσσω

150. Blutgefüllte (Zeber).

151. Lebenspendende (Aphrodite). *

152. “Der Abend, des Tages Greisenalter. Ahnliche Metapher
bei Emp.

153. Baubo = Bauch.

153a. In sieben mal sieben Tagen wird der Embryo (seiner Gliede-
rung nach) durchgebildet.

ZWEIFELHAFTES.

154. Das war damals (im Anfange der Welt) noch nicht die Zeit,
wo die Sonne fest in ihrer unbeirrbaren, sicheren Bahn lief und Morgen
und Abend schied und sie (die Bahn) wieder durch den Kranz der

B. FR. 150—153a KABAPMOI. 154—157 ZWEIFELH. U. UNECHTES. 227

χαρποφόροισιν ἐπιστένψνας καλυχοστεφάνοισιν

Ὥραις, γῆ δ᾽ ὕβριστο᾽
ποταμῶν ἐχβολαῖς ἀτάχτοις καὶ πολλὰ λίμναισιν ἄμορφα καὶ πηλοῖς βαϑέσι
χαὶ λόχμαις ἀφόροις χαὶ ὕλαις ἐξηγρίωτο" φορᾶς δὲ ἡμέρων χαρπῶν καὶ τέχνης
ὄργανον οὐδὲν οὐδὲ μηχανὴ σοφίας" ὁ δὲ λιμὸς οὐχ ἐδίδου χρόνον οὐδὲ ὥρας
ἐτησίους σπόρος (πυργῶν τότ᾽ ἀνέμενε. τί ϑαυμαστόν, εἰ ζώιων ἐχρησάμεϑα
σαρξὶ παρὰ φύσιν, ὅτ᾽ ἰλὺς ἠσϑίετο καὶ φλοιὸς ἐβρώϑη ξύλον᾽ καὶ ᾿ ἄγρωστιν
εὑρεῖν βλαστάνουσαν ἢ φλεώ᾽ τινα ῥίζαν εὐτυχὲς ἦν; βαλάνου δὲ γευσάμενοι
χαὶ φαγόντες ἐχόρευσαν ὑφ᾽ ἡδονῆς περὶ δρῦν τινα χαὶ φηγον ζείδωρον [δὲ]
καὶ μητέρα zul τροφὸν ἀποχαλοῦντες. ἐχείνην (994) οὖν ὃ τότε βίος ἑορτὴν
ἔγνω, τὰ δ᾽ ἄλλα φλεγμονῆς ἦν ἅπαντα μεστὰ καὶ στυγνότητος. ὑμᾶς δὲ τοὺς
νῦν τίς λύσσα καὶ τίς οἶστρος ἄγει πρὸς μιαιφονίαν οἷς τοσαῦτα περίεστι τῶν
ἀναγχαίων; κτλ.

UNECHTES.

155 [439 K., p. 18 St] Laerr. Dioc. VIII 43 ἦν χαὶ Τηλαύγης υἱὸς αὐτοῖς
(Pythagoras und Theano; vgl. A 1 8. 156, 12), ὃς καὶ διεδέξατο τὸν πατέρα χαὶ
xara τινας Ἐμπεδοκλέους χαϑηγήσατο᾽ Ἱππόβοτός γέ τοί φησι λέγειν Ἐμπε-
δοχλέα᾽"

Τήλαυγες, κλυτὲ χοῦρε Θεανοῦς Πυϑαγόρεω τε.
156 [435—439 K., p. 9 St] Larrr. VIII 60 nach fr. 1 [A1 8. 157, 29] ἀλλὰ
καὶ ἐπίγραμμα εἰς αὐτὸν ἐποίησε" “Παυσανίην -- ἀδύτων᾽
Παυσανίην ἑητρὸν ἐπώνυμον ᾿4γχίτου υἱόν
φῶτ᾽ Aozımnıcdnv πατρὶς ἔϑρεινψε Γέλα,
ὃς πολλοὺς μογεροῖσι μαραινομέγους χαμάτοισιν
φῶτας ἀπέστρεινεν Φερσεφόνης ἀδύτων.
157 [488. 484 K., p. 9 St] Laerr. VIIL65 [A 1 S. 158, 19]
ἄχρον ἰατρὸν “χρων᾽ Argayavrivov πατρὸς Axgov
KOUTTEL χρημνὸς ἄχρος πατρίδος ἀχροτάτης.
τινὲς δὲ τὸν δεύτερον στίχον οὕτω προσφέρονται “ἀχρο τάτης χορυφῆς
τύμβος ἄκρος κατέχει. τοῦτό τινες Σιμωνίδου φασὶν εἶναι.

fruchtbringenden, knospenprangenden Horen im Kreislauf zurückführte,
wo vielmehr die Erde vergewaltigt war durch das ungeregelte Ausströmen
der Flüsse und vieles durch Bildung von Seen verunstaltet und durch
tiefen Schlamm und unfruchtbares Gestrüpp und Dickicht verödet

dalag....
UNECHTES,

155. Telauges, berühmter Spross der Theano und des Pythagoras.

156. Den Arzt Pausanias, der seinen Namen (Leidstiller) mit Recht
trägt, den Sohn des Anchitos, den Abkömmling des Asklepios, hat Gela
geboren und erzogen. Viele Männer, die an schmerzlichen Leiden hin-
welkten, hat er aus der Persephone innerstem Gemache zurückgerufen.

157. Akron (Hoche), den hochberühmten Arzt aus Akragas, Akros’
(Hoch’s) Sohn, birgt der hohe Hügel seiner himmelhohen Vaterstadt.

157

10

15

20

228 21, EMPEDOKLES FR. 158—161. UNECHTES. 22. MENESTOR.

158 [389 St.] Hrerocı. z. fr. 121 (Schluss) αἰῶνος auso#eig=Hom. X 58.

159 [145 St] Arıst. de gener. et corr. A 8. p. 3256 19 ’Eunsdoxier δὲ τὰ
μὲν ἄλλα φανερὸν ὅτι μέχρι τῶν στοιχείων ἔχει τὴν γένεσιν χαὶ τὴν φϑορᾶν,
αὐτῶν δὲ τούτων πῶς γίνεται καὶ φϑείρεται τὸ σωρευόμενον μέγεϑος
οὔτε δῆλον xt). [Ist kein Fragm.]

160 [0] Die von Stein Philol. XV 143 aus Cramers An. Ox. III 184 zuge-
fügten Empedoklesverse sind Spielereien des Michael Italicus (s. XIl] vgl. Her-
mes XV 177 und M. Treu Bye. Zeitschr. IV 1 ff.

161 [0] Über die sog. Σφαῖρα Ἐμπεδοκχλέους vgl. F. Wieck (diss.
Gryph.) 1897, E. Maass Comm. in Arat. reliqu. 154 5α4. und A.Elter Analecta Graeca
Bonn 1899 (Natalie. reg.) S. 41.

158. Des Lebens beraubt.
159. Die sich ansammelnde Grösse,

22. MENESTOR.

1. Iamer. V. P. 267 p.190,11N. Συβαρῖται Μέτωπος, Ἵππασος, Πρόξενος
Εὐάνωρ, Asavas, Μενέστωρ κτλ.

2. THEOPHR. ἢ. pl. I 2, 3 τὸ μὲν οὖν ὑγρὸν φανερόν, ὃ δὴ χαλοῦσί τινες
ἁπλῶς ἐν ἅπασιν ὁπόν, ὥσπερ καὶ Μενέστωρ, οἱ δὲ ἐν τοῖς ἄλλοις μὲν ἄνω-
γύμως, ἐν δέ τισιν ὀπὸν καὶ ἐν ἄλλοις δάχρυον.

8, --- — V 9,6 πυρεῖα δὲ γίνεται μὲν ἐκ πολλῶν, ἄριστα δέ, ὡς φησι M.,
ἐκ χιττοῦ᾽" τάχιστα γὰρ καὶ πλεῖστον ἀναπνεῖ.
4, — caus. pl. I17,3 ἡ μὲν οὖν τῆς συχαμίνου [näml. αὔξησις] διὰ τοῦτο

πρώϊος. ὡς δὲ M. φησίν, ἣ μὲν βλάστησις αὐτῆς ὀψία διὰ τὴν ψυχρότητα τοῦ
ὁποῦ, ἡ δὲ πέψις ταχεῖα διὰ τὴν ἀσϑένειαν.

ὅ. — — 21, 5—7 ὥσπερ χαὶ Eunsdoxing λέγει περὶ τῶν ζώιων" τὰ γὰρ
ἱπέρπυρα τὴν φύσιν ἄγειν εἰς τὸ ὑγρόν. συνηκολούϑηχε δὲ ταύτηι τῆι
δόξηι καὶ M. οὐ μόνον ἐπὶ τῶν ζώιων, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τῶν φυτῶν.
ϑερμότατα γὰρ εἶναί φησι τὰ μάλιστα ἔνυγρα οἷον σχοῖνον, κάλαμον, κύπει-
ρον" δι᾿ ὃ καὶ ὑπὸ τῶν χειμώνων οὐκ ἐχπήγνυσϑαι. καὶ τῶν ἄλλων ὅσα μαᾶ-
λιστα ἔν τοῖς ψυχροῖς ϑύνασϑαι διαμένειν; οἷον ἐλάτην, πεύχην, κέδρον, ἄρ-
χευϑον, κιττόν. ἐπὶ τούτου γὰρ οὐδὲ τὴν χιόνα τῆι ϑερμότητι ἐπιμένειν. ἔτι
δὲ σχολιὸν εἶναι διὰ τὴν ἐντεριώνην ϑερμὴν οὖσαν καὶ διαστρέφειν. τρίτην
δ᾽ αἰτίαν λέγει τοῦ πρωϊβλαστὴῆ καὶ πρωΐχαρπα εἶναι" φύσει γὰρ καὶ ὃ ὀπὸς
αὐτὸς [αὐτοῖς ἢ] ὧν ϑερμὸς καὶ βλαστάνειν πρωὶ ποιεῖ καὶ πέττειν τοὺς χαρπούῦς.
σημεῖον δὲ ποιεῖ χαὶ τούτου τὸν κιττὸν χαὶ ἕτερ᾽ ἄττα. τετάρτη δὲ ἢ τῶν
ἀειφύλλων᾽" διὰ γὰρ ϑερμότητα καὶ ταῦτα οἴεται διατηρεῖν, τὰ δὲ ἐνδείαι τού-
του φυλλοβολεῖν. προσεπιλέγει δὲ τοῖς εἰρημένοις καὶ τὰ τοιαῦτα σημειού-
μενος ὅτι τὰ πυρεῖα ἄριστα καὶ κάλλιστα ἐχπυροῦται τὰ ἐκ τῶν ἐνύδρων ὡς
τὰ ἔγγιστα [3] τοῦ πυρὸς ὄντα τάχιστα ἐχπυρούμενα.

6. — — II43 ἡ δὲ πίειρα [näml. γῆ] πάμπαν οὐδενὶ ξυμφέρει φυτῶι"
ξηραίνει γὰρ μᾶλλον τοῦ δέοντος, ὥσπερ καὶ M. φησί. τοιαύτην δ᾽ εἶναι τὴν
πλυντρίδα, χρῶμα δ᾽ ὑπόλευχον.

10

20

wer

23. XUTHOS. 24. BOIDAS. 25. ION VON CHIOS. 229

1. το — VI3,5 χαὲ ἔτι δὲ χατὰ τὸ μᾶλλον χαὶ ἧττον αἱ διαφοραί [näml.
τῶν χυμῶν]. διὸ zul οἱ ὁμογενεῖς πλείους οἷον αὐστηροὲ λιπαροὶ πιχροὲ γλυ-
χεῖς. ὅϑεν χαὶ οἱ παλαιοὶ τῶν φυσιολόγων ἀπείρους ἐτίϑεντο τοὺς χυ-
μούς, ὥσπερ χαὶ Μο ὁποία γὰρ av τις ἡ μίξις καὶ ἡ πέψις γένηται τοῦ ὑγροῦ
ἐμφύτου, τοιοῦτον εἶναι χαὶ τὸν χυμόν.

23. XUTHOS.

Arısr. phys. A 9. 216622 εἰσὶ δέ τινες οἱ διὰ τοῦ μανοῦ χαὶ πυχνοῦ
οἴονται φανερὸν εἶναι ὅτι ἔστι χενόν. εἰ μὲν γὰρ μὴ ἔστι μανὸν καὶ πυχνόν,
οὐδὲ συνιέναι καὶ πιλεῖσϑαι οἷόν τε. εἰ δὲ τοῦτο μὴ εἴη, ἢ ὅλως κίνησις οὐχ
ἔσται ἢ χυμανεῖ τὸ ὅλον, ὥσπερ ἔφη Ξοῦϑος. ΜΡ, z. . St. 683,24 5. ὃ
Πυϑαγυριχός, χαὶ ὑπερχυϑήσεται χαὶ ἐπὶ πλέον ἐχταϑήσεται, ὡς ἡ ϑάλασσα
διὰ τῶν χυμάτων εἰς τοὺς αἰγιαλοὺς ὑπερχεῖται. Vgl. IaAmgr. Υ. Ρ, 267 Koo-

τωνιᾶται. .. Τίμαιος, Βοῦϑος [Ξοῦϑος Ὁ] und ο, 2ὅ Α 1 Ζ. 247].

24. BOIDAS.

SCHOL. Arıstopn. vulg. ad Nub. 96 πρῶτον μὲν γὰρ Δίφιλος [der Iambo-
graph PLG II 504 Bergk] εἰς Βοΐδαν τὸν φιλόσοφον ὁλόκληρον συνέταξε ποίημα,
δι᾿ οὗ χαὶ εἰς δουλείαν ἐρυπαίνετο ὁ φιλόσοφος. οὐ διὰ τοῦτο δὲ ἐχϑρὸς ἦν.
ἕπειτα Εὔπολις, εἰ καὶ δι᾿ ὀλίγων ἐμνήσϑη Σωχράτους μᾶλλον ἢ ᾿ἀριστοφάνης
ἐν ὅλαις ταῖς Νεφέλαις αὐτοῦ χαϑήψατο.

29. ION VON CHIOS.
A. LEBEN, SCHRIFTEN UND LEHRE.

1. HARPocr, u. Ἴων. Ἰσοχράτης ἐν τῶι Περὶ τῆς ἀντιδόσεως [vgl. A 6).
Ἴωνος τοῦ τῆς τραγωιδίας ποιητοῦ μνημονεύοι ἀν νῦν ὃ ῥήτωρ, ὃς ἦν Χῖος
μὲν γένος, υἱὸς δὲ Ὀρϑομένους, ἐπίκλησιν δὲ Ξούϑου. ἔγραψε δὲ χαὶ μέλη
πολλὰ χαὶ τραγωιδίας zul φιλόσοφόν τι σύγγραμμα τὸν Τριαγμὸν ἐπιγρα-
φόμενον, ὅπερ Καλλίμαχος ἀντιλέγεσϑαί φησιν, ὡς ᾿Επιγένους [verwirrt, 5. Β. 2].
ἐν ἐνίοις δὲ χαὶ πληϑυντιχῶς ἐπιγράφεται Τριαγμοί, καϑὰ 4ημήτριος ὃ
Σχήψιος χαὶ ᾿Απολλωνίδης ὃ Νικαεύς. ἀναγράφουσι χτλ. [=B1].

2. Arıstopn. Fried. [Frühj. 421] 889

οὐκ ἦν ἄρ᾽ οὐδ᾽ ἃ λέγουσι, κατὰ τὸν ἀέρα
ὡς ἀστέρες γιγνόμεϑ'᾽, ὅταν τις ἀποϑάνηι;
— μάλιστα. --- zul τίς ἐστιν ἀστὴρ νῦν ἐχεῖ

835 Ἴων ὃ Χῖος: --- ὅνπερ ἐποίησεν πάλαι
Evdade, τὸν ᾿Δοῖόν ποϑ᾽" ὡς δ᾽ N, εὐθέως
᾿Δοῖον αὐτὸν πάντες ἐχάλουν ἀστέρα.

Dazu ScHor. Ἴων 6 Χῖος: διϑυράμβων καὶ τραγωιδίας χαὶ μελῶν ποιη-
τῆς. ἐποίησε δὲ ὠϊδήν, ἧς ἡ ἀρχή “ἀοῖον ἀεροφοίταν ἀστέρα μείναμεν
«ελίου λευχῆι πτέρυγι προόδρομον᾽ [fr. 10 Bergk]. φαίνεται δὲ τετελευ-
τηχὼς ἐκ τούτων. παίζων οὖν ὁ ᾿ἀριστοφάνης ᾿Δοῖον αὐτόν φησιν ἀστέρα

10

20

30

40

280 25. ION VON CHIOS

χληϑῆναι" περιβόητος δὲ ἐγένετο. ἔγραψε δὲ χαὶ κωμωιδίας [Satyrdramen 7]
χαὶ ἐπιγράμματα χαὶ παιᾶνας χαὶ ὕμνους zul σχολιὰ καὶ ἐγκώμια χαὶ ἐλε-
γεῖα, καὶ καταλογάδην τὸν Πρεσβευτικὸν λεγόμενον, ὃν νόϑον ἀξιοῦσιν
εἶναί τινες χαὶ οὐχὲ αὐτοῦ. φέρεται δὲ αὐτοῦ χαὶ Κτίσις [näml. Χίου] καὶ
Κοσμολογικός [(d. 1. Τριαγμ ὁς] καὶ Ὑπομνήματα [d. i. ᾿Επιδημίαι] καὶ ἄλλα
τινά. — χαὶ πάνυ δόχιμος ἦν. φασὶ δὲ αὐτὸν ὁμοῦ διϑύραμβον χαὶ τραγωιδίαν
ἀγωνισάμενον ἐν τῆι ᾿Αττιχῆει νικῆσαι, zul εὐνοίας χάριν προῖχα Χῖον οἶνον
πέμψαι ᾿Αϑηναίοις (Σωχράτους δὲ τοῦ φιλοσόφου ἔστιν εἰς αὐτὸν λόγος λεγό-
μενος Ἴων). μέμνηται αὐτοῦ καὶ Καλλίμαχος ἐν τοῖς Χωλιάμβοις, ὅτι πολλὰ
ἔγραψε.

3. Sum. Ἴων ΛΔος. τραγιχὸς καὶ λυρικὸς χαὶ φιλ όσοφος, υἱὸς Ὀρϑομέ-
γους, ἐπίχλησιν δὲ Ξούϑου. ἤρξατο δὲ τὰς er διδάσχειν ἐπὶ τῆς πβ
ὀλυμπιάδος [452---449]1. δράματα δὲ αὐτοῦ ıB, οἱ δὲ λ, ἄλλοι δὲ u φασίν.

4, [Lonaım.] de subl. 88,5 τί δ᾽; ἐν μέλεσι μᾶλλον ἂν εἶναι Βαχχυλίδης
ἕλοιο ἢ Πίνδαρος, χαὶ ἐν τραγωιδίαι γῶν ὃ Χῖος ἢ νὴ Ale “Σοφοκλῆς; ἐπειδὴ
οἱ μὲν ἀδιάπτωτοι καὶ ἐν τῶι γλαφυρῶι πάντη χεχαλλιγραφημένοι, ὃ δὲ Πίν-
δαρος καὶ ὃ Σοφοχλῆς ÖTk μὲν οἷον πάντα ἐπιφλέγουσι τῆι φορᾶι, σβέννυνται
δ᾽ ἀλόγως πολλάχις καὶ πίπτουσιν ἀτυχέστατα.

5. Ο1. 4.1 395 (n. d. Schrift Mitte V. Jahrh.) [7]ov ἀνέϑηχεν ἄγ[αλμα τ]ῆι
᾿4Αϑηναίηι.

6. Isocr. antid. 268 τοὺς λόγους τοὺς τῶν παλαιῶν σοφιστῶν ὧν ὃ μὲν
ἄπειρον τὸ πλῆϑος ἔφησεν εἶναι τῶν ὄντων, Ἐμπεδοχλῆς δὲ τέτταρα χαὶ
Νεῖκος χαὶ Φιλίαν ἐν αὐτοῖς, Ἴων δ᾽ οὐ πλείω τριῶν. PHrLor. de gen. et corr.
p. 207, 18 Vit. πῦρ μὲν χαὶ γῆν Παρμενίδης ὑπέϑετο, ταὐτὰ δὲ μετὰ τοῦ ἀέρος
Ἴων ὃ Χῖος ὃ τραγωιδοποιός, Ἐμπεδοκλῆς δὲ τὰ τέσσαρα ὑπέϑετο (vgl.p.227, 14).

7. Art. I 25,11 (nsol σελήνης οὐσίας) [Ὁ. 856] Ἴων σῶμα τῆι μὲν
ὑελοειδὲς διαυγές, τῆι δ᾽ ἀφεγγές.

B. FRAGMENTE.

Von den Prosaschriften Χίου κτίσις [62—64 E. S. Koepke de Ionis Chii
vita et fragm. Berol. 1836], ᾿Επιδημίαι [65—76, dazu Plut. de prof. in virt. 8
p. 795 und Ioann. Alexandr. (Articella Venet. 1493) f. 105 enthält keine Philo-
sophisches ausser dem Triagmos.

IQNOZE TPIATMO2.
Vgl. Arısr. de caelo A 1. 268210 χαϑάπερ γάρ φασι καὶ οἱ Πυϑαγόρειοι,
τὸ πᾶν καὶ τὰ πᾶντα τοῖς τρισὶν ὥρισται.

1 [77 Koepk.] HArPocr. α. Ἴων [nach A 1] ἀναγράφουσι δὲ ἐν
αὐτῶι τάδε᾽ ἀρχὴ δέμοι τοῦ λόγου" πάντα τρία χαὶ (οὐδὲν)
πλέον (ἢ) ἔλασσον τούτων τῶν τριῶν᾽ ἑνὸς ἑχάστου
ἀρετὴ τριάς" σύνεσις χαὶ χράτος χαὶ τύχη. Vorher stand

Ἴων Χῖος τάδε λέγει.

FRAGMENTE DES DREIKAMPFS.
1. Anfang aber meines Wortes ist: Alles ist drei und nichts mehr
oder weniger als diese drei. Eines jeden einzelnen Vorzüglichkeit eine
Dreiheit: Verstand, Kraft, Glück.

10

20

A. 2—7. B. FR. 1—5. 231

2 [78] Droc. VIIIS Ἴων δὲ ὁ Χῖος ἐν τοῖς Τριαγμοῖς φησιν αὐτὸν
(Pythagoras) ἔνια ποιήσαντα ἀνενεγχεῖν εἰς Ὀρφέα. Crem. Str. 1131 p. 8971 P.
Ἴων δὲ ὃ Χῖος ἐν τοῖς Τριαγμοῖς καὶ Πυϑαγόραν εἰς Ὀρφέα ἀνενεγχεῖν τινὰ
ἱστορεῖ. Enıyevng δὲ ἐν τοῖς Περὶ τῆς εἰς Ὀρφέα (ἀναφερομένης) ποιήσεως
Κέρχωπος εἶναι λέγει τοῦ Πυϑαγορείου τὴν Εἰς “Διδου χατάβασιν zul τὸν
Ἱερὸν λόγον, τὸν δὲ Πέπλον καὶ τὰ Φυσικὰ Βροντίνου [s. oben c.5 und 7, 4].
Crc. nat. ἃ. 1 38 Orpheum poetam docet Aristoteles numquam fuisse et hoc
Orphicum carmen Pythagorei ferunt cwiusdam fuisse Cercopis. Missverstanden
Harpoer. A 1 und Sum. u. Ὀρφεύς. ἔγραψε τριασμούς [sie], λέγονται δὲ εἶναι
Ἴωνος τοῦ τραγιχοῦ᾽ ἐν δὲ τούτοις τὰ ἱεροστολικὰ καλούμενα.

Unbestimmt aus welcher Prosaschrift:

3 [79] Prur. de fort. Rom. 1 p. 316D Ἴων μὲν οὖν ὃ ποιητὴς ἐν τοῖς
δίχα μέτρου καὶ καταλογάδην αὐτῶι γεγραμμένοις φησὶν ἀνομοιότατον
πρᾶγμα τῆι σοφίαι τὴν τύχην οὖσαν ὁμοιοτάτων πραγμάτων γίγνεσϑαι δη-
μιουργόν. Vgl. Quaest. conv. ΥἹΠ 1, 1 ἔφη γὰρ οὐ φαύλως εἰπεῖν Ἴωνα περὶ
τῆς τύχης ὅτι πολλὰ τῆς σοφίας διαφέρουσα πλεῖστα αὐτῆι ὅμοια
ποιεῖ.

Von der Poesie Ions enthalten die Dramen [Nauck FT 2732 ff., Trag. dict.
ind. S. XXV] nichts Philosophisches. Von der Lyrik [PLG *251ff. Bergk.] ge-
hören hierher folgende

ZWEIFELHAFTE FRAGMENTE.

4 [4 B.] Dioc. 1 119ff. φησὶ δὲ Δοῦρις ἐν τῶι δευτέρωι τῶν “Ὥρων [näml.
Σαμίων FHG I 481 fr. 51] ἐπιγεγράφϑαι αὐτῶι [Pherekydes] τὸ ἐπίγραμμα
τόδε"

[120] τῆς σοφίης πάσης ἐν ἐμοὶ τέλος" ἢν δέ τι πλεῖον [sie],

Πυϑαγόρηι τὠμῶι λέγε ταῦϑ᾽ ὅτι πρῶτος ἁπάντων
ἔστιν av’ Ἑλλάδα γῆν" οὐ ψεύδομαι ὧδ᾽ ἀγορεύων.
Ἴων δ᾽ ὃ Xiog φησι περὶ αὐτοῦ"
ὡς ὃ μὲν ἠνορέηι τε κεκασμένος ἠδὲ zul αἰδοῖ
καὶ φϑίμενος ψυχῆι τερπνὸν ἔχει βίοτον,
εἴπερ Πυϑαγόρης ἐτύμως ὃ σοφὸς περὶ πάντων
ἀνϑρώπων γνώμας ἤιδεε χαξέμαϑεν.
Über Duris’ Glaubwürdigkeit s. unten ce. 43 Sımos.

5 Creoxip. is. harm. 12 [Mus.ser. ed. Jan p.202,9] ἐπὶ μὲν οὖν τοῦ φϑόγγου
χρῶνται τῶι ὀνόματι [näml.Tovog] οἱ λέγοντες ἑπτάτονον τὴν φόρμιγγα καϑάπερ
ταν ςτὸ τ σὴ, Ξε ον ee σὸς νην δι

2. Pythagoras habe einiges, was er gemacht habe, auf Orpheus
zurückgeführt.

3. Glück, der Kunst so ganz unähnlich, bringt doch sehr viel ähn-
liches wie sie hervor,

ZWEIFELHAFTES.

4. So hat nun dieser, den Mannesmut und Würde zierten, auch nach
seinem Hinscheiden fröhliches Leben für seine Seele zu erwarten, wenn denn
in Wahrheit Pythagoras der Weise mehr denn alle Menschen Einsichten er-
worben und erforscht hat (Grabschrift auf Pherekydes).

10

15

20

30

40

232 25. ION VON CHIOS B. FR.5. 26. HIPPON A. 1—5.

Tegnavdgog χαὶ Ἴων. ὃ μὲν γάρ φησιν “ἡμεῖς τοι — tuvovg [fr. 5 Bergk]
ὁ δέ"
δνδεχάχορδε λύρα, δεχαβάμονα τάξιν ἔχοισα
εἰς συμφωνούσας ἁρμονίας τριόδους,
πρὶν μέν σ᾽ ἑπτάτονον ψάλλον διὰ τέσσαρα πάντες
Ἕλληνες σπανίαν μοῦσαν ἀειράμενοι.
Scheint von demselben Fälscher (alexandrinischem Pythagoreer) herzustammen,
der das vorherstehende, längst als unecht erkannte Terpanderfragment gefertigt
und das Dekret der Spartaner gegen Timotheos [Boeth. inst. m. 1 1 p. 182 Friedl.]
gefälscht hat, wo τὰν διὰ τᾶν ἑπτὰ χορόᾶν χκιϑάριξιν ἀποστρεφόμενος mit
Terp.5,1 τετράγηρυν ἀποστρέψαντες [so Strabo, Anatolius] ἀοιδάν zu vergl. Wäre
das Fr. alt, gehörte es jedenfalls dem Elegiker Ion v. Samos, dem Zeitgenossen des
Timotheos, den das delphische Lysanderepigramm kennen lehrt. Vgl. fr. 8 Bergk.

5. Elfsaitige Leier, die du eine für die zusammenklingenden Dreiwege
der Harmonie eingerichtete zehnstufige Intervallenordnung besitzest, dich haben
ehedem alle Hellenen mit sieben Saiten gespielt, wobei sie denn freilich nur
eine ärmliche Quartenmusik erzielten.

26. HIPPON.

Ä. LEBEN UND LEHRE.
1. IAmer. V. P. 267 [Katalog der Pythagoreer] Σάμιοι Μέλισσος ...

Ἔλωρις, Innwv. CENSoRIm. 5,2 Hipponi vero Metapontino sive ut Aristoxenus

auctor est |FHG U 282 fr. 38] Samio etc. [s. S. 234, 21. 236,5]. Sexrt. P.h. DI
14 Ἵ. δὲ ὃ Ῥηγῖνος Is. Ζ. 44].
2. ScHOL. ARISTOPH. Ven. ad Nub. 94 ff.
ψυχῶν σοφῶν τοῦτ᾽ ἔστι φροντιστήριον᾽
95 ἐνταῦϑ᾽ ἐνοικοῦσ᾽ ἄνδρες, οἱ τὸν οὐρανὸν
λέγοντες ἀναπείϑουσιν ὡς ἔστιν πνιγεύς,
χάστιν περὲ ἡμᾶς οὗτος, ἡμεῖς ὁ᾽ ἄνϑρακχες.
ταῦτα ὁὲ πρότερος Κρατῖνος ἔν Πανόπταις δράματι (fr. 155 Kock.] περὲ Ἵπ-
πωνος τοῦ φιλοσόφου κωμωιδῶν αὐτὸν λέγει. ὥσηοι. ÜULEM. Protr. IV 103
Klotz τοῦ δὲ Ἵππωνος καὶ αὐτοῦ ὡς ἀσεβοῦς γενομένου μέμνηται ὃ Koarivog.
. Hırror. refut. I 16 [D. 566] Ἵ. δὲ ὃ Ῥηγῖνος ἀρχὰς ἔφη ψυχρὸν τὸ
ὕδωρ Dh ϑερμὸν τὸ πῦρ. γενόμενον δὲ τὸ πῦρ ὑπὸ ὕδατος κατανικῆσαι τὴν
τοῦ γεννήσαντος δύναμιν συστῆσαί τε τὸν κόσμον. τὴν δὲ ψυχὴν ποτὲ μὲν
ἐγχέφαλον λέγει, ποτὲ de ὕδωρ᾽ χαὶ γὰρ τὸ σπέρμα εἶναι τὸ φαινόμενον ἡμῖν
ἐξ ὑγροῦ, ἐξ οὗ φησι ψυχὴν γίνεσϑαι. >
4. SmepL. phys. 23,22 [s. oben Κ΄. 11 n.13] Θαλῆς . .. zul Ἵ., ὃς δοχεῖ
χαὶ ἄϑεος γεγονέναι, ὕδωρ ἔλεγον τὴν ἀρχὴν ἐχ τῶν φαινομένων κατὰ τὴν
αἴσϑησιν εἰς τοῦτο προαχϑέντες" καὶ γὰρ τὸ ϑερμὸν τῶι ὑγρῶι ζῆι, χαὶ τὰ
γνεχρούμενα ξηραίνεται: καὶ τὰ σπέρματα πάντων ὑγρὰ χαὶ ἢ τροφὴ πᾶσα ΧῈ
λώδης" ἐξ οὗ δέ ἐστιν ἕκαστα τούτωι καὶ τρέφεσϑαι πέφυχεν" τὸ δὲ ὕδωρ ἀρχὴ
τῆς ὑγρᾶς φυσεώς ἐστι χαὶ συνεκτικὸν πάντων" διὸ πάντων ἀρχὴν ὑπέλαβον
εἶναι τὸ ὕδωρ καὶ τὴν γῆν ἐφ᾽ ὕδατος ἀπεφήναντο κεῖσϑαι.
5. Sexr. Pyrrh. hypot. III 14 “I. δὲ ὃ Pnyivos πῦρ καὶ ὕδωρ.

10

20

25

45

26. HIPPON A. 6—11. LEHRE. 233

6. Aurx. (z. n. 7) 26, 21 Ἵππωνα ἱστοροῦσιν ἀρχὴν ἁπλῶς τὸ ὑγρὸν
ἀδιορίστως ὑποθϑέσϑαι οὐ διασαφήσαντα πότερον ὕδωρ ὡς Θαλῆς ἢ ἀὴρ ὡς
᾿Ἀναξιμέν ης χαὶ Διογένης. Ioann. Duc. Alleg. in Hes. Theog. 116 ὃ δὲ τὴν γῆν
[!, nänl. ἀρχὴν ἔϑετο)] ὡς Ἵππων ὃ ἄϑεος.

. ARISTOT. Metaphys. A 3. 9842 3 nach Thales [n. 12 5. 11] Ἵππωνα γὰρ
οὐχ ἄν τις ἀξιώσειε ϑεῖναι μετὰ τούτων διὰ τὴν εὐτέλειαν αὐτοῦ τῆς διανοίας.

8. CLEem. protr. 24 p. 20P. ϑαυμάζειν ἔπεισί μοι, ὅτωι τρόπωι Βυήμερον
τὸν ᾿Αχραγαντῖνον χαὶ Νικάνορα τὸν Κύπριον χαὶ Διαγόραν καὶ Ἵππωνα τὸν
Μήλιον [1]. Ἵππωνα καὶ Διαγόραν τὸν M. nach Arnob. IV 29] τόν τε Κυρη-
ναῖον ἐπὶ τούτοις ἐχεῖνον (ὃ Θεόδωρος ὀνομα αὐτῶιμ) zul τινας ἄλλους συ-
χνοὺς σωφρόνως βεβιωχότας καὶ καϑεωρακότας ὀξύτερόν που τῶν λοιπῶν ἀν-
ϑρώπων τὴν aupi τοὺς ϑεοὺς τούτους πλάνην ἀϑέους ἐπικεκλήκασιν. PHıtor.
de anima 88, 23 οὗτος ἄϑεος ἐπεχέκλητο δι᾿ αὐτὸ τοῦτο, ὅτι τὴν τῶν πάντων
αἰτίαν οὐδενὲ ἄλλωι ἢ τῶι ὕδατι ἀπεδίδου. Vgl. Arr. V. Η. II 31; fr. 88.

0, [ALEX.] in Metaphys. 462,29 Ἵππων μὲν πρότερον ὃ ἄϑεος ἐπικχλη-
ϑείς (οὐδὲν γὰρ οὗτος παρὰ τὰ αἰσϑητὰ εἶναι ἀπεφήνατο). Vgl.B2.

10. Arr. IV 3,9 [D. 388] 7. ἐξ ὕδατος τὴν ψυχήν. Arıstor. de anima A 2.
40561 τῶν δὲ φορτικωτέρων zai ὕδωρ τινὲς ἀπεφήναντο Inäml. τὴν ψυχήν),
χαϑάπερ "I. πεισϑῆναι δ᾽ ἐοίχασιν &x τῆς γονῆς, ὅτι πάντων ὑγρά" καὶ γὰρ
ἐλέγχει τοὺς αἷμα φάσκοντας τὴν ψυχήν [vgl. oben S. 162 n.4] ὅτι ἡ γονὴ
οὐχ αἱμα" ταύτην δ᾽ εἶναι τὴν πρώτην ψυχήν. "24 οἱ δὲ ϑάτερον τῶν ἔναν-
τίων, οἷον ϑερμὸν ἢ ψυχρὸν ῇ τι τοιοῦτον ἄλλο, χαὶ τὴν ψυχὴν ὁμοίως ἕν τι
τούτων τιϑέασιν" διὸ χαὶ τοῖς ὀνόμασιν ἀχολουϑοῦσιν" οἱ μὲν γὰρ τὸ ϑερμὸν
λέγοντες, ὅτι διὰ τοῦτο χαὶ τὸ ζῇν ὠνόμασται, οἱ δὲ τὸ ψυχρὸν διὰ τὴν ἀνα-
πνοὴν καὶ τὴν κατάψυξιν χαλεῖσϑαι ψυχήν. PHivor. z. ἃ. St. 92,2 ϑάτερον τῶν
ἐναντίων τίϑεται Ἵ. χαὶ Ἡράκλειτος, ὁ μὲν τὸ ϑερμόν" πῦρ γὰρ τὴν ἀρχὴν
εἶναι" ὃ δὲ τὸ ψυχρόν, ὕδωρ τιϑέμενος τὴν ἀρχήν. ἑκάτερος οὖν τούτων,
φησί, χαὶ ἐτυμολογεῖν ἐπιχειρεῖ τὸ τῆς ψυχῆς ὄνομα πρὸς τὴν οἰχείαν δόξαν,
ὃ μὲν λέγων διὰ τοῦτο ζῆν λέγεσϑαι τὰ ἔμψυχα παρὰ τὸ δεῖν, τοῦτο δὲ τοῦ
ϑερμοῦ, ὃ δὲ ψυχὴν κεχλῆσϑαι ἐκ τοῦ ψυχροῦ, ὅϑεν ἔχει τὸ εἶναι, παρὰ τὸ
αἰτίαν ἢ ἡμῖν. γενέσϑαι. τῆς διὰ τῆς ἀναπνοῆς ψύξεως. ἐπεὶ γὰρ ἡ μὲν ζωὴ ἐκ
τῆς ψυχῆς ὑπάρχει, ἡ δὲ ψυχὴ ἐκ ψυχροῦ (ἐξ ὕδατος γάρ), διὰ τοῦτο δεῖ τῆς
ἀναπνοῆς κολαζούσης τῆι ψύξει τὸ περιχάρδιον ϑερμὸν καὲ οὐχ ἐώσης τῆς
ψυχικῆς δυνάμεως ἐπικρατέστερον γενέσϑαι, λέγω δὴ τῆς ψυχρᾶς. HERM.
irris. 2 [D. 651] οἱ δὲ ὕδωρ γονοποιόν [näml. τὴν ψυχὴν εἶναι; am Rande fügt
der Patm. das Lemma Ἵππων zu).

11. ΜΈΝΟΝ AnonymiLondin. 11,22 ‚Ink ov) [oder Inn(ovag)] δὲ 6 Kooro-
γιάτης οἴεται ἐν ἡμῖν οἰχείαν εἶναι ὑγρότητα, καϑ' ἣν χαὶ αἰσϑανόμε va καὶ m
ξώμεν" ὅταν μὲν ovv οἰχείως ἔχηι ἡ τοιαύτη ὑγρότης, ὑγιαίνει τὸ ζῶιον, ὅταν δὲ
ἀναξηρανϑῆι, ἀναισϑητεῖ δὲ τὸ ζῶιον χαὶ ἀποϑνήισκει. διὰ δὴ τοῦτο οἱ γέ-
θοντες ξηροὶ καὶ ἀναίσϑητοι, ὅτι χωρὶς ὑγρότητος" ἀναλόγως δὴ τὰ πέλματα
ἀναίσϑητα, ὅτι ἄμοιρα ὑγρότητος. χαὶ ταῦτα μὲν ἄχρι τούτου φησίν. ἐν
ἄλλωι δὲ βυβλίωι αὑτὸς ἀνὴρ λέγει τὴν Φατωνομασμένην ὑγρότητα μετα-
βάλλειν δι᾿ ὑπερβολὴν ϑερμύότητος χαὶ δι᾿ ὑπερβολὴν ψυχρότητος καὶ οὕτως
νόσους ἐπιφέρειν, . μεταβάλλειν δέ φησιν αὐτὴν ἢ ἐπὶ τὸ πλεῖον ὑγρὸν ῆ ἐπὶ
τὸ ξηρότερον ἢ ἐπὶ τὸ παχυμερέστερον ἢ ἐπὶ τὸ λεπτομερέστερον ἡ Z εἰς
ἕτερα, χαὶ τὸ αἴτιον οὕτως νοσολογεῖ, τὰς δὲ νόσους τὰς γινομένας οὐχ ὑπα-
γορεύει.

10

20

30

40

234 26. HIPPON A. 12—19. LEHRE.

12. CEnsor. 5, 2 [s. 232, 22] Hippomi ... ex medullis profluere semen vide-
tur idque eo probari, quod post admissionem pecudum, si quis mares interimat,
medullas utpote exchaustas non reperiat.

13. — 5,4 illud quogue ambiguam facit inter auctores opinionem, utrumne
ex patris tantummodo semine partus nascatur, ut Diogenes et Hippön Stoicique
soripserumt, an etiam ex matris. Arr. V 5,3 [D. 418] Ἵ. προΐεσϑαι μὲν σπέρμα
τὰς ϑηλείας οὐχ ἥκιστα τῶν ἀρρένων, μὴ μέντοι εἰς ξωιογονίαν τοῦτο ovu-
βάλλεσϑαι διὰ τὸ ἐχτὸς πίπτειν τῆς ὑστέρας" ὅϑεν ἐνίας προΐεσϑαι πολλάκις
δίχα τῶν ἀνδρῶν σπέρμα zal μάλιστα τὰς χηρευούσας. καὶ εἶναι τὰ μὲν ὀστᾶ
παρὰ τοῦ ἄρρενος, τὰς δὲ σάρχας παρὰ τῆς ϑηλείας.

14. Arr. Υ 7,3 [D. 419] Ἱππῶναξ (hier die Vollform wie ὃ 7] παρὰ τὸ
συνεστός TE καὶ ἰσχυρὸν (ἢ) παρὰ τὸ ῥευστικόν τε καὶ ἀσϑενέστερον σπέρμα
[näml. ἄρρενα καὶ ϑήλεα γίνεσϑαι]. Cens. 6,4 ex seminibus autem tenwioribus
feminas, ex densioribus mares fieri Hippon adfirmat. Axr.V 7,7 [D. 420]
Ἱππῶναξ [Ἱπποκράτης (nach ΥΠ 418, 5 Littre) Wachtler]‘ εἰ μὲν ἡ γονὴ χρα-
τήσειεν ἄρρεν, εἰ δ᾽ ἢ τροφὴ ϑῆλυ.

15. CEnsor. 6,1 H. vero caput, in quo est animi principale [näml. primum
crescere).

16. — 9,2 H. qwi diebus LX infantem scribit formari et quarto mense
carnem fieri concretam quinto ungues capillumve nasci septimo iam hominem
esse perfectum. 7,2 H. Metapontinus a septimo ad decimum mensem nasci posse
existimavit. nam septimo partum iam esse maturum eo quod in ommibus nu-
merus septenarius plurimum possit, siquidem septem formemur mensibus addi-
tisque alteris recti consistere incipiamus et post septimum mensem dentes nobis
inmascantur idemque post septimum cadant annum, quarto decimo autem pu-
bescere soleamus. sed hanc a septem mensibus incipientem maturitatem usque
ad decem perductam ideo quod in alüs ommibus haec eadem natura est, ut sep-
tem mensibus annisve tres aut menses aut anmi ad consummationem accedant:
nam dentes septem mensum infanti nascı et mascime decimo perfici mense, sep-
timo anno primos eorum esccidere, decimo ultimos, post quartum decimum annum
nonnullos, sed omnes intra septimum decimum annum pubescere.

17. — 6,3 at Diogenes et H. existimarunt esse in alvo prominens quid-
dam, quod infans ore adprehendat (et) ex eo alimentum ita trahat ut, cum
editus est, ex matris uberibus.

18. — 6,9 seqwitur de geminis, qwi ut aliquando nascantur modo se-
minis fieri H. ratus (est). id enim cum amplius est quam uni satıs fuit, bifa-
riam deduci.

19. THEOPHR. hist. plant. 13,5 πᾶν γὰρ ἄγριον χαὶ ἡμερόν φησιν Ἵ.
γίνεσϑαι τυγχάνον ἢ μὴ τυγχάνον ϑεραπείας, ἄχαρπα δὲ χαὶ κάρπιμα χαὶ
ἀνϑοφόρα καὶ ἀνανϑῆ παρὰ τοὺς τόπους χαὶ τὸν ἀέρα τὸν περιέχοντα, τὸν
αὐτὸν δὲ τρόπον καὶ φυλλοβόλα χαὶ ἀείφυλλα. 1Π2, 2 καίτοι φησὶν Ἵ. ἅπαν
καὶ ἥμερον καὶ ἄγριον εἶναι; χαὶ ϑεραπευόμενον μὲν ἥμερον, μὴ ϑεραπευ-
ὄμενον δὲ ἄγριον, τῆι μὲν ὀρϑῶς λέγων τῆι δὲ οὐχ ορϑώῶς. ἐξαμελούμενον
γὰρ ἅπαν χεῖΟῸν γίνεται καὶ ἀπαγριοῦται, ϑεραπευόμενον δὲ οὐχ ἅπαν βέλ-
τιον, ὥσπερ εἴρηται.

or

10

20

25

30

B. FR. 1 2. 235

B. FRAGMENTE.

1 ScmoL. Homer. Genav. p. 197, 19 Nicole zu Homer ὦ 195:
193 ἀλλ᾽ οὐχ ἔστι Au Κρονίωνι μάχεσϑαι
τῶι οὐδὲ χρείων ᾿Αχελώιος ἰσοφαρΐξει
196 οὐδὲ ᾿βαϑυρρείταο μέγα σϑένος Ωχεανοῖο,
ἐξ οὗπερ πάντες ποταμοὶ χαὶ πᾶσα ϑάλασσα
zo) πᾶσαι χρῆναι χαὶ φρείατα μαχρὰ νάουσιν. ,
Κράτης δ᾽ ἐν β τῶν Ὁμηριχῶν δειχνύς, ὅτι ᾿Ωχεανὸς ᾿Πεγάλη ϑά-
λασσα᾽ “ταῦτα γάρ, φησίν, μόνως ἂν ἁρμόττοι ῥηϑῆναι περὶ τῆς
ἐχτὸς ϑαλάσσης, ἣν ἔτι καὶ νῦν οἱ μὲν ᾿ Πεγάλην ϑαλάτταν᾽ οἱ δὲ

“᾿Ατλαντιχὸν᾽ προσαγορεύουσιν. ποταμὸς δὲ ποῖος ἂν δύναιτο

ταύτην ἔχειν δύναμιν; χαίτοι γ᾽ ἔνιοι [Zenodotos, Megakleides] &Sar-
ροῦντες τὸν περὶ τοῦ Ωχεανοῦ στίχον [also 195] τῶι ᾿“χελώιωι
περιτιυϑέασι ταῦτα, ὃς οὐχ ὅτι τῆς ϑαλάσσης μείων ἐστίν, ἀλλὰ
χαὶ τῶν ἐν αὐτῆι χόλπων, λέγω δὴ Τυρρηνιχοῦ χαὶ ᾿Ιονίου. εἶσιε
δὲ τοῖς τρισίν |195—197], φησίν, ὅ,τι χαὶ οἱ μετὰ ταῦτα φυσιχοὶ
συνεφώνησαν, τὸ τιξριέχον τὴν γῆν χατὰ τὸ τυλεῖστον μέρος Ὥχεα-
γὸν εἶναι, ἐξ οὗπερ τὸ πότιμον. Ἵππων᾽ “τὰ γὰρ ὕδατα πινό-
μενα πάντα ἐχ τῆς ϑαλάσσης ἐστίν" οὐ γὰρ δή mov (el)
τὰ φρέατα βαϑύτερα ἦν, ϑάλασσα ἐστιν ἐξ ἧς πίένομεν᾽
οὕτω γὰρ οὐχ (ἂν) ἐκ τῆς ϑαλάσσης τὸ ὕδωρ εἴη, ἀλλ᾽
ἄλλοθέν ποϑεν. νῦν δὲ ἡ ϑάλασσα βαϑυτέρα ἐστὶ τῶν
ὑδάτων. ὅσα οὖὔνχαϑύυπερϑεν τῆς ϑαλάσσης ἐστί, πάντα
art αὐτῆς ἐστιν οὕτως τὰ αὐτὰ εἴρηχεν Ὁμήρωι".

FALSCHES.

2 Crem. Protr. 55 p. 48 Pott. οὐ νέμεσις τοίνυν οὐδὲ Ἵππωνι ἀπαϑανα-
τίζοντι τὸν ϑάνατον τὸν ξαυτοῦ᾽ ὁ Ἵ. γὰρ οὗτος ἐπιγραφῆναι ἐχέλευσεν τῶι
μνήματι τῶι ἑαυτοῦ τόδε τὸ ἐλεγεῖον [PLG II 259. B.] Innwvog — καταφϑί -
μενον. ALEX. in Metaph. 27,1 τοῦτο de λέγοι ἂν περὶ αὐτοῦ, ὅτι ἄϑεος ἦν"
τοιοῦτο γὰρ καὶ τὸ ἐπὶ τοῦ τάφου αὐτοῦ ἐπίγραμμα Ἵππωνος — χκατα-
φϑίμενον. k Ἶ ER ν h
Innwvos Tode σῆμα, τὸν αϑανάτοισι ϑεοῖσιν

ἶσον ἐποίησεν Ποῖρα χαταφϑίμενον.

1 Denn alles Trinkwasser stammt aus dem Meere. Denn lägen
die Brunnen tiefer, so wäre wohl nicht das Meer unsere Trinkquelle.
Denn dann stammte das Wasser nicht aus dem Meere, sondern anders
woher. Nun ist ja aber das Meer tiefer als die Wasser. Folglich stammt
alles, was davon über dem Meere sich befindet, daraus ab.

FALSCHES.

2. Dies ist das Denkmal Hippons, den bei seinem Hinscheiden die Moira
den unsterblichen Göttern gleich machte.

10

20

90

80

40

236 26. HIPPON. B. FR. 3.4. 27. PHALEAS U. HIPPODAMOS.

3 ATHEN. XIII 610B πάντων αὐτὸν [Myrtilos] ἐπὶ τῆι μνήμηι ᾿ϑαυμα-
σάντων ὃ Κύνουλχος ἔφη πουλυμαϑημοσύνης τῆς οὐ κενεώτερον
οὐδὲν Ἵππων ἔφη ὃ ἄϑεος. Der Vers ist von Timon [fr. 20,2], der bald
darauf richtig eitiert wird. Hippons Citat ist ausgefallen.

4 CLAaupıan. MAmeErT. de anima 7 p. 121, 14 Eng. H. Metapontinus ex
eadem schola Pythagorae praemissis pro statu sententiae suae insolubilibus ar-
gumentis de anima sic pronuntiat “longe aliud anima, aliud corpus est,
quae corpore et torpente viget et caeco videt et mortuo vivit.

3. Der Vielwisserei, deren Nichtigkeit nicht zu überbieten ist.
4. Ganz etwas anderes ist Leib und Seele. Denn diese regt sich, wenn
jener erstarrt, sieht, wenn jener erblindet, lebt, wenn jener gestorben ist.

27. PHALEAS UND HIPPODAMOS.

1. Arısr. polit. B 7. 1266236 δὁοχεῖ γάρ τισι τὸ περὶ τὰς οὐσίας εἶναι
μέγιστον τετάχϑαι χαλῶς" περὲ γὰρ τούτων ποιεῖσϑαί φασι τὰς στάσξις πάν-
τας. διὸ Φαλέας ὃ Χαλκχηδόνιος τοῦτ᾽ εἰσήνεγχε πρῶτος. φησὶ γὰρ δεῖν
ἴσας εἶναι τὰς χτήσεις τῶν πολιτῶν. τοῦτο δὲ χατοιχιζομέναις μὲν εὐϑὺς
οὐ χαλεπὸν WLETO ποιεῖν, τὰς δ᾽ ἤδη κατοικουμένας ἐργωδέστερον μέν, ὅμως
δὲ τάχιστ᾽ ἂν ὁμαλισϑῆναι τῶι τὰς προῖχας τοὺς μὲν πλουσίους διδόναι μὲν
λαμβάνειν δὲ μή, τοὺς δὲ πένητας μὴ διδόναι μὲν λαμβάνειν δέ κτλ.

1267 20 περὶ μὲν οὖν τῆς Φαλέου πολιτείας σχεδὸν ἐκ τούτων av
τις ϑεωρήσειεν, εἶ τι τυγχάνει καλῶς εἰρηχὼῶς ἢ μὴ καλῶς. 8. 1267522
Ἱππόδαμος δὲ Βὐφυφῶντος Μιλήσιος (ὃς καὶ τὴν τῶν πόλεων διαί-
ρεσιν εὑρε χαὶ τὸν Πειραιᾶ κατέτεμεν, γενόμενος χαὶ περὶ τὸν ἄλλον
βίον περιττότερος διὰ φιλοτιμίαν οὕτως ὥστε δοχεῖν ἐνίοις ζῆν περιερ-
γότερον τριχῶν τε πλήϑει χαὶ κόσμωι πολυτελεῖ, ἔτι δὲ ἐσθῆτος εὐτελοῦς
μὲν ἀλεεινῆς δὲ οὐκ ἐν τῶι χειμῶνι μόνον ἀλλὰ zul περὲ τοὺς ϑερινοῦς χρό-
γους, λόγιος δὲ χαὶ περὲ τὴν ὅλην φύσιν εἶναι βουλόμενος) πρῶτος τῶν μὴ
πολιτευομένων ἐνεχείρησέ τι περὶ πολιτείας εἰπεῖν τῆς ἀρίστης. χατεσχεύ-
ube δὲ τὴν πόλιν τῶι πλήϑει μὲν μυρίανδρον, εἰς τρία δὲ μέρη διηιρημένην"
ἐποίει γὰρ ἕν μὲν μέρος τεχνίτας, ἕν δὲ γεωργούς, τρίτον δὲ τὸ προπολεμοῦν
καὶ τὰ ὅπλα ἔχον. διήιρει δ᾽ εἰς τρία μέρη τὴν χώραν, τὴν μὲν ἱερὰν τὴν δὲ
δημοσίαν τὴν δ᾽ ἰδίαν" ὅϑεν μὲν τὰ νομιζόμενα ποιήσουσι πρὸς τοὺς ϑεοὺς
ἱεράν, ἀφ᾽ ὧν δ᾽ οἱ προπολεμοῦντες βιώσονται κοινήν, τὴν δὲ τῶν γε γῶν
ἰδίαν. ὦϊετο δ᾽ εἴδη χαὶ τῶν νόμων εἶναι τρία μόνον᾽ περὶ ὧν γὰρ αἱ δίχαι
γένονκαι, τρία ταῦτ᾽ εἶναι τὸν ἀριϑμόν, ὕβριν βλάβην ϑανατον. ἐνομοϑέτει
δὲ χαὶ δικαστήριον ἕν τὸ χύριον, εἰς ὃ πάσας ἀνάγεσϑαι δεῖν τὰς μὴ καλῶς
κεκρίσϑαι δοχούσας δίκας. τοῦτο δὲ κατεσκεύαζεν ἐχ τινῶν γερόντων αἵρε-
τῶν. τὰς δὲ κρίσεις ἐν τοῖς δικαστηρίοις οὐ διὰ ψηφοφορίας ὦιϊετο γίνεσθαι
δεῖν, ἀλλὰ φέρειν ἕχαστον πινάκιον, ἐν ὧι γράφειν, εἰ καταδικάζοι ἁπλῶς, τὴν
δίχην, εἰ δ᾽ ἀπολύοι ἁπλῶς, χενὸν |näml. φέρειν], εἰ δὲ τὸ μὲν τὸ δὲ μή, τοῦτο
διορίξειν. νῦν γὰρ οὐκ ὠιετο νενομοϑετῆσθανς χαλῶς ἀναγχαζειν γὰρ ἐπιορ-
κεῖν ἢ ταῦτα ἢ ταῦτα δικάζοντας. ἔτι δὲ νόμον ἐτίϑει περὲ τῶν εὑρισχόν-
των τι τῆι πόλει συμφέρον ὅπως τυγχάνωσι τιμῆς, καὶ τοῖς παισὲ τῶν ἐν τῶι
πολέμωι τελευτώντων ἐκ δημοσίου γίνεσϑαι τὴν τροφήν, ὡς οὔπω τοῦτο παρ᾽

τῷ

10

15

20

30

35

HIPPODAMOS 1-—5. 28. POLYKLEITOS A. 1—3. 237

ἄλλοις νενομοϑετημένον" ἔστι δὲ καὶ ἐν ᾿Αϑήναις οὗτος ὃ νόμος νῦν καὶ ἐν
ἑτέραις τῶν πόλεων. τοὺς δ᾽ ἄρχοντας ὑπὸ τοῦ δήμου αἱρετοὺς εἶναι. πάν-
tag’ δῆμον δ᾽ ἐποίει τὰ τρία μέρη τῆς πόλεως" τοὺς ὃ αἱρεϑέντας ὑἐπερθατ
λεῖσϑαι χοινῶν χαὶ ξενιχῶν καὶ ὀρφανιχῶν. τὰ μὲν οὖν πλεῖστα χαὶ ie
μάλιστα ἀξιόλογα τῆς Innodauov τάξεως ταῦτ᾽ ἐστίν. [Daraus gefälscht bei
Stob. fl. 43, 92 Innodauov Πυϑαγορείου ἐκ τοῦ Περὲ πολιτείας. φαμὶ δ᾽ ἐγὼν
ἐς μοίρας τρεῖς διεστάσϑαι τὰν σύμπασαν πολιτείαν κτλ. u. Anderes. S. auch
Suid. s. v. Θεανώ.]

2. — — H11. 1330021 ἡ δὲ τῶν ἰδίων οἰκήσεων διάϑεσις ἡδίων μὲν
νομίζεται zul χρησιμωτέρα πρὸς τὰς ἄλλας πράξεις, ἂν εὔτομος mu κατὰ τὸν
νεώτερον καὶ τὸν Ἱπποδάμειον τρόπον, πρὸς δὲ τὰς πολεμιχὰς ἀσφαλείας
τοὐναντίον ὡς εἶχον χατὰ τὸν ἀρχαῖον χρόνον.

3. ἨΈΒΥΟΗ. 8. v. Ἱπποόδάμου νέμησις: τὸν Πειραιᾶ Ἱππόόαμος Εὐρυφῶν-
τος παῖς ὃ χαὶ μετεωρολόγος διεῖλεν ᾿Αϑηναίοις. οὗτος δὲ ἦν χαὶ 6 μετοική-
σας εἰς Θουριαχοὺς Μιλήσιος Wr.

4. ΠΆΑΒΡΟΟΕ. 8. v. Ἱπποδάμεια: Δημοσϑένης ἐν τῶι πρὸς Τιμόϑεον [49, 22).
ἀγοράν φησιν εἶναι ἐν Πειραιεῖ χαλουμένην Ἱπποδάμειαν ἀπὸ Ἱπποόάμου
Μιλησίου ἀρχιτέχτονος τοῦ οἰχοδομησαμένου τοῖς ᾿Αϑηναίοις τὸν Πειραιᾶ.
V. BERK. Lex. p. 266, 28 Ἱπποδάμεια ἀγορώ: τόπος ἐν τῶι Πειραιεῖ ἀπὸ Ἱπ-
ποδάμου Μιλησίου ἀρχιτέχτονος ποιήσαντος ᾿Αϑηναίοις τὸν Πειραιᾶ καὶ χκατα-
τεμόντος τῆς πόλεως τὰς ὅδούς. Falsch identificiert ScHoL. ArıSToPH. Equ. 327
“ὃ δ᾽ Ἱπποδᾶμου᾽: οὗτος ἐν Πειραιεῖ χατώιχει za) οἰκίαν εἶχεν ἥνπερ ἀνῆχε
δημοσίαν εἶναι. καὶ πρῶτος αὐτὸς τὸν Πειραιᾶ κατὰ τὰ ηδικὰ (!) συνήγαγεν.

..zel οἱ μὲν αὐτόν φασι Θούριον, οἱ δὲ Σάμιον, οἱ δὲ Μιλήσιον.

5. STRABO XIV 654 ἡ δὲ νῦν πόλις [Rhodos] ἐχτίσϑη κατὰ τὰ Πελοπον-
νησιαχὰ ὑπὸ τοῦ αὐτοῦ αἀρχιτέχτονος, ὥς φασιν, ὑφ᾽ οὗ zal ὃ Πειραιεύς.
Diopvor. XII 75 [0]. 98, 1. 408] οἱ δὲ τῆν Ῥόδον νῆσον χατοιχκοῦντες χαὶ Ἰαλυ-
σὸν χαὶ Alvdov καὶ Κάμιρον μετωικίσϑησαν εἰς μίαν πόλιν τὴν νῦν χαλου-
μένην Ῥόδον.

—

25. POLYKLEITOS.
A. LEBEN UND SCHRIFT.

1. Praro Prot. 8110 εἰ δὲ παρὰ Πολύχλειτον τὸν ᾿Αργεῖον ἢ Φειδίαν τὸν
᾿Αϑηναῖον ἐπενόεις ἀφικόμενος μισϑὸν ὑπὲρ σαυτοῦ τελεῖν ἐχείνοις κτλ.
3280 ἐπεὲ χαὶ οἱ Πολυχλείτου υἱεῖς, Παράλου χαὶ Ξανϑίππου τοῦδε ἡλικιῶται,
οὐδὲν πρὸς τὸν πατέρα εἰσί. [3. Robert Herm. ΧΧΧΥ͂ 185.]

2. Ριαν. N. H. 34,55 idem et doryphorum viriliter puerum fecit et quem
Canona artifices vocant liniamenta artis ex eo petentes veluti a lege quadam.
solusque homimum artem ipsam fecisse artis opere iudicatur.

3. GAzzn. de temper. 1 9 [1 566K.] ἡ μὲν δὴ μέϑοδος ἥδε. τὸ δ᾽ ἀσχῆσαι
γνωρίζειν ἑτοίμως ἐν ἑχάστωι γένει ζώιου zul χατὰ τὰ σύμπαντα τὸ μέσον
οὐ τοῦ τυχόντος ἀνδρός, ἀλλ᾽ ἐσχάτως ἐστὶ φιλοπόνου zul διὰ μαχρᾶς ἐμπει-
οἰας zul πολλῆς γνώσεως ἁπάντων τῶν χατὰ μέρος ἐξευρίσχειν δυναμένου τὸ
μέσον. οὕτω γοῦν καὶ πλάσται zul γραφεῖς καὶ ἀνδριαντοποιοί τε zul ὅλως
ἀγαλματοποιοὶ τὰ κάλλιστα γράφουσί τε zul πλάττουσι χαϑ᾽ ἕχαστον εἶδος,
οἷον ἄνϑρωπον εὐμορφότατον ἢ ἵππον ἢ βοῦν ἢ λέοντα, τὸ μέσον ἐν ἐχείνωι

10

20

238 28. POLYKLEITOS A. 3. B. FR. 1. 2.

τῶι γένει σχοποῦντες. [Vgl. Simon de re equ. Khein. Mus. LI 67,5]. χαί πού
τις ἀνόριὰς ἐπαινεῖται Πολυχλείτου Κανὼν ὀνομαζόμενος ἐχ τοῦ πάντων τῶν
μορίων ἀχριβῆ τὴν πρὸς ἄλληλα συμμετρίαν ἔχειν ὀνόματος τοιούτου τυχών.
de plac. Hipp. et Plat. V p. 425, 14 Müll. ἐδήλωσε γὰρ [Chrysippos] σαφῶς
τοῦτο διὰ τῆς προγεγραμμένης ὀλίγον ἔμπροσϑεν ῥήσεως, ἐν ἧι τὴν μὲν ὑγίειαν
τοῦ σώματος ἐν ϑερμοῖς καὶ ψυχροῖς καὶ ξηροῖς χαὶ ὑγροῖς συμμετρίαν εἶναί
φησιν, ἅπερ δὴ στοιχεῖα δηλονότι τῶν σωμάτων ἐστί, τὸ δὲ κάλλος οὐχ ἐν τῆι
τῶν στοιχείων, ἀλλὰ ἐν τῆι τῶν μορίων συμμετρίαι συνίστασϑαι νομίζει, de-
χτύλου πρὸς δάχτυλον δηλονότι καὶ συμπάντων αὐτῶν πρός τε μεταχάρπιον

a -
χαὶ καρπὸν καὶ τούτων πρὸς πῆχυν χαὶ πήχεως πρὸς βραχίονα καὶ πάντων

πρὸς πᾶντα, κχαϑάπερὲν τῶι Πολυχλείτου Kavovı γέγραπται. πάσας
γὰρ ἐχόιδάξας ἡμᾶς ἐν ἐκείνωι τῶι συγγράμματι τὰς συμμετρίας τοῦ σώματος
ὁ Π. ἔργωι τὸν λόγον ἐβεβαίωσε δημιουργήσας ἀνδριάντα χατὰ τὰ τοῦ λόγου
προστάγματα καὶ καλέσας δὴ καὶ αὐτὸν τὸν ἀνόριάντα χαϑάπερ καὶ τὸ σύγ-
yoauua Κανόνα. τὸ μὲν δὴ κάλλος τοῦ σώματος ἐν τῆι τῶν μορίων συμμε-
τρίαι κατὰ πάντας ἰατροὺς τε καὶ φιλοσόφους ἐστίν [vgl. de semine IV 605 K.).
Ein von Polyklet abhängiger, aber veränderter Kanon bei Vitruv. III 1, 2.

B. FRAGMENTE.
JIOAYKAEITOY KANNN.

1 Piur. de profect. virt. 17 p.86A [wie A 3 aus Chrysipp| οἵ γε σπρο-
χόσιτοντες οἷς ἤδη χαϑάπερ ἱεροῦ τινος οἰχοδομήματος χαὶ βασι-
Aırod τοῦ βίου ᾿χεχρότηται χρυσέα χρηπίς᾽, οὐδὲν εἰχῆ προσίενται
τῶν γιγνομένων, ἀλλ᾽ οἷον ano στάϑμης τοῦ λόγου προσάγουσι
χαὶ πτιροσαρμόττουσιν ἕχαστον. ὑττὲρ οὗ τὸν Πολύχλειτον οἰόμεϑα
λέγειν ὡς ἔστι χαλεπώτατον αὐτῶν τὸ ἔργον, οἷς ἂν eig
ὄνυχα ὁ πηλὸς ἀφίκηται. [αὐτῶν fehlt Par. 1211, Lips. Tisch. 7;
τούτων ἢ] vgl. Quaest. conviv. 11 8, 2 p. 6360 xai γὰρ αἱ τέχναι πρῶ-
τον ἀτύπωτα χαὶ ἄμορφα πλάττουσιν, ELF ὕστερον τοῖς εἴδεσιν
διαρϑροῦσιν᾽ ἧι II. ὃ πλάστης eine χαλεπώτατον elvaı τὸ
ἔργον, ὅταν ἐν ὄνυχι ὃ πηλὸς γένηται. διὸ χαὶ τῆι φύσει
τὸ πρῶτον εἰχός ἐστιν ἀτρέμα χινούσηι τὴν ὕλην ἀργοτέραν ὕπτα-
χούειν, τύπους ἀμόρφους καὶ ἀορίστους ἐχφέρουσαν WOTLEQ τὰ
ὠιάώ, μορφουμένων δὲ τούτων χαὶ διαχαρασσομένων ὕστερον ἐχ-
δημιουργεῖσϑαι τὸ ζῶιον.

2 ῬΗπΟ mechan. IV 1 p. 49, 20 πολλοὶ γοῦν ἐνστησάμενοι χα-
τασχευὴν ὀργάνων ἐσομεγεϑῶν καὶ χρησάμενοι τῆι τὲ αὐτῆι συντάξει

FRAGMENTE DES KANONS.
1. Das Werk ist im allerschwierigsten Stadium, wenn man mit der
Thonbearbeitung zur Nageldicke (zur allerfeinsten Durcharbeitung)
gekommen ist.

"35

POLYKLEITOS B. FR.2. 29. OINOPIDES 1—7. 239

χαὶ ξύλοις ὁμοίοις χαὶ σιδήρωιτῶι ἴσωι οὐδὲ τὸν σταϑμὸν αὐτὸν μετα-
βάλλοντες, τὰ μὲν μαχροβολοῦντα χαὶ εὔτονα ταῖς σιληγαῖς Eroin-
σαν, τὰ δὲ χαϑυστεροῦντα τῶν εἰρημένωνγ᾽ χαὶ ἐρωτηϑέντες, διὰ
τί τοῦτο συνέβη, τὴν αἰτίαν οὐχ εἶχον εἰπεῖν. ὥστε τὴν ὑπὸ 11ο-
λυχλείτου τοῦ ἀγδριαντοποοιοῦι lad φωνὴν οἰχείαν εἶναι τῶι
μέλλοντι λέγεσϑαι" τὸ γὰρ εὖ παρὰ μιχρὸν διὰ πολλῶν
ἀριϑμῶν ἔφη γίνεσϑαι. τὸν αὐτὸν δὴ τρόττον χαὶ ἐπεὶ ταύτης
τῆς τέχνης συμβαίνει διὰ πολλῶν ἀριϑμῶν συντελουμένων τῶν
ἔργων μιχρὰν ἐν τοῖς χατὰ μέρος παρέχβασιν ποιησαμένους μέγα
συγχεφαλαιοῦν ἐπὶ πέρας ἁμάρτημα. Vgl. Sexti sent. ed. Elter 9. 10.
μέχρι χαὶ τῶν ἐλαχίστων ἀχριβῶς βίου. οὐ γὰρ μιχρὸν ἐν βίωι
τὸ παρὰ μιχρόν. Zum pythagoreischen εὖ vgl. Arist. Metaphys. N 6.
1092 "260.

2. Die Vollendung ergiebt sich nur knapp aus vielen Zahlen.

29. OINOPIDES.

1. Procr. in Eucl. S. 65, 21 [aus Eudem’s Gesch. der Geometrie] μετὰ δὲ
τοῦτον [Pythagoras] Avageyooas ὁ Κλαζομένιος πολλῶν ἐφήψατο τῶν κατὰ
γεωμετρίαν zul Οἰνοπίδης ὃ Χῖος ὀλίγωι νεώτερος ὧν "Avagayogov.

2. [Prar.) Erast. p. 132 A ἐφαινέσϑην [nämlich δύο τῶν μειρακίων] μέν-
τοι ἢ περὶ Avafayopov ἢ περὲ Οἰνοπίδου ἐρίζειν. χύχλους γοῦν yodpew
ἐφαινέσϑην χαὶ ἐγχλίσεις τινὰς ἐμιμοῦντο τοῖν χεροῖν ἐπικλίνοντε χαὶ μάλ᾽
ἐσπουδαχότε.

3. Θιοσ. IX 41 εἴη ἂν οὖν [Demokritos] zart’ Ἀρχέλαον τὸν ᾿ἀναξαγόρου.
μαϑητὴν καὶ τοὺς περὶ Οἰνοπίδην. καὶ γὰρ τούτου [des Oenopides?] μέμνηται.

4. ἄνομοι. Varıc. 743 ed. Sternbach .n. 420 Οὖν. δρῶν μειράκιον ἀπαί-
devrov πολλὰ βιβλία χτώμενον ἔφη" “un τῶι κιβωτῶι, ἀλλὰ τῶι στήϑει᾽.

5. Sexr. Pyrrh. hyp. ΠῚ 30 Oi. δὲ ὃ Xiog πῦρ καὶ ἀέρα [nämlich ἀρ-
zas εἶναι].

6. Aer. 17,17 [D. 302] Διογένης [v. Apollonia] zei Κλέανϑης χαὶ Ol.
τὴν πρὶ χόσμου ψυχὴν [näml. ϑεὸν εἶναι].

. ΤΗΞΟ Smyrn. p. 198,14 Εὔδημος ἱστορεῖ ἐν ταῖς ᾿Αστρολογίαις [fr. 94 3ρ.}
ὅτι ὃν εὗρε πρῶτος τὴν τοῦ ζωιδιαχοῦ διαζωσιν [l. λόξωσι»] καὶ τὴν τοῦ
μεγάλου ἐνιαυτοῦ περίστασιν. Aer. Π 12.,2. [D. 340] Πυϑαγόρας πρῶτος ἐπι-
»ενοηχέναι λέγεται τὴν λόξωσιν τοῦ ζωιδιαχοῦ χύχλου, ἥντινα Οἷν. ὃ «Χῖος
ὡς ἰδίαν ἐπίνοιαν σφετερίζεται. Dıopvor. I 98, 2 Πυϑαγόραν τε τὰ χατὰ τὸν."
Br λόγον καὶ τὰ κατὰ γεωμετρίαν ϑεωρήματα zul τὰ περὶ τοὺς ἀριϑμοὺς

. μαϑεῖν παρὰ Αἰγυπτίων. ὑπολαμβάνουσι δὲ καὶ Anuoxgırov παρ᾽ αὐτοῖς
ἔζη διατρῖψαι πέντε χαὶ πολλὰ διδαχϑῆναι τῶν χατὰ τὴν ἀστρολογίαν. τόν
τε Οἰνοπίδην ὁμοίως συνδιατρίψαντα τοῖς ἱερεῦσι καὶ ἀστρολόγοις μαϑεῖν.
ἄλλα τε zul μάλιστα τὸν ἡλιακὸν χύχλον ὡς λοξὴν μὲν ἔχει τὴν πορείαν, ἐναν-
τίαν δὲ τοῖς ἄλλοις ἄστροις τὴν φορὰν ποιεῖται. ΑσποΒ. Sat, I 17,31 Ao&iec.

10

20

30

40

240 29. OINOPIDES 7—14.

cognominatur [näml. Apolio], ut ait Oenopides , ὅτι ἐχπορεύεται τὸν λοξὸν
χύχλον ἀπὸ δυσμῶν ἐπ᾽ ἀνατολὰς κινούμενος, id est quod obliguum circulum
ab occasu ad orientem pergit.

8. ΟἜΝΒΟΒΙΝ. 19, 2 [aus Varro] Oenopides [nämlich annum naturalem dies
habere prodidit] ccoıxv et dierum duum et viginti partem undesexagesimam.

9. Arı.V.H. 10, 7 Olv. ὃ Ατος ἀστρολόγος ἀνέϑηχεν ἐν Ὀλυμπίοις τὸ χαλ-
χοῦν γραμματεῖον ἐγγράψας ἐν αὐτῶι τὴν ἀστρολογίαν τῶν ἑνὸς δεόντων
ἑξήκοντα ἐτῶν φήσας τὸν μέγαν ἐνιαυτὸν εἶναι τοῦτον. ὅτι Μέτων ὃ A&vxo-
γοεὺς “ἀστρολόγος ἀνέστησε στήλας καὶ τὰς τοῦ ἡλίου τροπὰς κατεγράψατο
χαὶ τὸν μέγαν ἐνιαυτὸν ὡς ἔλεγεν εὗρε χαὶ ἔφατο αὐτὸν ἑνὸς δέοντα εἴχοσιν
ἐτῶν. Art. 11 82, 2 [D. 868] τὸν δὲ μέγαν ἐνιαυτὸν οἱ μὲν ἐν τῆι ὀχταετηρίδι
τίϑενται, οἱ δὲ ἐν τῆι ἐννεαχαιδεχαετηρίδι, οἱ δ᾽ ἐν τοῖς τετραπλασίοις ἔτεσιν,
οἱ δὲ ἐν τοῖς ἑξήχοντα ἑνὸς δέουσιν, ἐν οἷς Olv. χαὶ Πυϑαγόρας.

10. Arısr. Meteor. A 8. 345213 τῶν μὲν οὖν χαλουμένων Πυϑαγορείων
φασί τινες ὁδὸν εἶναι ταύτην [näml. τὸ γάλα] οἱ μὲν τῶν ἐχπεσόντων τινὸς
ἄστρων χατὰ τὴν λεγομένην ἐπὶ Φαέϑοντος φϑοράν, οἱ δὲ τὸν ἥλιον τοῦτον
τὸν χύκλον φέρεσϑαί ποτέ φασιν᾿ οἷον οὐν διαχεχαῦσϑαι τὸν τόπον τοῦτον ἢ
τι τοιοῦτον ἄλλο πεπονϑέναι πάϑος ὑπὸ τῆς φϑορᾶς αὐτοῦ. ACHILL. isag.
ad Arat. 24 p. 55, 18 Maass. [aus Poseidonios] ἕτεροι δέ φασιν ὧν ἐστι καὶ Οἷν.
ὃ Χῖος, ὅτι nn διὰ τούτου [näml. γάλαχτος] ἐφέρετο 6 ἥλιος, διὰ δὲ τὰ
Θυέστεια δεῖπνα ἀπεστράφη zul τὴν ἐναντίαν τούτωι πεποίηται περιφορᾶν,
ἣν νῦν περιγράφει ὃ ζωιδιακχός.

11. ῬΙΟΡΟΒ. 1 41, 1 [D. 228, aus Aristoteles de Nilo fr. 248 Rose. p. 195, 3
durch Agatharchides]) Oiv. δὲ ὃ Χῖός φησι χατὰ μὲν τὴν ϑερινὴν ὥραν τὰ
ὑόατα χατὰ τὴν γῆν εἶναι ψυχρά, τοῦ δὲ χειμῶνος τοὐναντίον ϑερμά, zul
τοῦτο εὔδηλον ἐπὶ τῶν βαϑέων φρεάτων γίνεσϑαι" χατὰ μὲν γὰρ τὴν ἀκμὴν
τοῦ χειμῶνος ἥκιστα τὸ ὕδωρ ἐν αὐτοῖς ὑπάρχειν ψυχρόν, zara δὲ τὰ μέ-
γιστα καύματα ψυχρότατον ἐξ αὐτῶν ὑγρὸν ἀναφέρεσϑαι. διὸ zul τὸν Νεῖλον
εὐλόγως κατὰ μὲν τὸν χειμῶνα μικρὸν εἶναι καὶ συστέλλεσϑαι, διὰ τὸ τὴν μὲν
κατὰ γὴν ϑερμασίαν τὸ πολὺ τῆς ὑγρᾶς οὐσίας ἀναλίσχειν, ὄμβρους δὲ χατὰ
τὴν Αἴγυπτον μὴ νεῦσαι, χατὰ δὲ τὸ ϑέρος μηχέτι τῆς κατὰ γῆν ἀπανα-
λώσεως γινομένης ἐν τοῖς κατὰ βάϑος τόποις πληροῦσϑαι τὴν χατὰ φύσιν
αὐτοῦ ῥύσιν ἀνεμποδίστως.

12. Proc. in Euclid. p. 80, 15 οἱ δὲ περὶ Ζηνόδοτον τὸν προσήκοντα μὲν
τῆι Οἰνοπίδου διαδοχῆι, τῶν “μαϑητῶν δὲ “Ανόρωνος. διώριξον τὸ ϑεώρημα τοῦ
πφοβλήματος ἧι τὸ μὲν ϑεώρημα ζητεῖ, τί ἐστι τὸ σύμπτωμα τὸ χατηγορού-
μενον τῆς ἐν αὐτῶι ὕλης, τὸ δὲ πρόβλημα, re ὄντος τί ἐστιν.

18. --- — p. 288, 4 (ad prop. 12, probl. 7 : ἐπὶ τὴν δοϑεῖσαν εὐϑεῖαν
ἄπειρον ἀπὸ τοῦ δοϑέντος σημείου ὃ μή ἐστιν en’ αὐτῆς, χάϑετον εὐϑεῖαν
γραμμὴν ἀγαγεῖν). τοῦτο τὸ πρόβλημα Οἰνοπίδης ἐζήτησεν χρήσιμον αὐτὸ
πρὸς ἀστρολογίαν οἰόμενος. ὀνομάξει δὲ τὴν χάϑετον ἀρχαϊχῶς χατὰ yvw-
μονα, διότι χαὶ ὃ γνώμων πρὸς ὀρϑάς ἔστι τῶι ὁρίζοντι.

14. — — p. 888, 1 (ad prop. 28, probl. 9: πρὸς τῆι δοϑείσηι εὐϑείαι χαὶ
τῶι πρὸς αὐτῆι σημείωι τῆι δοϑείσηι εὐϑυγράμμωι γωνίαι ἴσην γωνίαν εὐϑύ-
γραμμον συστήσασϑαι). πρόβλημα καὶ τοῦτο Οἰνοπίδου μὲν εὕρημα μᾶλλον,
ὡς φησιν Εὔδημος (fr. 86 Sp.).

10

15

40

30. HIPPOKRATES VON CHIOS 1—5. 241

30. HIPPOKRATES VON CHIOS.

1. Procr. in Euel. p. 66, 4 (aus Eudems Geschichte der Geometrie fr. 84;
s.u. Ζ. 18) ἐφ᾽ οἷς [Anaxagoras, Oinopides] Ἱπποκράτης ὃ Χῖος, ὃ τὸν τοῦ
μηνίσχου τετραγωνισμὸν εὑρών, χαὶ Θεόδωρος ὃ Κυρηναῖος ἐγένοντο περὶ
γεωμετρίαν ἐπιφανεῖς ... πρῶτος γὰρ ὃ I. τῶν μνημονευομένων χαὶ Στοι-
χεῖα συνέγραψεν. Folgt Platon.

2. Eupen. Eth. H. 14. 1247217 οἷον ‘I. γεωμετρικὸς ὧν αλλὰ περὶ τὰ
ἄλλα δοχεῖ βλὰξ χαὶ ἄφρων εἶναι καὶ πολὺ χρυσίον πλέων ἀπώλεσεν ὑπὸ τῶν
ἐν Βυζαντίωι πεντηχοστολόγων δι᾿ εὐήϑειαν, ὡς λέγουσιν. ῬΉΠΟΡ. in phys.
31,3 I. Χιός τις ὧν ἔμπορος ληιστρικῆι νηὶ περιπεσὼν χαὶ πάντα ἀπολέσας
ἦλϑεν ᾿᾿ϑήναζε γραψόμενος τοὺς ληιστάς, καὶ πολὺν παραμένων ἐν ᾿Αϑήναις
διὰ τὴν γραφὴν χρόνον ἐφοίτησεν εἰς φιλοσόφους χαὶ εἰς τοσοῦτον ἕξεως γεω-
μετρικῆς ἦλθεν, ὡς ἐπιχειρῆσαι εὑρεῖν τὸν χύχλου τετραγωνισμον. Put.
Sol. 2 zal Θαλῆν δέ φασιν ἐμπορίαι χρήσασϑαι χαὶ Ἱπποχράτην τὸν μαϑημα-
τιχόν. Vgl. oben 8, 4 S. 84.

3. Arısr. Soph. el. 11. 171512 τὰ γὰρ ψευδογραφήματα οὐχ ἐριστιχὰ
κατὰ γὰρ τὰ ὑπὸ τὴν τέχνην οἱ παραλογισμοί), οὐδέ γ᾽ εἴ τί ἐστι ψευδο-
γράφημα περὶ ἀληϑές, οἷον τὸ ἹἹπποχράτους [ἢ ὃ τετραγωνισμὸς ὃ διὰ τῶν
μηνίσκων]. SımpL. in phys. 60, 22 ὃ μέντοι Εὔδημος ἐν τῆι Γεωμετρικῆι ἵστο-
olaı οὐκ ἐπὶ τετραγωνικῆς πλευρᾶς δεῖξαί φησι τὸν Ἱπποχράτην τὸν τοῦ μη-
vioxov τετραγωνισμόν, ἀλλὰ χαϑόλου, ὡς ἄν τις εἴποι. εἰ γὰρ πᾶς μηνίσχος
τὴν ἐχτὸς περιφέρειαν, ἢ ἴσην ἔχει ἡμικυχλίου ἢ μείζονα ἢ ἐλάττονα, τετρα-
γωνίξει δὲ ὃ 1. καὶ τὸν ἔσην ἡμικυχλίου ἔχοντα καὶ τὸν μείζονα χαὶ τὸν
ἐλάττονα, χκαϑόλου ἂν εἴη δεδειχὼς ὡς δοχεῖ. - λέγει δὲ ὧδε ἐν τῶι δευ-
τέρωι βιβλίωι τῆς Γεωμετριχῆς ἱστορίας (fr. 92 Spengel] ° zul οἱ τῶν μηνίσχων
δὲ τετραγωνισμοὶ δόξαντες εἶναι τῶν οὐχ ἐπιπολαίων διαγραμμάτων διὰ τὴν
οἰχειότητα τὴν πρὸς τὸν κύχλον ὑφ᾽ Ἱπποχράτους ἐγράφησάν τε πρώτου χαὶ
χατὰ τρόπον ἔδοξαν ἀποδοϑῆναι᾽. Folgt der ausführliche Beweis p. 61, 5—68, 32,
worüber vgl. F. Rudio Biblioth. math. 3. Folge III 7 ff. (1902).

4. Pseuderatosth. epist. ad Ptolem. [Eutoc. in Archim. III 105, 11 Heib.]
πάντων δὲ διαπορούντων ἐπὶ πολὺν χρόνον [betr. Verdoppelung des Würfels]
πρῶτος I. ὃ Χῖος ἐπενόησεν, ὅτι ἐὰν εὑρεϑῆι δύο εὐϑειῶν γραμμῶν, ὧν ἢ
μείζων τῆς ἐλάσσονός ἐστι διπλασία, δύο μέσας ἀνάλογον. λαβεῖν ἐν συνεχεῖ
ἀναλογίαι, διπλασιασϑήσεται ὁ χύβος, ὥστε τὸ ἀπόρημα αὐτοῦ εἰς ἕτερον οὐχ
ἔλασσον ἀπόρημα χατέστρεφεν.

5. Arıst. Meteorol. A 6 (περὶ τοῦ χομήτου) p. 842029 τῶν δ᾽ Ἰταλιχῶν
τινες χαὶ καλουμένων Iv3ayogelov ἕνα λέγουσιν αὐτὸν εἶναι τῶν πλανήτων
ἀστέρων, ἀλλὰ διὰ πολλοῦ τε χρόνου τὴν φαντασίαν αὐτοῦ εἶναι καὶ τὴν
ὑπερβολὴν ἐπὶ μικρόν, ὅπερ συμβαίνει zul περὶ τὸν τοῦ Eouov ἀστέρα" διὰ
γὰρ τὸ μικρὸν ἐπαναβαίνειν πολλὰς ἐχλείπει φάσεις. ὥστε διὰ χρόνου φαί-
γεται πολλοῦ. παραπλησίως δὲ τούτοις καὶ οἱ περὶ Ἱπποχράτην τὸν Χῖον zul
τὸν μαϑητὴν αὐτοῦ Αἰσχύλον ἀπεφήναντο. πλὴν τήν γε κόμην οὐχ ἐξ αὑτοῦ
φασὶν ἔχειν, ἀλλὰ πλανώμενον διὰ τὸν τόπον ἐνίοτε λαμβάνειν ἀναχλωμένης
τῆς ἡμετέρας ὄψεως ἀπὸ τῆς ἑλκομένης ὑγρότητος ὑπ᾽ αὐτοῦ πρὸς τὸν ἥλιον.
διὰ δὲ τὸ ὑπολείπεσθαι βραδύτατα τῶι χρόνωι διὰ πλείστου χρόνου φαίνεσϑαι
τῶν ἄλλων ἄστρων, ὡς ὅταν ἐχ ταὐτοῦ φανῆι ὑπολελειμμένον ὅλον τὸν ἑαυτοῦ

Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr. 16

10

15

20

25

90

40

242 80. HIPPOKRATES VON CHIOS 5.6. 31. THEODOROS

χύχλον. ὑπολείπεσϑαι δ᾽ αὐτὸν καὶ πρὸς ἄρκτον καὶ πρὸς νότον. ἐν μὲν
οὖν τῶι μεταξὺ τόπωι τῶν τροπικῶν οὐχ ἕλχειν τὸ ὕδωρ πρὸς ἑαυτὸν διὰ τὸ
κεχαῦσϑαι ὑπὸ τῆς τοῦ ἡλίου φορᾶς" πρὸς δὲ νότον ὅταν φέρηται, δαψίλειαν
μὲν ἔχειν τῆς τοιαύτης voridog, alla διὰ τὸ μικρὸν εἶναι τὸ ὑπὲρ τῆς γῆς
τμῆμα τοῦ χύχλου, τὸ δὲ κάτω πολλαπλάσιον, οὐ δύνασϑαι τὴν ὄψιν τῶν
ἀνθρώπων φέρεσϑαι κλωμένην πρὸς τὸν ἥλιον οὔτε τῶι νοτίωι πλησιάζοντος
οὐτ᾽ ἐπὶ ϑεριναῖς τροπαῖς ὄντος τοῦ ἡλίου. διόπερ ἐν τούτοις μὲν τοῖς το-
ποις οὐδὲ γίγνεσϑαι κομήτην αὐτόν" ὅταν δὲ πρὸς βορέαν ὑπολειφϑεὶς τύχηι,
λαμβάνειν κόμην διὰ τὸ μεγάλην εἶναι τὴν περιφέρειαν τὴν ἄνωϑεν τοῦ öel-
ζοντος, τὸ δὲ χάτω μέρος τοῦ χύχλου μικρόν" ῥαιδίως γὰρ τὴν ὄψιν τῶν av-
ϑρώπων ἀφικνεῖσϑαι τότε πρὸς τὸν ἥλιον. OLYMPIOD. z. d. St. S. 45, 24 Πυϑα-
γόρας δὲ καὶ I. (οὐχ ὃ Κώιος αλλ᾽ ὃ Χῖος ὃ τὸν βίον πάλαι ἔμπορος καὶ
τὸν παραλογισμὸν τοῦ τετραγωνισμοῦ τοῦ χύχλου ἐξευρηχώς) ἕχτον πλανήτην
ἔλεγεν εἶναι τὸν κομήτην ἰσόόρομον τῶι τοῦ Ἑρμοῦ" διὸ ὥσπερ ὃ τοῦ Ἑρμοῦ
σπανίως φαίνεται, οὕτω καὶ οὗτος" ἀλλ᾽ ὁ μὲν Πυϑαγόρας χαὶ τὸν ἀστέρα
χαὶ τὴν χόμην ἐχ τῆς πέμπτης ἔλεγε γίνεσϑαι οὐσίας, ὃ δέ γε Ἱ. τὸν μὲν
ἀστέρα ἐχ τῆς πέμπτης, τὴν δὲ κόμην ἀπὸ τοῦ ὑπὸ σελήνην τόπου. φησὶ γάρ,
ὅτι ἀτμοῦ ἀναφερομένου ἀπὸ τοῦ χομήτου ἐπὶ τὰ ἄνω χαὶ ἀναχλωμένης τῆς
ὄψεως ἡμῶν πρὸς τὸν ἥλιον γίνεσϑαι τὴν κόμην.

6. Arıst. Meteor. A 8. 34559 ἔτι δ᾽ ἐστὶ τρίτη τις ὑπόληψις περὶ αὐτοῦ"
λέγουσι γάρ τινες ἀνάκλασιν εἶναι τὸ γάλα τῆς ἡμετέρας ὄψεως πρὸς τὸν ἥλιον
ὥσπερ καὶ τὸν ἀστέρα τὸν κομήτην. OLYMP.z.d.St.68,30 τετάρτη [so rechnet der
Commentator] δόξα Ἱπποχράτους τοῦ Δίου. οὗτός φησι τὸν γαλαξίαν γίνεσϑαι
ἀνακλάσεως γενομένης πρὸς τὸν ἥλιον, ἀλλ᾽ ἀναχλάσεως οὐκ ἀπὸ ἀτμίδος,
καϑάπερ ἔφαμεν ἐπὶ τοῦ χομήτου, ἀλλ᾽ ἀπὸ ἀστέρων. φέρεται οὖν, φησίν, N
ὄψις πρὸς τοὺς ἀστέρας καὶ ἐχεῖϑεν ἀνακλᾶται πρὸς τὸν ἥλιον καὶ οὕτω φέ-
ρεται πρὸς ἡμᾶς.

91. THEODORON.

1. ΤΑΜ81, Υ. Ρ. 267 p. 198, 4 [Katalog der Pythagoreer] Κυρηναῖοι IIoo-
ρος... Θεόδωρος.

2. Eupen. fr. 84 [5. 3. 241,1] ἐφ᾽ οἷς [Anaxagoras, Oinopides] Ἵπστο-
χράτης ὁ Χῖος ... καὶ ©. ὃ Κυρηναῖος ἐγένοντο περὶ γεωμετρίαν ἐπιφανεῖς.

8. θιοα. I 108 Θεόόδωροι δὲ γεγόνασιν εἴχοσι. πρῶτος Σάμιος υἱὸς
Ῥοίχου. . δεύτερος Κυρηναῖος γεωμέτρης, οὗ διήχουσε Πλάτων. 1116 [Plato)
ἔπειτα γενόμενος ὀχτὼ καὶ εἴχοσιν ἐτῶν, χαϑά φήσιν Eouodwgos, εἰς Μέγαρα
πρὸς Εὐκλείδην σὺν χαὶ ἄλλοις τισὶ Σωχρατικοῖς ὑπεχώρησεν. ἔπειτα εἰς
Κυρήνην ἀπῆλϑε πρὸς Θεόδωρον τὸν μαϑηματιχόν᾽" χαχεῖϑεν εἰς Ἰταλίαν πρὸς
τοὺς Πυϑαγοριχοὺς Φιλόλαον καὶ Εὔρυτον.

4. Dialogperson in Platons Theaetet, Sophistes, Politikos vgl. z.B. Prar.
Theaet. 145 Ὁ Sokr. λέγει δή μοι" μανϑάνεις που παρὰ Θεοδώρου γεωμετρίας
ἄττα. — Theaet. ἔγωγε. καὶ τῶν περὶ ἀστρονομίαν τε zul ἁρμονίας καὶ λογι-
σμούς; -- προϑυμοῦμαί γε δή. — καὶ γὰρ ἐγώ, ὦ παῖ, παρά τε τούτου καὶ
παρ᾽ ἄλλων, ots ἂν οἴωμαί τι ἐπαΐειν. 1411) περὶ δυνάμεών τὸ ἡμῖν Θεόδωρος
ode ἔγραφε τῆς τε τρίποδος “πέρι καὶ πεντέποδος ἀποφαίνων ὅτι μήκει οὐ
ξύμμετροι τῆι ποδιαίαι καὶ οὕτω κατὰ μίαν ἑκάστην προαιρούμενος μέχρι τῆς

10

15

20

30

1—5. 32. PHILOLAOS. A. 1—4. LEBEN. 243

ἐχταχαιδεχάποδος.. .. ὅσαι μὲν γραμμαὶ τον ἰσόπλευρον καὶ ἐπίπεδον ἀριϑμὸν
τετραγωνίζουσι, μῆχος ὡρισάμεϑα, ὅσαι δὲ τὸν ἑτερομήχη, δυνάμεις, ὡς μήκει
μὲν οὐ ξυμμέτρους ἐχείναις τοῖς d’ ἐπιπέδοις ἃ δύνανται. καὶ περὲ τὰ στερεὰ
ἄλλο τοιοῦτον. 161B οἶσϑ᾽ οὖν, ὦ Θεόδωρε, ὃ ϑαυμάξω τοῦ ἑταίρου σου
Πρωταγόρου; 162A Theod. εὖ Σώχρατες, φίλος ἁνήρ Inäml. ῬΙΟΪΆΡΟΓΙΘΒΙ,
ὥσπερ σὺ νῦν δὴ εἶπες.

5. XEnoPH. Mem. IV 2,10 ἀλλὰ μὴ γεωμέτρης ἐπιϑυμεῖς, ἔφη, γενέσϑαι
ἀγαϑὸς ὥσπερ ὁ Θεόδωρος

’

32. PHILOLAOS.
A. LEBEN, SCHRIFTEN UND LEHRE.

LEBEN.
1. Dıoc. VIII 83. 85.

Φιλόλαος Κροτωνιάτης Πυϑαγοριχός. παρὰ τούτου Πλάτων 84

ὠνήσασϑαι τὰ βιβλία τὰ Πυϑαγορικὰ Alovı γράφει (ἐτελεύτα δὲ
[Dion!] νομεσϑεὶς ἐπειτίϑεσθαι τυραννέδι. καὶ ἡμῶν ἐστιν εἰς αὐτόν᾽
τὴν ὑπόνοιαν πᾶσι μάλιστα λέγω ϑερατσιεύειν"
ei γὰρ καὶ μὴ δρᾶις, ἀλλὰ δοχεῖς, ἀτυχεῖς.
οὕτω χαὶ Φιλόλαον ἀνεῖλε Αρότων ποτὲ πάτρη,
ὥς uw ἔδοξε ϑέλειν δῶμα τύραννον ἔχει»).
δοκεῖ δ᾽ αὐτῶι πάντα ἀνάγχηι χαὶ ἁρμονίαι γένεσϑαι. χαὶ 85
τὴν γῆν χινεῖσθαι χατὰ χύχλον σιρῶτος elnev' οἱ δ᾽ ᾿Ιχέταν τὸν
Συραχόσιόν φασιν. |
γέγραφε δὲ βιβλίον ἕν, ὅ φησιν Ἕρμιτισιος λέγειν τινὰ τῶν
συγγραφέων Πλάτωνα τὸν φιλόσοφον παραγενόμενον εἰς Σικελίαν
πρὸς “Ππονύσιον ὠνήσασθαι παρὰ τῶν συγγενῶν τοῦ Φιλολάου
ἀργυρίου .“4λεξανδρινῶν μνῶν TErragdxovra χαὶ ἐντεῦϑεν μεταγε-
γραφέναι τὸν Τίμαιον. ἕτεροι δὲ λέγουσι τὸν Πλάτωγα λαβεῖν
αὐτὰ παρὰ Arovvolov παραιτησάμενον ἐχ τῆς φυλαχῆς veavioxov
αἀπτηγμένον τῶν τοῦ Φιλολάου μαϑητῶν.
τοῦτόν φησι Amujrgios ἐν Ὁμωνύμοις πρῶτον ἐχδοῦγαι τῶν
Πυϑαγορικῶν (ta?) Περὶ φύσεως, ὧν ἀρχὴ ἥδε᾽ “ἃ φύσις δ᾽ ἐν
τῶι κόσμωι --- πάντα [fr. 1].
2. θοα. IX 38 φησὶ δὲ καὶ ᾿Απολλόδωρος ὁ Κυζικηνὸς Φιλολάωι αὐτὸν
[Demokritos] συγγεγονέναι.
3. Cıc. de orat. III 34, 189 aut Philolaus Archytam Tarentinum [nämlich
instituit).
4. Dıos. VIII 46 τελευταῖοι γὰρ ἐγένοντο τῶν Πυϑαγορείων, οὺς zul
᾿Αριστόξενος [FHG II 275 fr. 12] εἶδε, Ξενόφιλός τε ὁ “Χαλκιδεὺς ἀπὸ Θράιχης
χαὶ Φάντων ὃ Φλιάσιος χαὶ Ἐχεχράτης καὶ Διοκλῆς χαὶ Πολύμναστος Φλιάσιοι

᾿ “ \ 4 > -
καὶ αὐτοί. ἤσαν δὲ ἀκροαταὶ Φιλολάου καὶ Εὐρύτου τῶν Ταραντίνων.
10

10

15

20

30

40

244 32. PHILOLAOS

4a. Prur. de genio Socr. 13. p..583 A ἐπεὶ γὰρ ἐξέπεσον αἵ χατὰ πόλεις
ἑταιρεῖαι τῶν Πυϑαγοριχῶν στάσει χρατηϑέντων, τοῖς δ᾽ ἔτι συνεστῶσιν ἐν
Μεταποντίωι συνεόρεύουσιν ἐν οἰχίαι πῦρ οἱ Κυλώνειοι περιένησαν zul διέ-
φϑειραν ἐν ταὐτῶι πάντας πλὴν Φιλολάου χαὶ Avaıdos νέων ὄντων ἔτι ῥώμηι
χαὶ χουφότητι διωσαμένων τὸ πῦρ, Φιλόλαος μὲν εἰς Asvzavovg φυγὼν ἐχεῖ-
ϑεν ἀνεσώϑη πρὸς τοὺς ἄλλους φίλους ἤδη πάλιν ἀϑροιζομένους καὶ κρατοῦν-
τας τῶν Κυλωνείων. Romanhaft, vgl. Iambl. V. P. 250 (oben S. 31). 266.

5. Dıoc. II 6 (Platon) ἔπειτα γενόμενος ὀχτὼ zul εἴχοσιν ἐτῶν, χαϑά
φησιν "Eouodwoog, εἰς Μέγαρα πρὸς Εὐκλείδην σὺν καὶ ἄλλοις τισὶ Σωχρατι-
χοῖς ὑπεχώρησεν. ἔπειτα εἰς Κυρήνην ἀπῆλϑε πρὸς Θεόδωρον τὸν μαϑημα-
τιχόν, χαχεῖϑεν εἰς Ἰταλίαν πρὸς τοὺς Πυϑαγοριχοὺς Φιλόλαον καὶ Εὔρυτον.

6. Vırr. 11,16 quibus vero natura tantum tribuit. sollertiae acuminis
memoriae, ut possint geometriam astrologiam musicen ceterasque disciplinas
penitus habere notas ... hi autem inveniuntur raro, ut aliquando fuerunt Ari-
starchus Samius, Philolaus et Archytas Tarentini, Apollonius Pergaeus ... qui
multas res organicas et gnomonicas numero naluralibusque rationibus inventas
atque escplicalas posteris reliquerunt.

7. ArHen. IV 1845 χαὶ τῶν Πυϑαγοριχῶν δὲ πολλοὶ την αὐλητιχὴν
ἤσχησαν ὡς Εὐφράνωρ τε καὶ ᾿Αρχύτας Φιλόλαός τε ἄλλοι τε οὐχ ὀλίγοι.

SCHRIFTEN.

8. Ger. III 17, 4 Timon amarulentus librum maledicentissimum con-
scripsit, qui Σίλλος inscribitur. in eo libro Platonem philosophum contumeliose
appellat, quod impenso pretio hbrum Pythagoricae disciplinae emisset exque eo
Timaeum nobilem illum diologum concinnasset. versus super ea re Timonos hi
sunt [fr. 54]

χαὶ σὺ Πλατων᾽ χαὶ γάρ σε μαϑητείης πόϑος ἔσχεν

πολλῶν ὁ᾽ ἀργυρίων ὀλίγην ἠλλάξαο βίβλον,

ἔνϑεν ἀπαρχόμενος τιμαϊογραφδῖν ἐδιδάχϑης.
Dıoc. III 9 λέγουσι δέ τινες ὧν ἐστι χαὶ Σάτυρος [FHG II p. 168 n. 16], ὅτι
Δίων ἐπέστειλεν εἰς Σιχελίαν ὠνήσασϑαι τρία βιβλία Πυϑαγοριχὰ παρὰ
Φιλολάου μνῶν &xarov. FEusepıus adv. Hierocl. p. 64 (380, 8 Kayser) χαὲ μὴν
οὐδ᾽ ὁ περιβόητος Πλάτων πάντων γε μᾶλλον τῆς Πυϑαγόρου χεχοινωνηχὼς
φιλοσοφίας οὔτ᾽ ᾿Αρχύτας οὔτ᾽ αὐτὸς ἐχεῖνος ὁ τὰς Πυϑαγόρου γραφῆι παρα-
δοὺς ὁμιλίας Φιλόλαος. Vgl. Α 1 8. 243, 13.23 und S.31 η. 17; 156, 21.

LEHRE.

9. Arr.13,10 [D. 283 über die Prineipien] Φ. ὃ Πυϑαγόρειος τὸ πέρας
καὶ τὸ ἄπειρον. Procı. in Tim. p. 125 Schn. κρατεῖται δὲ ὑπὸ τῶν ϑειοτέρων
τὰ καταδεέστερα χαὶ εἷς ἀποτελεῖται κόσμος ἐξ ἐναντίων ἡρμοσμένος, ἔχ
περαινόντων TE χαὶ ἀπείρων ὑφεστηχὼς χατὰ τὸν Φιλόλαον vgl.B 2.

10. ΤΉΕΟ Smyrn. 20, 19 Hill. ᾿Αρχύτας δὲ καὶ Φ. ἀδιαφόρως τὸ ἕν καὶ
μονάδα καλοῦσι χαὶ τὴν μονάδα ἕν.

11. Luc. de lapsu in 88]. 5 εἰσὶ δὲ οἱ xal τὴν τετραχτὺν τὸν μέγιστον
00x0v αὐτῶν [der EyWagürger, ἣν τὸν ἐντελῆ. αὐτοῖς ἀριϑμὸν ἀποτελεῖν
οἴζονται τὸν) δέχα, ὑγιείας ἀρχὴν ἐχάλεσαν᾽" ὧν χαὶ Φ. ἐστί.

12. THEoLoc. arithm. p. 55 Ast. Φ. δὲ μετὰ τὸ μαϑηματικὸν μέγεϑος τριχῇ
διαστὰν (Ev) τετράδι, ποιότητα zul χρῶσιν ἐπιδειξαμένης τῆς φύσεως ἐν nevradı,

10

15

20

25

30

90

A. 4a—13. LEBEN, SCHRIFTFN UND LEHRE. 245

ψύχωσιν δὲ ἐν ἑξώδι, νοῦν δὲ zul ὑγείαν καὶ τὸ ὑπ᾽ αὐτοῦ λεγόμενον φῶς ἐν
ἑβδομάδι, μετὰ ταῦτά φησιν ἔρωτα χαὶ φιλίαν χαὶ μῆτιν χαὶ ἐπίνοιαν ἐπ᾽
oydoadı συμβῆναι τοῖς οὖσιν.

18, — — p.61 [vgl. Tannery Pour l’histoire de la Science hellene 374.
386 ff.) ὅτι χαὶ Σπεύσιππος, 6 Ποτώνης μὲν υἱὸς τῆς τοῦ Πλάτωνος ἀδελφῆς
διάδοχος δὲ ᾿Αχαδημίας πρὸ Ξενοχράτους, ἐχ τῶν ἐξαιρέτως σπουδασϑεισῶν ἀεὶ
Πυϑαγοριχῶν ἀχροάσεων, μάλιστα δὲ τῶν Φιλολάου συγγραμμάτων,
βιβλίδιόν τι συντάξας γλαφυρὸν ἐπέγραψε μὲν αὐτὸ Περὶ Πυϑαγορικῶν
ἀριϑμῶν, an’ ἀρχῆς δὲ μέχρι ἡμίσους περὶ τῶν ἐν αὐτοῖς γραμμιχῶν Luue-
λέστατα διεξελϑών, πολυγωνίων τε χαὶ παντοίων τῶν ἐν ἀριϑμοῖς ἐπιπέδων
ἅμα χαὶ στερεῶν, περί τε τῶν πέντε σχημάτων, ἃ τοῖς χοσμιχοῖς ἀποδίδοται
στοιχείοις, ἰδιότητος (TE) αὐτῶν χαὶ πρὸς ἄλληλα χοινότητος, ἀναλογίας τε
χαὶ ἀναχολουϑίας, μετὰ ταῦτα λοιπὸν ϑάτερον [ro] τοῦ βιβλίου ἥμισυ περὲ
δεχάδος ἄντιχρυς ποιεῖται, φυσικωτάτην αὐτὴν ἀποφαίνων καὶ τελεστιχωτάτην
τῶν ὄντων, οἷον εἶδος τι τοῖς χοσμιχοῖς ἀποτελέσμασι [so die Par. Hds.) τεχνιχὸν
ap ἑαυτῆς (ἀλλ᾽ οὐχ ἡμῶν νομισάντων ᾿ὶ ὡς ἔτυχε) ϑεμέλιον [ϑέλλων Par.]
ὑπάρχουσαν καὶ παράδειγμα παντελέστατον τῶι τοῦ παντὸς ποιητῆι ϑεῶι προεχ-
χειμένην. λέγει δὲ τὸν τρόπον τοῦτον περὶ αὐτῆς"

“ἔστι δὲ τα δέχα τέλειος (ἀριϑμός), καὶ ὀρϑῶς τε zul χατὰ φύσιν εἰς
τοῦτον καταντῶμεν παντοίως ἀριϑμοῦντες “Ἕλληνές τε χαὶ πάντες ἄνϑρωποι
οὐδὲν αὐτοὶ ἐπιτηδεύοντες" πολλὰ γὰρ ἴδια ἔχει, ἃ προσήκει τὸν οὕτω τέλειον
ἔχειν [πολλὰ δὲ ἴδια μὲν οὐκ ἔστιν αὐτοῦ" δεῖ δὲ ἔχειν αὐτὰ τέλειον. πρῶ-
τον μὲν οὖν ἄρτιον δεῖ εἶναι, ὅπως ἴσοι ἐνῶσιν οἱ περρισσοί τε χαὶ ἄρτιοι,
χαὶ μὴ ἑτερομερεῖς" ἐπεὶ γὰρ πρότερος ἀεί ἐστιν Ö περισσὸς τοῦ ἀρτίου, εἰ
μὴ ἄρτιος εἴη ὁ συμπεραίνων, πλεονεχτήσει ὃ ἕτερος" εἰ δέ, ἴσους ἔχειν [80
Par.] χρὴ τοὺς πρώτους καὶ ἀσυνϑέτους χαὶ τοὺς δευτέρους καὶ συνϑέτους" ὃ
δὲ δέχα ἔχει ἴσους, καὶ οὐδεὶς ἂν ἄλλος ἐλάσσων τῶν δέχα τοῦτο ἔπαϑεν
ἀριϑμός, πλείων δὲ τάχα (χαὶ γὰρ ὃ ιβ zal ἄλλοι τινές), ἀλλὰ πυϑμὴν αὐτῶν
ὃ δέχα᾽ καὶ πρῶτος τοῦτο ἔχων zul ἐλάχιστος τῶν ἐχόντων τέλος τι ἔχει,
καὶ ἰδιόν πως αὐτὸ τοῦτο γέγονε τὸ ἐν πρώτωι αὐτῶι ἴσους ἀσυνϑέτους τε
καὶ συνϑέτους ὦφϑαι: ἔχων τε τοῦτο ἔχει πάλιν καὶ τοὺς πολλαπλασίους
καὶ τοὺς ὑποπολλαπλασίους, ὧν εἰσι πολλαπλάσιοι" ἔχει μὲν γὰρ ὑποπολλα-
πλασίους τοὺς μέχρι πέντε, τοὺς δὲ ἀπὸ τῶν ἕξ μέχρι τῶν δέκα πολλαπλα-
σίους αὐτῶν᾽ ἐπεὶ δὲ τὰ δ οὐδενός, ἐξαιρετέον᾽ zul τὰ δ, ὡς πολλαπλάσια τοῦ β,
ὥστε ἴσους εἶναι πάλιν δεῖ. ἔτι πάντες οἱ λόγοι ἐν τῶι τ, ὅ τε τοῦ ἴσου
χαὶ τοῦ μείζονος χαὶ τοῦ ἐλάττονος χαὶ τοῦ ἐπιμορίου καὶ τῶν λοιπῶν εἰδῶν
ἐν αὐτῶι, καὶ οἱ γραμμικοί, οἱ ἐπίπεδοι καὶ οἱ στερεοίἔ. τὸ μὲν γὰρ ἃ στιγμή,
τὰ δὲ β γραμμή, τὰ δὲ τρία τρίγωνον, τὰ δὲ δ᾽ πυραμίς" ταῦτα δὲ πάντα ἐστὶ
πρῶτα καὶ ἀρχαὶ τῶν καϑ᾽ ἕχαστον ὁμογενῶν. καὶ ἀναλογιῶν δὲ πρώτη αὐτή
ἐστιν ἡ ἐν αὐτοῖς ὀφϑεῖσα ἣ τὸ ἴσων [so Par.] μὲν ὑπερέχουσα, τέλος δὲ ἔχουσα
ἐν τοῖς δέχα [ἃ.ἷ. 1 - 2 - 8.-ἃ 4 = 10]. Ev τε ἐπιπέδοις χαὶ στερεοῖς
πρῶτά ἐστι ταῦτα, στιγμή, γραμμή, τρίγωνον, πυραμίς" ἔχει ταῦτα τὸν τῶν
δέχα ἀριϑμὸν χαὶ τέλος ἴσχει" τετρὰς μὲν γὰρ ἐν πυραμίδος γωνίαις ἢ
βάσεσι, ἑξὰς δὲ ἐν πλευραῖς. ὥστε δέχα" τετρὰς δὲ πάλιν ἐν στιγμῆς καὶ γραμ-

1?%2
uns διαστήμασι χαὶ πέρασι ἢ FR a ἑξὰς δὲ ἐν τριγώνου πλευραῖς καὶ γωνίαις,
ὥστε πάλιν δέχα. καὶ μὴν χαὲὶ ἐν τοῖς σχήμασι χατ᾽ ἀριϑμὸν σχεπτομένωι
συμβαίνει" πρῶτον γάρ ἐστι τρίγωνον τὸ ἰσόπλευρον, ὃ ἔχει μίαν πως γραμμὴν

10

15

20

25

30

35

40

246 32. PHILOLAOS

καὶ γωνίαν" λέγω δὲ μίαν, διότι ἴσας ἔχει ἄσχιστον γὰρ ἀεὶ zul ἑνοειδὲς τὸ
ἰσον᾽ δεύτερον δὲ τὸ ἡμιτετράγωνον᾽ μέαν γὰρ ἔχον παραλλαγὴν γραμμῶν
χαὶ γωνιῶν ἐν δυάδι ὁρᾶται" τρίτον δὲ τὸ τοῦ ἰσοπλεύρου ἢ ἥμισυ τὸ χαὶ ruı-
τρίγωνον" πάντως γὰρ ἄνισον χαϑ'᾽ ἕχαστον, τὸ d& πᾶν [τι] αὐτοῦ τρία ἐστί.
καὶ ἐπὶ τῶν στερεῶν εὑρίσχοις ἂν ἄχρι τῶν τεττάρων προϊὼν τὸ τοιοῦτο,
ὥστε δεχάδος χαὶ οὕτως ψαύει" τρίας [l. ἔοικε] γάρ πῶς n μὲν πρώτη πυρα-
μὲς μίαν πως γραμμήν τε καὶ ἐπιφάνειαν ἐν ἰσότητι ἔχουσα (καὶ περὶ) τὴν
χατὰ χορυφὴν ὑπὸ τεττάρων συγχλειομένη, παρὰ τῆς [1]. περὶ τὰς] ἐπὶ τῆς
βάσεως γωνίας ὑπὸ τριῶν ἐπιπέδων περιεχομένη, (μονάδι, ἡ δὲ δευτέρα * * *)
ὥστε ἐχ τούτου δυάδι ἐοιχέναι" ἢ δὲ τρίτη τριάδι, ἐπὶ ἡμιτετραγώνου βεβη-
κυῖα χαὶ σὺν τῆι ὀφϑείσηι μιᾶι ὡς ἐν ἐπιπέδωι τῆι ἡμιτετραγώνωι ἔτι zul
ἄλλην ἔχουσα διαφορὰν τὴν τῆς κορυφαίας γωνίαν, ὥστε τριάδι ἂν ὁμοιοῖτο
πρὸς ὀρϑὰς τὴν γωνίαν ἔχουσα τῆι τῆς βάσεως μέσηι πλευρᾶι. τετράδι δὲ ἡ
τετάρτη χατὰ ταῦτα, ἐπὶ ἡμιτετραγώνωι βάσει συνισταμένη, ὥστε τέλος ἐν
τοῖς δέχα λαμβάνειν τὰ λεχϑέντα. τὰ αὐτὰ δὲ καὶ ἐν τῆι γενέσει" πρώτη
μὲν γὰρ ἀρχὴ εἰς μέγεϑος στιγμή, δευτέρα γραμμή, τρίτη ἐπιφάνεια, τέταρτον
στερεόν.

Vgl. Tueor. p. 60,25 Πίστις γε μὴν καλεῖται 80. ἡ dexas), ὅτι χατὰ
τὸν Φιλόλαον δεχαδι καὶ τοῖς αὐτῆς μορίοις περὶ τῶν ὄντων οὐ παρέργως
καταλαμβανομένοις πίστιν βεβαίαν ἔχομεν. διόπερ χαὶ Μνήμη λέγοιτ᾽ ἂν ἐκ
τῶν αὐτῶν, ἀφ᾽ ὧν καὶ μονὰς Mvnuoov vn ὠνομάσϑη. LAur. Lyp. de mens.
115 00905 οὖν αὐτὴν ὃ D. δεχάδα προσηγόρευσεν ὡς δεχτιχὴν τοῦ ἀπείρου.
Vgl.B 11.

14. Procr. in Eucl. p. 130, 8 χαὲ γὰρ παρὰ τοῖς Πυϑαγορείοις εὑρήσομεν
ἄλλας γωνίας ἄλλοις Yeois ἀναχειμένας ὥσπερ zul ὃ D. πεποίηχε τοῖς μὲν
τὴν τριγωνιχὴν γωνίαν τοῖς δὲ τὴν τετραγωνιχὴν ἀφιερώσας χαὶ ἄλλας ἄλλοις
χαὶ τὴν αὐτὴν πλείοσι ϑεοῖς καὶ τῶι αὐτῶι πλείους κατὰ τὰς διαφόρους ἐν
αὐτῶι δυνάμεις ἀνείς. 166,25 εἰκότως ἄρα χαὶ ὃ DB. τὴν τοῦ τριγώνου γω-
γίαν τέτταρσιν ἀνέϑηχεν ϑεοῖς, Κρόνωι καὶ “Αιδηι καὶ "άρει καὶ Διονύσωι ..
ὃ μὲν γὰρ Κρόνος πᾶσαν ὑφίστησι τὴν ὑγρὰν καὶ ψυχρὰν οὐσίαν, ὃ δὲ "Aong
πᾶσαν τὴν ἔμπυρον φύσιν, χαὶ ὃ μὲν “ιδης τὴν χϑονίαν ὅλην. συνέχει ζωήν,
ὃ δὲ Διόνυσος τὴν ὑγρὰν καὶ ϑερμὴν ἐπιτροπεύει γένεσιν, ἧς χαὶ ὃ οἶνος
σύμβολον. ὑγρὸς ὧν zul ϑερμός. πάντες δὲ οὗτοι κατὰ μὲν τὰς εἰς τὰ δεύ-
2206 ποιήσεις διεστήχασι, ἥνωνται δὲ ἀλλήλοις. διὸ χαὶ κατὰ μίαν αὐτῶν
γωνίαν συνάγει τὴν ἕνωσιν ὃ Φ. ν. 118, 11 χαὶ πρὸς τούτοις ὃ Φ. zar' ἄλλην
ἐπιβολὴν τὴν τοῦ τετραγώνου γωνίαν Ῥέας καὶ Δήμητρος χαὶ Ἑστίας ἀπο-
χαλεῖ. P. 114,12 τὴν γὰρ τοῦ δωδεχαγώνον γωνίαν Διὸς εἶναι φησιν ὃ Φ,,
ὡς χατὰ μίαν ἕνωσιν τοῦ Διὸς ὅλον συνέχοντος τὸν τῆς δυωδεχάδος apıyuor.
Damasc. I 127,7 Ruelle διὰ τί γὰρ τῶι μὲν [näml. τῶν ϑεῶν] τὸν χύχλον
ἀνιέρουν οἱ Πυϑαγόρειοι, τῶι δὲ τρίγωνον, τῶι δὲ τετράγωνον, τῶι δὲ ἄλλο
χαὶ ἄλλο τῶν εὐϑυγράμμων [τῶν] σχημάτων, ὡς δὲ χαὶ μιχτῶν, ὡς τὰ Nuı-
χύκλια τοῖς Διοσκούροις; πολλάκις δὲ τῶι αὐτῶι ἄλλο χαὶ ἄλλο ἀπονέμων
χατ᾽ ἄλλην ἰδιότητα χαὶ ἄλλην ὃ Φ. ἐν τούτοις σοφός, χαὶ μήποτε ὡς χα-
ϑόλου εἰπεῖν τὸ μὲν περιφερὲς κοινὸν σχῆμά ἐστιν πάντων τῶν νοερῶν ϑεῶν
ἧς νοεροί, τὰ δὲ εὐθύγραμμα ἰδιὰα ἑχάστων ἄλλα ἄλλων χατὰ τὰς τῶν ἀρι-
ϑμῶν, τῶν γωνιῶν. καὶ τῶν πλευρῶν ἰδιότητας" οἷον ᾿Αϑηνᾶς μὲν τὸ τρίγωνον,
Eouov δὲ τὸ τετράγωνον. ἤδη δέ φησιν ὃ Φ.᾿ καὶ τοῦ τετραγώνου ἥδε μὲν
ἡ γωνία τῆς Ῥέας, ἥδε δὲ τῆς Ἥρας, ἄλλη δὲ ἄλλης ϑεοῦ. καὶ ὅλος ἐστὶν ὃ

10

15

20

30

35

A. 13—20. LEHRE. 247

ϑεολογικὸς περὶ τῶν σχημάτων ἀφορισμός. Vgl. Prur. de Is. et Osir. 30 p. 363 A
φαίνονται dE χαὶ οἱ Πυϑαγορικοὶ τὸν Τυφῶνα δαιμονιχὴν ἡγούμενοι δυναμιν.
λέγουσι γὰρ ἐν ἀρτίωι μέτρωι ἕχτωι χαὶ πεντηχοστῶι γεγονέναι Τυφῶνα" καὶ
πάλιν τὴν μὲν τοῦ τριγώνου Ἅιδου nal Διονύσου καὶ "Ageog εἶναι᾽ τὴν δὲ τοῦ
τετραγώνου Ῥέας καὶ Ἀφροδίτης χαὶ Δήμητρος καὶ Ἑστίας καὶ Ἥρας" τὴν δὲ
τοῦ “δωδεχαγώνου Διός" τὴν δ᾽ ἑχχαιπεντηχονταγώνου Τυφῶνος, ὡς Εὔδοξο
ἱστόρηχεν.

15. Art. II 6, 3 [D. 334 aus Theophrasts Phys. Dox. wie 16---22]. Πυϑα-
γόρας πέντε σχημάτων ὄντων στερεῶν, ἅπερ καλεῖται χαὶ μαϑηματιχά, ἐχ
μὲν τοῦ κύβου φησὶ γεγονέναι τὴν γῆν, &x δὲ τῆς πυραμίδος τὸ πῦρ, ἐκ δὲ τοῦ
ὀχταέδρου τὸν ἀέρα, ἐκ δὲ τοῦ εἰχοσαέδρου τὸ ἴδωρ, ἐκ δὲ τοῦ δωδεχαέδρου
τὴν τοῦ παντὸς σφαῖραν. Vgl. Β 12.

16. — II7,7 [D. 336, vermutlich Theophrast in Poseidonios’ Excerpt]
Φ. πῦρ ἐν μέσωι περὲ τὸ χέντρον ὅπερ ἑστίαν τοῦ παντὸς καλεῖ (fr. 7] καὶ
Διὸς οἶκον καὶ μητέρα ϑεῶν βωμόν τε χαὶ συνοχὴν καὶ μέτρον φύ-
σεως. καὶ πάλιν πῦρ ἕτερον ἀνωτάτω τὸ περιέχον. πρῶτον δ᾽ εἶναι φύσει τὸ
μέσον, περὶ δὲ τοῦτο δέχα σώματα ϑεῖα Ζορεύειν, [οὐρανό»} {μετὰ τὴν τῶν ἀπλα-
γῶν σφαῖραν) τοὺς ξ πλανῖτας, μεϑ᾽ οὺς ἥλιον, ὑφ᾽ ὧι σελήνην, ὑφ᾽ ἧι τὴν γῆν,
ὑφ᾽ ἦι τὴν ἀντίχϑονα, μεϑ᾽ ἃ σύμπαντα τὸ πῦρ ἑστίας περὶ τὰ χέντρα τάξιν
ἐπέχον. τὸ μὲν οὖν ἀνωτάτω μέρος τοῦ περιέχοντος, ἐν ὧι τὴν εἱλιερίνειαν
εἶναι τῶν στοιχείων ὄλυμπ ον χαλεῖ, τὰ δὲ ὑπὸ τὴν τοῦ ὀλύμπου φορᾶν, ἐν
ὧι τοὺς πέντε πλανήτας μεϑ᾽ ἡλίου καὶ σελήνης τετάχϑαι, κόσμον, τὸ δ᾽
ὑπὸ τούτοις ὑποσέληνόν τε καὶ περίγειον μέρος, ἔν ὧι τὰ τῆς φιλομεταβόλου
γενέσεως, οὐρανόν. zul περὲ μὲν τὰ τεταγμένα τῶν μετεώρων γίνεσϑαι
τὴν σοφίαν, περὶ δὲ τὰ γενόμενα τῆς ἀταξίας τὴν ἀρετήν, τελείαν μὲν ἐχείνην
ἀτελῆ δὲ ταύτην. Vgl. Alex. in Metaph. p. 38, 22 Hayd.

17. — UI 11,3 [D. 377 aus Theophrast] &. ὃ Πυϑαγόρειος To μὲν πῦρ
μέσον (τοῦτο γὰρ εἶναι τοῦ παντὸς ἑστίαν), δευτέραν δὲ τὴν ἀντίχϑονα,
τρίτην δὲ τὴν οἰκουμένην γῆν ἐξ ἐναντίας χειμένην TE χαὶ περιφερομένην τῆι
ἀντίχϑονι᾽ παρ᾽ ὃ καὶ μὴ δρᾶσϑαι ὑπὸ τῶν ἐν τῆιδε τοὺς ἔν ἐχείνηι. Vgl.
Η 4,15 [D. 332 Th. n. Poseid.] ( Φ.) τὸ ὁὲ ἡ ἡγεμονικὸν ἐν τῶι μεσαιτάτωι πυρί,
ὅπερ τρόπεως δίχην προὐὔπεβάλετο τῆς τοῦ παντὸς (σφαίρας) ὃ δημιουρ-
γὸς ϑεός.

18. — 15,3 FD. 333] 2. διττὴν εἶναὶ τὴν φϑορὰν τοῦ χόσμου, τὸ μὲν
ἐξ οὐρανοῦ πυρὸς ῥυέντος, τὸ δὲ ἐξ ὕδατος σεληνιαχοῦ, περιστροφῆι τοῦ
ἀέρος ἀποχυϑέντος" καὶ τούτων εἶναι τὰς ἀναϑυμιάσεις τροφὰς τοῦ κόσμου.

19. — 20, 12 [D. 849] Φ. ὃ Πυϑαγόρειος ὑαλοειδῆ τὸν ἥλιον, «δεχόμενον
μὲν τοῦ ἐν τῶι κόσμωι πυρὸς τὴν ἀνταύγειαν, διηϑοῦντα δὲ πρὸς ἡμᾶς τό τε
φῶς χαὶ τὴν ἀλέαν, ὥστε τρόπον τινὰ διττοὺς ἡλίους γίνεσθαι, To τε ἐν τῶι
οὐρανῶι πυρῶδες χαὶ τὸ ἀπ᾽ αὐτοῦ πυροειδὲς χατὰ τὸ ἐσοπτροειδές [χαὶ
ἐσοπτροειδὲς Plut.], εἰ μή τις χαὶ τρίτον λέξει τὴν ἄπο τοῦ ἐνόπτρου κατ᾽
ἀνάχλασιν διασπειρομένην πρὸς ἡμᾶς αὐγήν καὶ γὰρ ταύτην προσονομάζομεν
ἥλιον οἱονεὶ εἴδωλον εἰδώλου.

20, — 1{30,1 [D. 361] τῶν Πυϑαγορείων τινὲς μέν, ὧν ἐστι Φ,, γεώδη
φαίνεσϑαι τὴν σελήνην διὰ τὸ περιοιχεῖσϑαι αὐτὴν χαϑάπερ τὴν παρ᾽ ἡμῖν

γῆν ζώιοις χαὶ φυτοῖς μείζοσι καὶ καλλίοσιν᾽ εἶναι γὰρ πεντεχαιδεχαπλάσια
τὰ ἐπ᾿ αὐτῆς ζῶια τῆι δυνάμει μηδὲν περιττωματιχὸν ἀποχρίνοντα, zul τὴν
ἡμέραν τοσαύτην τῶι μήχει.

10

15

ΘΟ

25

30

90

40

248 22. PHILOLAOS

21. Art. ΠῚ 18,1.2 περὶ κινήσεως γῆς [D. 378]. οἱ μὲν ἄλλοι μένειν
τὴν γῆν. Φ. δὲ ὁ Πυϑαγόρειος χύχλωι περιφέρεσϑαι περὶ τὸ πῦρ κατὰ χύχλον
λοξὸν ὁμοιοτρόπως ἡλίωι καὶ σελήνηι.

22. CENSOR. 18,8 est et Philolai Pythagorici annus ex annis LIX, in quo
sunt menses intercalares xx1. 19,2 Ph. annum naturalem dies habere prodidit
CCCLAIIII et dimidiatum.

23. Macroe. S. Scip. I 14, 19 Pythagoras et Philolaus harmoniam [nämlich
animam esse dixerunt]. Arısrt. de anima A 4. 4075 27 χαὶ ἀλλη δέ τις δόξα
παραδέδοται περὶ ψυχῆς... ἁρμονίαν γὰρ τινα αὐτὴν λέγουσι zul γὰρ τὴν
ἁρμονίαν χρᾶσιν zul σύνϑεσιν ἐναντίων εἶναι χαὶ τὸ σῶμα συγχεῖσϑαι ἐξ
ἐναντίων. Vgl. Plato Phaedon 868 Ὁ,

24. Nıcom. arithm. 26, 2 p. 135, 10H. τινὲς δὲ αὐτὴν [näml. τὴν μεσότητα
vgl. Archytas fr. 2] «ou ovıznv καλεῖσϑαι νομίζουσιν ἀκολούϑως Φιλολάωι ἀπὸ
τοῦ παρέπεσϑαι πάσηι γεωμετριχῆι ἁρμονίαι, γεωμετρικὴν δὲ ἁρμονίαν φασὶ τὸν
χύβον ἀπὸ τοῦ κατὰ τὰ τρία διαστήματα ἡρμόσϑαι ἰσάκις ἴσα ἰσάχις" ἐν γὰρ
παντὶ κύβωι ἥδε N μεσότης ἐνοπτρίζεται. πλευραὶ μὲν γὰρ παντὸς χύβου εἰσὶν
ιβ, γωνίαι δὲ η, ἐπίπεδα δὲ ς᾽ μεσότης ἄρα ὃ ἢ τῶν 5 καὶ τῶν ιβ κατὰ τὴν
ἁρμονιχήν. ΤΑΜΒ1,. in Nicom. 118, 28 Pist. εὕρημα δ᾽ αὐτήν [näml. die “musika-
lische' Proportion] ‚yaoıw εἶναι Βαβυλωνίων καὶ διὰ Πυϑαγόρου πρώτου εἰς
Ἑλληνας ἐλϑεῖν. εὑρίσχονται γοῦν πολλοὶ τῶν Πυϑαγορείων αὐτῇ χεχρημένοι
ὥσπερ ᾿Αρισταῖος ὃ Κροτωνιάτης καὶ Τίμαιος ὃ Aoxoos χαὶ Φ. χαὶ ᾿Αρχύτας
οἱ Ταραντῖνοι καὶ ἄλλοι πλείους χαὶ μετὰ ταῦτα Πλάτων ἐν τῶι Τιμαίωι

[Ρ. 806 ΑΒ].

25. ῬΟΒΡΗΥΕ. in Ptol. 5 p. 266 Wall. ἀπὸ δὴ τούτου κινηϑέντες τινὲς τῶν
μετ᾽ αὐτὸν [Eratosthenes] διάστημα ἐχάλεσαν εἶναι ὑπεροχήν, ὡς Αἰϊλιανὸς
ὃ Πλατωνιχός" καὶ Φ. δὲ ἐπὶ πάντων τῶν διαστημάτων {ταύτην εἴληφε τὴν
προσηγορίαν.

26. BoETHIVS inst. mus. III 5 p. 276, 15 Friedl. Ph. vero Phythagoricus
alio modo tonum dividere temptavit, statuens scilicet primordium toni ab eo
numero, qui primus cybum a primo impari, quod maxime apud Phythagoricos
honorabile fuit, efficeret. nam cum ternarius numerus primus sit impar, tres
tertio atque id ter si duxeris, - XXVII: necessario exsurgent, qui ad - XXIIII- Nu-
merum tono distat, eandem ternarii differentiam servans. ternarius enim » XXIIII:
summae octava pars est, quae eisdem addita primum a ternario cybum »«XX-
ac 717 reddit. ex hoc igitur Philolaus duas effieit partes, unam quae dimidio
sit maior, eamque apotomen vocat, reliquam quae dimidio sit minor eamque
rursus diesin dicit, quam posteri semitonium minus appellavere; harum vero
differentiam comma. ac primum diesin in :xI1I- unitatibus constare arbitratur
eo, quod haec inter -ccLYI- et :CCXLIII- pervisa sit differentia, quodque idem
numerus, id est -XIII: ex novenario, ternario atque unitate consistat, quae uni-
tas puncti obtineat locum, ternarius vero primae inparis lineae, novenarius
primi inparis quadrati. ex his igitur causis cum -XIIl- diesin ponat, quod
semitonium nuncupatur, reliquam -XXVII- numeri partem, quae - XIIII- unita-
tibus continetur, apotomen esse constituit. sed quoniam inter » XIII» et -XIIII-
unitas differentiam facit, unitatem loco commalis censet esse ponendam. totum
vero tonum in -xXVII- unitatibus locat eo quod inter -ccXxVI- ab -COXLIII- qui
inter se distant tono, »xxVII- sit differentia. [Apotome nicht 14, sondern 17?/s,

15

20

25

A. 21—28. LEHRE. B. FR. 1. 249

was Procl. in Tim. 473Schn. δέδειχται μὲν ἐκ τοῦ Φιλολάου τὸ πλῆϑος τῶν
παρὰ τῶι Τιμαίωι γραφέντων ὅρων zu Grunde liegt. 5. Böckh S. 79.]

27. Axon. Loxpin. 18, 8 p. 81 [aus Menons latrika]. Φ. δὲ ὃ Κροτωνιάτης
συνεστάναι φησὶν τὰ ἡμέτερα σώματα ἐχ ϑερμοῦ. ἀμέτοχα γὰρ αὐτὰ εἶναι
ψυχροῦ, ὑπομιμνήσχων ἀπό τινων τοιούτων᾽ τὸ σπέρμα εἶναι ϑερμόν, κατα-
σχευαστιχὸν δὲ τοῦτο τοῦ ζώιου" χαὶ ὃ τόπος δέ, εἰς ὃν ἡ καταβολή (μήτρα
δὲ αὕτη) ἐστὲὴν ϑερμοτέρα καὶ ἐοικυῖα ἐκείνωι" τὸ δὲ ἐοικός τινι τἀτὸ δύναται
ὧι ἔοιχεν" ἐπεὶ δὲ τὸ χατασχευάζον ἀμέτοχόν ἐστιν ψυχροῦ zul ὃ τόπος δέ,
ἐν ὧι ἡ καταβολή, ἀμέτοχός ἐστιν ψυχροῦ, δῆλον ὅτι zul τὸ κατασχευαζόμενον
ζώιον τοιοῦτον γίνεται. εἰς δὲ τούτου τὴν χατασχευὴν ὑπομνήσει προσχρῆται
τοιαύτηι" μετὰ γὰρ τὴν ἔχτεξιν εὐθέως τὸ ξώιον ἐπισπᾶται τὸ ἐχτὸς πνεῦμα
ψυχρὸν ὄν" εἶτα πάλιν χαϑαπερεὶ χρέος ἐχπέμπει αὐτό. διὰ τοῦτο δὴ καὶ
ὄρεξις τοῦ ἐχτὸς πνεύματος, ἵνα τῆι ἐπεισάχτωι τοῦ πνεύματος δλχῆι ϑερμό-
τερα ὑπάρχοντα τὰ ἡμέτερα σώματα πρὸς αὐτοῦ χαταψύχηται. χαὶ τὴν μὲν
σύστασιν τῶν ἡμετέρων σωμάτων ἐν τούτοις φησίν.

λέγει δὲ γίνεσϑαι τὰς νόσους διά τε χολὴν καὶ αἷμα χαὶ φλέγμα, ἀρχὴν
δὲ γίνεσϑαι τῶν νόσων ταῦτα. ἀποτελεῖσϑαι δέ φησιν τὸ μὲν αἷμα παχὺ μὲν
ἔσω παραϑλιβομένης τῆς σαρχός, λεπτὸν δὲ γίνεσϑαι διαιρουμένων τῶν ἐν
τῆι σαρχὶ ἀγγείων" τὸ δὲ φλέγμα συνίστασϑαι ἀπὸ τῶν ὄμβρων φησίν. λέγει
δὲ τὴν χολὴν ἰχῶρα εἶναι τῆς σαρχός. παράδοξόν τε αὑτὸς ἀνὴρ ἐπὲ τούτου
χεινεῖ" λέγει γὰρ μηδὲ τετάχϑαι ἐπὶ τῶι ἥπατι χολήν, ἰχῶρα μέντοι τῆς σαρχός
εἶναι τὴν χολήν. τό τ᾽ αὖ φλέγμα τῶν πλείστων ψυχρὸν εἶναι λεγόντων
αὐτὸς ϑερμὸν τῆι φύσει ὑποτίϑεται. ἀπὸ γὰρ τοῦ φλέγειν φλέγμα εἰρῆσϑαι"
ταύτηι δὲ χαὶ τὰ φλεγμαίνοντα μετοχῆι τοῦ φλέγματος φλεγμαίνει" χαὶ ταῦτα
μὲν δὴ ἀρχὰς τῶν νόσων ὑποτίϑεται, συνεργὰ δὲ ὑπερβολάς τε ϑερμασίας,
τροφῆς, χαταψύξεως zul ἐνδείας {τούτων ἢ» τῶν τούτοις παραπλησίων.

— 20, 21 χαὶ σχεδὸν οὗτος [Petron] ὡς 6 ©. οἴεται, μὴ εἶναι ἐν ἡμῖν
χολὴν ἢ ἀχρείαν.

28. Sexr. adv. math. VII 92. οἱ δὲ Πυϑαγορικοὶ τὸν λόγον μέν φασιν
mäml. χριτήριον εἶναι], οὐ κοινῶς δέ, τὸν δὲ ἀπὸ τῶν μαϑημάτων περιγινό-
μενον, χαϑάπερ ἔλεγε zul ὃ Φ., ϑεωρητιχόν τε ὄντα τῆς τῶν ὅλων φύσεως
ἔχειν τινὰ συγγένειαν πρὸς ταύτην, ἐπείπερ ὑπὸ τοῦ ὁμοίου τὸ ὅμοιον κατα-
λαμβάνεσϑαι πέφυχεν (folgt Emp. fr. 109).

B. FRAGMENTE.

®IAOAAOY ΠΕΡῚ ΦΥΣΙΟΣ

Vgl. A 1 (8. 243, 14. 28), 8 (8. 244, 20) Ῥιοα. XIII 55 (oben 8. 156, 21)
Iamer. V. P. 199 (oben 5. 31 n. 17).

1 [Böckh Philolaos S. 45] Dıos. VIII 85 aus Demetrios Magnes
[A 18. 243, 30] Περὶ φύσεως ὧν ἀρχὴ ἥδε᾽ “ἃ φύσις δ᾽ ἐν τῶι
re a ne πο FR Bes Aka ΗΝ
ECHTE FRAGMENTE ÜBER DIE NATUR.

1. Die Natur ward aber bei der Weltordnung aus Unbegrenztem

10

15

20

250 32. PHILOLAOS

χόσμωιν ἁρμόχϑη ἐξ ἀπείρων τὲ xal περαινόντων zul
ὅλος ὃ χόσμος χαὶ τὰ ἐν αὐτῶι πάντα".

2 [Β. 47] So. Ecl. I 21, 7a [p. 187, 14 Wachsm.] Ἔχ τοῦ Φιλο-
λάου περὶ χόσμου. ἀνάγκα va ἐόντα εἶμεν πάντα ἢ περαί-
νοντὰ ἢ ἄπειρα ἢ περαίνοντά τὲ χαὶ ἄπειρα, ἄπειρα
δὲ μόνον (ἢἾ περαίνοντα μόνον» οὔ xa εἴη. ἐπεὶ τοίνυν
φαίνεται οὔτ᾽ ἐκ περαινόντων πάντων ἐόντα οὔτ᾽ ἐξ
ἀπείρων πάντων, δῆλον τἄρα ὅτι Ex περαινόντων τε
καὶ ἀπείρων ὅ τὲ χόσμος καὶ τὰ ἐν αὐτῶι συναρμόχϑη.
δηλοῖ δὲ καὶ τὰ ἐν τοῖς ἔργοις. τὰ μὲν γὰρ αὐτῶν ἐκ
χδραινόντων τιδραένοντι, τὰ δ᾽ &x περαινόντων τὲ καὶ
ἀπείρων περαΐένοντί τὸ καὶ οὐ περαίνοντι, τὰ δ᾽ ἐξ
ἀπείρων ἄπειρα φανέονται (Vgl. Damasc. 1 101, 8 Ru. τὸ ὃν
Ex πτέρατος χαὶ ἀτιείρου, ὡς ἔν ve Φιλήβωι [p. 286] λέγει 6 Πλάτων
χαὶ D. ἐν τοῖς Περὶ φύσεως. S.A 9). Folgen bei Stob. fr. 4—7.

3[B.49] ΙΑΜΒΠ. in Nicom. p. 7, 24 Pist. ἀρχὰν γὰρ οὐδὲ τὸ
γνωσούμενον ἐσσεῖται πάντων ἀπείρων ἐόντων χατὰ τὸν
Φιλόλαον.

4 [Β. 58] ΚΆ'.1Τ08. ἘΠ].1 21, 7’ [Ρ. 188, 57. καὶ πάντα γαμὰν
τὰ γιγνωσχόμενα ἀριϑμὸν ἔχοντι" οὐ γὰρ οἷόν τε οὐδὲν
οὔτε νοηϑῆμεν οὔτε γνωσθῆμεν ἄνευ τούτου.

und Begrenzendem zusammengefügt, wie denn auch die ganze Welt-
ordnung und alles in ihr aus diesem beiden besteht.

2. Notwendig müssen die vorhandenen Dinge entweder alle be-
grenzend oder unbegrenzt oder beides zugleich sein. Dagegen nur un-
begrenzt (oder nur begrenzend) können sie wohl nicht sein. Da sie
nun offenbar weder aus lauter Begrenzendem bestehen noch aus lauter
Unbegrenztem, so ist doch klar, dass die Weltordnung und was in ihr
ist, aus Begrenzendem und Unbegrenztem zusammengefügt ist. Damit
stimmt auch die Beobachtung an den Werken überein. Denn diejenigen
von ihnen, die aus begrenzenden Zinien gebildet werden, bilden Grenzen,
die aber aus begrenzenden und unbegrenzten gebildet werden, bilden
einesteils Grenzen andernteils auch nicht; die endlich aus unbegrenzten
Linien gebildeten werden sich (bei der Untersuchung) als unbegrenzt
herausstellen.

3. Überhaupt wird es nicht einmal ein Objekt der Erkenntnis geben
können, wenn alles unbegrenzt wäre.

4. Und in der That hat ja alles was man erkennen kann eine
Zahl. Denn ohne sie lässt sich nichts erfassen oder erkennen.

φι

10

5

B. FR. 1—6. 251

5 [B. 58] — — 7° [p. 188, 9] ὅ ya μὰν ἀριϑμὸς ἔχει δύο
μὲν ἔδια εἴδη, περισσὸν χαὶ ἄρτιον, τρίτον δὲ an’ ἀμ-
φοτέρων μειχϑέντων ἀρτιοπέριττον᾽ ἑἕἑχατέρω δὲ τῶ
εἴδεος πολλαὶ μορφαί, ἃς ἕχαστον αὐταυτὸ σημαίνει.

6 [B. 62] — — Τὰ [p. 188, 14, ergänzt aus Nicom. harm. 9 p. 252,
17 Jan] σπτερὶ δὲ φύσιος χαὶ ἁρμονίας ὧδε ἔχει" ἁ μὲν ἐστὼ
τῶν πραγμάτων ἀέδιος ἔσσα καὶ αὐτὰ μὲν a φύσις ϑείαν
γὲ χαὶ οὐχ ἀνϑρωπένην ἐνδέχεται γνῶσιν πλέον γα ἢ ὅτι
οὐχ οἷόν τ᾽ ἦν οὐθὲν τῶν ἐόντων χαὶ γιγνωσχόμενον ὑφ᾽
ἁμῶν γε γενέσϑαι μὴ ὑπαρχούσας τᾶς ἐστοῦς τῶν πρα-
γμάτων, ἐξ ὧν συνέστα ὃ χόσμος, χαὶ τῶν χγυδραινόντων
χαὶ τῶν ἀπείρων. ἐπεὶ δὲταὶ ἀρχαὶ ὑπᾶρχον οὐχ ὁμοῖαι
οὐδ᾽ ὁμόφυλοι ἔσσαι, ἤδη ἀδύνατον ἧς χα αὐταῖς xo-
σμηϑῆναι, ei μὴ ἁρμονέα ἐπεγένετο ὡιτινιῶν ἅδε τρό-
πων ἐγένετο. τὰ μὲν ὦν ὁμοῖα καὶ ὁμόφυλα ἁρμονίας
οὐδὲν ἐπεδέοντο, τὰ δὲ ἀνόμοια μηδὲ ὁμόφυλα μηδὲ
ἐσολαχῆ ἀνάγχα τᾶι τοιαύται ἁρμονέαι συγχεχλεῖσϑαι,
οἵαι μέλλοντι ἐν χόσμωι χατέχεσϑαι. ἁρμονίας δὲ μέ-
γεϑός ἐστι συλλαβὰ καὶ δι’ ὀξειᾶν' τὸ δὲ δι’ ὀξειᾶν

5. Die Zahl hat aber ferner zwei besondere Formen, Ungrades und
Grades und eine dritte aus beider Mischung entstandene, Grad-Un-
grades. Jede der beiden Formen hat viele Gestalten, die jedes Ding
von selbst anzeigt.

6. Mit Natur und Harmonie verhält es sich so: das Wesen der
Dinge, das ewig ist, und die Natur gar selbst erfordert göttliche und
nicht menschliche Einsicht, nur dass ja natürlich nichts von den vor-
handenen Dingen auch nur von uns erkannt werden könnte, wenn das
Wesen der Dinge, aus denen die Weltordnung entstand, sowohl der be-
grenzenden wie der unbegrenzten, nicht zu Grunde läge. Da aber diese
beiden Principien (1 und 2) als ungleiche und unverwandte zu Grunde
lagen, so wäre es ihnen unmöglich gewesen bereits in die Weltordnung
einzutreten, wenn nicht die Harmonie dazu gekommen wäre, wie diese auch
immer zu Stande kam, Das Gleiche und Verwandte bedurfte ja doch nim-
mer der Harmonie, dagegen muss das Ungleiche und Unverwandte und
ungleich Verteilte durch eine solche Harmonie zusammengeschlossen
werden, durch die sie im Stande sind in der Weltordnung zusammen-
gehalten zu werden.

Der Harmonie (Octave 1 : 2) Grösse umfasst die Quarte (3 : 4) und
Quinte (2:3). Die Quinte ist aber um einen Ganzton (8 : 9) grösser

10

15

20

252 32. PHILOLAOS

μεῖζον τᾶς συλλαβᾶς ἐπογδόωι. ἔστι γὰρ ἀπὸ ὑπάτας
ἐς μέσσαν συλλαβά, ἀπὸ δὲ μέσσας ἐς νεάταν δι᾽ ὀξειᾶν,
ἀπὸ δὲ νεάτας ἐς τρίταν συλλαβά, ἀπὸ δὲ τρίτας ἐς
ὑπάταν δι’ ὀξειᾶν' τὸ δ᾽ ἐν μέσωι μέσσας καὶ τρίτας
ἐπόγδοον᾽ ἁ δὲ συλλαβὰ ἐπίέτριτον, τὸ δὲ δι’ ὀξειᾶν
ἡμιόλιον, (To) διὰ πασᾶν δὲ διπλόον. οὕτως ἁρμονία
πέντε ἐπόγδοα καὶ (δύο) διέσιες, δι᾽ ὀξειᾶν δὲ τρία
ἐπ όγδοα καὶ δίεσις, (συλλαβὰ δὲ δύ᾽ ἐπόγδοα καὶ διέσες).

Vgl. BoernHıvs inst. mus. III 8 p. 278, 11 Friedl. Philolaus igitur haec at-
que his minora spatia talibus definitionibus includit: .diesis, inquit, est
spatium quo mavor estsesquitertiaproportio duobus tonis. comma
vero est spatium, quo maior est sesquioctava proportio duabus
diesibus, id est duobus semitoniis minoribus. schisma est dimi-
dium commatis, diaschisma vero dimidium dieseos, id est semi-
toniti minoris.

7 [B. 91] Son. ἘΠ]. I 21, 8 [p. 189, 17 W.] τὸ πρᾶτον de-
μοσϑέν, τὸ ἕν, ἐντῶι ueowı räs σφαέρας ἑστία χαλεῖται.

8 [B. 150] ΙΑΜΒΙ, in Nie. p. 77, 9 ἡ μὲν μονὰς ὡς ἂν ἀρχὴ οὖσα
πάντων χατὰ τὸν Φιλόλαον (οὐ γὰρ ἕν φησιν ἀρχὰ πάντωνῇ κτλ.

9 |B.189] — — p. 19, 21 ἑτέρου γὰρ χαιροῦ διερευνᾶν ἐττὶ
χλέον σπτῶς καὶ τετραγωνισϑέντος ἀπὸ τῆς στιχηδὸν ἐχϑέσεως τοῦ
ἀριϑμοῦ οὐχ ἐλάττονα σπιϑανὰ ἐπισυμβαίνει φύσει χαὶ οὐ νό-
μων, ὥς φησι που Φ.

10 [Β. 61] Nıcom. arithm. 1119}. 11δ,2 ἁρμονία δὲ πάντως ἐξ ἔναν-

als die Quarte. Denn von der Hypate (1) bis zur Mese (4) ist eine
Quarte, von der Mese zur Nete (Z) eine Quinte, von der Nete zur
Trite (4, später Paramese) eine Quarte, von der Trite (ΗΠ) zur Hypate (Z)
eine Quinte. Zwischen Trite (7) und Mese (4) liegt ein Ganzton. Die
Quarte aber hat das Verhältnis 8 : 4, die Quinte 2:3, die Octave 1:2.
So besteht die Octave aus fünf Ganztönen und zwei Halbtönen, die
Quinte aus drei Ganztönen und einem Halbton, die Quarte aus zwei
Ganztönen und einem Halbton.

Die Diesis (243 : 256) ist das Intervall, um welches die Proportion 3:4
(die Quarte) grösser ist als zwei Ganztöne (192: 243). Das Komma aber ist
das Intervall, um welches die Proportion 8 : 9 (der Ganzton) grösser ist als zwei
Diesen d.h. zwei kleinere Halbtöne. Das Schisma ist die Hälfte des Komma,
das Diaschisma aber die Hälfte der Diesis ἃ. ἢ. des kleineren Halbtons.

7. Das zuerst zusammengefügte, das Eins, in der Mitte der Kugel
heisst Herd.

8. Eins ist aller Dinge Anfang.

9. Von Natur, nicht durch Satzung.

oı

10

20

B.:Fr. 6—11. 253

τίων γίνεται" ἔστι γὰρ ἁρμονία πολυμιγέων ἕνωσις χαὶ
δέχα φρονεόντων συμφρόνησις. THEo Smyrn. P- 12, 10 χαὶ οἱ
Πυϑαγοριχοὶ δέ, οἷς πολλαχῆι ἕπεται Πλάτων τὴν μουσικήν φασιν
ἐναντίων συναρμογὴν χαὶ τῶν πολλῶν ἕνωσιν χαὶ τῶν δίχα φρο-
γούντων συμφρόνησιν.

11 [Β. 139. 100] ΤΉΕΟ Smyrn. 106, 10 περὶ ἧς [über die Dekas]
χαὶ ᾿άρχύτας ἐν τῶι Περὶ τῆς δεχάδος χαὶ D. ἐν τῶι Περὶ φύ-
σεος πολλὰ διεξίασιν [vgl. A 18]. Srog. Eel. I prooem. cor. 3 [p. 16,
20 W.] Φιλολάου.

ϑεωρεῖν δεῖ τὰ ἔργα καὶ τὴν οὐσίαν τῶ ἀριϑμῶ
χαττὰν δύναμιν ἅτις ἐστὶν ἐν τᾶι dexadı' μεγάλα γὰρ
καὶ παντελὴς χαὶ mavroseoyöc καὶ ϑείω χαὶ οὐρανέω
βίω χαὶ ἀνϑρωπένω ἀρχὰ χαὶ ἁγεμὼν χοινωνοῦσα * * *
δύναμις χαὶ τᾶς δεχάδος. ἄνευ δὲ τούτας ndvr ἄπειρα
χαὶ ἄδηλα καὶ ἀφανῆ.

γνωμιχὰ γὰρ ἃ φύσις ἁ τῶ ἀριϑμῶ χαὶ ἡγεμονικὰ
χαὶ διδασχαλιχὰ TO ἀπορουμένω παντὸς χαὶ ἀγνοου-
μένω παντί. οὐ γὰρ ἧς δῆλον οὐδενὶ οὐδὲν τῶν πρα-
γμάτων οὔτε αὐτῶν ποϑ᾽ αὑτὰ οὔτε ἄλλω πρὸς ἄλλο, εἰ
μὴ ἧς ἀριϑμὸς χαὶ ἃ τούτω οὐσία. νῦν δὲ οὗτος χατὰν
ψυχὰν ἁρμόξων αἰσθήσει πάντα γνωστὰ χαὶ ποτάγορα
ἀλλάλοις κατὰ γνώμονος φύσιν ἀπεργάζεται σωματῶν
καὶ σχίζων τοὺς λόγους χωρὶς ἑχάστους τῶν σπραγμά-
τῶν τῶν τὲ ἀπείρων χαὶ τῶν περαινόντων.

10. Die Harmonie ist buntgemischter Dinge Einigung und ver-
schieden gestimmter Zusammenstimmung.

11. Die Wirksamkeit und das Wesen der Zahl muss man nach der
Kraft beurteilen, die in der Zehnzahl liest. Denn sie ist gross, alles
vollendend, alles wirkend und Anfang und Führerin des göttlichen, himm-
lischen und menschlichen Lebens. Sie nimmt teil χ x * Kraft auch der
Zehnzahl. Ohne diese aber ist alles unbegrenzt und undeutlich und unklar.

Denn die Natur der Zahl ist kenntnisspendend, führend und leh-
rend für jeglichen in jeglichem Dinge, das ihm zweifelhaft oder unbe-
kannt ist. Denn nichts von den Dingen wäre irgendwem klar weder in
ihrem Verhältnisse zu sich noch zu andern, wenn die Zahl nicht wäre
und ihr Wesen. So aber bringt sie alle Dinge mit der Sinneswahr-
nehmung in Einklang innerhalb der Seele und macht sie dadurch kennt-
lich und einander entsprechend nach des Gnomons Natur, indem sie
ihnen Körperlichkeit verleiht und die Verhältnisse der begrenzenden und
unbegrenzten Dinge jegliches für sich scheidet,

10

15

20

254 32. PHILOLAOS

ἔδοις δέ χα οὐ μόνον ἐν τοῖς δαιμονίοις zul ϑείοις
πράγμασι τὰν τῷ ἀριϑμῶ φύσιν καὶτὰν δύναμιν ἐἰσχύ-
ουσαν, ἀλλὰ καὶ ἐντοῖς ἀνθρωπιχοῖς ἔργοις καὶ λόγοις
πᾶσι παντᾷ χαὶ χατὰ τὰς δημιουργίας τὰς τεχνιχὰς
TAOAS χαὶ χατὰ τὰν μουσίχαν.

ψεῦδος δὲ οὐδὲν δέχεται ἃ τῶ ἀριϑμῶ φύσις, οὗ
ἁρμονία" οὐγὰρ οἰκεῖον αὐτῶ ἐστι. τᾶς τῷ [τοι] ἀπείρω
χαὶ ἀνοήτω καὶ ἀλόγω φύσιος τὸ ψεῦδος χαὶ ὃ φϑόνος
ἐστί.

ψεῦδος δὲ οὐδαμῶς ἐς ἀριϑμὸν ἐπιπνεῖ, πολέμιον
γὰρ χαὶ ἐχϑρὸν τᾶι φύσει τὸ ψεῦδος, ἃ δ᾽ ἀλήϑεια oi-
χεῖον nal σύμφυτον τᾶι τῶ ἀριϑμῶ γενξεᾶι.

12 [Β. 160] — — [p. 18,5 W. unmittelbar nach fr. 11. vgl. A 15]
χαὶ τὰ μὲν τᾶς σφαίρας σώματα πέντε evri, τὰ ἐν τᾶι
σφαίραι πῦρ (καὶ) ὕδωρ καὶ γᾶ καὶ ἀήρ, χαὶ ὁ [Δ τᾶς
σφαίρας ὅδλχὰς πέμπτον.

13 [B. 159] ΤΉΕΟΙ, arithm. p. 20, 35 Ast. χαὶ τέσσαρες ἀρχαὶ τοῦ
ζώιου τοῦ λογιχοῦ, ὥσπερ xal D. ἐν τῶι Περὶ φύσεως λέγει,
ἐγχέφαλος, χαρδία, ὀμφαλός, αἰδοῖον. χεφαλὴ [ἐγχέφαλος) μὲν
γόου, καρδία δὲ ψυχῆς καὶ αἰσϑήσιος, ὀμφαλὸς δὲ δι-
ζώσιος καὶ ἀναφύσιος τοῦ πρώτου, αἰδοῖον δὲ σπέρ-
ματος |xal]l καταβολᾶς τε χαὶ γεννήσιος᾽ ἐγκέφαλος δὲ

Du kannst die Natur der Zahl und ihre Kraft nicht bloss in den
dämonischen und göttlichen Dingen wirksam sehen, sondern auch überall
in allen menschlichen Werken und Worten, sowie auch in allen tech-
nischen Verrichtungen und in der Musik.

Nichts von Lug nimmt die Natur der Zahl, die Harmonie besitzt,
in sich auf. Denn er ist ihr nicht eigen. Aber der Natur des Un-
begrenzten und Unsinnigen und Unvernünftigen ist Lug und Neid eigen.

Lug aber bläst nie in die Zahl hinein. Denn der Lug ist der
Natur unversöhnlicher Feind, die Wahrheit aber dem Geschlechte der
Zahl von Hause aus angeboren.

12. Und zwar giebt es fünf Körper der Weltkugel, die in der
Kugel befindlichen: Feuer, Wasser, Erde und Luft, und als fünfter
das (bauchige) Lastschiff(?) der Kugel.

13. Vier Principien giebt es bei dem vernunftbegabten Geschöpfe:
Gehirn, Herz, Nabel und Schamglied. Hirn ist das Princip des Ver-
standes, Herz das der Seele und Empfindung, Nabel das des Anwur-
zelns und Emporwachsens des Embryo, Schamglied das der Samenent-

15

20

δ

B. Fr. 11—15. 255

(σημαίνει) τὰν ἀνθρώπω ἀρχάν, καρδία δὲ τὰν ζώου,
ὀμφαλὸς δὲ τὰν φυτοῦ, αἰδοῖον δὲ τὰν ξυναπιάντωνγ᾽

πάντα γὰρ χαὶ ϑάλλουσι χαὶ βλαστάνουσιν.

14 [B. 181] Crem. Strom. III 17 p. 518. ἄξιον δὲ χαὶ τῆς Φιλολάου λέξεως
μνημονεῦσαι" λέγει γὰρ ὃ Πυϑαγόρειος ὧδε" 'μαρτυρέονται - τέϑαπται.
Praro Gorg. 493 A ἤδη του ἔγωγε χαὶ ἤχουσα τῶν σοφῶν, ὡς νῦν ἡμεῖς
τέϑναμεν καὶ τὸ μὲν σῶμά ἐστιν ἡμῖν σῆμα, τῆς dE ψυχῆς τοῦτο ἐν ὧι
αἱ ἐπιϑυμίαι εἰσὶ τυγχάνει ὃν οἷον ἀναπείϑεσϑαι καὶ μεταπίπτειν ἄνω κάτω
καὶ τοῦτο ἄρα τις μυϑολογῶν κομψὸς ἄνηρ, ἴσως Σικελὸς τις [vgl. Emped. fr.
115.97 Ἰταλικὸς [Philolaos?] παράγων τῶι ὀνόματι διὰ τὸ πιϑανόν TE xal
πειστιχὸν ὠνόμασε πέϑον, τοὺς δὲ ἀνοήτους ἀμυήτους, τῶν δ᾽ ἀμυήτων τοῦτο
τῆς ψυχῆς οὗ αἱ ἐπιϑυμίαι εἰσί, τὸ ἀχόλαστον αὐτοῦ καὶ οὐ στεγανόν, ὡς τετρη-
μένος εἴη πίϑος, διὰ τὴν ἀπληστίαν ἀπειχάσας. . χαὶ φοροῖεν εἰς τὸν τετρη-
μένον πίϑον ὕδωρ ἑτέρωι τοιούτωι χοσχίνωι τετρημένωι. τὸ δὲ κόσκινον
ἄρα λέγει, ὡς ἔφη ὃ πρὸς. ἐμὲ λέγων, τὴν ψυχὴν εἶναι. Cratyl. 4000 χαὲ γὰρ
σῆμα τινές φασιν αὐτὸ εἶναι τῆς ψυχῆς ὡς τεϑαμμένης ἐν τῶι νῦν παρόντι.
‚Vgl. Arsen. IV 157C Εἰὐξίϑεος [4εξίϑεος nach Iambl. V. P. 267 Reinesius] 6
Ilv$ayogızos ... ὡς φησι Κλέαρχος ὃ Περιπατητιχὸς ἐν δευτέρωι Βίων [FHG.
I 303 fr. 2] ἔλεγεν ἐνδεδέσϑαι τῶι σώματι χαὶ τῶι δεῦρο βίωι τὰς ἁπάντων
ψυχὰς τιμωρίας χάριν, χαὶ διείπασϑαι τὸν ϑεὸν ὡς εἰ μὴ μενοῦσιν ἐπὶ τοῦτοις,
ἕως ἂν ἑχὼν αὐτοὺς λύσηι, πλείοσι χαὶ μείζοσιν ἐμπεσοῦνται τότε λύμαις.
διὸ πάντας εὐλαβουμένους τὴν τῶν χυρίων ἀνάτασιν φοβεῖσϑαι τοῦ ζῆν ἑκόντας
ἐκβῆναι μόνον τε τὸν ἐν τῶι γήραι ϑάνατον ἀσπασίως προσίεσϑαι, πεπει-

σμένους τὴν ἀπόλυσιν τῆς ψυχῆς μετὰ τῆς τῶν χυρίων γίγνεσϑαι γνώμης.

μαρτυρέονται δὲ καὶ οἱ παλαιοὶ ϑεολόγοι τὲ χαὶ
μάντεις, ὡς διά τινας [τινος] τιμωρίας ἃ ψυχὰ τῶι
σώματι συνέζευχται χκαὶ χαϑάπερ ἐν σάματι τούτωι

τέϑαπται.

15 [B. 131. 178] AÄTHENAG. 6 p. 6, 13 Schw. χαὲ ©. δὲ ὥσπερ ἐν
φφουραᾶι πάντα ὑπὸ τοῦ ϑεοῦ περιειλήῆφϑαι λέγων καὶ τὸ ἕνα εἶναι “αὶ το
ἀνωτέρω τῆς ὕλης δεικνύει. Prart. Phaedon. 61 Ὁ "τέ δέ, & Κέβης; οὐκ ἀκη-
χόατε σὺ τε καὶ Σιμμίας περὶ τῶν τοιούτων [Verwerflichkeit des Selbstmords]
Φιλολάωι συγγεγονότες. - Οὐδέν γε σαφές, ω “Σώκρατες. — ᾿Αλλὰ μὴν χαὶ
ἐγὼ ἐξ ἀχοῆς περὲ αὐτῶν λέγω. 61E Ἴδη γὰρ ἔγωγε [Kebes] ὃ ὅπερ γυνδὴ σὺ
ἤρου, καὶ Φιλολάου ἡ ἤχουσα, ὅτε παρ᾽ ἡμῖν [Theben] διηιτᾶτο, ἠδη δὲ καὶ ἄλλων
τινῶν, ὡς οὐ δέοι τοῦτο ποιεῖν" σαφὲς δὲ περὶ αὐτῶν οὐδενὸς πώποτε οὐδὲν
ἀχήχοα. 62B ὃ μὲν οὖν ἐν ἀπορρήτοις λεγόμενος περὶ αὐτῶν λόγος, ὡς ἔν
τινι φρουρᾶε ἐσμεν οἱ ἀνϑρωποι χαὶ οὐ δεῖ dn ξαυτὸν ἐκ ταύτης λύειν οὐδ᾽

leerung und Zeugung. Das Hirn aber (bezeichnet) das Princip des
Menschen, das Herz das des Tiers, der Nabel das der Pflanze, das
Glied das aller zusammen. Denn alle blühen und wachsen.

14. Es bezeugen aber auch die alten Theologen und Scher, dass
die Seele mit dem Körper wie zur Strafe zusammengejocht und in ihm
wie in einem Grabe bestattet ist,

ot

10

15

20

256 32. PHILOLAOS

ἀποδιόράσχειν, μέγας τέ τίς μοι φαίνεται καὶ οὐ ῥαιδιος διιδεῖν. οὐ μέντοι
ἀλλὰ Tode γέ μοι δοχεῖ, ὦ Κέβης, εὖ λέγεσθαι τὸ ϑεοὺς εἶναι ἡμῶν τοὺς ἐπι-
μελουμένους xal ἡμᾶς τοὺς ἀνθρώπους ἕν τῶν χτημάτων τοῖς ϑεοῖς
εἶναι. 82D τοιγάρτοι τούτοις μὲν ἅπασιν, ὦ Κέβης, ἐχεῖνοι οἷς τι μέλει
τῆς ἑαυτῶν ψυχῆς, ἀλλὰ μὴ σώματι πλάττοντες [παλάττοντες, sc. τὴν ψυχήν]
ζῶσι, χαίρειν εἰπόντες, οὐ κατὰ ταὐτὰ πορεύονται αὐτοῖς ὡς οὐχ εἰδόσιν ὅπηι
ἔρχονται, αὐτοὶ δὲ ἡγούμενοι οὐ δεῖν ἐναντία τῆι φιλοσοφίαι πράττειν χαὶ τῆι
ἐχείνης λύσει τε καὶ χαϑαρμῶι ταύτηι δὴ τρέπονται ἐχείνηι ἑπόμενοι, ἧι ἐχείνη
ὑφηγεῖται. Vgl. Klearchos S. 255, 18.

16 [B. 185] Eupen. Eth. B 8. 1225°30 ὥστε χαὶ διάνοιαί τινες
χαὶ πάϑη οὐχ ἐφ᾽ ἡμῖν εἰσιν, ἢ πράξεις αἱ χατὰ τὰς τοιαύτας
διανοίας καὶ λογισμούς, ἀλλ᾽ ὥσπερ Φ. ἔφη εἶναί τινας λό-
γους χρεξίττους ἡμῶν. |

BAKXAI.

17 [B. 90] Stoe. Ἐπ]. 115, 7 [p. 148,4 W.]| Φιλολάου Βάχχαι.

ὃ χόσμος εἷς ἐστιν, ἤρξατο δὲ γίγνεσϑαι ἀπὸ τοῦ
μέσου xal ἀπὸ τοῦ μέσου εἰς τὸ ἄνω διὰ τῶν αὐτῶν
τοῖς κάτω. ἔστι (yao) τὰ ἄνω τοῦ μέσου ὑπεναντίως
χείμενα τοῖς χάτω. τοῖς γὰρ κατωτάτω τὰ μέσα ἐστὶν
ὥσπερ τὰ ἀνωτάτω χαὶ τὰ ἄλλα ὡσαύτως. πρὸς γὰρ τὸ
μέσον κατὰ ταὐτά ἐστιν ἑχάτερα, ὅσα μὴ μετενήνξχται.

18 [B. 35] --- ---Ι 25, 8 [p. 214, 21 W.] Φιλολάου ἐκ Βαχχῶν.
Citat (sregi ἡ λέου) ausgefallen.

15. Gott hält alles wie in einem Gefängnis umschlossen und die
Menschen sind nur ein Stück des Götterbesitzes.

16. Daher haben wir gewisse Vorstellungen und Leidenschaften
nicht in unserer Gewalt wie auch gewisse Handlungen, die auf solchen
Vorstellungen und Überlegungen beruhen. Es giebt vielmehr, wie Ph.
sagte, gewisse Motive, die stärker sind als wir.

AUS DEN BAKCHEN.

17. (Bericht) Die Weltordnung ist einheitlich. Sie fing an zu
entstehen von der Mitte aus, und zwar von der Mitte in denselben
Abständen nach oben wie nach unten. Denn mas oben liegt von
der Mitte aus verhält sich zu dem, was unten liegt, entgegengesetzt.
Denn für die ganz unten liegenden Dinge bilden die in der Mitte
liegenden das Oberste und das Übrige dem entsprechend. Denn im
Verhältnis zum Mittelpunkt sind beide Richtungen gleich, nur umgedreht.

18. (Citat über die Sonne ausgefallen.)

10

15

20

25

B. FR. 15—19. ZWEIFELH. 20. GEFÄLSCHTES 21. 257

19 [B. 36] Procr. in Euel. p. 22, 9 Friedl. διὸ καὶ ὃ Πλάτων πολλὰ
χαὶ ϑαυμαστὰ δόγματα περὶ ϑεῶν διὰ τῶν μαϑηματιχῶν εἰδῶν
ἡμᾶς ἀναδιδάσχει χαὶ ἡ τῶν Πυϑαγορείων φιλοσοφία :ταραττε-
τάσμασι τούτοις χρωμένη τὴν μυσταγωγίαν καταχρύπτει τῶν ϑείων
δογμάτων. τοιοῦτος γὰρ χαὶ ὃ ἱερὸς σύμττας λόγος χαὶ 6 Φιλό-
λαος [Φιλολάου!) ἐν ταῖς Βάκχαις καὶ ὅλος ὃ τρότιος τῆς Πυ-
ϑαγόρου περὶ ϑεῶν ὑφηγήσεως.

ZWEIFELHAFTES.

20 [B. 151] I. Lyous de mens. II 12 ὀρϑῶς οὖν ἀμήτορα τὸν ἑπτὰ
ἀριϑμὸν ὃ D. προσηγόρευσε" μόνος γὰρ οὔτε γεννᾶν οὔτε γεννᾶσϑαι πέφυχε᾽
τὸ δὲ μήτε γεννῶν μήτε γεννώμενον ἀχίνητον" ἐν χινήσει γὰρ ἡ γέννησις, τὸ
μὲν ἵνα γεννήσηι, τὸ δὲ ἵνα γεννηϑῆι" τοιοῦτος δὲ ὁ ϑεός, ὡς χαὶ αὐτὸς ὃ ῥήτωρ
ὃ Ταραντῖνος" φησὶ δὲ οὕτως" ἔστι ---ἀλλων᾽. Aus derselben unzuverlässigen
Urquelle (Proros Περὲ ἑβόομάδος ῬΗπ d. opif.100 p. 84,10 Cohn. δ ἣν αἰτίαν
οἱ μὲν ἄλλοι φιλόσοφοι τὸν ἀριϑμὸν τοῦτον ἐξομοιοῦσι τῆι ἀμήτορι Νίχηι χαὶ
Παρϑένωι, ἣν ἐκ τῆς τοῦ Διὸς κεφαλῆς ἀναφανῆναι λόγος ἔχει, οἵ δὲ Πυϑα-
θόγειοι τῶι ἡγεμόνι τῶν συμπάντων᾽ τὸ γὰρ μήτε γεννῶν μήτε γεννώμενον
ἀκίνητον μένει κτλ. μαρτυρεῖ δέ μου τῶι λόγωι καὶ Φ. ἐν τούτοις" ἔστι γάρ,
φησίν, — ἄλλων᾽. ΑΝΑΤΟΙ, de decade p. 35 Heiberg ἑβδομὰς μόνη τῶν ἐν-
τὸς δεχάδος οὐ γεννᾶι οὔτε γεννᾶται ὑπ᾿ ἄλλου ἀριϑμοῦ πλὴν ὑπὸ μονάδος" διὸ
καὶ καλεῖται ὑπὸ τῶν Πυϑαγορείων παρϑένος ἀμήτωρ.

ἔστι γὰρ ἡγεμὼν χαὶ ἄρχων ἁπάντων, ϑεός, εἷς, dei
ὥν, μόνιμος, ἀκίνητος, αὐτὸς ἑαυτῶι ὅμοιος, ἕτερος
τῶν ἄλλων.
GEFÄLSCHTES.
ΠΕΡῚ ΨΥΧΗΣ.

21 [Β. 164. Vgl. Spengel Münchn. gel. Anz. 1846 S. 214] Stob. Ecl. I 20, 2
Ρ. 172,10 W. Φιλολάου Πυϑαγορείου ἐκ τοῦ Περὶ ψυχῆς. Φ. ἄφϑαρτον τὸν
κόσμον εἶπεν. λέγει γοῦν οὕτως ἐν τῶι Περὶ ψυχῆς"

παρὸ καὶ ἄφϑαρτος καὶ ἀχαταπόνατος διαμένει τὸν dnsı-
θον αἰῶνα᾽ οὔτε γὰρ ἔντοσϑεν ἄλλα τις αἰτία δυναμικωτέρα

19. Theologie in Gestalt von mathematischen Figuren lehrt Plato
und das Pythagoreische Heilige Wort’ und Philolaos in den Bakchen.

ZWEIFELHAFTES.

20. Die Siebenzahl ist gleich der mutter- und kinderlosen Athena-
Nike... Denn sie ist der Führer und Herrscher aller Dinge, Gott,
einig, ewig, beharrlich, unbeweglich, sich selbst gleich, von allem anderen
verschieden.

GEFÄLSCHTES.

21. Darum bleibt (die Welt) auch unvergänglich und unbezwinglich die
unendliche Ewigkeit hindurch. Denn weder wird sich eine andere von innen
Diels, Fragm. d. Vorsokr. 17

10

15

20

258 32. PHILOLAOS B. FR. 21.

αὐτᾶς εὐρεϑήσεται οὔτ᾽ ἔχτοσϑεν φϑεῖραι αὐτὸν δυνα μένα" ἀλλ᾽
ἦν ὅδε ὃ κόσμος ἐξ αἰῶνος χαὶ εἰς αἰῶνα διαμένει, εἷς ὑπὸ ἑνὸς
τῶ συγγενέος χαὶ χρατίστω χαὶ ἀνυπερϑέτω χυβερνώμενος. ἔχει
δὲ χαὶ τὰν ἀρχὰν τᾶς κινήσιός τε zal μεταβολᾶς ὃ χόσμος εἷς
ἐὼν χαὶ συνεχὴς καὶ φύσι διαπνεύμενος καὶ περιαγεόμενος ἐξ
ἀρχ(ᾶς ἀγιδίου" καὶ τὸ μὲν ἀμετάβλατον αὐτοῦ, τὸ δὲ μεταβάλ-
λον ἐστί' χαὶ τὸ μὲν ἀμετάβολον ἀπὸ τᾶς τὸ ὅλον περιεχούσας
ψυχᾶς μέχρι σελήνας περαιοῦται, τὸ δὲ μεταβάλλον ἀπὸ τᾶς σε-
λήνας μέχρι τᾶς γᾶς. ἐπεὶ δέγε καὶ τὸ κινέον ἐξ αἰῶνος ἐς αἰῶνα
περιπολεῖ, τὸ δὲ χινεόμενον ὡς τὸ κινέον ἄγει οὕτως διατίϑεται,
ἀνάγχη τὸ μὲν ἀειχίνατον τὸ δὲ ἀειπαϑὲς εἶμεν χαὶ τὸ μὲν νῶ
καὶ ψυχᾶς ἀνάχωμα(ὴ πᾶν, τὸ δὲ γενέσιος καὶ μεταβολᾶς" καὶ τὸ
μὲν πρῶτόν τε δυνάμει χαὶ ὑπερέχον, τὸ ὁ ὕστερον χαὶ χαϑυ-
περεχόμενον᾽ τὸ δὲ ἐξ ἀμφοτέρων τούτων, τοῦ μὲν ἀεὶ ϑέοντος
ϑείου τοῦ ὁὲ ἀεὶ μεταβάλλοντος γενατοῦ, κόσμος.

διὸ χαὶ καλῶς ἔχειν ἔλεγε, κόσμον ἦμεν ἐνέργειαν ἀίδιον
ϑεῶ τε καὶ γενέσιος κατὰ συναχολουϑίαν τᾶς μεταβλατικᾶς φύ-
σιος. καὶ ὃ μὲν {εἷς ἐς ἀεὶ διαμένει κατὰ τὸ αὐτὸ zul ὡσαύτως
ἔχων, τὰ δὲ καὶ γινέμενα καὶ φϑειρόμενα πολλα᾿ καὶ τὰ μὲν (ἐν)
φϑορᾶι ὄντα zal φύσεις zal μορφὰς σωιζοντι χαὶ γονῆι πάλιν
τὰν αὐτὰν μορφὰν ἀποχαϑιστάντι τῶι γεννήσαντι πατέρι καὶ

'δημιουργῶι.

wirkende Ursache finden lassen, die stärker wäre als sie (die Weltseele?) noch
eine von aussen wirkende, welche die Welt vernichten könnte. Vielmehr war
diese Welt von Ewigkeit her und bleibt bis in Ewigkeit. Es giebt nur Eine
und sie wird nur von Einem gelenkt, der ihr wesensverwandt, allmächtig und
unübertrefflich ist. Auch hat die Welt als einziger, zusammenhängender und
von der Natur durchwehter und umgedrehter Körper den Anfang der Bewegung
und Veränderung von ewigem Anfang an. Und zwar befindet sich der eine
Teil in Veränderung begriffen, der andere bleibt unverändert. Und zwar wird
ihr unveränderlicher Teil von der das All umschliessenden Weltseele bis zum
Monde abgegrenzt, der unveränderliche vom Monde bis zur Erde. Da nun
auch das Bewegende von Ewigkeit zu Ewigkeit die Umdrehung bewirkt und
das Bewegte so, wie das Bewegende führt, bestimmt wird, so muss das eine
stets bewegend, das andere stets leidend sein und das eine der Herrschersitz der
Vernunft und Seele, das andere der Entstehung und Veränderung, das eine der
Potenz nach primär und überragend, das andere sekundär und überragt. Was
aus diesen beiden Principien dem stets laufenden Göttlichen und dem ewig
veränderlichen Sterblichen besteht das ist die Welt.

Darum sagte er, es sei richtig, dass die Welt eine ewige Bethätigung
Gottes und der Kreatur sei, indem die veränderliche Natur ihm (dem Gotte)
Gefolgschaft leiste. Und dieser bleibt einer bis in Ewigkeit in ein und der-
selben Verfassung, die Kreaturen aber entstehen und vergehen in Fülle. Und
diese, obwohl der Vergänglichkeit unterworfen, bewahren doch ihre Eigentüm-
lichkeiten und Gestalten und bringen auf dem Wege der Zeugung wiederum
dieselbe Gestalt hervor wie sie der Urvater und Demiurg geschaffen.

10

15

20

25

30

35

32. PHILOLAOS B. FR. 22. 23. 33. EYRYTOS 1. 2. 259

ΠΕΡῚ ΡΥΘΜΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΡΩ͂Ν ABT.

22 [Β. 1117] Craup. Mam. 3 p. 105, 6 Engelbr. Pythagorae igitur quia
nihil ipse seriptitavit a posteris quaerenda sententia est. in quibus vel potissi-
mum florwisse Philolaum reperio Tarentinum, qui multis voluminibus de intel-
legendis rebus et quid quaeque significent oppido obscure dissertans, priusquam
de animae substantia decernat, de mensuris ponderibus et numeris iusxta geo-
metricam musicam atque arithmeticam märifice disputat per haee omme univer-
sum ectitisse confirmans. 11 1 p. 120, 12 nunc ad Philolaum redeo, a quo dudum
magno intervallo digressus sum, qui in tertio voluminum, quae περί ῥδυ-
ϑμῶν καὶ μέτρων praenotat, de anima sic loquitur: '\anima inditur cor-
pori per numerum et immortalem eandemque incorporalem con-
venientiam’. item post alia: “diligitur corpus ab anima, quia sine
eo non potest uti sensibus. a quo postquam morte deducta est,
agit in mundo incorporalem vitam.

23 [B. 137] Iamgr. in Nicom. p. 10, 22 [Syrian. 10, 22] Φ. δέ φησιν ἀρι-
ϑμὸν εἶναι τῆς τῶν κοσμιχῶν αἰωνίας διαμονῆς χρατιστεύοισαν
καὶ αὐτογενῆ συνοχῆν.

ÜBER RHYTHMEN UND MAASSE. DRITTES BUCH.

22. Die Seele fügt sich dem Körper ein durch die Zahl und die unsterb-
liche und unkörperliche Harmonie... Die Seele liebt den Körper, weil sie
ohne ihn die Sinne nicht benutzen kann. Wenn der Tod sie von ihm getrennt
hat, führt sie ein körperloses Dasein in der Welt.

23. Die Zahl ist das herrschende und unerschaffene Band des ewigen
Beharrens der innerweltlichen Dinge.

99. EYRYTOS,

1. Iamer. V. P. 148 Evovrog μὲν ὃ Κροτωνιάτης, Φιλολάου axovorng,
ποιμένος τινὸς ἀπαγγείλαντος αὐτῶι ὅτι μεσημβρίας ἀκούσειε Φιλολάου φωνῆς
ἐχ τοῦ τάφου χαὶ ταῦτα πρὸ πολλῶν ἐτῶν τεϑνηχότος ὡσανεὶ ἄιδοντος, “καὶ
τίνα πρὸς ϑεῶν᾽ εἶπεν ᾿ἁρμονίαν᾽; Als Meranovrivog ebenda ἃ 266 (p. 188,
1 N.), 267 (p. 189, 8N.), als Ταραντῖνος ὃ 261 (p. 190, 3N.) bezeichnet. Vgl.
Dıoe. HI 6. VIII 46 [oben Philol. A 4. 6]; Arur. de dogm. Plat. 3. Εὔρυσος
heisst der Verfasser des gefälschten Buches Περὶ τύχας Stob. ἘΠῚ. I 6, 19. Clem.
Strom. V 29 p. 663.

2. THEorHRr. Metaphys. p. VI 19 Usener (Bonn 1890) τοῦτο γὰρ [nämlich
un μέχρι του προελθόντα παύεσϑαι] τελέου καὶ φρονοῦντος, ὅπερ ᾿Αρχύτας
vgl. S. 264,25] ποτ᾽ ἔφη ποιεῖν Εὔρυτον διατιϑέντα τινὰς ψήφους" λέγειν
γὰρ ὡς ode μὲν ἀνϑρώπου ὃ ἀριϑμός, ὅδε δὲ ἵππου, ὅδε δ᾽ ἄλλου τινὸς ΤῊΣ
χάνει. νῦν δ᾽ οἵ γε πολλοὶ μέχρι τινὸς ἐλϑόντες χαταπαύΐύονται, χαϑάπερ
καὶ οἱ τὸ ἕν χαὶ τὴν ἀόριστον δυάδα ποιοῦντες" τοὺς γὰρ ἀριϑμοὺς yevvn-
σαντες χαὶ τὰ ἐπίπεδα, χαὶ τὰ σώματα σχεδὸν τὰ ἄλλα παραλείπουσιν πλὴν
ὅσον ἐφαπτόμενοι χαὶ τοσοῦτο μόνον δηλοῦντες, ὅτι τὰ μὲν ἀπὸ τῆς ἀορίστου
δυάδος οἷον τόπος χαὶ χενὸν χαὶ ἄπειρον, τὰ δ᾽ ἀπὸ τῶν ἀριϑμῶν χαὶ τοῦ
ἑνὸς οἷον ψυχὴ καὶ ἀλλ᾽ ἀττα᾽ [χρόνον δ᾽ ἅμα zul οὐρανὸν καὶ ἕτερα δὴ
πλείω], τοῦ ὁ᾽ οὐρανοῦ πέρι χαὶ τῶν λοιπῶν οὐδεμίαν ἔτι ποιοῦνται μνείαν.

15

10

15

20

25

30

35

260 33. EYRYTOS 3. 34. ARCHIPPOS. LYSIS. OPSIMOS 1—5.

3. ARrısr. Metaphys. N 5. 1092b 8 οὐϑὲν δὲ διώρισται οὐδὲ ὁποτέρως ol
ἀριϑμοὶ αἴτιοι τῶν οὐσιῶν χαὶ τοῦ εἶναι, πότερον ὡς ὅροι οἷον ai στιγμαὶ
τῶν μεγεϑῶν, χαὶ ὡς Εὔρυτος ἐ ἔταττε, τίς ἀριϑμὸς τίνος, οἷον ὃδὶ μὲν ἀνθρώπου
δδὲ δὲ ἵππου, ὥσπερ οἱ τοὺς ἀριϑμοὺς ἄγοντες εἰς τὰ σχήματα τρίγωνον χαὶ
τετράγωνον, οὕτως ἀφομοιῶν τοῖς ψήφοις τὰς μορφὰς τῶν (ξώιων. καὶ) φυτῶν.
[Auex.] z.d. St. p. 827, 9 χείσϑω λόγου χάριν ὅρος τοῦ ἀνϑρώπου ὃ ὃ σν ἀριϑμός,
ὃ δὲ TE τοῦ φυτοῦ" τοῦτο ϑεὶς ἐλάμβανε ψηφῖδας διαχοσίας πεντήχοντα τὰς μὲν
πρασίνας τὰς δὲ μελαίνας, ἄλλας δὲ ἐρυϑρὰς καὶ ὅλως παντοδαποῖς χρώμασι
κεχρωσμένας" εἶτα περιχρίων τὸν τοῖχον ἀσβέστωι χαὶ σχιαγραφῶν ἄνϑρωπον
χαὶ φυτὸν οὕτως ἐπήγνυ τάσδε μὲν τὰς ψηφῖδας ἐν τῆι τοῦ προσώπου σχια-
γραφίαι, τὰς δὲ ἐν τῆι τῶν χειρῶν, ἄλλας δὲ ἐν ἄλλοις, χαὶ ἀπετέλει τὴν τοῦ

μιμουμένου ἀνϑρώπου διὰ ψηφίδων RT ταῖς uovaoıy, ἃς δρίζειν ἔφασχε
τὸν ἀνϑρωπον.

34. ARCHIPPOS. LYSIS. OPSIMOS.

1. IAmer. V.P.250 [s. oben $. 31] τῶν δὲ δύο τῶν περισωϑέντων ἀμφο-
τέρων Ταραντίνων ὄντων ὃ μὲν Ἄρχιππος ἀνεχώρησεν εἰς Τάραντα, ὃ δὲ
“Ἔῦσις μισήσας τὴν ὀλιγωρίαν ἀπῆρεν εἰς τὴν Ελλάδα zul ἐν ᾿Αχαΐαι διέτριβε
ΤῊ Πελοποννησιαχῆι, ἔπειτα εἰς Θήβας μετωικίσατο σπουδῆς τινος γενομένης
[nämlich παρὰ τῶν Θηβαίων], OVTTEO ἐγένετο Ἐπαμεινώνδας ἀχροατὴς καὶ

πατέρα τὸν “ῦσιν ἐχάλεσεν. ὧδε καὶ τὸν βίον χατέστρεψεν. Vgl. Ner. Epam.
2. Dıovor. X 11, 2.

Erfundene Anekdote aus dem Roman des Apollonios über Lysis IAmpr.
V.P. 185 vgl. 256.

ZWEIFELHAFTE SCHRIFT.

2. Porpn. V.P.57 οὔτε γὰρ αὐτοῦ Πυϑαγόρου σύγγραμμα ἦν, οἵ τ᾽
ἐχφυγόντες “ὔσίς τε καὶ Ἄρχιππος καὶ ὅσοι ἀποδημοῦντες ἐτύγχανον ὀλίγα
διέσωσαν ζώπυρα τῆς φιλοσοφίας ἀμυόρα τε καὶ δυσϑήρατα.

3. Dioc. ΥἼΙΠΙ Τ [s. oben ὅ. 32] τὲ δὲ φερόμενον ὡς Πυϑαγόρου “ὐσιδός
ἐστι τοῦ Ταραντίνου Πυϑαγορικοῦ φυγόντος εἰς Θήβας καὶ ’Enausivwvda καϑη-
γησαμένου.

4. ATHENAG. 5p. 6, 15 Schwartz. [nach Philol. fr. 16 S. 255,31] “ῦσις δὲ καὶ
Ὄψιμος ὃ μὲν ἀριϑμὸν ἄρρητον δρίξεται τὸν ϑεόν, ὃ δὲ τοῦ μεγίστου τῶν
ἀριϑμῶν. τὴν παρὰ τὸν ἐγγυτάτω ὑ ὑπεροχήν" εἰ δὲ μέγιστος μὲν ἀριϑμὸς ὃ δέχα
κατὰ τοὺς Πυϑαγορικοὺς ὃ τετραχτύς τε ὧν καὶ πάντας τοὺς ἀριϑμητικοὺς
χαὶ τοὺς ἁρμονιχοὺς περιέχων λόγους, τούτωι δὲ ἐγγὺς παράκειται ὃ ἐννέα,
μονάς ἐστιν ὃ ϑεός, τοῦτ᾽ ἔστιν εἷς" ἑνὶ γὰρ ὑπερέχει ὃ μέγιστος τὸν ἐγγυτάτω
ἐλαχίστωι ὄντι αὐτῶι.

5. Iamgr. V. P. 267 p. 192N. “Ρηγῖνοι ᾿Αριστείδης - . . Ὄψιμος.

Gefälschter Brief des Lysis an Hipparchos Dıoc. VIII 42. Iamsgr. V. P. 75.
Vgl. Clem. Str. V 58 p. 680 P.

a

10

15

20

25

35. ARCHYTAS. A. LEBEN 1—4. 261

35. ARCHYTAS.
A. LEBEN UND LEHRE.

LEBEN.
1. Dıoc. VIII 79—83.

᾿ρχύτας Mynoayögov Ταραντῖνος, ὡς δ᾽ Aguorögevog [FHG79
II 275 fr. 13 vgl. A 7.9] Ἑστιαίου, Πυϑαγοριχὸς χαὶ αὐτός. οὗτός
ἐστιν ὃ Πλάτωνα bvodusvog δι᾿ ἐπιστολῆς παρὰ Awovvolov μέλ-
λοντα ἀναιρεῖσϑαι. ἐθαυμάζετο δὲ χαὶ παρὰ τοῖς πολλοῖς ἐστὶ
πάσηι ἀρετῆε᾽ χαὶ δὴ ἕἑπτάχις τῶν πολιτῶν ἐστρατήγησε, τῶν
ἄλλων μὴ πλέον ἐνιαυτοῦ στρατηγούντων διὰ τὸ χωλύειν τὸν γνό-
μον. πιρὸς τοῦτον χαὶ Πλάτων γέγραφεν ἐπιστολὰς δύο, ἐπιειδήτίερ
αὐτῶι πρότερος γεγράφει τοῦτον τὸν rodzcov. [Folgen $$ 80. 81 die
vom Verfertiger der Okkelosschriften gefälschten Briefe.]

γεγόνασι δὲ Apydraı τέτταρες᾽ πρῶτος αὐτὸς οὗτος, δεύτερος 82
Mıirvinvaiog μουσιχός, τρίτος Περὶ γεωργέας συγγεγραφώς, τέταρ-
τος ἐπιγραμματοττοιός. ἔνιοι χαὶ πέμπτον ἀρχιτέχτονά φασιν, οὗ
φέρεται βιβλίον Περὶ μηχανῆς ἀρχὴν ἔχον ταύτην᾽ “τάδε περὶ
ἱπαρὰ ΕἸ Τεύχρου Καρχηδονίου διήχουσα᾽.

περὶ δὲ τοῦ μουσιχοῦ φέρεται χαὶ τόδε, ὡς ὀνειδιζόμενος ἐτεὶ
τῶι μὴ ἐξαχούεσθϑαι εἴποι" “τὸ γὰρ ὄργανον ὑττὲρ ἐμοῦ διαγωνι-
ζόμενον λαλεῖ".

τὸν δὲ Πυϑαγοριχὸν ᾿“Ιριστόξενός φησι [fr. 14] μηδέποτε στρα-
τηγοῦντα ἡττηϑῆναι᾽ φϑονούμενον δ᾽ ἅπαξ ἐχχωρῆσαι τῆς στρα-

τηγίας, χαὶ τοὺς αὐτίχα ληφϑῆργαι. οὗτος πιρῶτος τὰ μηχανιχὰ 83

ταῖς μαϑηματιχαῖς προσχρησάμενος ἀρχαῖς μεϑώδευσε χαὶ πρῶτος
χένησιν ὀργανικὴν διαγράμματι γεωμετριχῶιν τιροσήγαγε, διὰ τῆς
τομῆς τοῦ ἡμιχυλίνδρου δύο μέσας ἀνὰ λόγον λαβεῖν ζητῶν εἰς
τὸν τοῦ χύβου διπλασιασμόν. καὶ ἐν γεωμετρίαι πρῶτος χύβον
εὗρεν, ὥς φησι Πλάτων ἐν Πολιτείαι |VII 528B?)

2. SUIDAS.

Agyirag Ταραντῖνος ἙἝστιαίου υἱὸς ἢ Mynodexov ἢ Mvaoc-
γέτου ἢ Mvaoaydgov, φιλόσοφος Πυϑαγοριχός. οὗτος Πλάτωνα
ἔσωσε μὴ φονευϑῆναι ürco “ιονυσίου τοῦ τυράννου. τοῦ κοινοῦ
δὲ τῶν ᾿Ιταλιωτῶν προέστη, στρατηγὸς αἱρεϑεὶς αὐτοχράτωρ ὑττὸ
τῶν πολιτῶν χαὶ τῶν χπξρὶ ἐχεῖνον τὸν τόττον “Ελλήνων. ἅμα δὲ
χαὶ φιλοσοφίαν ἐχτταιδεύων μαϑητάς τ᾽ ἐνδόξους ἔσχε καὶ βιβλία
Gvv&ygare πολλά [aus Hesychios].

τοῦτον φανερῶς γενέσϑαι διδάσχαλον ᾿Εμπεδοχλέους (l) χαὶ

10

15

20

25

30

35

40

45

262 35. ARCHYTAS

παροιμία * Aoyvrov σπλαταγή᾽, ὅτι ’A. scharayıv εὗρεν ἥτις ἐστὶν
εἶδος ὀργάνου ἦχον χαὶ ψόφον ἀποτελοῦντος. [Vgl. A 101}
3. Horar. c. I 28
te maris et terrae numeroque carentis arenae
mensorem cohibent, Archyta,
pulveris exigui prope litus parva Matinum
munera, nec quiequam tibi prodest
aerias temptasse domos animoque rotundum
percurrisse polum morituro.
occidit et Pelopis genitor, conviva deorum,
Tithonusgue remotus in auras
et Iovis arcanis Minos admissus, habentque
Tartara Panthoiden iterum Orco
demissum, quamvis clipeo Troiana refixo
tempora testatus nihil ultra
nervos atque cutem morti concesserat atrae,
wudice te non sordidus auctor
naturae verique. sed omnis una manet nox,
et calcanda semel via leti.

4. STRABO VII p. 280 ἰσχυσαν δέ ποτε οἵ Ταραντῖνοι χαϑ᾽ ὑπερβολὴν
πολιτευόμενοι δημοκρατιχῶς.. R ἀπεδείξαντο δὲ χαὶ τὴν Πυϑαγόρειον φιλο-
σοφίαν, διαφερόντως δ᾽ A. ὃς EA προέστη τῆς πόλεως πολὺν χρόνον. [Vgl.
ΑἹ 8.261, 3. 18].

5. PrATo ep. 7 p. 338C ὅμως δ᾽ οὖν ἀσφαλέστερόν μοι ἔδοξε χαίρειν τότε
γε [vor der dritten Reise nach Syrakus 861] πολλὰ χαὶ Δίωνα καὶ Διονύσιον
ἐὰν καὶ ἀπηχϑόμην ἀμφοῖν ἀποχρινάμενος ὅτι γέρων τε εἴην καὶ χατὰ τὰς
ὁμολογίας οὐδὲν γίγνοιτο τῶν τὰ νῦν πραττομένων. ἔοιχε δὴ τὸ μετὰ τοῦτο
Ἀρχύτης τε παρὰ Διονύσιον ἀφιχέσϑαι" ἐγὼ γὰρ πρὶν ἀπιέναι [einige Zeit nach
367, zweite Reise] ξενίαν καὶ φιλίαν ᾿Αρχύτηι χαὶ τοῖς ἐν Τάραντι καὶ Διονυσίωι
ποιήσας ἀπέπλεον ... 339 A ἔπεμψε μὲν γὰρ δὴ Διονύσιος τρίτον ἐπ᾽ ἐμὲ
τριήρη δαιστώνης ἕνεχα τῆς πορείας, ἔπεμψε δὲ ᾿Αρχέδημον, ὃν ἡγεῖτό με τῶν
ἐν Σιχελίαι περὶ πλείστου ποιεῖσϑαι τῶν ᾿Αρχύτηι ξυγγεγονότων ἕνα zul ἄλλους
γνωρίμους τῶν ἐν Σικχελίαι ... [Brief des Dionysios an Platon] ἐπιστολαὶ δὲ
ἄλλαι ἐφοίτων παρά τε ᾿Αρχύτου καὶ τῶν ἐν Τάραντι τήν τε φιλοσοφίαν
ἐγκωμιάξουσαι τὴν Διονυσίου, καὶ ὅτι ἂν μὴ ἀφίκωμαι yvv, τὴν πρὸς 4ιο-
γύσιον αὐτοῖς γενομένην φιλίαν δι᾽ ἐμοῦ οὐ σμιχρὰν οὐσαν πρὸς τὰ πολιτικὰ
παντάπασι διαβαλοίην. 340 A πορεύομαι δὴ ... πολλὰ δεδιὼς μαντευόμενός
τε οὐ πάνυ χαλῶς. 350 προσιόντες δέ μοι ἄλλοι τε χαὶ οἵ τῶν ὑπηρεσιῶν
ὄντες ᾿Αϑήνηϑεν ἐμοὶ πολῖται ἀπήγγελλον ὅτι διαβεβλημένος εἴην ἐν τοῖς
πελτασταῖς καί μοί τινες ἀπειλοῖεν, εἴ που λήψονταί με, διαφϑερεῖν. μηχανῶμαι
δή τινὰ τοιάνδε σωτηρίαν. πέμπω παρ᾽ ᾿Αρχύτην χαὶ τοὺς ἄλλους φίλους εἰς
Τάραντα, φράζων ἐν οἷς ὧν τυγχάνω. οἱ δὲ πρόφασίν τινα πρεσβείας πορισά-
μενοι παρὰ τῆς πόλεως πέμπουσι τριακοντορόν τε καὶ “αμίσχον αὑτῶν ἕνα,
ὃς ἐλϑὼν ἐδεῖτο Διονυσίου περὶ ἐμοῦ λέγων, ὅτι βουλοίμην ἀπιέναι χαὶ μηδαμῶς
ἄλλως ποιεῖν" ὃ δὲ ξυνωμολόγησε καὶ ἔπεμψεν ἐφόδια δοὺς ... ἐλϑὼν δὲ εἰς
Πελοπόννησον εἰς Ὀλυμπίαν [0]. 106. 860] Δίωνα καταλαβὼν ϑεωροῦντα ἤγγελ-
λον τὰ γεγονότα. Hieraus alle Späteren z. B. Cıc. de rep. 1 10, 16 audisse te

10

15

20

25

30

39

A. LEBEN. 2—9. 263

credo, Tubero, Platonem Socrate mortuo primum in Aegyptum discendi causa,
post in Italiam et in Sieiliam contendisse, ut Pythagorae inventa perdisceret,
eumque et cum Archyta Tarentino et cum Timaeo Locro multum fuisse et Phi-
loleo commentarios esse nanctum.

6. Procr.. in Euel. prol. II 66, 14 [aus Eudem’s Geschichte der Geometrie]
ἐν δὲ τούτωι τῶι χρόνωι [Platons] χαὶ “εωδάμας ὃ Θάσιος jv καὶ Α. ὃ Τα-
ραντῖνος καὶ Θεαίτητος ὃ ᾿Αϑηναῖος, παρ᾽ ὧν ἐπηυξήϑη τὰ ϑεωρήματα καὶ
προῆλϑεν εἰς ἐπιστημονικωτέραν σύστασιν.

7. Τάμβι, Υ. P. 197 (aus Aristoxenos) Σπίνϑαρος γοῦν διηγεῖτο πολλάκις
περὶ ᾿Αρχύτου (τοῦ) Ταραντίνου ὅτι διὰ χρόνου τινὸς εἰς ἀγρὸν ἀφικόμενος
ἐχ στρατείας νεωστὶ παραγεγογώς, ἣν ἐστρατεύσατο ἡ πόλις εἰς Μεσσαπίους,
ὡς εἶδε τόν τε ἐπίτροπον καὶ τοὺς ἄλλους οἰχέτας οὐχ εὖ τῶν περὶ τὴν γεωρ-
γίαν ἐπιμέλειαν πεποιημένους, ἀλλὰ μεγάληι τινὶ κεχρημένους ὀλιγωρίας ὑπερ-
βολῆι ὀργισϑείς τε καὶ ἀγαναχτήσας οὕτως ὡς ἂν ἐχεῖνος, εἶπεν ὡς ἔοικε πρὸς
τοὺς οἰχέτας ὅτι εὐτυχοῦσιν, ὅτι αὐτοῖς ὠργισται᾿ εἰ γάρ μὴ τοῦτο συμβεβη-
χὺς ἦν, οὐχ ἄν ποτε αὐτοὺς ἀϑώιους γενέσϑαι τηλιχαῦτα ἡμαρτηκότας. Daraus
Cıc. Tusce. IV 36, 18 u. ν. ἃ.

8. Arsen. XI 519B χαὶ ᾿Αϑηνόδωρος δὲ ἐν τῶι Περὶ σπουδῆς καὶ παι-
διᾶς ᾿Αρχύτην φησὶ τὸν Ταραντῖνον πολιτιχὸν ἅμα χαὶ φιλόσοφον γενόμενον
πλείστους οἰκέτας ἔχοντα αἰεὶ τούτοις παρα τὴν δίαιταν ἀφιεμένοις εἰς τὸ
συμπόσιον ἥδεσϑαι. Απτ, Υ͂. Η. ΧΠ 1ὅ ἀλλὰ χαὶ A. ὃ Ταραντῖνος πολιτικός
TE χαὶ φιλόσοφος ἀνὴρ γενόμενος πολλοὺς ἔχων οἰχέτας τοῖς αὐτῶν παιδίοις
πάνυ σφόδρα ἐτέρπετο μετὰ τῶν οἰχοτρίβων παίζων" μάλιστα δὲ ἐφίλει τέρ-
πεσϑαι αὐτοῖς ἐν τοῖς συμποσίοις. Vgl.n. 10.

9. Arm. XII 545 A ᾿Δριστόξενος δ᾽ ὁ μουσικὸς ἐν τῶι Aoyvra βίωι [FHG
II 276 fr. 16] ἀφιχέσϑαι φησὶ παρὰ Διονυσίου τοῦ νεωτέρου πρεσβευτὰς πρὸς
τὴν Ταραντίνων πόλιν, ἐν οἷς εἶναι χαὶ Πολύαρχον τὸν Ἡδυπαϑῆ ἐπικαλού-
μενον, ἄνδρα περὶ τὰς σωματικὰς ἡδονὰς ἐσπουδακότα καὶ οὐ μόνον τῶι ἔργωι
ἀλλὰ χαὶ τῶι λόγωι. ὄντα δὲ γνώριμον τῶι ᾿Αρχύται χαὶ φιλοσοφίας οὐ παν-
τελῶς ἀλλότριον ἀπαντᾶν εἰς τὰ τεμένη χαὶ συμπεριπατεῖν τοῖς περὶ τὸν Ag-
χύταν ἀχροώμενον τῶν λόγων. ἐμπεσούσης δέ ποτε ἀπορίας χαὶ σχέψεως
περί τε τῶν ἐπιϑυμιῶν καὶ τὸ σύνολον περὶ τῶν σωματικῶν ἡδονῶν ἔφη ὃ
Πολύαρχος χτλ. Die Widerlegung des Polyarchos, die bei Ath. nicht mehr
erhalten ist, benutzt, wie Anklänge an Arist.N. Eth. H 12 zeigen, zu seiner Fiction
Cıc. Cat. m. 12, 39 accipite enim, optimi adulescentes, veterem orationem Archytae
Tarentini, magni inprimis et praeclari viri, quae mihi [Cato spricht] tradita est,
cum essem adulescens Tarenti cum @. Maximo. nullam capitaliorem pestem
quam voluptatem corporis hominibus dicebat a natura datam, cuius voluptatis
avidae libidines temere et ecfrenate ad potiendum incitarentur. 40 hinc patriae

40 proditiones, hince rerum publicarum eversiones, hinc cum hostibus clandestina

45

colloqwia nasci; nullum denique scelus, nullum malum facinus esse, ad quod
suscipiendum non libido voluptatis inpelleret: stupra vero et adulteria et omne
tale flagitium nullis exeitari alüis inlecebris misi voluptatis. cumque homini sive
natura sive quis deus nihil mente praestabilius dedisset, huic divino muneri ac
dono nihil tam esse inimicum quam voluptatem. 41 nec enim libidine dominante
temperantiae locum esse neque ommino in voluptatis regno virlutem posse con-
sistere. quod quo magis intellegi posset, fingere animo iubebat tanta incitatum
aliquem voluptate corporis quanta percipi posset maxima: nemini censebat fore

264 35. ARCHYTAS

dubium quia tam diu, dum ita gauderet, nihil agitare mente, nihil ratione nihil
cogitatione consequi posset. quocirca nihil esse tam detestabile tamque pestiferum
quam voluptatem, si quidem ea, cum maior esset atque longior, ommne animi
lumen esctingueret. haec cum (©. Pontio Samnite patre eius, a quo Caudino

5 proelio Sp. Postumius T. Veturius consules [321] superati sunt, locutum Archy-

10

15

20

25

30

35

40

45

tam Nearchus Tarentinus hospes noster, qui in amicitia populi Romani perman-
serat, se a maioribus natu accepisse dicebat, cum quidem ei sermoni interfwisset
Plato Atheniensis, quem Tarentum venisse L. Camillo Appio Claudio consulibus
[3491] reperio.

10. Arısr. pol. © 6. 1340526 xai τὴν ᾿ἀρχύτου πλαταγὴν οἴεσϑαι γενέσϑαι
χαλῶς, ἣν διδόασι τοῖς παιδίοις ὅπως χρώμενοι ταύτηι μηδὲν χαταγνύωσι τῶν
χατὰ τὴν oixlav' οὐ γὰρ δύναται τὸ νέον ἡσυχάζειν.

11. Aeııan. V.H. XIV 19, A. τά τε ἄλλα ἦν σώφρων zul οὖν καὶ τὰ
ἄκοσμα ἐφυλάττετο τῶν ὀνομάτων. ἐπεὶ δέ ποτε ἐβιαζετὸ τι εἰπεῖν τῶν ἀπρε-
πῶν, οὐκ ἐξενιχήϑη, ἀλλ᾽ ἐσιώπησε μὲν αὐτὸ, ἐπέγραψε ὁὲ κατὰ τοῦ τοίχου,
δείξας μὲν ὃ εἰπεῖν ἐβιάζετο, οὐ μὴν βιασϑεὶς εἰπεῖν.

12. Arısr. rhet. Γ 11. 1412212 A. ἔφη ταὐτὸν εἶναι διαιτητὴν καὶ βωμόν"
ἐπ᾿ ἄμφω γὰρ τὸ ἀδικούμενον καταφεύγει.

LEHRE.

13. HesvcH. Katalog der Aristotelischen Schriften [Rose? 14 ἢ. 83]:
περὶ τῆς ᾿ρχύτου φιλοσοφίας 7;,n.85 ἐκ τῶν Τιμαίου καὶ ’Aoxvrov ἃ; Dioc.
V 25 [R. 6 n. 92] περὶ τῆς Aoyvrelov φιλοσοφίας α β y. Vgl. Damasc. de princ.
II 172, 20 Ruelle Ἀριστοτέλης δὲ ἐν τοῖς ᾿Αρχυτείοις [fr. 207R.] ἱστορεῖ καὶ
Πυϑαγόραν ἄλλο τὴν ὕλην καλεῖν ὡς δευστὴν zul ἀεὶ ἄλλο καὶ ἄλλο γιγνόμενον.
Vielleicht daher Theophr. Metaph. p. 18 19 [s. oben Eurytos n. 2].

14. Evroc.in Archim. sphaer. et cyl. II (III 98 Heib.) ἡ Aoyvrov εὕρεσις,
ὡς Εὔδημος [fr. 90 Speng.] ἱστορεῖ. "Eotwoav αἱ δοϑεῖσαι δύο εὐϑεῖαι αἱ AA,

> T. dei δὴ τῶν AA, T δύο μέσας ava
λόγον εὑρεῖν. γεγράφϑω περὶ τὴν uel-
ζονα τὴν AA κύχλος ὃ ABAZ, καὶ τῆι
T ἴση ἐνηρμόσϑω ἡ AB, καὶ ἐχβληϑεῖσα
συμπιπτέτω τῆι ἀπὸ τοῦ A ἐφαπτομέ-
γηι τοῦ χκύχλου χατὰ τὸ II. παρὰ δὲ τὴν
Π40 ἤχϑω ἡ BEZ, καὶ νενοήσϑω nuıxv-
λίνδριον ὀρϑὸν ἐπὶ τοῦ ΑΒΔ ἡμιχυχλίου,
ἐπὶ δὲ τῆς 44 ἡμικύχλιον ὀρϑὸν ἐν τῶι
τοῦ ἡμικυλινδρίου παραλληλογράμμωι
χείμενον, τοῦτο δὴ τὸ ἡμικύχλιον πε-
ριαγόμενον ὡς ἀπὸ τοῦ 4 ἐπὶ τὸ Β
μένοντος τοῦ Α πέρατος τῆς διαμέτρου
τεμεῖ τὴν χυλινδριχὴν ἐπιφάνειαν ἐν
τῆι περιαγωγῆι χαὶ γράψει ἐν αὐτῆι γραμμήν τινα πάλιν δέ, ἐὰν τῆς AA
μενούσης τὸ AIIA τρίγωνον περιενεχϑῆι τὴν ἐναντίαν τῶι ἡμικυχλίωι κίνησιν,
χωνιχὴν ποιήσει ἐπιφάνειαν τῆι ΑΠ εὐϑείαι, ἢ δὴ περιαγομένη συμβαλεῖ τῆι
κυλινδρικῆι γραμμῆι zara τι σημεῖον" ἅμα δὲ καὶ τὸ B περιγράψει ἡμικύχλιον
ἐν τῆι τοῦ κώνου ἐπιφανείαι. ἐχέτω δὴ ϑέσιν κατὰ τὸν τόπον τῆς συμπτώ-
σεως τῶν γραμμῶν τὸ μὲν κινούμενον ἡμικύχλιον ὡς τὴν τοῦ Δ΄ ΚΑ, τὸ δὲ

25

A. LEBEN UND LEHRE. 9—16. 265

αντιπεριαγόμενον τρίγωνον τὴν τοῦ N AA, To δὲ τῆς εἰρημένης συμπτώσεως
σημεῖον ἔστω τὸ K. ἔστω δὲ χαὶ τὸ διὰ τοῦ Β γραφόμενον ἡμικύχλιον τὸ
BMZ, χοινὴ δὲ αὐτοῦ τομὴ καὶ τοῦ BAZA κχύχλου ἔστω ἡ ΒΖ. χαὶ ἀπὸ τοῦ
K ἐπὶ τὸ τοῦ BAA ἡμικχυχλίου ἐπίπεδον χάϑετος ἤχϑω" πεσεῖται δὴ ἐπὶ τὴν
τοῦ χύχλου περιφέρειαν δια τὸ ὀρϑὸν ἑστάναι τὸν χύλινδρον. πιπτέτω καὶ
ἔστω ἡ ΚΙ, καὶ ἡ ἀπὸ τοῦ I ἐπὶ τὸ A ἐπιζευχϑεῖσα συμβαλέτω τῆι ΒΖ χατὰ
τὸ Θ, ἡ δὲ AA τῶι BMZ ἡμιχυχλίωι κατὰ τὸ Μ. ἐπεζεύχϑωσαν δὲ καὶ αἱ KA',
ΜΙ, ΜΘ. ἐπεὶ οὖν ἑχάτερον τῶν Δ΄ ΚΑ, BMZ ἡμιχυχλίων ὀρϑόν ἐστι πρὸς τὸ
ὑποχείμενον ἐπίπεδον, χαὶ ἡ κοινὴ ἄρα αὐτῶν τομὴ 7 MO πρὸς ὀρϑάς ἐστι
τῶι τοῦ χύχλου ἐπιπέδωι" ὥστε χαὶ πρὸς τὴν BZ ὀρϑή ἐστιν ἡ MO. τὸ ἄρα
ὑπὸ τῶν ΘΒ, ΘΖ, τουτέστι τὸ ὑπὸ ΘΑ, ΘΙ, ἴσον ἐστὶ τῶι ἀπὸ ΜΘ. ὅμοιον
ἄρα ἐστὶ τὸ AMI τρίγωνον ἑχατέρωι τῶν ΜΙΘ, ΜΑΘ᾽ χαὶ ὀρϑὴ ἡ ὑπὸ IMA.
ἔστιν δὲ χαὶ ἡ ὑπὸ Δ΄ ΚΑ ὀρϑή. παράλληλοι ἄρα εἰσὶν αἱ KA’, ΜΙ, καὶ ἔσται
ἀνὰ λόγον, ὡς ἡ ΔΑ πρὸς ΑΚ, τουτέστιν ἡ ΚΑ πρὸς ΑΙ, οὕτως ἡ IA πρὸς
AM διὰ τὴν ὁμοιότητα τῶν τριγώνων" τέσσαρες ἄρα αἱ A’A, ΑΚ, ΑΙ, AM
ἑξῆς ἀνὰ λόγον εἰσίν. χαὶ ἔστιν ἣ AM ἴση τῆ Γ, ἐπεὶ καὶ τῆι AB. δύο ἄρα
δοϑεισῶν τῶν AA, T δύο μέσαι ἀνὰ λόγον ηὕρηνται αἵ ΑΚ, AI.

15. ErartostH. Weihepigramm über das Delische Problem von der Ver-
doppelung des Würfels (Eutoe. in Archim. sphaer. et eyl. II, III 112, 19 Heib.)

Ἴ μηδὲ σύ γ᾽ ᾿Αρχύτεω δυσμήχανα ἔργα χυλίνδόρων
μηδὲ Μεναιχμείους χωνοτομεῖν τριάδας
διζήσηι, μηδ᾽ εἴ τι ϑεουδέος Εὐδόξοιο
10 χαμπῦλον ἐν γραμμαῖς εἶδος ἀναγράφεται.

Vgl. Pseuperartosrm. das. III 106, 1 Heib. τῶν δὲ φιλοπόνως ἐπιδιδόντων ἑαυτοὺς
καὶ ζητούντων dvo τῶν δοϑεισῶν δύο μέσας λαβεῖν A. μὲν ὃ Ταραντῖνος λέγεται
διὰ τῶν ἡμικυλίνόρων εὑρηχέναι, Εὔδοξος δὲ διὰ τῶν χαλουμένων καμπύλων γραμ-
μῶν. συμβέβηκε δὲ πᾶσιν αὐτοῖς ἀποδειχτιχῶς γεγραφέναι, χειρουργῆσαι δὲ καὶ
εἰς χρείαν πεσεῖν μὴ δύνασϑαι πλὴν ἐπὶ βραχύ τι τοῦ Μεναίχμου καὶ ταῦτα
δυσχερῶς. Dies ist Paraphrase des Epigramms unter Benutzung von Eratosthenes
Platonikos, aus dem Prur. quaest. conv. VOI 2,1 p. T18E διὸ καὶ Πλάτων αὐτὸς
ἐμέμψατο τοὺς περὶ Eldogov καὶ ᾿Αρχύταν καὶ Mevaıyuov εἰς ὀργανικὰς zul μηχα-
νιχὰς κατασχευὰς τὸν τοῦ στερεοῦ διπλασιασμὸν ἀπάγειν ἐπιχειροῦντας, ὥσπερ
πειρωμένους δι᾿ ἀλόγου δύο μέσας ἀνὰ λόγον, ἧι παρείχοι, λαβεῖν" ἀπόλλυσϑαι
γὰρ οὕτω χαὶ διαφϑείρεσϑαι τὸ γεωμετρίας ἀγαϑὸν αὖϑις ἐπὶ τὰ αἰσϑητὰ
παλινόρομούσης καὶ μὴ φερομένης ἄνω μηδ᾽ ἀντιλαμβανομένης τῶν ἀιδίων zul
ἀσωμάτων εἰχόνων, πρὸς αἷσπερ ὧν ὃ ϑεὸς ἀεὶ ϑεός ἐστιν.

16. Prozem. harm. I 18 p. 81 Wall. [daraus Boeth. mus. Υ 11 ᾿4. δὲ ὁ
Ταραντῖνος μάλιστα τῶν Πυϑαγορείων ἐπιμεληϑεὶς μουσικῆς πειρᾶται μὲν
τὸ κατὰ τὸν λόγον ἀχόλουϑον διασώιζειν οὐχ ἐν ταῖς συμφωνίαις μόνον ἀλλὰ
καὶ ταῖς τῶν τετραχόρόων διαιρέσεσιν, ὡς οἰχείου τῆι φύσει τῶν ἐμμελῶν
ὄντος τοῦ συμμέτρου τῶν ὑπεροχῶν ... τρία μὲν τοίνυν οὗτος ὑφίστησι γένη,
τό TE ἐναρμόνιον χαὶ τὸ χρωματικὸν zul τὸ διατονικόν" ἑκάστου δὲ αὐτῶν
ποιεῖται τὴν διαίρεσιν οὕτως" τὸν μὲν γὰρ ἑπόμενον λόγον ἐπὶ τῶν τριῶν
γενῶν τὸν αὐτὸν ὑφίστησι zul ἐπιειχοσϑέβόομον (38), τὸν δὲ μέσον ἐπὶ μὲν
τοῦ ἐναρμονίου ἐπιτριαχοστόπεμπτον (38), ἐπὶ δὲ τοῦ διατονιχοῦ ἐπιέβόομον
(8). ὥστε zul τὸν ἡγούμενον τοῦ μὲν ἐναρμονίου γένους συνάγεσϑαι ἐπιτέ-
τάρτον (ἢ), τοῦ δὲ διατονιχκοῦ Enoydoov (8). τὸν ὁὲ ἐν τῶι χρωματικχῶι γέγει
δεύτερον ἀπὸ τοῦ ὀξυτάτου φϑόγγου λαμβάνει διὰ τοῦ τὴν αὐτὴν ϑέσιν ἔχοντος

ΕΣ

10

15

20

25

30

35 τ

40

266 35. ARCHYTAS

ἐν τῶι διατονιχῶι" φησὶ γὰρ λόγον ἔχειν τὸν ἐν τῶι χρωματιχώῶι δεύτερον ἀπὸ
τοῦ ὀξυτάτου πρὸς τὸν ὅμοιον τὸν ἐν τῶι διατονιχῶι τὸν τῶν σνς πρὸς τὰ
σμγ. συνίσταται δὴ τὰ τοιαῦτα τρία τετράχορδα χατὰ τοὺς ἐχχειμένους λόγους
ἐν πρώτοις ἀριϑμοῖς τούτοις" ἐὰν γὰρ τοὺς μὲν ὀξυτάτους τῶν τετραχόρδων
ὑποστησώμεϑα ‚app; τοὺς δὲ βαρυτάτους χατὰ τὸν ἐπίτριτον λόγον τῶν
αὐτῶν βις, ταῦτα μὲν ποιήσει τὸν ἐπιεικοσϑέβδομον πρὸς τὸ Ru zei τοσού-
των ἔσονται πάλιν ἐν τοῖς τρισὶ γένεσιν οἱ δεύτεροι [näml. λόγοι] ἀπὸ τῶν βαρυτά-
των" τῶν δ᾽ ἀπὸ τοῦ ὀξυτάτου δευτέρων ὃ μὲν τοῦ ἐναρμονίου γένους ἔσται ‚ao?
ταῦτα γὰρ πρὸς μὲν τὸ ‚Rus ποιεῖ τὸν ἐπιτριαχοστόπεμπτον λόγον" πρὸς
δὲ τὰ τὰ ‚apıß τὸν ἐπιτέταρτον᾽ ὃ δὲ τοῦ διατονιχοῦ γένους τῶν αὐτῶν ἔσται
apa χαὶ ταῦτα γὰρ πρὸς μὲν τὰ ‚amud τὸν ἐπιέβόομον ποιεῖ λόγον" πρὸς
δὲ τὰ ‚apıß τὸν ἐπόγδοον" ὁ δὲ τοῦ χρωματικοῦ καὶ αὐτὸς ἔσται τῶν αὐτῶν
ναψφῷβ᾽ ταῦτα γὰρ λόγον ἔχει πρὸς τὰ (αψα, ὃν τὰ σνς πρὸς τὰ σμγ [Ξε ἔτ. ὅ
Blass]. Folgt die Tabelle der Intervallenverhältnisse:

| ’Evaouovıov Χρωματιχόν | Διατονιχόν
Ann w 1512 we 1512 ᾿
S@| 1890 \ τ 1192 | ER ΟΕ ΤΕ ΕΊΝ
ξς ar 557
S F| 1944 1 1944 ea ἐδ
ER 20 2016 I 7 216 8

17. PorpHyr. in Ptolem. harm. I 6 p. 280 W. τῶν Πυϑαγοριχῶν τινες, ὡς
’A. χαὶ Δίδυμος ἱστοροῦσι, μετὰ τὸ καταστήσασϑαι τοὺς λόγους τῶν συμφω-
γιῶν συγχρίνοντες αὐτοὺς πρὸς ἀλλήλους χαὶ τοὺς συμφώνους μᾶλλον ἐπι-
δειχνύναι βουλόμενοι τοιοῦτον τι ἐποίουν" πρώτους λαβόντες ἀριϑμούς, οὗς
ἐχάλουν πυϑμένας, τῶν τοὺς λόγους τῶν συμφωνιῶν ἀποτελούντων... τού-
τους οὖν τοὺς ἀριϑμοὺς ἀποδόντες ταῖς συμφωνίαις ἐσχόπουν χαϑ᾽ ἕχαστον
λόγον τῶν τοὺς ὅρους περιεχόντων ἀριϑμῶν ἀφελόντες ἐφ᾽ ἑκατέρων τῶν
ὅρων ἀνὰ μονάδα τοὺς ἀπολειπομένους ἀριϑμοὺς μετὰ τὴν ἀφαίρεσιν οἵτινες
εἶεν" οἷον τῶν β χαὶ α; οἵπερ ἦσαν τῆς διὰ πασῶν, ἀφελόντες ἀνὰ μονάδα
ἐσχόπουν τὸ καταλειπόμενον᾽ nv δὲ ἕν. τῶν δὲ τεσσάρων καὶ τριῶν, οἵτινες
ἦσαν τῆς διὰ τεσσάρων, ἀφελόντες ἀνὰ μονάδα εἶχον &x μὲν οὖν τῶν τεσσά-
θων ὑπολειπόμενον τον τρία, ἐχ δὲ τῶν τριῶν τὸν δύο" ὥστε ἀπὸ συναμφο-
τέρων τῶν ὅρων μετὰ τὴν ἀφαίρεσιν τὸ ὑπολειπόμενον ἦν πέντε. τῶν δὲ
γ καὶ β, οἵτινες ἦσαν τῶν διὰ πέντε, ἀφελόντες ἀνὰ μονάδα εἶχον &x μὲν
τριῶν ὑπολειπόμενα dvo, &x δὲ τῶν δύο ὑπολειπόμενον ἕν. ὥστε συναμφότε-
θον (to ὑπολλειπόμενον ἦν τρία. ἐχάλουν δὲ τὰς μὲν ἀφαιρουμένας μονάδας
ὅμοια; τὰ δὲ λειπόμενα μετὰ τὴν ἀφαίρεσιν ἀνόμοια διὰ δύο αἰτίας, ὅτι ἐξ
ἀμφοῖν τῶν ὅρων ὁμοία ἢ ἀφαίρεσις ἐγίνετο χαὶ ἴση" ἴση γὰρ N μονὰς τῆι
μονάδι. ὧν “ἀφαιρουμένων ἐξ ἀνάγχης τὰ ὑπολειπόμενα ἀνόμοια καὶ ἄνισα.
ἐὰν γὰρ ἀπὸ ἀνίσων ἴσα ἀφαιρεϑῆι, τὰ λοιπὰ ἔσται ἀνισα. οἱ δὲ πολλαπλά-
σιοι λόγοι χαὶ ἐπιμόριοι, ἔν οἷς ϑεωροῦνται αἱ συμφωνίαι, ἐν ἀνίσοις ὅροις
ὑφεστήχασιν, ἀφ᾽ ὧν ἴσων ἀφαιρουμένων τὰ λοιπὰ πάντως ἄνισα. γίνεται
οὐν τὰ ἀνόμοια τῶν συμφωνιῶν συμμιγέντα᾽ συμμίσγειν δὲ λέγουσιν οἱ
Πυϑαγόρειοι τὸ ἕνα ἐξ ἀμφοτέρων ἀριϑμὸν λαβεῖν. ἔσται οὖν τὰ ἀνόμοια
συντεθέντα χαὶ καϑ᾽ ἐχάστην τῶν συμφωνιῶν τοιαῦτα᾽ τῆς μὲν διὰ πασῶν ἕν,

10

15

A. LEHRE. 16—24. 267

τῆς δὲ διὰ τεσσάρων πέντε, τῆς δὲ διὰ πέντε τρία. ἐφ᾿ ὧν δ᾽ ἄν, φασί, τὰ
ἀνόμοια ἐλάσσονα ἦι, ἐχεῖνα τῶν ἄλλων εἰσὶ συμφωνότερα" σύμφωνον μὲν
ἐστιν ἡ διὰ πασῶν, ὅτι ταύτης τὰ ἀνόμοια ἕν᾽ μεϑ᾽ ἦν ἡ διὰ πέντε, orı av-
της τὰ ἀνόμοια τρία. τελευταία δὲ ἡ διὰ τεσσάρων, ὅτι ταύτης τὰ ἀνό-
μοιὰα πέντε [= fr. 4 Blass]. j

18. — — pP. 277 ἔλεγον δὲ οἱ περὶ ᾿Αρχύταν ἑνὸς φϑόγγου γίνεσϑαι κατὰ
τὰς συμφωνίας τὴν ἀντίληψιν τῆι ἀκοῆι [= ἔτ. 8 Bl.). ;

19. BoETH. de mus. III 11 superparticularis portio scindi in aequa medio
proportionaliter interposito numero non potest ... quam enim demonstrationem
ponit Archytas, nimium fluxa est. haec vero est huiusmodi. sit, inquit super-
particularis proportio -A-B-. sumo in eadem proportione minimos . C-DE..
quoniam igitur sunt minimi in eadem proportione -C:DE- et sunt superparti-
culares, -DE- numerus -C: numerum parte una sua eiusque transcendit. sit
haec » D- dico quoniam - D- non erit numerus, sed unitas. si enim est numerus
D. et pars est eius qui est -DE-, metietur - D- numerus - DE- numerum;
quocirca et - E- numerum metietur. quo fit, ut - Ο. quoque metiatur. utrumque
igitur Οὐ. et . DE- numeros metietur . D- numerus, quod est impossibile. qui
enim sunt minimi in eadem proportione quibuslibet aliis numeris, hi primi ad
se invicem sunt, et solum differentiam retinent unitatem. wmitas igitur est -D-
igitur - DE- numerus - C- mumerum unitate transcendit. quocirca nullus incidit
medius numerus, qui eam proportionem aequaliter scindat [= fr. 6 Bl.].

20. Tmeo Smyrn. p. 20. 19 A. δὲ χαὶ Φιλόλαος ἀδιαφόρως τὸ ἕν zul
μονάδα χαλοῦσι χαὶ τὴν μονάδα ἕν.

21. — — Ρ. 22, ὅ ᾿ἀριστοτέλης δὲ ἐν τῶι Πυϑαγοριχῶι [fr. 199 Η.] τὸ ἕν
φησιν ἀμφοτέρων [Grad und Ungrad] μετέχειν τῆς φύσεως" ἀρτίωι μὲν γὰρ
προστεϑὲν περιττὸν ποιεῖ, περιττῶι δὲ ἄρτιον, ὃ οὐκ ἂν ἠδύνατο, εἰ μὴ
ἀμφοῖν τοῖν φυσέοιν μετεῖχε" διὸ zul ἀρτιοπέριττον χαλεῖσϑαι τὸ ἕν. συμ-
φέρεται δὲ τούτοις χαὶ Ἀ.

22. Arısror. Metaphys. H 2. 1043219 ἔοιχε γὰρ ὃ μὲν διὰ τῶν διαφορῶν
λόγος τοῦ εἴδους καὶ τῆς ἐνεργείας εἶναι, ὁ δ᾽ &x τῶν ἐνυπαρχόντων τῆς ὕλης
μᾶλλον. ὁμοίως δὲ χαὶ οἵους ’A. ἀπεδέχετο ὅρους" τοῦ συνάμφω γάρ εἰσιν,
οἷον τί ἐστι νηνεμία; ἠρεμία ἐν πλήϑει ἀέρος. ὕλη μὲν γὰρ ὃ ἀήρ, ἐνέργεια
δὲ καὶ οὐσία ἢ ἠρεμία. τί ἐστι γαλήνη; ὁμαλότης ϑαλάττης, τὸ μὲν ὑποχεί-
μενον ὡς ὕλη ἡ ϑάλαττα, ἡ δ᾽ ἐνέργεια καὶ ἣ μορφὴ ἡ ὁμαλότης.

23. Eupen. phys. fr. 27 (Simpl. ph. 431, 8) Πλάτων δὲ τὸ μέγα χαὶ μικρὸν
καὶ τὸ un ὃν χαὶ τὸ ἀνώμαλον χαὶ ὅσα τούτοις ἐπὶ ταὐτὸ φέρει τὴν κίνησιν
λέγει" φαίνεται δὲ ἄτοπον αὐτὸ τοῦτο τὴν κίνησιν λέγειν". παρούσης γὰρ δοχεῖ
κινήσεως χινεῖσϑαι τὸ ἐν ὧι. ἀνίσου δὲ ὄντος ἢ ἀνωμάλου προσαναγχάζειν
ὅτι χινεῖται γελοῖον᾽ βέλτιον γὰρ αἴτια λέγειν ταῦτα ὥσπερ A.

24. — fr. 80 (Simpl. ph. 467, 26) ᾽4. δὲ οὕτως ἠρώτα τὸν λόγον" “ἐν τῶι
ἐσχάτωι οἷον τῶι ἀπλανεῖ οὐρανῶι γενόμενος πότερον ἐκτεί-
ναιμι av τὴν χεῖρα ἢ τὴν ῥάβδον εἰς τὸ ἔξω n 0%; καὶ τὸ μὲν οὖν
μὴ ἐκτείνειν ἄτοπον. εἰ δὲ ἐχτείνω, ἤτοι σῶμα ἢ τόπος τὸ ἐχτὸς ἔσται (διοίσει
δὲ οὐδέν, ὡς μαϑησόμεϑα). ἀεὶ οὖν βαδιεῖται τὸν αὐτὸν τρόπον ἐπὶ τὸ ἀεὶ
λαμβανόμενον πέρας καὶ ταὐτὸν ἐρωτήσει, καὶ εἰ ἀεὶ ἕτερον ἔσται ἐφ᾽ ὃ ἡ
ῥάβδος, δῆλον ὅτι χαὶ ἄπειρον. καὶ εἰ μὲν σῶμα, δέδειχται τὸ προχείμενον"
εἰ δὲ τόπος, ἔστι δὲ τόπος τὸ ἐν ὧι σῶμά ἐστιν ἢ δύναιτ᾽ ἂν εἶναι, τὸ δὲ δυνάμει
ὡς ὃν χρὴ τιϑέναι ἐπὶ τῶν ἀιδίων, καὶ οὕτως ἂν εἴη σῶμα ἄπειρον χαὶ τόπος.

5

10

15

20

268 35. ARCHYTAS

Aus später (neupythagoreischer?) Überlieferung stehen bedenkliche Mit-
teilungen über “Architas’ Berechnung des rechtwinkligen und stumpfwinkligen
Dreiecks, die mensa Pythagorea (abacus) u. dgl. bei [Borrx.] ars geom. p. 393, 7;
408, 14; 412,20; 413, 22; 425, 23 Friedl. Ebenso über die Tetraktys bei Hoxeıs
(Sinnsp. übers. von Loewenthal) c. 20 u. ἃ. Namen Qitos (?).

B. ECHTE FRAGMENTE.
APXYTOY APMONIKO2.

ı [1 Blass Mel. Graux p. 574] PoRPHYR. in Ptolem. Harm. p. 236
γαραχείσϑω δὲ nal νῦν τὰ ᾿Αρχύτα τοῦ Πυϑαγορείου, οὗ μάλιστα
χαὶ γνήσια λέγεται εἶναι τὰ συγγράμματα᾽ λέγει δὲ ἐν τῶι Περὶ
μαϑηματιχῆς εὐθὺς ἐναρχόμενος τοῦ λόγου τάδε χαλῶς ---
γέγονεν. Vgl. p. 257. Nıcom. in Arith. 1 8, 4 p. 6, 16 Hoch. ἀλλὰ χαὶ
A. ὃ Ταρανεῖνος ἀρχόμενος τοῦ Aguovırod τὸ αὐτὸ οὕτω πως
λέγει “καλῶς --- ἀναστροφὰν ἔχει". [ΤΑμΒ1, in Nic. 9, 1 Pist.
(ἃ. comm. math. sc. 7 p. 31, 4 Fest.) 1, 14.15 ταῦτα --- ἀ ὃ ελφ εα!.

καλῶς μοι δοχοῦντι τοὶ περὶ τὰ μαϑήματα δεαγνώ -
μεναι, καὶ οὐδὲν ἄτοπον ὀρϑῶς αὐτούς, οἷά Evrı, περὶ
ἑχάστων φρονέειν" mEeol γὰρ τᾶς τῶν ὅλων φύσιος κα-
λῶς διαγνόντες ἔμελλον καὶ περὶ τῶν χατὰ μέρος, οἷά
ἐντι, καλῶς ὀψεῖσϑαι. περέ τε δὴ τᾶς τῶν ἄστρων τα-
χυτᾶτος χαὶ ἐπιτολᾶν χαὶ δυσίων παρέδωκαν ἄμμιν
σαφῆ διάγνωσιν καὶ περὶ γαμετρίας καὶ ἀριϑμῶν χαὶ
σφαιρικᾶς καὶ οὐχ ἥκιστα περὶ μωσιχᾶς. ταῦτα γὰρ τὰ
μαϑήματα δοκοῦντι ἦμεν ἀδελφεά" περὶ γὰρ [ἀδελφ εὰ]
τὰ τοῦ ὄντος πρώτιστα δύο εἴδεα τὰν ἀναστροφὰν ἔχει.

FRAGMENTE DER HARMONIK.

1. Treffliche Einsichten scheinen mir die Mathematiker sich er-
worben zu haben und es kann daher nicht auffallen, dass sie die Be-
schaffenheit der einzelnen Dinge richtig zu beurteilen wissen. Denn
da sie sich über die Natur des Alls treffliche Einsichten erworben
haben, mussten sie auch für die Beschaffenheit des Einzelnen einen
treffllichen Blick gewinnen. So haben sie denn auch über die Geschwin-
digkeit der Gestirne und über ihren Auf- und Untergang eine klare
Einsicht überliefert und über Geometrie, Arithmetik und Sphärik und
nicht zum mindesten auch über Musik. Denn diese Wissenschaften
scheinen verschwistert zu sein. Denn sie beschäftigen sich mit den
beiden Urgestalten des Seienden [nämlich Zahl und Grösse|. Zuerst

10

15

B.!Fr; 1. 269

πρᾶτον μὲν ὧν ἐσκέψαντο, ὅτι οὐ δυνατόν ἐστιν ἦμεν
ψόφον μὴ γενηϑείσας πληγᾶς τινων ποτ ἄλλαλα. σύλα-
γὰν δὲ ἔφαν γίνεσϑαι, ὅχχα τὰ φερόμενα ἀπαντιάξαντα
ἀλλάλοις συμπέτηι" τὰ μὲν οὖν ἀντίαν φορὰν φερόμενα
ἀπαντιάζοντα αὐτὰ αὐτοῖς συγχαλᾶντα, {τὰν δ᾽ ὁμοίως
φερόμενα, μὴ ἔσωι δὲ τάχει, περικαταλαμβανόμενα rag
τῶν ἐπιφερομένων τυπτόμενα ποιεῖν ψόφον. πολλοὺς
μὲν δὴ αὐτῶν οὐχ εἶναι ἁμῶν τᾶι φύσει οἵους re γινώ-
σχεσϑαι, τοὺς μὲν διὰ τὰν ἀσθένειαν τᾶς πλαγᾶς, τοὺς
δὲ χαὶ διὰ τὸ μᾶχος τᾶς dp ἁμῶν ἀποστάσιος, τινὰς
δὲ χαὶ διὰ τὰν ὑπιερβολὰν τοῦ μεγέϑεος" οὐ γὰρ παρα-
δύεσθαι ἐς τὰν ἀχοὰν ἁμῖν τὼς μεγάλως τῶν ψόφων.
ὥσπερ οὐδ᾽ ἐς τὰ σύστομα τῶν τευχέων, ὅχκα πολύ τις
ἐγχέηι, οὐδὲν ἐγχεῖται. τὰ μὲν οὖν ποτιπίέπτοντα ποτὶ
τὰν αἴσϑησιν ἃ μὲν ἀπὸ τᾶν πλαγᾶν ταχὺ wagayiveraı
χαὶ (loyvoöc), ὀξέα φαίνεται, τὰ δὲ βραδέως χαὶ ἀσϑε-
γῶς, βαρέα δοκοῦντι ἦμεν. αἱ γάρ τις ῥάβδον λαβὼν
κειγοῖ νωϑρῶς ve xal ἀσϑενέως, τᾶι πλαγᾶι βαρὺν
ποιήσει τὸν ψόφον αἱ δέ κα ταχύτεκχαὶ ἰσχυρῶς, ὀξύν.

nun überlegten sie sich, dass unmöglich ein Schall entstehen könne,
ohne dass ein gegenseitiger Anschlag stattgefunden hätte. Anschlag
aber behaupteten sie, entstünde dann, wenn die in Bewegung befind-
lichen Körper sich gegenseitig treffen und zusammenstossen. Diejenigen
Körper nun, die in entgegengesetzter Richtung sich bewegen und sich
gegenseitig treffen, brächten den Schall hervor, indem sie sich hemmen ;
diejenigen Körper aber, die sich in gleicher Richtung aber mit ungleicher
Geschwindigkeit fortbewegten, brächten den Schall hervor, indem sie von
den nachkommenden eingeholt und getroffen würden. Viele von diesen
Schällen könnten mit unserer Natur nicht erfasst werden, teils wegen des
schwachen Anschlags, teils auch wegen der weiten Entfernung von uns,
einige auch wegen ihrer ausserordentlichen Stärke. Denn die gewaltigen
Schälle könnten nicht in unser Ohr eindringen, wie sich ja auch in eng-
halsige Gefässe, sobald man viel eingiessen will, nichts eingiessen lässt. Von
den an unser Sinnesorgan anschlagenden Schällen erscheinen uns nun die,
welche schnell und stark von dem Anschlage her zu uns dringen, hoch,
die aber langsam und schwach, tief zu sein. Nimmt man eine Gerte
und bewegt sie langsam und schwach, so wird man mit dem Schlage
einen tiefen Schall hervorbringen, bewegt man sie aber rasch und stark,
einen hohen. Aber nicht nur hierdurch können wir dies erkennen,

τ

210 35. ARCHYTAS

οὐ μόνον δέ χα τούτωι γνοίημεν, ἀλλὰ καὶ ὅχκα ἄμμες
ἢ λέγοντες ἢ ἀείδοντες χρήιζομές τι μέγα φϑέγξασϑαι
nal ὀξύ, σφοδρῶι τῶι πνεύματι φϑεγγόμενοι κα κ αὶ ἔτι
δὲ καὶ τοῦτο συμβαίνει ὥστεερ Ei βελῶν" τὰ μὲν ἐσχυ-
ρῶς ἀφιέμενα πρόσω φέρεται, τὰ δὲ ἀσϑενέως, ἐγγύς.
τοῖς γὰρ ἰσχυρῶς φερομένοις μᾶλλον ὑπακούει ὅ ἀήρ᾽
τοῖς δὲ ἀσϑενέως, ἧσσον. τωὐτὸ δὴ καὶ ταῖς φωναῖς
συμβήσεται, τᾶι μὲν ὑπὸ [τῶ] ἐἰσχυρῶ τῶ πνεύματος
φερομέναι μεγάλαι τὲ ἦμεν καὶ ὀξέαι, τᾶι δὲ ὑπὸ ἀσϑε-
νέος μιχχᾶι ve χαὶ βαρέαι. ἀλλὰ μὰν καὶ τούτωι ya κα
ἔδοιμες ἐσχυροτάτωι σαμείωι, ὅτι TO αὐτῶ φϑεγξα-
μένω μέγα μὲν πόρσωϑέν χ᾽ ἀχούσαιμες᾽ μιχχὸν δέ,
οὐδὲ ἐγγύϑεν. ἀλλὰ μὰν καὶ ἔν γα τοῖς αὐλοῖς τὸ ἐχτῶ
στόματος φερόμενον τινδῦμα ἐς μὲν τὰ ἐγγὺς τῶ στό-
ματος τρυπήματα ἐμπῖπτον διὰ τὰν ἰσχὺν τὰν σφοδρὰν
ὀξύτερον ἄχον ἀφίησιν, ἐς δὲ τὰ πόρσω, βαρύτερον"
ὥστε δῆλον ὅτι ἁταχέα ίένησις ὀξὺν ποιεῖ, a δὲ βραδέα
βαρὺν τὸν ἄχον. ἀλλὰ μὰν χαὶ τοῖς δόμβοις τοῖς ἐν
ταῖς τελεταῖς χινουμένοις τὸ αὐτὸ συμβαίνει ἁσυχᾶι

sondern auch durch folgendes. Wollen wir beim Reden oder Singen
etwas laut und hoch klingen lassen, so werden wir mit Anwendung starken
Atems (zum Ziel gelangen, wollen wir aber leise oder tief sprechen, so
werden wir schwachen Atem anwenden). Ferner kommt auch das vor
wie bei Geschossen. Die kräftig abgeschleuderten fliegen weit, die schwach,
in die Nähe. Denn die kräftig abgeschleuderten verdrängen besser die
Luft, die schwach dagegen weniger. Dasselbe trifft nun auch auf die
Töne zu. Ein Ton, der unter starkem Atemholen: hervorgebracht wird,
wird stark und hoch klingen, unter schwachem Atemholen dagegen
schwach und tief. Doch können wir es auch an diesem treffendsten
Beispiele sehen, dass nämlich derselbe Sprecher mit lauter Stimme sich
uns weithin vernehmlich macht, mit leiser dagegen nicht einmal in der
Nähe. Doch auch bei den Flöten ist es so. Dringt die aus dem Munde
gestossene Luft in die dem Munde zunächst liegenden Löcher, so giebt
sie in Folge des starken Druckes einen höheren Klang von sich, dringt
sie dagegen in die weiter abgelegenen, einen tieferen. Daraus ergiebt
sich klar, dass die schnelle Bewegung einen hohen, die langsame einen
tiefen Klang verursacht. Doch auch bei den in den Mysterienweihen ge-
schwungenen Waldteufeln zeigt sich dieselbe Erscheinung. Langsam
geschwungen geben sie einen tiefen Klang von sich, heftig dagegen, einen

10

25

B. FR. 1.2. 271

μὲν χινούμενοι βαρὺν ἀφιέντι ἄχον, ἰσχυρῶς δέ, ὀξύν.
ἀλλὰ μὰν καὶ Ö ya χάλαμος, αἴ χά τις αὐτῶ τὸ κάτω
μέρος ἀποφράξας ἐμφυσῆι, ἀφήσει (BagEav) τινὰ ἁμῖν
φωνάν᾽ al δὲ κα ἐς τὸ ἥμισυ ἢ ὅπόστον (ὧν) μέρος
αὐτῶ, ὀξὺ ρϑεγξεῖται" τὸ γὰρ αὐτὸ nvsüua διὰ μὲν τῶ
μαχρῶ τόπω ἀσϑενὲς ἐχφέρεται, διὰ δὲ τῶ μείονος
σφοδρόν.

εἰπὼν δὲ καὶ ἄλλα περὶ τοῦ διαστηματικὴν εἶναι τὴν τῆς
φωνῆς χίνησιν συγχεφαλαιοῦται τὸν λόγον ὡς"

ὅτι μὲν δὴ τοὶ ὀξεῖς φϑόγγοι τάχιον χινέονται, οἱ
δὲ βαρεῖς βράδιον, φανερὸν ἁμῖν ἐχ πολλῶν γέγονεξν.

Zu 5. 268, 24 vgl. Par. Rep. VII ὅ80 D κινδυνεύει, ἔφην, ὡς πρὸς ἄἀστρο-
νομίαν ὄμματα πέπηγεν, ὥς πρὸς ἐναρμόνιον φορὰν ὦτα παγῆναι, καὶ αὗται
ἀλλήλων ἀδελφαί τινες αἱ ἐπιστῆμαι εἶναι, ὡς οἵ τε Πυϑαγόρειοί φασι χαὶ

ἡμεῖς, ὦ Γλαύχων, ξυγχωροῦμεν. Zu 271, 10 vel. Prar. Tim. p. 67B; Theo
p. 61 Hill. = fr. ABl.

2 [2] Poren. in Ptol. harm. p. 267 χαὶ ἄλλοι δὲ ττολλοὶ τῶν ziu-
λαιῶν οὕτω φέρονται [nämlich διάστημα = λόγος] χαϑάττερ χαὶ
“ιονύσιος 6 Akızagvaoosög καὶ ᾿ρχύτας ἐν τῶι Πε ol τῆς μου-
σύχηδος. ΕΞ Α͂, 08 regl τῶν μεσοτήτων λέγων γράφει ταῦτα"

μέσαι δέ ἐντι τρῖς τᾶι μουσικχᾶι, μέα μὲν ἀριϑμη-
τιχά, δευτέρα δὲ γαμετριχά, τρίτα δ᾽ ὑπεναντέα, ἃν
χαλέοντι ἁρμονιχάν. ἀριϑμητιχὰ μέν, ὅχκα ἔωγτι τρεῖς
ὅροι κατὰ τὰν τοίαν ὑπεροχὰν ἀνὰ λόγον" ὧι πρᾶτος
δευτέρου ὑπερέχει, τωὐτῶι δεύτερος τρίτου ὑπερέχει.
χαὶ ἐν ταύται (τᾶ!) ἀναλογίαι συμπίπτει εἶμεν τὸ τῶν
ee -- ὁ ςΦἪἜὁ 00
hohen. Doch auch das Rohr wird » wenn man sein unteres Ende ver-
stopft und hineinbläst, uns einen tiefen Ton geben, bläst man da-
gegen in die Hälfte oder sonst einen beliebigen Teil des Rohres, wird
es hoch klingen. Denn dieselbe Luft strömt durch einen langgestreckten
Raum langsam, durch einen kürzeren heftig aus.

Er spricht sodann noch weiter über die Proportionalität der
Stimmbemwegung und schliesst seine Darlegung mit folgenden Worten:
Dass nun also die hohen Töne sich schneller bewegen, die tiefen lang-
samer, ist uns aus vielen Beispielen deutlich geworden.

2. Es giebt aber drei Proportionen in der Musik: erstens die arith-
metische, zweitens die geometrische, drittens die entgegengesetzte, sogenannte
harmonische. Die arithmetische. wenn drei Zahlbegriffe analog folgende
Differenz aufweisen: um wieviel der erste den zweiten übertrifft, um soviel
übertrifft der zweite den dritten. Und bei dieser Analogie trifft es sich,

10

15

20

272 35. ARCHYTAS

μειζόνων ὅρων διάστημα μεῖον, τὸ δὲ τῶν ueıdvwv
μεῖζον. γαμετρικὰ δέ, ὅχκα ἔωντι οἷος ö στρῶτος ποτὶ
τὸν δεύτερον, καὶ ὃ δεύτερος ποτὶ τὸν τρίτον. τού-
των δὲ οἱ μείζονες ἴσον ποιοῦνται τὸ διάστημα χαὶ oi
uelovg. ἃ δὲ ὑπεναντία, ἃν καλοῦμεν ἁρμονιχάν, ὅχχα
ἔωντι (τοῖοι ὧι) ὃ πρῶτος ὅρος ὑπερέχει τοῦ δευτέρου
αὐταύτου μέρει, τωὐτῶι Ö μέσος τοῦ τρίτου ὑπερέχει
τοῦ τρίτου μέρει. γίνδται ἐν ταύται τᾶἄᾶι ἀναλογία: τὸ
τῶν μειζόνων ὅρων διάστημα μεῖζον, τὸ δὲ τῶν μειό-
γων μεῖον.

3 [7] 5108. III flor. ὑ. 48, 135M. ἐκ τοῦ ᾿ἀρχύτου Περὶ μα ϑη-
μάτων" "δεῖ --- ἀδικῆσαι. ΙΑΜΒΙ,. d. comm. math. sc. 11 p. 44,
10 Fest. δεόσιερ ὁ A. ἐν τῶι Περὶ μαϑηματικῶν λέγει δεῖ ---
ἀδύνατον᾽ [Echtheit von 5. 273, 1—11 nicht sicher].

δεῖ γὰρ ἢ μαϑόντα πὰρ ἄλλω ἢ αὐτὸν ἐξευρόντα, ὧν
ἀνεπιστάμων ἦσϑα, ἐπιστάμονα γενέσϑαι. τὸ μὲν ὦν μα-
ϑὲν πὰρ ἄλλω καὶ ἀλλοτρίαι, τὸ δὲ ἐξευρὲν δι’ αὔταυ-
τον nal ἰδίαι ἐξευρεῖν δὲ μὴ ζατοῦντα ἄπορον καὶ
σπάνιον, ζατοῦντα δὲ εὔπορον καὶ ῥάινδιον, μὴ ἐπιστά-
μενον δὲ ζητεῖν ἀδύνατον.

dass das Verhältnis der grösseren Zahlbegriffe kleiner, der der kleineren
grösser ist (a ἢ. in der Proportion 6 —4=4—2 ist = = A) Die

geometrische: wenn der erste Begriff zum zweiten, wie der zweite zum
dritten sich verhält. Die grösseren davon haben das gleiche Verhält-
: ᾿ 4 δ 5
nis wie die geringeren (a h.2:4=4:8, Ἔν 2) Die entgegenge-
setzte, sogenannte harmonische Proportion, wenn sich die Begriffe so ver-
halten: um den wievielten Teil der eigenen Grösse der erste Begriff den
zweiten übertrifft, um denselben Teil des dritten übertrifft der Mittelbegriff
den dritten. Bei dieser Analogie ist das Verhältnis der grösseren Begriffe
: : J δι ἃ
grösser, das der kleineren kleiner (a h.6—4:4—3=6:3; τὶ > 5)
3. Man muss zur Wissenschaft gelangen entweder indem man das, was
man nicht wusste, von einem anderen erlernt oder selbst findet. Das
Erlernen findet also von einem anderen und mit fremder Hilfe statt,
das Finden dagegen durch uns selbst und mit eigner Hilfe. Finden
aber ohne Suchen ist misslich und selten, mit Suchen aber ist es rätlich
und leicht; für den freilich, der das Suchen nicht versteht, ist es un-
möglich zu suchen.

10

15

B. FR. 2—4. 273

στάσιν μὲν ἔπαυσεν, ὁμόνοιαν δὲ αὔξησεν λογισμὸς
δύρεϑείς" πλεονεξία τὲ γὰρ οὐκ ἔστι τούτου γενομένου
χαὶ ἐσότας ἔστιν᾽ τούτωι γὰρ περὶ τῶν συναλλαγμάτων
δεαλλασσόμεϑα. διὰ τοῦτον οὖν οἱ πένητες λαμβά-
γοντι παρὰ τῶν δυναμένων, οἵτε πλούσιοι διδόντι τοῖς
δεομένοις, πιστεύοντες ἀμφότεροι διὰ τούτω τὸ ἶσον
ἕξειν. χανὼν δὲ xal κωλυτὴρ τῶν ἀδικούντων (ὦν) τοὺς
μὲν ἐπισταμένους λογίζεσθαι πρὶν ἀδικεῖν ἔπαυσε,
weloag ὅτι οὐ δυνασοῦνται λαϑεῖν, ὅταν ἐπ᾽ αὐτὸν ἔλ᾽-
ϑωντι τοὺς δὲ μὴ ἐπισταμένους, ἐν αὐτῶι δηλώσας
ἀδικοῦντας, ἐκώλυσεν ἀδικῆσαι.

AIATPIBAI.
4 [8] Sror. I pr. 4 (p. 18, 8 W.) ἐκ τῶν ᾿Αρχύτου Ζιατριβῶν.
al δοχεῖ ἁ λογιστιχὰ ποτὶ τὰν ἄλλαν []. ducv] σο-
φίαν τῶν μὲν ἄλλων τεχνῶν καὶ πολὺ διαφέρειν, ἀτὰρ
καὶ τᾶς γεωμετρικᾶς ἐναργεστέρω πιραγματεύεσϑαι ἃ
ϑέλει. x x x χαὶ ἃ ἐκλείπει αὖ d γεωμετρία, καὶ ἀπο-

Aufruhr dämpfts, Eintracht erhöhts, wenn die Rechnung stimmt.
Denn dann giebts keine Übervorteilung und es herrscht Gleichheit,
Denn auf .Grund der Rechnung setzen wir uns über die gegenseitigen
Handelsverpflichtungen auseinander. Deswegen nehmen die Armen von
den Vermögenden und die Reichen geben den Bedürftigen, weil sie
beide sich auf Grund der Rechnung darauf verlassen, dass sie so das
Gleiche besitzen werden. So ist sie Richtschnur und Hemmschuh der
Unredlichen und veranlasst die, die rechnen können, noch vor der
Unredlichkeit inne zu halten, da sie ihnen klar macht, dass sie bei der
Abrechnung doch nicht unentdeckt bleiben werden; diejenigen aber, die
nicht rechnen können, zwingt sie von der Unredlichkeit abzulassen,
nachdem sie ihnen auf Grund der Rechnung nachgewiesen, dass sie
unredlich gewesen sind.

FRAGMENT DER GESPRÄCHE.

4. Und die Arithmetik hat, wie mir scheint, in Bezug auf unsere (Ὁ)
Wissenschaft vor den anderen Künsten einen recht beträchtlichen Vor-
rang; besonders aber auch vor der Geometrie, da sie deutlicher als diese
was sie will behandeln kann. (Denn die Geometrie beweist, wo die
andern Künste im Stiche lassen,) und wo die Geometrie wiederum ver-

sagt, bringt die Arithmetik sowohl Beweise zu Stande wie auch die
Diels, Fragm. d. Vorsokr. : 18

10

15

20

25

30

90

214 35. ARCHYTAS. Β. ZWEIFELH. U. UNECHTE SCHR.

rt c \ > A x £ “- x ΥΩ
δείξιας & λογιστικὰ ἀποτελεῖ καὶ ὅμῶς, εἰ μὲν εἰδέων
δ ’ \ \ x “ ΄
Tea πραγματεία, χαὶ τὰ περὶ τοῖς εἴδεσιν.

ZWEIFELHAFTE SCHRIFTEN.

ΠΕΡῚ ΤΗΣ AEKAA02.

ΤΉΞΟ Smym. p. 106, 7 Hill. ἡ “μέντοι δεχὰς πάντα περαίνει τὸν ἀριϑμὸν
ἐμπεριέχουσα πᾶσαν φύσιν ἐντὸς αὑτῆς, ἀρτίου TE χαὶ περιττοῦ κινουμένου τε
χαὶ ἀκινήτου ἀγαϑοῦ τε καὶ κακοῦ" περὶ ἧς καὶ A. ἐν τῶι Περὶ τῆς δεκάδος
χαὶ Φιλόλαος ἐν τῶι Περὶ φύσιος [fr. 11] πολλὰ διεξίασιν.

ΠΕΡῚ AYA2N.

Arnen. IV 184E χαὶ τῶν Πυϑαγορικῶν δὲ πολλοὶ τὴν αὐλητικὴν ἤσχη-
σαν, ὡς Εὐφράνωρ τε καὶ A. Φιλόλαός τε ἄλλοι τε οὐχ ὀλίγοι. ὃ δ᾽ Εὐφρά-
vwo καὶ σύγγραμμα Περὶ αὐλῶν χατέλιπεν" ὁμοίως δὲ χαὶ ὃ A. Vgl. ἔτ. 1,
5. 210, 13. Doch 5. A. ὃ ἁρμονικός Chamaeleon b. Ath. XIII 600F und oben
8. 261, 11. 15.

ΠΕΡῚ MHXANHZ.
Vgl. θιοα. VII 82 S. 261, 13.

VIrRuv. praef. VII 14 non minus de machinationibus [näml. conscripserunt]
οὐδ Diades, Archytas, Archimedes, Otesibios, Nymphodorus, Philo Byzantius etc.

ΠΕΡῚ TE2PTIA2.
Vgl. Ὅιοα. VII 82 S. 261, 11.

VARRo der. rust. 1 1, 8 [daraus Colum. I 1, 7] qui graece sceripserunt [näm-
lich de re rustica] ... sunt plus quinquaginta ... de philosophis ... Archytas
Pythagoreus.

UNECHTE SCHRIFTEN.
Titel (s. Zeller UIb 103):
1. Περὶ ἀρχᾶν.
2. Περὶ τοῦ ὄντος (= π. 1 oder 87).
3. Περὶ τοῦ παντός (Kategorien) vgl. Καϑολικοὶ λόγοι δέκα ed. Orelli
Opp. sent. II 273.
4. Περὶ τῶν ἀντιχειμένων.
5. Ileoi νοῦ καὶ αἰσϑάσιος.
0. Περὶ ἀνόρὸς ἀγαϑοῦ χαὶ εὐδαίμονος.
7. Περὶ παιδεύσεως ἠϑικῆς (= Περὶ παίδων ἀγωγῆς).
8, Περὶ σοφίας.
9. Περὶ νόμου χαὶ δικαιοσύνης.
0. Περὶ ψυχῆς(2). Vgl. Iambl. Ὁ. Stob. ecl. I 369, 9. Claud. Mam. O7.
I. Lyd. ἃ. mens. II 8.
11. Ὀψαρτυτικα.

Darlegung der Formen |[Zahlprincipien?, s. Philolaos fr. 5], wenn es
sich um irgend eine Behandlung der Formen handelt.

10

15

25

40

36. TIMAIOS. 37. HIKETAS. 38. EKPHANTOS. 275

36. TIMAIOS.

1. Praro Tim. p. 20 A χαταλέλειπται δὴ τὸ τῆς ὑμετέρας ἕξεως γένος
[Pythagoreer] ἅμα ἀμφοτέρων Inäml. φιλοσόφων ἀνδρῶν za πολιτικῶν] φύσει
xal τροφῆι μετέχον. Τίμαιός τε γὰρ öde εὐνομωτάτης ὧν πόλεως τῆς ἐν Ἰτα-
λίαι Αοχρίδος, οὐσίαι καὶ γένει οὐδενὸς ὕστερος ὧν τῶν ἐχεῖ τὰς μεγίστας
μὲν ἀρχάς τε χαὶ τιμὰς τῶν ἐν τῆι πόλει μεταχεχείρισται, φιλοσοφίας δ᾽ αὐ
χατ᾿ ἐμὴν δόξαν ἐπ᾿ ἄχρον ἁπάσης ἐλήλυϑε.

2. Arısror. Schriftenkatalog des Diog. V 25 [Rose fr. Lips. 1886 S. 6] n. 94
Τὰ ἐκ τοῦ Τιμαίου za τῶν ’4oyvreiov; des Hesych. [Rose $. 14] ἢ. 85 Ex
τῶν Τιμαίου χαὶ ᾿Αρχύτου ἃ.

31. HIKETAS.

1. Cıc. Acad. Pr. Π 39, 123 Hicetas Syracusius, ut ait Theophrastus [Phys.Op.
fr. 18. D. 492], caelum solem lunam stellas, supera denique ommia stare censet
neque praeter terram rem ullam in mundo moveri: quae cum circum axem se
summa celeritate convertat et torqueat, eadem effici ommia quae si stante terra
caelum moveretur. Vgl. Diog. VIII 85 [S. 243, 21] Aet. ΠῚ 13,2 [S. unten Z. 37).

2. Arr. III 9, 1.2 [D. 376] Θαλῆς καὶ οἵ an’ αὐτοῦ μίαν εἶναι τὴν γῆν.
Ἱχέτης ὃ Πυϑαγόρειος δύο, ταύτην καὶ τὴν ἀντίχϑονα.

38, EKPHANTOS.

1. Hıpror. refut. 115 [D. 566] zwischen Xenophanes nnd Hippon: Ἔχφαν-
τὸς τις Συρακούσιος ἔφη un εἶναι ἀληϑινὴν τῶν ὄντων λαβεῖν γνῶσιν, δρίζειν
δὲ ὡς νομίζειν. τὰ μὲν πρῶτα ἀδιαίρετα εἶναι σώματα xal παραλλαγὰς
αὐτῶν τρεῖς ὑπάρχειν, μέγεϑος σχῆμα δύναμιν, ἐξ ὧν τὰ αἰσϑητὰ γίνεσϑαι.
εἶναι δὲ τὸ πλῆϑος αὐτῶν ὡρισμένον zul τοῦτο [ὡρισμένων κατὰ τοῦτο
Duncker, ὡρισμένον χαὶ 00% Roeper] ἄπειρον. κινεῖσϑαι de τὰ σώματα μήτε
ὑπὸ βάρους μήτε πληγῆς, ἀλλ᾽ ὑπὸ ϑείας δυνάμεως, ἣν vovv χαὶ ψυχὴν προσ-
αἀγορείύει. τούτου μὲν οὖν τὸν χόσμον εἶναι ἰδέαν, δι᾿ ὃ χαὶ σφαιροειδῆ ὑπὸ
ϑείας δυνάμεως γεγονέναι. τὴν δὲ γῆν μέσον κόσμου χινεῖσϑαι περὲ τὸ αὑτῆς
χέντρον ὡς πρὸς ἀνατολήν.

2. Arr. I 3, 19 [D. 286] Ἔχφαντος Συρακούσιος, εἷς τῶν Πυϑαγορείων,
πάντων τὰ ἀδιαίρετα σώματα zul τὸ xevov [näml. ἀρχὰς εἶναι] τὰς γὰρ
Πυϑαγοριχὰς uovadas οὗτος πρῶτος ἀπεφήνατο σωματιχᾶς.

8. — — ΠΊ, 2 [D. 327] Θαλῆς Πυϑαγόρας ᾿Εμπεδοκλῆς Ἔχφαντος Παρ-
μενίδης ... ἕνα τὸν κόσμον.

4. — — Π 8, 8 [D. 330] Ἔ. ἐκ μὲν τῶν ἀτόμων συνεστάναι τὸν κόσμον,
διοιχεῖσϑαι δὲ ὑπὸ προνοίας.

5. — — II 18, 3 [D. 378] “Ηρακχλείδης 6 Ποντικὸς χαὶ Ἔχφαντος ὃ

Πυϑαγόρειος κινοῦσι μὲν τὴν γῆν; οὐ μήν γε μεταβατιχῶς, ἀλλὰ τρεπτιχῶς
τροχοῦ δίχην ἐνηξονισμένην, ἀπὸ δυσμῶν En ἀνατολὰς περὶ τὸ ἴδιον αὑτῆς
χέντρον.

18:

10

15

20

25

30

35

40

276 39. XENOPHILOS. 40. DIOKL. ECHEKR U. A. 41. PROROS.

99, XENOPHILOS.

1. Ῥιοα. VIII 46 [s. S. 248, 37] τελευταῖοι γὰρ ἐγένοντο τῶν Πυϑαγο-
ρείων, οὖς χαὶ Ἀριστόξενος εἶδε, Ξενόφιλός τε ὃ Χαλχιδεὺς ἀπὸ Θράιχης κτλ.
Iamgr. V.P. 281 ἦσαν δὲ οἱ σπουδαιότατοι Φάντων τε zul ᾿Εχεχράτης καὶ
Πολύμναστος καὶ Διοκλῆς Φλιάσιοι, Ξενόφιλος δὲ Χαλκιδεὺς τῶν ἀπὸ Θράικης
“Χαλχιδέων. 261 pP. 193,5 Κυζιχηνοὶ Πυϑόδωρος ... Ξενόφιλος [ein andrer?]

2. Var. Max. VIII 18 ext. 3 biennio minor [als Gorgias] Xenophilus Chal-
cidensis Pylhagoricus, sed felicitate non inferior, si quidem, ut ait Aristoxemus
musicus [FHG. II 275 fr. 16], ommis humani incommodi expers in summo per-
fectissimae doctrinae splendore esctinctus est. [Luc.] Macrob. 18 Ξενόφιλος δὲ
ὃ “μουσικός, ὡς erw “Αριστόξενος, προσσχὼν τῆι Πυϑαγόρου φιλοσοφίαι ὑπὲρ
τὰ πέντε χαὶ ἑχατὸν ἔτη ᾿Αϑήνησιν ἐβίωσε. Ῥιακ. Ἡ. Ν. VIII 168 ergo pro
miraculo et id solitarium reperitur exemplum Xenophili musici centum et quingue
ammis viisse sine ullo corporis incommodo.

3. SuID. 8. v. Aoıorogevog ... ἀχουστὴς τοῦ τε πατρὸς [Spintharos] zei
Aaungov τοῦ ᾿Ερυϑραίου, εἶτα Ξενοφίλου τοῦ Πυϑαγορείου zul τέλος ᾿Αρι-
στοτέλους.

40. DIOKLES. ECHEKRATES. POLYMNASTOS.
PHANTON. ARION.

1. Dıos. VIII 46. Iamsı. V.P. 251 [s. S. 243, 39. 276, 1.

2. Iamgr. V. P. 267 [s. 5. 279, 27] Φλιάσιοι Διοχλῆς, Ἐχεχράτης, Πολύμνα-
στος, Davıwv.

3. Zu Echekrates vgl. ausserdem IAmgr. V.P. 267 [s. S. 279, 7] unter den
Ταραντῖνοι; vgl. dagegen das. Z. 26 und 39 ᾿Εχεχράτεια Φλιασία. Ebenso im
Platonischen Phaidon vgl. p. 57 A Echekrates: πῶς ἐτελεύτα [Sokrates]; ἡδέως
γὰρ ἂν ἀκούσαιμι. χαὶ γὰρ οὔτε τὼν πολιτῶν Φλειασίων οὐδεὶς πάνυ τε
ἐπιχωριαάζει τὰ νῦν ᾿Αϑήναζε χτλ. Vgl.88D. Daher nennt als Platons Lehrer
neben Archytas Cıc. de fin. V 29, 87 Echecratem, Timaeum, Arionem Locros.

4. PROROS. AMYKLAS. KLEINIAS.

1. Iamsr. V.P. 127 [aus Aristoxenos] χαὲὶ ταῦτα πρὸς ἐχεῖνον [Aristox.]
εἰπεῖν [d. jüngere Dionys] χαὲ τὰ περὶ Φιντίαν καὶ Δάμωνα [S. 277,12] περί re
Πλάτωνος καὶ ᾿ἀρχύτου, καὶ τὰ περὶ Κλεινίαν καὶ Πρῶρον. 5. ὃ. 279, 8. 297,22.

2. Ῥιοα. IX 40 ᾿Αριστόξενος ἐν τοῖς iorogıxois ὑπομνήμασί [FHG Π 290
fr. 88] φησι Πλάτωνα ϑελῆσαι συμφλέξαι τὰ Δημοχρίτου συγγράμματα, ὅπόσα
ἠδυνήϑη συναγαγεῖν. ᾿Αμύχλαν δὲ χαὶ Κλεινίαν τοὺς Πυϑαγοριχοὺς κωλῦσαι
αὐτόν, ὡς οὐδὲν ὄφελος. παρὰ πολλοῖς γὰρ εἶναι ἠδη τὰ βιβλία.

3. Diopor. X 4, 1 [aus ders. Quelle] ὅτι Ἀλεινίας, Ταραντῖνος τὸ γένος,
εἷς δὲ τῶν ἐκ τοῦ προειρημένου συστήματος ὦν, πυϑόμενος Πρῶρον τὸν
Κυρηναῖον διά τινὰ πολιτιχὴν περίστασιν ἀπολωλεχότα τὴν οὐσίαν καὶ τελέως
ἀπορούμενον, ἐξεδήμησεν &x τῆς Ἰταλίας εἰς Κυρήνην μετα χρημάτων ἱχανῶν
καὲ τὴν οὐσίαν ἀποχατέστησε τῶι προειρημένωι, οὐδέποτε τοῦτον ἑωραχώς,
ἀχούων δὲ μόνον ὅτι Πυϑαγόρειος ἢν.

10

15

20

25

41. KLEINIAS U. A. 42. DAMON U. PHINTIAS. 43. SIMOS U. A. 277

4. Armen. XIV 624A Κλεινίας γοῦν ὁ Πυϑαγόρειος, ὡς Χαμαιλέων ὃ
Ποντιχὸς ἱστορεῖ, χαὶ τῶι βίωι χαὶ τοῖς ἤϑεσιν διαφέρων, εἰ ποτε συνέβαινεν
χαλεπαίνειν αὐτὸν δι᾿ ὀργήν, ἀναλαμβάνων τὴν λύραν ἐχιϑάριζεν" πρὸς δὲ
τοὺς ἐπιζητοῦντας τὴν αἰτίαν ἔλεγεν ἱπραὔνομαι᾽.

5. Pur. Quaest. conviv. IIL6, 3 p.654B ἐμοὲ μέν, ἔφη, τὸ τοῦ Πυϑαγοριχοῦ
Κλεινίου λίαν ἀρέσχει" λέγεται γὰρ ἐρωτηϑείς, ὁπηνίχα δεῖ μάλιστα yvvaızl
προσιέναι" "Orav’ φάναι "ualıora τυγχάνηις βλαβῆναι βουλόμενος.

Fälschung auf den Namen des Proros (schon alexandrinisch?) Περὶ
ἑβδομάδος Nıcom. in Theol. arithm. p. 43 Ast. Syrıan. ὃ. 192, 5 Kroll. [vgl. S. 257,
13]; auf den Namen des Kleinias ebenda: Tmeor. arithm. p. 17 Ast. Syr.
S. 168, 18Kr.

42. DAMON UND PHINTIAS.

Dıopvor. X 4,3 [aus Aristoxenos vgl. S. 276, 30. 296, 19] Διονυσίου τυραν-
γοῦντος Φιντίας τις Πυϑαγόρειος ἐπιβεβουλευχῶς τῶι τυράννωι, μέλλων δὲ
τῆς τιμωρίας τυγχάνειν, rırroaro παρὰ τοῦ Διονυσίου χρόνον εἰς τὸ περὶ
τῶν ἰδίων πρότερον ἃ βούλεται διοικῆσαι δώσειν δ᾽ ἔφησεν ἐγγυητὴν τοῦ
ϑανάτου τῶν φίλων ἕνα. τοῦ ὁὲ δυνάστου ϑαυμάσαντος, εἰ τοιοῦτός ἐστι
φίλος ὃς ἑαυτὸν εἰς τὴν εἱρχτὴν ἀντ᾽ ἐχείνου παραδώσει, προεχαλέσατό τινὰ
τῶν γνωρίμων ὃ Φιντίας, Δάμωνα ὄνομα Πυϑαγόρειον φιλόσοφον, ὃς οὐδὲ
διστάσας ἔγγυος εὐϑὺς ἐγενήϑη τοῦ ϑανάτου. τινὲς μὲν οὐν ἐπήινουν τὴν
ὑπερβολὴν τῆς πρὸς τοὺς φίλους εὐνοίας, τινὲς δὲ τοῦ ἐγγύου προπέτειαν καὶ
μανίαν κατεγίνωσχον. πρὸς δὲ τὴν τεταγμένην ὥραν ἅπας ὃ δῆμος συνέδραμεν
χαραδοχῶν, εἰ φυλάξει τὴν πίστιν ὃ χαταστήσας. ἤδη δὲ τῆς ὥρας συγχλειούσης
πάντες μὲν ἀπεγίνωσκον, ὃ δὲ Φιντίας ἀνελπίστως ἐπὶ τῆς ἐσχάτης τοῦ χρόνου
ῥοπῆς ὁρομαῖος ἦλϑε τοῦ Δάμωνος ἀπαγομένου πρὸς την ἀνάγχην. ϑαυμαστῆς
δὲ τῆς φιλίας φανείσης ἅπασιν, ἀπέλυσεν ὃ Διονύσιος τῆς τιμωρίας τὸν ἐγκα-
λούμενον χαὶ παρεχάλεσε τοὺς avdons τρίτον ξαυτὸν εἰς τὴν φιλίαν προσ-
λαβέσϑαι.

45. SIMÖS. MYONIDES. EYPHRANOR.

1. Iamgr. V.P. 267 [p. 191, 8N.] Ποσειδωνιᾶται ᾿Αϑάμας, Σῖμος.

2. PorPHYR. V.P.3 [vgl. oben 5. 27) Δοῦρις δ᾽ ὃ Σάμιος ἐν δευτέρωι
τῶν Ὥρων [FHG. II 482 fr. 56] παῖδά τ᾽ αὐτοῦ [des Pythagoras] ἀναγράφει
᾿Αρίμνηστον καὶ διδάσχαλόν φησι γενέσϑαι Δημοκρίτου" τὸν δ᾽ ᾿Αρίμνηστον
κατελϑόντ᾽ ἀπὸ τῆς φυγῆς χαλχοῦν ἀνάϑημα τῶι ἱερῶι τῆς Ἥρας ἀναϑεῖναι
τὴν διάμετρον ἔχον ἐγγὺς δύο πήχεων οὗ ἐπίγραμμα nv ἐγγεγραμμένον τόδε"

Πυϑαγόρεω φίλος υἱὸς ᾿Αρίμνηστός μ᾽ ἀνέϑηχε
πολλὰς ἐξευρὼν εἰνὶ λόγοις σοφίας"
τοῦτο δ᾽ ἀνελόντα [τούτων μίαν ἀφελόντα 7] Σῖμον τὸν Δρμονικὸν καὶ τὸν
χαγνόνα σφετερισάμενον ἐξενεγχεῖν ὡς ἴδιον εἶναι μὲν οὖν ἑπτὰ τὰς ἀναγε-
γραμμένας σοφίας, διὰ δὲ τὴν μίαν, ἣν Σῖμος ὑφείλετο, συναφανισϑῆναι zul
τὰς ἄλλας τὰς ἐν τῶι ἀναϑήματι γεγραμμένας. Fälschung, aus der Rivalität
der Pythagoreer d. IV. Jahrh. zu erklären wie das von Hippasos n. 4 (8. oben
S. 34) Berichtete. Unter den 7 σοφίαι sind vermutlich 7 Proportionen (μεσό-
Tyteg) zu verstehen vgl. Iambl. in Nic. S. 116,1 εἴρηται καὶ περὶ τῶν ἑξῆς ταῖς

OT

10

20

25

30

90

40

278 43. SIMOS. 44. LYKON. 45. PYTHAGOREISCHE SCHULE.

πρώταις τριῶν μεσοτήτων, αἷς χαὶ οἱ ἀπὸ Πλάτωνος μέχρις ᾿ρατοσϑένους
ἐχρήσαντο, ἄρξαντος ὡς ἔφαμεν τῆς εὑρέσεως αὐτῶν ᾿Αρχύτα (fr. 2] καὶ Ἱππάσου
[5. 8. 86 η. 15] τῶν μαϑηματιχῶν. τὰς δ᾽ ὑπὸ τῶν. μετὰ ταῦτα νεωτέρων περί
τε Μυωνίδην χαὶ Εὐφράνορα τοὺς Πυϑαγορικχούς προσφιλοτεχνη-
ϑείσας τέσσαρας [also die 7. 8. 9. 10] οὔτε παραλείπειν ἄξιον χτλ. Die zunächst
neu hinzugefügte siebente wäre also die des Simos, deren Erfindung ihm von
neidischen Zunftgenossen abgesprochen und durch das wirklich oder nur littera-
risch gefälschte Anathem des erfundenen Pythagorassohnes böswillig abge-
stritten werden sollte. Wie weit Duris selbst an der Fälschung beteiligt ist,
kann fraglich erscheinen. Doch sind seine Spuren auf diesem Gebiete bedenklich
[s. S. 231, 22ff.]. Mit dem Kanon ist vielleicht zu vergleichen Eratosth. in Hei-
berg’s Archimed. III 112, 18. Über Euphranor 5. $. 244, 19. 274, 11.

4. LYKON (LYKOS).

1. Iamgr. V. P. 267 p. 190, 4 “ύχων u.d. Ταραντῖνοι; Droc.V 69 γεγόνασι
δὲ καὶ ἄλλοι Avzwves' πρῶτος Πυϑαγορικχός.

2. Arnen. II 69E “ύχος δ᾽ ὃ Πυϑαγόρειος τὴν ἐχ(λύυουσαν) γενέσεώς
φησι ϑρίδαχα πλατύφυλλον τετανὴν ἄχαυλον ὑπὸ μὲν τῶν Πυϑαγορείων
λέγεσϑαι εὐνοῦχον [εὐνούχειον Plin. XIX 127], ὑπὸ δὲ τῶν γυναικῶν ἀστύτιδα"
διουρητιχοὺς γὰρ παρασχευαζει zul ἐχλύτους πρὸς τὰ ἀφροδίσια" ἔστι δὲ χρα-
τίστη ἐσϑίεσϑαι.

8. — Χ 418E xal Πυϑαγόρας δ᾽ ὃ Σάμιος μετρίαι τροφῆι ἐχρῆτο, ὡς
ἱστορεῖ Μύχων ὃ Ἰασεὺς ἐν τῶι Περὶ Πυϑαγορείου (βίου).

4. Arıstocr. Ὁ. Eus. P. E.XV 2,7 πάντα d’ ὑπερπαίει μωρίαι τὰ ὑπὸ
“ύχωνος εἰρημένα τοῦ λέγοντος εἶναι Πυϑαγορικὸν ξαυτόν. φησὶ γὰρ ϑύειν
᾿Αριστοτέλη ϑυσίαν τετελευτηχυίαι τῆι γυναιχὶ τοιαύτην, ὁποίαν ᾿Αϑηναῖοι τῆι
Δήμητρι, καὶ ἐν ἐλαίωι ϑερμῶι λουόμενον τοῦτο δὴ πιπράσχειν" ἡνίχα δὲ εἰς
Χαλκίδα ἀπήιει τοὺς τελώνας εὑρεῖν ἐν τῶι πλοίωι λοπάδια χαλχᾶ τέτταρα
καὶ ἑβδομήκοντα.

45. PYTHAGOREISCHE SCHULE.
A. KATALOG DES IAMBLICHOS.

Iamgr. V. P. 267 τῶν δὲ συμπάντων Πυϑαγορείων τοὺς μὲν ἀγνῶτας τε
καὶ ἀνωνύμους τινὰς πολλοὺς εἰχὸς γενονέναι, τῶν δὲ γνωριζομένων ἐστὶ τάδε
τὰ ὀνόματα. Κροτωνιᾶται Ἱππόστρατος Avuas, Αἴγων, Αἵμων, Σύλλος,
Κλεοσϑένης, ᾿Αγέλας, Ἐπίσυλος, Φυχιάδας, Ἔχφαντος 7 5. 1 0]Σ Τίμαιος
Is. 8. 275,1], Βοῦϑος [Ξοῦϑος ἵ 5. 229, 6], Ἔρατος, Ἰταναῖος, Ῥόδιππος, Βρύας,
Ἔνανδρος [sic], Ηυλλίας, ᾿Αντιμέδων, Aytag, “εόύφρων [sic], ’AyvAos, Ὄνατος,
Ἱπποσϑένης, Κλεόφρων, ᾿Αλχμαίων [s. 8. 108], Δαμοκλῆς, Μίλων [s. S. 29 n. 18;
S.37n.1], Μένων. Μεταποντῖνοι Βροντῖνος [8.88.1], Παρμίσκος [S.38n.10],
Ὀρεστάδας [ebenda], “έων, Φαμάρμενος, Αἰνέας, Χιλᾶς, Μελησίας, ᾿Αριστέας,
“αφάων, Evavdoog, ᾿Αγησίδαμος, Ξενοχαδης, Εὐρύφημος, ᾿ἀριστομέγνης, ᾿4γή-
σαρχος; ᾿Δλχίας, Ξενοφάντης, Θράσεος [sie], Evevrog [s. S. 259, 25], Ἐπίφρων,
Εἰρίσκος, Μεγιστίας, Aswxvdng, Θρασυμήδης, Εὔφημος. Προχλῆς, ᾿Αντιμένης,

10

20

25

30

45

A. KATALOG DES IAMBLICHOS. B. ANONYME PYTHAGOREER. 279

«Ἱάχριτος, Jauorayng, Πύρρων, Ῥηξίβιος, ᾿Αλώπεχος, ᾿Αστύλος, Δακίδας, ᾿Αλίο-
χος, “αχράτης, Γλυχῖνος. ᾿Ἀχραγαντῖνος Ἐμπεδοκλῆς IS. 155]. Ἐλεά-
της Παρμενίδης IS. 1081. Ταραντῖνοι Φιλόλαος [S. 248], Εὐρυτος [S. 259],
᾿Αρχύτας [S. 261], Θεόδωρος [s. Z.29], Ἀρίστιππος, “ύχων, Ἑστιαῖος, Πολέμαρχος,
᾿Ἀστέας, Κανίας, Κλέων, Εὐρυμέδων, ᾿Αρχέας, Κλειναγόρας, Ἄρχιππος [S. 260],
Ζώπυρος, Εὔϑυνος, Δικαίαρχος, Φιλωνίδης, Φροντίδας, Aöoıc [S. 260], “υσί-
βιος, Δεινοχράτης, Ἐχεχράτης IS. Z. 26], Παχτίων, ᾿Αχουσιλάδας, Txxog[S.107n.15],
Πεισιχράτης, Κλεάρατος, Asovrevg, Φρύνιχος, Σμιχίας, ᾿ἀριστοκλείδας, Κλει-
viag [S. 276,32], Αβροτέλης, Πισίρροδος, Βρύας, 'E)avdoog, ᾿Αρχέμαχος, Μιμνόμα-
χος, ᾿Αχμονίδας, Δικᾶς, Καροφαντίδας [sie]. Συβαρῖται Μέτωπος, Ἵππασος
[8.. 34], Πρόξενος, Εὐάνωρ, Asava&, Μενέστωρ [S. 228], Διοκλῆς, Ἔμπεδος, Τι-
μάσιος, Πτολεμαῖος, Ἔνδιος, Τυρσηνός. Καρχηδόνιοι Μιλτιάδης, Ἄνϑην,

Ὁδίος, “εόχριτος. Πάριοι Αἰήτιος, Φαινεχλῆς, Δεξίϑεος, ᾿Αλκίμαχος, Δεί-

γαρχος, Μέτων, Τίμαιος [S. 275,1 gehört in Z. 15], Τιμησιάναξ, Εὐμοιρος, Θυ-
μαρίδας. “Μοκροὶ Γύττιος [sie], Ξένων [vgl. S. 161. n. 3, 37], Φιλόδαμος,
Εὐέτης, Εὔδικος, Σϑενωνίδας, Σωσίστρατος, Εὐθϑύνους, Ζάλευχος, Τιμάρης.
Ποσειδωνιᾶται ᾿Αϑάμας, Σῖμος, Πρόξενος, Κράνοος, Muns, Βαϑύλαος,
Φαίδων. “Μευκανοὲ Ὄχχελος [sie, vgl. Ζ. 35] χαὲ Ὄχχιλος [sic] ἀδελφοί,
Ὀρέσανδρος, Κέραμβος, Δαρδανεύς, αλίων. Ἀργεῖοι Ἱππομέδων, Τιμο-
σϑένης, Εὐέλθων, Θρασύδαμος, Κρίτων, Πολύχτωρ. “άκωνες Αὐτοχαρί-
δας, Κλεάνωρ, Εὐρυχράτη. Ὑπερβόρειος "Aßagıc. Ῥηγῖνοι ᾿Αριστεί-
dns, Δημοσϑένης, ᾿Αριστοχράτης, Φύτιος, Ἑλικάων, Μνησίβουλος, Ἱππαρχίδης,
Εὐϑοσίων [sie], Εὐθυχλῆς, Ὄψιμος [S. 216, 14]. Καλαϊς Σελινούντιος
Συραχούσιοι Δεπτίνης, Φιντίας, Δάμων [.218,12]. Σάμιοι Μέλισσος [. 140],
“άχων, "Apyınnos, Γλώριππος, Ἕλωρις, Ἵππων [ϑ3. 232,22]. Καυλωνιᾶται
Καλλίβροτος, Δίχων, Νάστας, δρύμων, Zevrac. Φλιάσιοι Διοχλῆς, Ἐχε-
χράτης [8.276,18], Πολύμναστος, Φαντων [8.276,19]. Σιχυώνιοι Πολιάδης,
“ἤμων, Στράτιος, Σωσϑένης. Κυρηναῖοι Πρῶρος [S. 276, 29],. Μελάνιπ-
πος, ᾿Αριστάγγελος, Θεόδωρος [S. 242. Κυζικηνοὶ Πυϑόδωρος, Ἱπποσϑένης,
Βούϑηρος, Ξενόφιλος [8. 210,1. Καταναῖοι Χαρώνδας, “υσιάδης. Κο-
οἰνϑιος Χρύσιππος. Τυρρηνὸς Ναυσίϑοος. ᾿Αϑηναῖος Νεόχριτος.
Ποντιχὸς Avoauvoc. Οἱ πάντες cm.

Πυϑαγορίδες δὲ γυναῖχες αἱ ἐπιφανέσταται Τιμύχα γυνὴ 7 υλλία τοῦ
Κροτωνιάτου, Φίλτυς ϑυγάτηρ Θεόφριος τοῦ Κροτωνιάτου, Βυνδαχοὺ ἀδελφὴ
Ὀχχέλω zul ᾿Εχχέλω τῶν Asvzavov, Χειλωνὶς ϑυγάτηρ “Χείλωνος l. Χιλωνὶς
ὃ. Χίλωνος] τοῦ «ακεδαιμονίου, Κρατησίχλεια Μάκαινα γυνὴ Κλεάνορος τοῦ
“ακχεδαιμονίου, Θεανὼ γυνὴ τοῦ Meranovrivov Βροτίνου [S. 33], υϊα γυνὴ
Μίλωνος τοῦ Κροτωνιάτου, “ασϑένεια ᾿Αρχάδισσα, “Αβροτέλεια “Αβροτέλους
ϑυγάτηρ τοῦ Ταραντίνου, ᾿Βχεκράτεια Φλιασία, Τυρσηνὶς Συβαρῖτις, Πισιρρόδη
Ταραντίς, Νισϑεάδουσα [sic] Auzaıvae, Βοιὼ Ἀργεία, : Βαβέλυχα Ἀργεία, Kıs-
αἰχμα ἀδελφὴ Αὐτοχαρίδα τοῦ “άκχωνος" αἱ πᾶσαι ı& [ἐς 1]

B. ANONYME PYTHAGOREER

NACH ALTPERIPATHETISCHER ÜBERLIEFERUNG.
1. Proc. in Euclid. S. 64,18 Friedl. (aus Eudems Τεωμετρικὴ | ἱστορία {r. 84)
παρ᾽ Αἰγυπτίοις μὲν εὑρῆσϑαι πρῶτον ἡ γεωμετρία παρὰ τῶν πολλῶν ἱστό-
ρήηται ἐκ τῆς τῶν χωρίων ἀναμετρήσεως λαβοῦσα τὴν γένεσιν. ἀναγχαία γὰρ

10

20

25

30

35

40

280 45. PYTHAGOREISCHE SCHULE

ἦν ἐχείνοις αὕτη διὰ τὴν ἄνοδον τοῦ Νείλου τοὺς προσήχοντας ὅρους ἑκάστοις
ἀφανίζοντος .... ὥσπερ οὖν παρὰ τοῖς Φοίνιξιν διὰ τὰς ἐμπορίας χαὶ τὰ
συναλλάγματα, τὴν ἀρχὴν ἔλαβεν ἡ τῶν ἀριϑμῶν ἀκριβὴς γνῶσις, οὕτω dn zul
παρ᾽ Αἰγυπτίοις ἡ n γεωμετρία διὰ τὴν εἰρημένην αἰτίαν εὕρηται. Θαλῆς
δὲ πρῶτος εἰς Αἴγυπτον ἐλϑὼν μετήγαγεν εἰς τὴν “Ἑλλάδα τὴν ϑεωρίαν ταύτην
καὶ πολλὰ μὲν αὐτὸς εὗρεν, πολλῶν δὲ τὰς ἀρχὰς τοῖς μετ᾽ αὐτὸν ὑφηγήσατο,
τοῖς μὲν χαϑολιχώτερον ἐπιβάλλων, τοῖς δὲ αἰσϑητιχώτερον. μετὰ δὲ τοῦτον
Μάμερκος [vgl. Suid. Στησίχορος, Diog. vu, Plut. Num. 8, Fest. 23, 18
Müll.) © Στησιχόρου τοῦ ποιητοῦ ἀδελφὸς ὡς ἐφαψάμενος τῆς περὲ γεωμε-
τρίαν σπουδῆς μνημονεύεται, καὶ Ἱππίας ὁ Ἠλεῖος ἱ ἱστόρησεν ὡς ἐπὶ γεωμετρίαι
δόξαν αὐτοῦ λαβόντος. ἐπὶ δὲ τούτοις Πυϑαγόρας τὴν περὶ αὐτὴν φιλο-
σοφίαν εἰς σχῆμα παιδείας ἐλευϑέρου μετέστησεν, ἄνωϑεν τὰς ἀρχὰς αὐτῆς
ἐπισχοπούμενος χαὶ ἀΐλως χαὶ νοερῶς τὰ ϑεωρήματα διερευνώμενος, ὃς δὴ
καὶ τὴν τῶν ἀνὰ λόγον πραγματείαν χαὶ τὴν τῶν χοσμικῶν σχημάτων σύστασιν

ἀνεῦρεν. μετὰ ὁὲ τοῦτον Ἀναξαγόρας ὃ Κλαζομένιος πολλῶν ἐφήψατο
τῶν χατὰ γεωμετρίαν χαὶ Otvonlöng ὃ Χῖος ὀλίγωι γεώτερος ὧν ναξα-
γόρου [8. oben S. 239, 16] . ἐφ᾽ οἷς Ἱπποχράτης ὃ Ατος ὃ τὸν τοῦ

μηνίσχου τετραγωνισμὸν oe [S. 241, 2], χαὶ Θεόδωρος ὃ Κυρηναῖος
[S. 242, 81] ἐγένοντο περὲ γεωμετρίαν de πρῶτος γὰρ ὃ Ἱπποχράτης
τῶν μνημονευομένων χαὶ Στοιχεῖα συνέγραψεν.

Πλάτων ὁ᾽ ἐπὶ τούτοις γενόμενος ... ἐν δὲ τούτωι τῶι χρόνωι χαὶ
“Μεωδάμας ὃ Θάσιος ἦν χαὶ ᾿Αρχύτας ὃ Ταραντῖνος [S. 261,1] zul Θεαί-
τητος ὁ ᾿Αϑηναῖος, παρ᾽ ὧν ἐπηυξήϑη τὰ ϑεωρήματα χαὶ προῆλϑεν εἰς ἐπι-
στημονικωτέραν σύστασιν.

2. Stop. I pr. 6 [p. 20, 1W.] &x τῶν ᾿Αριστοξένου Περὶ ἀριϑμητιχῆς [FHG II
289, fr. 81]. τὴν δὲ περὲ τοὺς ἀριϑμοὺς πραγματείαν μάλιστα πάντων τιμῆσαι
doxst Πυϑαγόρας καὶ προαγαγεῖν εἰς το πρόσϑεν ἀπαγαγὼν ἀπὸ τῆς τῶν
ἐμπόρων χρείας, πάντα τὰ πράγματα ἀπεικάζων τοῖς ἀριϑμοῖς. Ta τε γὰρ
ἄλλα ἀριϑμὸς ἔχει χαὶ λόγος ἐστὶ πάντων τῶν ἀριϑμῶν πρὸς ἀλλήλους. (zal
ἄλλοι μὲν ἀλλων), Αἰγύπτιοι δὲ Ἑρμοῦ φασιν εὕρημα, ὃν καλοῦσι Θώϑ' οἱ δὲ
ἐχ τῶν ϑείων περιφορῶν ἐπινοηϑῆναι [Philippos Epin. 9718 0]. μονὰς μὲν οὖν
ἐστιν ἀρχὴ ἀριϑμοῦ, ἀριϑμὸς δὲ τὸ ἐκ τῶν μονάδων πλῆϑος συγχείμενον.
τῶν δὲ ἀριϑμῶν ἄρτιοι μέν εἰσιν οἱ εἰς ἴσα διαιρούμενοι, περισσοὶ δὲ οἱ εἰς
ἄνισα καὶ μέσον ἔχοντες. οὕτως ἐν περισσαῖς ἡμέραις αἱ χρίσεις τῶν νοση-
μάτων γίνεσϑαι δοκοῦσι καὶ αἵ μεταβολαί, ὅτι ὃ περιττὸς καὶ ἀρχὴν καὶ
τελευτὴν χαὶ μέσον ἔχει, ἀρχῆς χαὶ axung καὶ παραχμῆς ἐχόμεναι.

3. Dıovor. exe. X 6,4 ὅτι Καλλίμαχος (fr. 885 Schn. vgl. oben 8.4, 8]
εἶπε περὶ Πυϑαγόρου, διότι τῶν ἔν γεωμετρίαι προβλημάτων τὰ μὲν εὗρε τὰ
δὲ ἐχ τῆς Αἰγύπτου πρῶτος εἰς τοὺς Ἕλληνας ἤνεγχεν, ἐν οἷς λέγει ὅτι

ἐξεῦρε Φρὺξ Εὔφορβος, ὅστις ἀνϑρώποις
τρίγωνα τε σχάληνα καὶ χύχλων Ente

{ ἔδειξεν μήχη {(κη)δίδαξε νηστεύειν

τῶν ἐμπνεόντων᾽ οἱ δ᾽ ἄρ᾽ οὐχ ὑπήχουσαν
πᾶντες.

4. ARIST. Metaph. A 5. 9855 23 ἐν δὲ τούτοις χαὶ πρὸ τούτων [Leukippos
und Demokritos] οἱ χαλούμενοι Πυϑαγόρειοι τῶν μαϑημάτων ἁψάμενοι πρῶ-
τοι ταῦτα προήγαγον; χαὶ ἐντραφέντες ἐν αὐτοῖς τὰς τούτων ἀρχὰς τῶν
ὄντων ἀρχὰς ὠιήϑησαν εἶναι πάντων. ἐπεὶ δὲ τούτων οἱ αριϑμοὶ φύσει πρῶτοι,

10

15

20

30

B. 1-5. LEHRE ANONYMER PYTHAGOREER, 281

ἐν δὲ τοῖς ἀριϑμοῖς ἐδόχουν ϑεωρεῖν ὁμοιώματα πολλὰ τοῖς οὖσι καὶ γιγνο-
μένοις, μᾶλλον ἢ ἐν πυρὶ γαὶ γῆι καὶ ὕδατι, ὅτι τὸ μὲν τοιονόὶ τῶν ἀριϑμῶν
πάϑος δικαιοσύνη, τὸ δὲ τοιονδὶ ψυχὴ καὶ γοῦς, ἕτερον δὲ χαιρὸς καὶ τῶν
ἄλλων ὡς εἰπεῖν ἕχαστον ὁμοίως, ἔτι δὲ τῶν ἁρμονιῶν ἐν ἀριϑμοῖς ὁρῶντες
τὰ πάϑη xzal τοὺς λόγους, ἐπειδὴ τὰ μὲν ἄλλα τοῖς ἀριϑμοῖς ἐφαίνετο τὴν
φύσιν ἀφωμοιῶσϑαι πᾶσαν, οἱ δ᾽ ἀριϑμοὶ πάσης τῆς φύσεως πρῶτοι, τὰ τῶν
ἀριϑμῶν στοιχεῖα τῶν ὄντων στοιχεῖα πάντων ὑπέλαβον εἶναι, καὶ τὸν ὅλον
οὐρανὸν ἁρμονίαν εἶναι καὶ ἀριϑμόν" χαὶ ὅσα εἶχον ὁμολογούμενα δεικνύναι
ἔν τε τοῖς ἀριϑμοῖς χαὶ τοῖς ἁρμονίαις πρὸς τὰ τοῦ οὐρανοῦ πάϑη καὶ μέρη
χαὶ πρὸς τὴν ὅλην διαχόσμησιν, ταῦτα συνάγοντες ἐφήρμοττον. | κἂν εἴ τί
που διέλειπε, προσεγλίχοντο τοῦ συνειρομένην πᾶσαν αὐτοῖς εἶναι τὴν πρα-
γματείαν. λέγω δ᾽ οἷον, ἐπειδὴ τέλειον ἢ δεκὰς εἶναι δοκεῖ zul πᾶσαν περι-
ειληφέναι τὴν τῶν ἀριϑμῶν φύσιν, χαὶ τὰ φερόμενα χατὰ τὸν οὐρανὸν δέχα
μὲν εἶναί φασιν, ὄντων δὲ ἐννέα μόνον τῶν φανερῶν διὰ τοῦτο δεχάτην τὴν
ἀντίχϑονα ποιοῦσιν. διώρισται δὲ περὲ τούτων ἐν ἑτέροις ἡμῖν ἀχριβέστερον.
Arzx.z.d.St. S.41,1 λέγει δὲ περὶ τούτων χαὶ ἐν τοῖς Περὶ οὐρανοῦ [8.8.288,25]
χαὶ ἐν ταῖς τῶν Πυϑαγοριχῶν dogaıs ἀχριβέστερον. 75, 15 τῆς δὲ τάξεως
τῆς ἐν τῶι οὐρανῶι, ἣν ἐποιοῦντο τῶν ἀριϑμῶν οἱ Πυϑαγόρειοι, μνημονεύει
ἐν τῶι δευτέρωι Περὶ τῆς Πυϑαγοριχῶν δόξης. [Arısr.] M. Mor. A 1. 11822 11
πρῶτος μὲν οὖν ἐνεχείρησε Πυϑαγόρας περὶ ἀρετῆς εἰπεῖν, οὐχ ὀρϑῶς δέ"
τὰς γὰρ ἀρετὰς εἰς τοὺς ἀριϑμοὺς ἀνάγων οὐκ οἰχείαν τῶν ἀρετῶν τὴν
ϑεωρίαν ἐποιεῖτο" οὐ γάρ ἐστιν ἡ δικαιοσύνη ἀριϑμὸς ἰσάκις ἴσος. Ar. Metaph.
M 3. 10718Ρ 21 οἱ δὲ Πυϑαγόρειοι πρότερον περί τινων ὀλίγων, ὧν τοὺς λόγους
εἰς τοὺς ἀριϑμοὺς ἀνῆπτον, οἷον τί ἐστι καιρὸς ἢ τὸ δίχαιον ἢ γάμος, ἐχεῖνος
[Demokrit] δ᾽ εὐλόγως ἐζήτει τὸ τί ἐστιν. Eth. Nic. E 8. 1182Ρ 21 δοχεῖ δέ τισι
χαὶ τὸ ἀντιπεπονϑὸς εἶναι ἁπλῶς δίχαιον, ὥσπερ οἱ Πυϑαγόρειοι ἔφασαν"
ὡρίζοντο γὰρ ἁπλῶς τὸ δίχαιον τὸ ἀντιπεπονϑὸς ἄλλωι.

5. --- -- 986 215 [vgl. Philolaos fr. 5 5. 251,1] φαίνονται δὴ καὶ οὗτοι τὸν
ἀριϑμὸν νομίζοντες ἀρχὴν εἶναι χαὶ ὡς ὕλην τοῖς οὖσι καὶ ὡς πάϑη τε χαὶ
ἕξεις, τοῦ δὲ ἀριϑμοῦ στοιχεῖα τό τε ἄρτιον χαὶ τὸ περιττόν, τούτων δὲ τὸ
μὲν ἄπειρον, τὸ δὲ πεπερασμένον, τὸ δ᾽ ἕν ἐξ ἀμφοτέρων εἶναι τούτων (zul
γὰρ ἄρτιον εἶναι χαὶ περιττόν), τὸν δ᾽ ἀριϑμὸν ἐχ τοῦ ἕνός, ἀριϑμοὺς δέ,
χαϑάπερ εἴρηται, τὸν ὅλον οὐρανόν.

ἕτεροι ὁὲ τῶν αὐτῶν τούτων τὰς ἀρχὰς δέχα λέγουσιν εἶναι τὰς χατὰ
συστοιχίαν λεγομένας"
πέρας χαὶ ἄπειρον
περιττὸν καὶ ἄρτιον
Ev zul πλῆϑος
δεξιὸν zul ἀριστερόν
ἄρρεν καὶ ϑῆλυ
ἠρεμοῦν καὶ χινούμενον
εὐθὺ χαὶ χαμπύλον
φῶς καὶ σχότος
ἀγαϑὸν χαὶ χαχόν
τετράγωνον. χαὶ ETEOOUNKES.
ὅνπερ τρόπον ἔοικε χαὶ Akzualov ὃ Κροτωνιάτης [s. S. 103, 19] ὑπολαβεῖν χαὶ
ἤτοι οὗτος παρ᾽ ἐχείνων ἢ ἐχεῖνοι παρὰ τούτου παρέλαβον τὸν λόγον τοῦτον᾽
χαὶ γὰρ ἐγένετο τὴν ἡλικίαν ᾿Αλχμαίων (vEog) ἐπὶ γέροντι Πυϑαγόραι, ἀπε-

or

10

15

20

25

30

40

45

282 45. PYTHAGOREISCHE SCHULE

φήνατο ds παραπλησίως τούτοις. φησὶ γὰρ εἶναι δύο τὰ πολλὰ τῶν άνϑρω-
πίνων, λέγων τὰς ἐναντιότητας οὐχ ὥσπερ οὗτοι διωρισμένας ἀλλὰ τὰς τυχούσας,
οἷον λευχὸν μέλαν, γλυχὺ πιχρὸν, ἀγαϑὸν χαχόν, μέγα μιχρόν. οὗτος μὲν
οὖν ἀδιορίστως “ἀπέρριψε περὶ τῶν λοιπῶν, οἱ δὲ Πυϑαγόρειοι χαὶ πόσαι καὶ
τίνες αἵ ἐναντιώσεις ἀπεφήναντο. παρὰ μὲν οὖν τούτων ἀμφοῖν τοσοῦτον ἔστι
λαβεῖν, ὅτι τἀναντία ἀρχαὶ τῶν ὄντων" τὸ δὲ ὅσαι παρὰ τῶν ἑτέρων, καὶ
τίνες αὗταί εἰσιν. πῶς μέντοι πρὸς τὰς εἰρημένας αἰτίας ἐνδέχεται συναγαγεῖν,
σαφῶς μὲν οὐ διήρϑρωται παρ᾽ ἐκείνων, ἐοίχασι δ᾽ ὡς ἐν ὕλης εἶδει τὰ στοι-
χεῖα τάττειν᾽ ἐκ τούτων γὰρ ὡς ἐνυπαρχόντων συνεστάναι zul πεπλάσϑαι
φασὶ τὴν οὐσίαν.

τῶν μὲν οὖν παλαιῶν καὶ πλείω λεγόντων τὰ στοιχεῖα τῆς φύσεως ἐκ
τούτων ἱχανόν ἐστι ϑεωρῆσαι τὴν διάνοιαν" εἰσὲ δέ τινες οἱ περὶ τοῦ παντὸς
ὡς ἂν μιᾶς οὔσης φύσεως ἀπεφήναντο, τρόπον δὲ οὐ τὸν αὐτὸν πᾶντες οὔτε
τοῦ καλῶς οὔτε τοῦ χατὰ τὴν φύσιν. εἰς μὲν οὖν τὴν γῦν σχέψιν τῶν αἰτίων
οὐδαμῶς συναρμόττει περὶ αὐτῶν ὃ λόγος" οὐ γὰρ ὥσπερ ἔνιοι τῶν PER“
λόγων ἕν ὑποϑέμενοι τὸ ὃν ὅμως γεννῶσιν ὡς ἐξ ὕλης τοῦ ἑνός, αλλ᾽ ἕτερον
τρόπον οὗτοι λέγουσιν" ἐχεῖνοι μὲν γὰρ προστιϑέασι κίνησιν, γεννῶντές γε τὸ
πᾶν, οὗτοι δὲ ἀχίνητον εἶναί φασιν.

6. — Eth. Nie. A 4. 10965 5 πιϑανώτερον δ᾽ ἐοίχασιν οἱ Πυϑαγόρειοι
λέγειν περὶ αὐτοῦ, τιϑέντες ἐν τῆι τῶν ἀγαϑῶν ovoroıylaı τὸ ἕν.

7. --- Eth. Nie. B 5. 1106 29 τὸ γὰρ xaxov τοῦ ἀπείρου, ὡς οἱ Πυϑα-
γόρειοι εἴχαζον, τὸ δ᾽ ἀγαϑὸν τοῦ πεπερασμένου.

8. — Metaphys. A 5. 98729 μέχρι μὲν οὖν τῶν Ἰταλικῶν zul χωρὶς ἐχείνων
μορυχώτερον. [so antike Hd». bei Alex. vgl. Sophron 74 Kaib.] εἰρήκασιν οἱ
ἄλλοι weg! αὐτῶν, πλήν, ὥσπερ εἴπομεν; δυοῖν αἰτίαιν τυγχάνουσι κεχρημένοι;
χαὶ τούτων τὴν ἑτέραν οἱ μὲν μίαν, οἵ δὲ δύο ποιοῦσι, τὴν ὅϑεν ἡ ῆ κίνησις"
οἱ δὲ Πυϑαγόρειοι δύο μὲν τὰς ἀρχὰς κατὰ τὸν αὐτὸν εἰρήχασι τρόπον, το-
σοῦτον δὲ προσεπέϑεσαν, ὃ καὶ ἰδιὸν ἐστιν αὐτῶν, ὅτι τὸ πεπερασμένον zul
τὸ ἄπειρον καὶ τὸ ἕν οὐχ ἑτέρας τινὰς ὠιήϑησαν εἶναι φύσεις, οἷον πῦρ ἢ γῆν
n τι τοιοῦτον ἕτερον, ἀλλ᾽ αὐτὸ τὸ ἄπειρον καὶ αὐτὸ τὸ ἕν οὐσίαν εἶναι τού-
των ὧν κατηγοροῦνται" διὸ zul ἀριϑμὸν εἶναι τὴν οὐσίαν ἁπάντων. περί τε
τούτων οὖν τοῦτον ἀπεφήναντο τὸν τρόπον, χαὶ περὶ τοῦ τί ἐστιν ἤρξαντο
μὲν λέγειν χαὶ δρίξεσϑαι, λίαν δ᾽ ἁπλῶς ἐπραγματεύϑησαν. ὡρίξοντό τε γαρ
ἐπιπολαίως, καὶ wı πρώτωι ὑπάρξειεν ὃ λεχϑεὶς ὅρος, τοῦτ᾽ εἶναι τὴν οὐσίαν
τοῦ πράγματος ἐνόμιζον, ὥσπερ εἴ τις οἴοιτο ταὐτὸν εἶναι διπλάσιον χαὶ τὴν
δυάδα, διότι πρῶτον ὕπάρχει τοῖς δυσὲ τὸ διπλάσιον. ἀλλ᾽ οὐ ταὐτὸν ἔστιν
ἴσως τὸ εἶναι διπλασίωι χαὶ δυάδι. εἰ δὲ μή, πολλὰ τὸ ἕν ἔσται, ὃ χἀχείνοις
συνέβαινεν. Vgl. Β ὅ. 100228.

9, MB: 1080616 χαὲ οἱ Πυϑαγόθειοι δ᾽ ἕνα, τὸν μαϑηματιχόν [näml.
ἀριϑμόν], πλὴν οὐ κεχωρισμένον ἀλλ᾽ ἐκ τούτου τὰς αἰσϑητὰς οὐσίας συνε-
στάναι φασίν. τὸν γὰρ ὅλον οὐρανὸν κατασχευάζουσιν ἐξ αἀφιϑμῶν πλὴν οὐ
μοναδικῶν, ἀλλὰ τὰς μονάδας ὑπολαμβάνουσιν ἔχειν μέγεϑος" ὅπως de τὸ
πρῶτον ἕν συνέστη ἔχον μέγεϑος, ἀπορεῖν ἐοίκασιν.

10. — — 8. 108358 6 δὲ τῶν Ilvsayogsiov τρόπος τῆι μὲν ἐλάττους
ἔχει δυσχερείας τῶν πρότερον εἰρημένων, τῆι δὲ ἰδίας ἑτέρας. τὸ μὲν γὰρ
μὴ χωριστὸν ποιεῖν τὸν ἀριϑμὸν ἀφαιρεῖται. πολλὰ τῶν ἀδυνάτων τὸ δὲ τὰ
σώματα ἐξ ἀριϑμῶν εἶναι συγχείμενα, χαὶ τὸν ἀριϑμὸν τοῦτον εἶναι μαϑημα-
τικόν, ἀδύυνατὸν ἐστιν. οὔτε γὰρ ἀτομα μεγέϑη λέγειν ἀληϑές" εἰϑ᾽ ὅτι μά-

10

20

30

B. 5—15. LEHRE ANONYMER PYTHAGOREER. 283

λιστα τοῦτον ἔχει τὸν τρόπον, οὐχ αἵ γε μονάδες μέγεθος ἔχουσιν. μέγεϑος
δ᾽ ἐξ ἀδιαιρέτων συγχεῖσϑαι πῶς δυνατόν; ἀλλὰ μὴν ὃ γ᾽ ἀριϑμητικὸς ἀρι-
ϑμὸς μοναδικὸς ἔστιν. ἐχεῖνοι δὲ τὸν ἀριϑμὸν τὰ ὄντα λέγουσιν" τὰ γοῦν
ϑεωρήματα προσάπτουσι τοῖς “σώμασιν ὡς ἐξ ἐχείνων ὄντων τῶν ἀριϑμῶν.

11. — — AT. 1072530 ὅσοι δὲ ὑπολαμβάνουσιν, ὥσπερ οἱ Πυϑαγόρειοι
καὶ Σπεύσιππος, τὸ χαάλλιστον χαὶ ἄριστον μὴ ἐν ἀρχῆι εἶναι, διὰ τὸ χαὶ τῶν
φυτῶν χαὶ τῶν ζώιων τὰς ἀρχὰς αἴτια μὲν εἶναι, τὸ δὲ καλὸν καὶ τέλειον ἐν
τοῖς ἐχ τούτων, οὐχ ὀρϑῶς οἴονται.

12. --- — A 6. 987910 τὴν δὲ μέϑεξιν τούνομα μόνον μετέβαλεν [Platon].
οἵ μὲν γὰρ Πυϑαγόρειοι μιμήσει τὰ ὄντα φασὶν εἶναι τῶν ἀριϑμῶν, Πλάτων
δὲ μεϑέξει. τὴν μέντοι γε μέϑεξιν ἢ τὴν μίμησιν ἥτις ἂν εἴη τῶν εἰδῶν, ἀφεῖ-
σαν ἐν χοινῶι ζητεῖν.

13. — — 987022 τὸ μέντοι γε ἕν οὐσίαν εἶναι, χαὶ μὴ ἕτερόν γέ τι ὃν
λέγεσϑαι ἕν, παραπλησίως τοῖς Πυϑαγορείοις ἔλεγε [Platon] χαὲὶ τὸ τοὺς aoı-
ϑμοὺς αἰτίους εἶναι τοῖς ἄλλοις τῆς οὐσίας ὡσαύτως ἐχείνοις. τὸ δὲ ἀντὲ τοῦ
ἀπείρου ὡς ἑνὸς δυάδα ποιῆσαι, τὸ δὲ ἄπειρον ἐχ μεγάλου zul μικροῦ, τοῦτ᾽
ἴδιον" καὶ ἔτι ὃ μὲν τοὺς ἀριϑμοὺς παρὰ τὰ αἰσϑητά, οἱ δ᾽ ἀριϑμοὺς εἶναί
φασιν αὐτὰ τὰ πράγματα, καὶ τὰ μαϑηματιχὰ μεταξὺ τούτων οὐ τιϑέασιν. τὸ
μὲν οὖν τὸ ἕν χαὶ τοὺς ἀριϑμοὺς παρὰ τὰ πράγματα ποιῆσαι, χαὶ μὴ ὥσπερ
οἱ Πυϑαγόρειοι, καὶ ἡ τῶν εἰδῶν εἰσαγωγὴ διὰ τὴν ἐν τοῖς λόγοις ἐγένετο
σχέψιν (οἱ γὰρ πρότεροι διαλεχτιχῆς οὐ μετεῖχον).

14. THEoPHR. metaph. 88 (S. XI227 Usener) Πλάτων ὃὲ καὶ οἱ Πυϑαγό-
08101 μαχρὰν τὴν ἀπόστασιν ἐπιζνούσαντες τῶν ἀρχῶν οἴονται τὸ &v) μιμεῖ-
σϑαί γ᾽ ἐθέλειν ἁπαντα. χαίτοι χαϑάπερ ἀντίϑεσίν τινα ποιοῦσιν τῆς ἀορί-
στου δυάδος καὶ τοῦ ἕνός, ἐν ἧε zul τὸ ἄπειρον καὶ τὸ ἄταχτον χαὶ πᾶσα ὡς
εἰπεῖν ἀμορφία χαϑ᾽ αὑτήν. ὅλως οὐχ οἷόν τε ἄνευ ταύτης τὴν τοῦ ὅλου
φύσιν [näml. εἶναι], ἀλλ᾽ οἷον ἰσομοιρεῖν ἢ καὶ ὑπερέχειν τῆς ἑτέρας ἢ καὶ τὰς
ἀρχὰς ἐναντίας. διὸ χαὶ οὐδὲ τὸν ϑεόν, ὅσοι τῶι ϑεῶι τὴν αἰτίαν ἀνάπτουσιν,
δύνασϑαι πάντ᾽ εἰς τὸ ἄριστον ἄγειν, ἀλλ᾽ εἴπερ, ἐφ᾽ ὅσον ἐνδέχεται.

15. Arrıus I 8, 8 [Ὁ. 280] Πυϑαγόρας Μνησάρχου Σάμιος πρῶτος φιλο-
σοφίαν τούτωι τῶι ῥήματι προσαγορεύσας, ἀρχὰς τοὺς ἀριϑμοὺς χαὶ τὰς συμ-
μετρίας τὰς ἐν τούτοις, ἃς καὶ ἁρμονίας χαλεῖ, τὰ δὲ ἐξ ἀμφοτέρων σύνϑετα
στοιχεῖα, καλούμενα δὲ γεωμετριχκά. πάλιν δὲ τὴν μονάδα καὶ τὴν ἀόριστον
δυάδα ἐν ταῖς ἀρχαῖς. σπεύδει δὲ αὐτῶι τῶν ἀρχῶν N μὲν ἐπὶ τὸ ποιητικὸν
αἴτιον καὶ εἰδικόν, ὅπερ ἐστὶ γοὺς ὁ ϑεός, ἡ δὲ ἐπὶ τὸ παϑητικόν τε χαὶ
ὑλικόν, ὅπερ ἐστὶν ὃ ὁρατὸς χόσμος. εἶναι δὲ τὴν φύσιν τοῦ ἀριϑμοῦ δέχα.
μεχρι γὰρ τῶν δέκα πάντες “Ἕλληνες, πάντες βάρβαροι ἀριϑμοῦσιν, ἐφ᾽ ἃ ἐλϑόντες
πάλιν ἀναποδοῦσιν [? ἀναπολοῦσι" ἐπὶ τὴν μονάδα. χαὶ τῶν δέχα πάλιν,
φησίν, ἡ δύναμίς ἐστιν ἐν τοῖς τέσσαρσι καὶ τῆι τετράδι. τὸ δὲ αἴτιον" el τις
ἀπὸ τῆς μονάδος [ἀναποδῶν] κατὰ πρόσϑεσιν τιϑείη τοὺς ἀριϑμοὺς ἄχρι τῶν
τεσσάρων προελϑὼν ἐχπληρῶώσει τὸν «τῶν) δέχα ἀριϑμόν" ἐὰν δὲ ὑπερβάληι
τις τὸν τῆς τετράδος, καὶ τῶν δέχα ὑπερεχπεσεῖται. οἷον εἴ, τις ϑείη ἕν χαὶ
δύο προσϑείη χαὶ τρία χαὶ τούτοις τέσσαρα, τὸν τῶν δέχα ἐκπληρώσει ἀριϑμόν.
ὥστε ὃ ἀριϑμὸς κατὰ μὲν μονάδα ἐν τοῖς deze, ‚zara δὲ δύναμιν ἐν τοῖς TEO-
σαρσι. διὸ καὶ ἐπεφϑέγγοντο οἱ Πυϑαγόρειοι ὡς μεγίστου ὥρχου ὄντος τῆς
τετράδος [Pyth. vers. fr. 4 Nauck (hinter Iambl. V. Ῥ. p. 229)]-

οὐ μὰ τὸν ἁμετέραι χεφαλᾶι παραδόντα τετραχτύν
παγὰν ἀενάου φύσεως δίζωμα τ᾽ ἔχουσαν.

10

15

20

25

30

40

45

284 45. PYTHAGOREISCHE SCHULE

καὶ ἢ ἡμετέρα ψυχή, φησίν, ἐκ τετράδος σύγκειται. εἶναι γὰρ νοῦν ἐπιστήμην
δόξαν αἴσϑησιν, ἐξ ὧν πᾶσα τέχνη καὶ ἐπιστήμη καὶ αὐτοὶ λογικοί ἐσμεν κτλ.
Vgl. Theo: S. 97, 14 Hill. Philolaos oben $. 245, 20.

16. [Arısr.] Probl. 15, 3. 9100 86 über die Dekas ἢ ὅτι ἐν δέχα ἀναλο-
γίαις τέτταρες χυβικοὶ ἀριϑμοὶ ἀποτελοῦνται, ἐξ ὧν φασιν ἀριϑμῶν οἱ Πυϑα-
γόρειοι τὸ πᾶν συνεστάναι.

17. Arısr. de caelo A 1. 268210 χαϑάπερ γάρ φασι zul οἱ Πυϑαγόρειοι,
TO πᾶν χαὶ τὰ πάντα τοῖς τρισὶν ὥρισται τελευτὴ γὰρ zul μέσον zul ἀρχὴ
τὸν αριϑμὸν ἔχει τὸν τοῦ παντός, ταῦτα δὲ τὸν τῆς τριάδος.

18. Eupen. fr. 83 (Porph. 2. Ptol. Harm. 1 1 p. 288,4 Wall.) ἐν τῶι πρώτωι
τῆς ᾿ριϑμητικῆς ἱστορίας λέγων περὶ τῶν Πυϑαγορείων ταυτὶ χατὰ λέξιν" ἡ ἔτι
δὲ τοὺς τῶν τριῶν συμφωνιῶν λόγους τοῦ τε διὰ τεσσάρων καὶ τοῦ διὰ πέντε
χαὶ τοῦ διὰ πασῶν ὅτι συμβέβηκεν ἐν πρώτοις ὑπάρχειν τοῖς ἐννέα" β γὰρ γ
ὃ γίγνεται ἐννέα.

19. — — (fr. fehlt bei Sp.) Procl. 5. 426, 6 Fr. (z. Eucl. [47 ἐν τοῖς ὁρ-
ϑογωνίοις τριγώνοις τὸ ἀπὸ τῆς τὴν ὀρϑὴν γωνίαν ὑποτεινούσης πλευρᾶς
τετράγωνον ἰσον ἐστὶ τοῖς ἀπὸ τῶν τὴν ὀρϑὴν γωνίαν περιεχουσῶν πλευρῶν
τετραγώνοις) τῶν μὲν ἱστορεῖν τὰ ἀρχαῖα βουλομένων ἀκούοντας τὸ ϑεώρημα
τοῦτο εἰς Πυϑαγόραν ἀναπεμπόντων ἔστιν εὑρεῖν καὶ βουϑυτεῖν λεγόντων
αὐτὸν ἐπὶ τῆι εὑρέσει.

20. --- --- fr. 89 (Procl. 8.419,15; z. Eucl. 144 παρὰ τὴν δοθεῖσαν εὐϑεῖαν τῶι
δοϑέντι τριγώνωι ἴσον NER παραβαλεῖν Ev γωνίαι, n ἐστιν ἴση
τῆι δοϑείσηι γωνίαι evgvyoauuwı) ἔστι μὲν ἀρχαῖα, φασὶν οἱ περὶ τὸν Εὐδη-
μον, καὶ τῆς τῶν Πυϑαγορείων μούσης εὑρήματα ταῦτα ἢ τε παραβολὴ τῶν
χωρίων καὶ ἡ ὑπερβολὴ χαὶ ἡ ἔλλειψις.

21. -- — fr. 88 (Prod. 5. 379, 2; zu Eucl. I 82 παντὸς τριγώνου
μιᾶς τῶν πλευρῶν προσεχβληϑείσης ἢ ἐχτὸς γωνία δυσὶ ταῖς ἐντὸς καὶ
ἀπεναντίον ἰση" ἐστί, χαὶ αἱ ἐντὸς τοῦ τριγώνου τρεῖς γωνίαι δυσὶν ὁρ-
ϑαῖς ἴσαι εἰσίν) Εὔδημος δὲ ὃ Περιπατητικὸς εἰς τοὺς Πυϑαγορείους ἄἀνα-
πέμπει τὴν τοῦδε τοῦ ϑεωρήματος εὕρεσιν, ὅτι τρίγωνον ἅπαν δυσὶν ὀρϑαῖς
ἴσας ἔχει τὰς ἐντὸς γωνίας καὶ δεικνύναι φησὶν αὐτοὺς οὕτω τὸ προκείμενον"

4 A Ε “ἔστω τρίγωνον τὸ ABT, καὶ ἤχϑω διὰ τοῦ Α τῆι ΒΓ
παράλληλος ἡ AB. ἐπεὶ οὖν παράλληλοί εἰσιν αἱ ΒΓ AE,
χαὲ αἱ ἐναλλὰξ ἴσαι εἰσίν" ἴση ἀρα ἢ μὲν ὑπὸ AAB τῆι
ὑπὸ ΑΒΓ, ἡ δὲ ὑπὸ ΕΑΓ τῆι ὑπὸ ΑΓΒ. κοινὴ προσχεί-
σϑω ἡ ΒΑΓ. αἱ ἄρα ὑπὸ 448 ΒΑΓ ΓΑΕ, τουτέστιν ai

B Γ ὑπὸ AAB ΒΑΕ, τουτέστιν αἱ δύο ὀρϑαὶ ἴσαι elol ταῖς
τοῦ ΑΒΓ τριγώνου τρισὶ γωνίαις. αἵ ἄρα τρεῖς τοῦ τριγώνου δύο ὀρϑαῖς εἰσιν ἴσαι:

22. Arısrt. Metaphys. A 8 9890 29 οἱ μὲν οὖν καλούμενοι Πυϑαγόρειοι
ταῖς μὲν ἀρχαῖς χαὲ τοῖς στοιχείοις ἐχτοπωτέροις χρῶνται τῶν φυσιολόγων
(τὸ δ᾽ αἴτιον ὅτι παρέλαβον αὐτὰς οὐχ ἐξ αἰσϑητῶν'᾽ τὰ γὰρ μαϑηματιχὰ τῶν
ὄντων ἄνευ κινήσεώς ἐστιν, ἔξω τῶν περὶ τὴν ἀστρολογίαν), διαλέγονται “μέντοι
χαὶ πραγματεύονται περὶ φύσεως πάντα" γεννῶσί τε γὰρ τὸν οὐρανόν, καὶ
περὶ τὰ τούτου μέρη χαὶ τὰ πάϑη καὶ τὰ ἔργα διατηροῦσι τὸ σιμβαῖνον. χαὶ
τὰς ἀρχὰς καὶ τὰ αἴτια εἰς ταῦτα καταναλίσκουσιν, ὡς ὁμολογοῦντες τοῖς
ἄλλοις φυσιολόγοις ὅτι τὸ γε ὃν τοῦτ᾽ ἐστὲν ὅσον αἰσϑητόν ἐστι καὶ περι-
εἰληφεν ὁ χαλούμενος οὐρανός. τὰς δ᾽ αἰτίας χαὶ τὰς ἀρχάς, ὥσπερ εἴπομεν,
ἱκανὰς λέγουσιν ἐπαναβῆναι καὶ ἐπὶ τὰ ἀνωτέρω τῶν ὄντων, χαὶ μᾶλλον ἢ

ar

10

20

25

30

45

B. 15—27. LEHRE ANONYMER PYTHAGOREER. 285

τοῖς περὶ φύσεως λόγοις ἁρμοττούσας. ἐχ τίνος μέντοι τρόπου κίνησις ἔσται
πέρατος καὶ ἀπείρου μόνον ὑποχειμένων καὶ περιττοῦ χαὶ ἀρτίου, οὐϑὲν
λέγου σιν, ἢ πῶς δυνατὸν ἄνευ κινήσεως καὶ μεταβολὴς γένεσιν εἶναι zul φϑορὰν
ἢ τὰ τῶν φερομένων ἔργα χατὰ τὸν οὐρανόν. ἔτι δὲ εἴτε δοίη τις αὐτοῖς ἐχ
τούτων εἶναι τὸ μέγεϑος εἴτε δειχϑείη τοῦτο, ὅμως τίνα τρόπον ἔσται τὰ μὲν
χοῖφα τὰ δὲ βάρος ἔχοντα τῶν σωμάτων; ἐξ ὧν γὰρ ὑποτίϑενται χαὶ λέγουσιν,
οὐϑὲν μᾶλλον περὶ τῶν μαϑηματιχῶν λέγουσι “σωμάτων ἢ περὶ τῶν αἰσϑητῶν᾽
διὸ περὶ πυρὸς ἢ γῆς ἢ τῶν ἄλλων τῶν τοιούτων σωμάτων οὐδ᾽ ὅτιοῦν εἰρή-
χασιν, ἅτε οὐϑὲν περὶ τῶν αἰσϑητῶν οἶμαι λέγοντες ἴδιον. ἔτι δὲ πῶς δεῖ
λαβεῖν αἴτια μὲν εἶναι τὰ τοῦ ἀριϑμοῦ πάϑη χαὶ τὸν ἀριϑμὸν τῶν χατὰ τὸν
οὐρανὸν ὄντων χαὶ γιγνομένων χαὶ ἐξ ἀρχῆς καὶ νῦν, ἀριϑμὸν δ᾽ ἄλλον
μηϑένα εἶναι παρὰ τὸν ἀριϑμὸν τοῦτον ἐξ οὗ “συνέστηκεν ὃ κόσμος; ὅταν
γὰρ ἐν τωιδὶ μὲν τῶι μέρει δό ξα χαὶ καιρὸς αὐτοῖς nı, μικρὸν δὲ ἄνωϑεν ἢ
χάτωϑεν ἀδικία χαὶ χρίσις ἢ μίξις, ἀπόδειξιν δὲ λέγωσιν ὅτι τούτων μὲν ἕν
ἕχαστον ἀριϑμός ἐστι, συμβαίνει δὲ κατὰ τοῦτον τὸν τόπον ἤδη πλῆϑος εἶναι
τῶν συνισταμένων μεγεϑῶν διὰ τὸ τὰ πάϑη ταῦτα ἀχολουϑεῖν τοῖς τόποις
ἑχάστοις. πότερον οὗτος ὃ αὐτός ἔστιν ἀριϑμὸς ὃ ἐν τῶι οὐρανῶι, ὃν δεῖ
λαβεῖν ὅτι τούτων ἕχαστόν ἐστιν, ἢ παρὰ τοῦτον ἄλλος; Vgl. Ν 8. 1090420.

28. — — Z2. 10280᾽15 δοχεῖ δέ τισι τὰ τοῦ σώματος πέρατα, οἷον ἐπι-
φάνεια zul γραμμὴ στιγμὴ καὶ μονᾶς, εἶναι οὐσίαι, χαὶ μᾶλλον ἢ τὸ σῶμα zul
τὸ στερεόν. ἔτι παρὰ τὰ αἰσϑητὰ οἵ μὲν οὐχ οἴονται εἶναι οὐϑὲν τοιοῦτον,
οἱ δὲ πλείω χαὶ μᾶλλον ὄντα αἰδια ὥσπερ Πλάτων τά τ᾽ εἴδη κτλ.

24, — — N 8. 1090" ὅ εἰσὶ δέ τινες οἱ ἐκ τοῦ πέρατα εἶναι καὶ ἔσχατα
τὴν στιγμὴν μὲν γραμμῆς, ταύτην δ᾽ ἐπιπέδου, τοῦτο δὲ τοῦ στερεοῦ, οἴονται
εἶναι ἀνάγχην τοιαύτας φύσεις εἶναι.

25. — — 211. 103668 ἀποροῦσί τινες ἤδη καὶ ἐπὶ τοῦ χύχλου χαὶ τοῦ
τριγώνου, ὡς οὐ προσῆχον γραμμαῖς δρίζεσϑαι καὶ τῶι συνεχεῖ, ἀλλὰ πάντα
ταῦτα ὁμοίως λέγεσϑαι ὡσανεὶ σάώρχες ἢ ὀστᾶ τοῦ ἀνθρώπου καὶ χαλχὸς χαὶ
λίϑος τοῦ ἀνδριάντος. χαὶ ἀνάγουσι πάντα εἰς τοὺς ἀριϑμούς, χαὶ γραμμῆς
τὸν λόγον τὸν τῶν δύο εἶναί φασιν.

26. — — N 8. 1091213 οἱ μὲν οὖν Πυϑαγόρειοι πότερον οὐ ποιοῦσιν ἢ
ποιοῦσι γένεσιν, οὐϑὲν δεῖ διστάζειν᾽ φανερῶς γὰρ λέγουσιν ὡς τοῦ ἑνὸς συ-
σταϑέντος, εἴτ᾽ ἐξ ἐπιπέδων εἴτ᾽ &x χροιᾶς εἴτ᾽ ἐχ σπέρματος εἴτ᾽ ἐξ ὧν ἀπο-
ροῦσιν εἰπεῖν, εὐϑὺς τὸ ἔγγιστα τοῦ ἀπείρου ὅτι εἵλχετο xal ἐπεραίνετο ὑπὸ
τοῦ πέρατος. ἀλλ᾽ ἐπειδὴ κοσμοποιοῦσι καὶ φυσικῶς βούλονται λέγειν, δίκαιον
αὐτοὺς ἐξετάζειν τῆι περὶ φύσεως, &x δὲ τῆς νῦν ἀφεῖναι μεϑόδου" TOR
μὲν οὖν περιττοῦ γένεσιν οὐ φασιν, ὡς δῆλον ὅτι τοῦ ἀρτίου οὔσης γενέσεως.

21. — — N 6. 1092026 ἀπορήσειε δ᾽ ἄν τις χαὶ τί τὸ εὐ ἔστι τὸ ἀπὸ
τῶν ἀριϑμῶν τῶι ἐν ἀριϑμῶι εἶναι τὴν Μίξιν, n ἐν εὐλογίστωι ἢ ἐν περιττῶι.
γυνὶ γὰρ οὐϑὲν ὑγιεινότερον τρὶς τρία ἂν ἦι τὸ μελίκρατον κεχραμένον, ἀλλὰ
ἩΚΛΛῸΡ ὠφελήσειεν ἂν ἐν οὐϑενὶ λόγωι ὃν ὑδαρὲς δὲ ἢ ἐν ἀριϑμῶι ἄχρατον
ὄν. ἔτι οἱ λόγοι ἐν προσϑέσει ἀριϑμῶν εἰσὶν οἱ τῶν μίξεων, οὐχ ἂν ἀριϑμοῖς,
οἷον τρία πρὸς δύο, ἀλλ᾽ οὐ τρὶς δύο. τὸ γὰρ αὐτὸ δεῖ γένος εἶναι ἐν ταῖς
πολλαπλασιώσεσιν. ὥστε δεῖ μετρεῖσϑαι τῶι τε A τὸν ἀΤΟΙΣΕΝ ἐφ᾽ οὗ ΑΒΓ
χαὶ τῶι A τὸν Δ4ΕΖ' ὥστε τῶι αὐτῶι πάντα. οὐχοῦν ἔσται πυρὸς BETZ,
zal ἴδατος ἀριϑμὺς δὶς τρία. εἰ δ᾽ ἀνάγχη πάντα ἀριϑμοῦ κοινωνεῖν, ἀνάγχη
πολλὰ συμβαίνειν τὰ αὐτά, καὶ ἀριϑμὸν τὸν αὐτὸν τῶιδε χαὶ ἄλλωι. ag
οὖν τοῦτ᾽ αἴτιον zul διὰ τοῦτό ἐστι τὸ πρᾶγμα, ῇ ἄδηλον; οἷον ἔστι τις τῶν

10

15

20

25

30

40

286 45. PYTHAGOREISCHE SCHULE

τοῦ ἡλίου φορῶν ἀριϑμός, καὶ πάλιν τῶν τῆς σελήνης, χαὶ τῶν ζώιων γε ἕχά-
στου τοῦ βίου χαὶ ἡλικίας" τί οὖν χωλύει ἐνίους μὲν τούτων τετραγώνους
εἶναι, evlovg δὲ χύβους καὶ ἴσους, τοὺς δὲ διπλασίους; οὐϑὲν γὰρ χωλύει, ἀλλ᾽
ἀνάγχη ἐν τούτοις στρέφεσϑαι, εἰ ἀριϑμοῦ πάντα ἐχοινώνει ἐνεδέχετό τε τὰ
διαφέροντα ὑπὸ τὸν αὐτὸν ἀριϑμὸν πίπτειν. ὥστ᾽ εἴ τισιν ὃ αὐτὸς ἀριϑμὸς
συνεβεβήχει, ταὐτὰ ἂν ἦν ἀλλήλοις ἐχεῖνα τὸ αὐτὸ εἶδος ἀριϑμοῦ ἔχοντα,
οἷον ἥλιος καὶ σελήνη τὰ αὐτά. ἀλλα διὰ τί αἴτια ταῦτα; ἑπτὰ μὲν φωνήεντα,
ἑπτὰ δὲ χορδαὶ N ἁρμονίαι, enta δὲ αἱ πλειάδες, ἔν ἑπτὰ δὲ ὀδόντας βάλλει
(ἔνια γε, ἔνια δ᾽ οὔ), ὃ ἑπτὰ δὲ οἱ ἐπὶ Θήβας. co’ οὔν, ὅτι τοιοσδὲ ὃ ἀριϑμὸς πέφυ-
κεν, διὰ τοῦτο n ἐχεῖνοι ἐγένοντο ἑπτὰ N N πλειὰς ἑπτὰ ἀστέρων ἐστίν; ἢ οἱ μὲν
διὰ τὰς πύλας ἢ ἄλλην τινὰ αἰτίαν, τὴν δὲ ἡμεῖς οὕτως Esther: τὴν δὲ
ἄρχτον γε δώδεχα, οἱ δὲ πλείους. ἐπεὶ καὶ τὸ ΞΨΖ συμφωνίας φασὶν εἶναι
καί, ὅτι ἐχεῖναι τρεῖς, καὶ ταῦτα τρία. ὅτι δὲ μυρία ἂν εἴη τοιοῦτα, οὐϑὲν
μέλει" τῶι γὰρ Γ' xal Ρ εἴη ἂν ἕν σημεῖον. εἰ δ᾽ ὅτι διπλάσιον τῶν ἄλλων
ἕχαστον, ἄλλο δ᾽ οὔ, αἴτιον δὴ ὅτι τριῶν ὄντων τόπων ἕν [ἑνὶ] ἐφ᾽ ἑχάστου
ἐπιφέρεται τὸ σίγμα, διὰ τοῦτο τρία μόνον ἐστίν, ἀλλ᾽ οὐχ ὅτι αἱ συμφωνίαι
τρεῖς, ἐπεὶ πλείους γε αἱ συμφωνίαι" ἐνταῦϑα δ᾽ οὐχέτι δύναται. ὅμοιοι δὴ
καὶ οὗτοι τοῖς ἀρχαίοις Ὁμηρικοῖς, οἱ μικρὰς ὁμοιότητας δρῶσι, μεγάλας δὲ
παρορῶσιν. λέγουσι δέ τινες ὅτι πολλὰ τοιαῦτα, οἷον αἵ τε μέσαι ἡ μὲν ἐννέα
n δὲ ὀχτώ, καὶ τὸ ἔπος δεκαεπτά, ἰσάριϑμον τούτοις" βαίνεται δ᾽ ἐν μὲν τῶι
δεξιῶι ἐννέα συλλαβαῖς, ἐν δὲ τῶι ἀριστερῶι ὀχτώ. χαὶ ὅτι ἴσον τὸ διάστημα
Ev τε τοῖς γράμμασιν ἀπὸ τοῦ A πρὸς τὸ 42, zul ἀπὸ τοῦ βόμβυχος ἐπὶ τὴν
ὀξυτάτην νεάτην ἐν αὐλοῖς, ἧς 6 ἀριϑμὸς ἴσος τῆι οὐλομελείαι τοῦ οὐρανοῦ.
δρᾶν δὲ δεῖ, μὴ τοιαῦτα οὐϑεὶς ἂν ἀπορήσειεν οὔτε λέγειν οὔϑ᾽ εὑρίσχειν ἐν
τοῖς ἀιδίοις, ἐπεὶ καὶ ἐν τοῖς φϑαρτοῖς. αλλ᾽ αἱ ἐν τοῖς ἀριϑμοῖς φύσεις ai
ἐπαινούμεναι καὶ τὰ τούτοις ἐναντία καὶ ὅλως τὰ ἐν τοῖς μαϑημάσιν, ὡς μὲν
λέγουσί τινες καὶ αἴτια ποιοῦσι τῆς φύσεως, ἔοιχεν οὑτωσί γε σχοπουμένους
διαφεύγειν" zart’ οὐϑένα γὰρ τρόπον τῶν διωρισμένων περὴ τὰς ἀρχὰς οὐϑὲν
αὐτῶν αἴτιον. ἔστιν ὥς μέντοι ποιοῦσι φανερὸν ὅτι τὸ εὖ ὑπάρχει zal τῆς
συστοιχίας ἐστὶ τῆς τοῦ χαλοῦ τὸ περιττόν, τὸ εὐϑύ, τὸ ἴσον, αἱ δυνάμεις
[Potenzen] ἐνίων ἀριϑμῶν. ἅμα γὰρ ὧραι καὶ ἀριϑμὸς τοιοσδί [näml. 4, Potenz
von 2]. zal τἄλλα δὴ ὅσα συνάγουσιν ἐκ τῶν μαϑηματιχῶν ϑεωρημάτων
πάντα ταύτην ἔχει τὴν δύναμιν. διὸ zul ἔοιχε συμπτώμασιν᾽" ἔστι γὰρ συμβε-
βηκότα μέν, ἀλλ᾽ οἰχεῖα ἀλλήλοις πάντα, ἕν δὲ τὸ ἀνὰ λόγον" ἐν ἑχάστηι γὰρ
τοῦ ὄντος χατηγορίαι ἐστὲ τὸ ἀνὰ λόγον, ὡς εὐϑὺ ἐν μήχει, οὕτως ἐν πλάτει
τὸ ὁμαλὸν ἴσως, ἐν ἀριϑμῶι τὸ περιττόν, ἐν δὲ χρόαι τὸ λευχόν.

28. — phys. Γ 4. 20321 πάντες γὰρ οἱ δοχοῦντες ἀξιολόγως ἧἦφϑαι τῆς
τοιαύτης φιλοσοφίας πεποίηνται λόγον περὶ τοῦ ἀπείρου καὶ πάντες ὡς ἀρχήν
τινὰ τιϑέασι τῶν ὄντων, οἱ μὲν ὥσπερ οἱ “Πυϑαγόρειοι χαὶ Πλάτων χαϑ᾽
αὑτό, οὐχ ὡς συμβεβηκός τινι ἑτέρωι, αλλ᾽ οὐσίαν αὐτὸ ὃν τὸ ἄπειρον. πλὴν
οἱ μὲν Πυϑαγόρειοι Ev τοῖς αἰσϑητοῖς (οὐ γὰρ χωριστὸν ποιοῦσιν τὸν ἀρι-
ϑιμόν), χαὶ εἶναι τὸ ἔξω τοῦ οὐρανοῦ ἄπειρον. ... καὶ οἱ μὲν TO’ ἄπειρον
εἶναι τὸ ἄρτιον᾽ τοῦτο γὰρ ἐναπολαμβανόμενον καὶ ὑπὸ τοῦ περιττοῦ περαι-
vousvov παρέχειν τοῖς οὐσι τὴν ἀπειρίαν᾽ σημεῖον δ᾽ εἶναι τούτου τὸ συμβαῖ-
vo» ἐπὶ τῶν ἀριϑμῶν" περιτιϑεμένων γὰρ τῶν γνωμόνων περὶ τὸ ἕν zul χωρὶς
ὁτὲ μὲν ἄλλο ἀεὶ γίγνεσϑαι τὸ εἶδος, ὁτὲ δὲ ἕν. Vgl. Plut. (?) Stob. ecl. Ipr.
10p.22,16W. τῆι μονάδι τῶν ἐφεξῆς περισσῶν γνωμόνων περιτιϑεμένων ὃ γινό-
μένος ἀεὶ τετράγωνος ἐστι (d.h. 13 -Ὁ 8 - 25; 23 +5=33; 3? -Ἑ 7 τ 45. 5. 1)" τῶν

10

15

20

25

30

B. 27—34. LEHRE ANONYMER PYTHAGOREER. 287

δὲ ἀρτίων ὁμοίως περιτιϑεμένων ἑτερομήκχεις χαὶ ἄνισοι πάντες ἀποβαίνουσιν,
ἔσος δὲ ἰσάκις οὐδείς. ϑιμρὶ, phys. (z. d. St.) 455,20 οὗτοι [die Pythagoreer]
τὸ ἄπειρον τὸν ἄρτιον ἀριϑμὸν ἔλεγον διὰ τὸ πᾶν μὲν ἄρτιον, ὥς φασιν oi
ἐξηγηταί, εἰς ἴσα διαιρεῖσϑαι, τὸ δὲ εἰς ἴσα διαιρούμενον ἄπειρον κατὰ τὴν
διχοτομίαν" ἡ γὰρ εἰς ἴσα καὶ ἡμίση διαίρεσις En’ ἄπειρον" τὸ δὲ περιττὸν

προστεϑὲν περαίνει αὐτό χωλύει γὰρ αὐτοῦ τὴν εἰς τὰ ἴσα διαίρεσιν. ... δῆ-
λον ὅτι οὐχ ἐπ᾿ ἀριϑμῶν ἀλλ᾽ ἐπὶ μεγεϑῶν λαμβάνουσι τὴν ἐπ ἄπειρον τομήν.
29. — -- T 5. 204229 zarte συμβεβηκὸς ἄρα ὑπάρχει τὸ ἄπειρον. ἀλλ᾽

εἰ οὕτως, εἴρηται ὅτι οὐχ ἐνδέχεται αὐτὸ λέγειν ἀρχήν, ἀλλ᾽ ἐχεῖνο ὧι συμ-
βέβηχεν, τὸν ἀέρα ἢ τὸ ἄρτιον. ὥστε ἀτόπως ἀν ἀποφαίνοιντο οἱ λέγοντες
οὕτως ὥσπερ οἱ Πυϑαγόρειοί φασιν. ἅμα γὰρ οὐσίαν ποιοῦσι τὸ ἄπειρον
χαὲ μερίζουσιν.

80. --- — A 6. 2135 22 εἶναι δ᾽ ἔφασαν zul οἱ Πυϑαγόρειοι χενόν, καὶ
ἐπεισιέναι αὐτῶι τῶι οὐρανῶι ἐκ τοῦ ἀπείρου πνεύματος ὡς ἀναπνέοντι χαὶ
τὸ xevov, ὃ διορίζει τὰς φύσεις, ὡς ζαἰτίου) 0 ὄντος τοῦ κενοῦ χωρισμοῦ τινος τῶν
ἐφεξῆς καὶ τῆς διορίσεως" χαὶ τοῦτ᾽ εἶναι πρῶτον ἐν τοῖς ἀριϑμοῖς᾽ τὸ γὰρ
χενὸν διορίζειν τὴν φύσιν αὐτῶν. Stop. ΕΠ]. 1 18,1 ο [D. 316] nach ἃ. St. ἐν δὲ
τῶι Περὶ τῆς Πυϑαγόρου φιλοσοφίας πρώτωι γράφει τὸν μὲν οὐρανὸν εἶναι
ἕνα, ἐπεισάγεσϑαι δὲ ἐκ τοῦ ἀπείρου χρόνον τε καὶ πνοὴν καὶ τὸ χενόν, ὃ
διορίζει ἑχάστων τὰς χώρας ἀεί. Ar. de caelo B 2. 2845 6 ἐπειδὴ δέ τινές εἶσιν
οἵ φασιν εἶναί τι δεξιὸν χαὶ ἀριστερὸν τοῦ οὐρανοῦ, χαϑάπερ οἱ καλούμενοι
Πυϑαγόρειοι (ἐχείνων γὰρ οὗτος ὃ λόγος ἐστίν) χτλ. SIMPL. z. ἃ. St. 356, 20
τὸ γοῦν δεξιὸν καὶ ἄνω καὶ ἔμπροσϑεν χαὶ ἀγαϑὸν ἐχάλουν, τὸ δὲ ἀριστερὸν
zal χάτω zul ὄπισϑεν χαὶ χαχὸν ἔλεγον, ὡς αὐτὸς ᾿Αριστοτέλης ἱστόρησεν ἐν
τῆι τῶν Πυϑαγορείοις ἀρεσχόντων συναγωγῆι.

31. Ar. d. 686]. Β 2. 285410 διὸ χαὶ τῶν Πυϑαγορείων ἂν τις ϑαυμάσειεν ὅτι
δύο μόνας ταύτας ἀρχὰς ἔλεγον, τὸ δεξιὸν χαὶ τὸ ἀριστερόν, τὰς δὲ τέτταρας
[näml. ἄνω, χάτω, ἔμπροσϑεν, ὄπισϑεν] παρέλιπον οὐθὲν ἧττον χυρίας οὔσας.
"22 δῆλον τοίνυν ὅτι ὃ ἀφανὴς πόλος ἐστὲ τὸ ἄνω. καὶ οἱ μὲν ἐχεῖ οἰχοῦντες
ἐν τῶι ἄνω εἰσὶν ἡμισφαιρίωι καὶ πρὸς τοῖς δεξιοῖς, ἡμεῖς δ᾽ ἐν τῶι χάτω καὶ
πρὸς τοῖς ἀριστεροῖς, ἐναντίως ἢ ὡς οἵ Πυϑαγόρειοι λέγουσιν" ἐχεῖνοι γὰρ
ἡμᾶς ἄνω τε ποιοῦσι χαὶ ἐν δεξιῶι μέρει; τοὺς δ᾽ ἐχεῖ χάτω καὶ ἐν τῶι ἀρι-
στερῶι- SIMPL. Ζ. . St. 392, 18 ὡς αὐτὸς ἔν τῶι δευτέρωι τῆς συναγωγῆς τῶν
Πυϑαγοριχῶν ἱστορεῖ, τοῦ ὅλου οὐρανοῦ τὸ μὲν ἄνω λέγουσιν εἶναι, τὸ δὲ
κάτω, καὶ τὸ μὲν χάτω τοῦ οὐρανοῦ δεξιὸν εἶναι, τὸ δὲ ἄνω ἀριστερὸν. χαὶ
ἡμᾶς ἐν τῶι χάτω [ἄνω verbessert Alexander richtig ebenda 392, 24] εἶναι.

32. ΕΡΕΜ. phys. fr. 27 (Simpl. ph. 431, 13) τὸ δὲ ἀόριστον DE ἐπὶ
τὴν κίνησιν οἱ Πυϑαγόρειοι χαὶ ὃ Πλάτων ἐπιφέρουσιν (οὐ γὰρ δὲ ἄλλος γε
οὐδεὶς περὶ αὐτῆς εἴρηκεν)" ἀλλὰ γὰρ ἀόριστα ἃ οὐχ ἔστι, καὶ τὸ ἀτελὲς δὴ καὶ
τὸ un ὄν᾽ γίνεται γάρ, γινόμενον δὲ οὐκ ἔστι.

33. Arıst. phys. A 10. 218233 οἱ μὲν γὰρ τὴν τοῦ ὅλου κίνησιν εἶναί
φασιν [näml. τὸν χρόνον], οἱ δὲ τὴν σφαῖραν αὐτήν. Artm.I 21,1 [Ὁ. 818]
Πυϑαγόρας τὸν χρόνον τὴν σφαῖραν τοῦ περιέχοντος εἶναι.

84. Eupen. phys. 51 (Simpl. ph. 732, 26) ὃ δὲ αὐτὸς χρόνος πότερον γί-
νεται ὥσπερ ἔνιοί φασιν ἢ οὗ, ἀπορήσειεν ἂν τις... εἰ δέ τις πιστεύσειε τοῖς
Πυϑαγορείοις, ὥστε πάλιν τὰ αὐτὰ ἀριϑμῶι, κἀγὼ μυϑολογήσω τὸ ῥαβδίον
ἔχων ὑμῖν καϑημένοις οὕτω, καὶ τὰ ἄλλα πάντα ὁμοίως ἕξει, καὶ τὸν χρόνον
εὔλογόν ἐστι τὸν αὐτὸν εἶναι. μιᾶς γὰρ zul τῆς αὐτῆς χινήσεως, ὁμοίως δὲ

10

15

20

25

30

35

40

45

288 45. PYTHAGOREISCHE SCHULE

χαὶ πολλῶν τῶν αὐτῶν τὸ πρότερον καὶ ὕστερον ἕν χαὶ ταὐτόν, χαὶ ὃ τού-
των δὴ ἀριϑμός" πάντα ἄρα τὰ αὐτά, ὥστε zul ὃ χρόνος.

35. Απιϑτ. de caelo Β 9. 290 12 φανερὸν δ᾽ ἐχ τούτων, ὅτι χαὶ τὸ φάναι
γίνεσϑαι φερομένων [näml. τῶν ἄστρων) ἁρμονίαν, ὡς συμφώνων γινομένων
τῶν ψόφων, κομψῶς μὲν εἴρηται χαὶ περιττῶς ὑπὸ τῶν εἰπόντων, οὐ μὴν
οὕτως ἔχει ταληϑές. δοχεῖ γάρ τισιν ἀναγκαῖον εἶναι, τηλικούτων φερομένων
σωμάτων γίγνεσϑαι ψόφον, ἐπεὶ καὶ τῶν παρ᾽ γμῖν οὔτε τοὺς ὄγκους ἐχόν-
των ἴσους οὔτε τοιούτωι τάχει φερομένων" ἡλίου δὲ καὶ σελήνης, ἔτι τε το-
σούτων τὸ πλῦϑος ἄστρων χαὶ τὸ μέγεϑος φερομένων τῶι τάχει τοιαύτην
φοράν, ἀδύνατον μὴ γίγνεσθαι ψόφον ἀμήχανόν τινα τὸ μέγεϑος. ὑποϑέμενοι
δὲ ταῦτα καὶ τὰς ταχυτῆτας ἐχ τῶν ἀποστάσεων ἔχειν τοὺς τῶν συμφωνιῶν
λόγους, ἐναρμόνιόν φασι γίγνεσϑαι τὴν φωνὴν φερομένων κύχλωι τῶν ἄστρων.
ἐπεὶ δ᾽ ἄλογον ἐδόχει τὸ μὴ συναχούειν ἡμᾶς τῆς φωνῆς ταύτης, αἰτιον τοὺὐ-
του φασὶν εἶναι τὸ γιγνομένοις εὐϑὺς ὑπάρχειν τὸν ψόφον, ὥστε ur διάδηλον
εἶναι πρὸς τὴν ἐναντίαν σιγήν᾽ πρὸς ἄλληλα γὰρ φωνῆς καὶ σιγῆς εἶναι τὴν
διάγνωσιν, ὥστε καϑάπερ τοῖς χαλκοτύποις διὰ συνήϑειαν οὐδὲν δοχεῖ διαφέ-
ρειν, καὶ τοῖς ἀνθρώποις ταὐτὸ συμβαίνειν. Über die τάξις ἀστέρων vgl.
Eudem. fr. 97 (oben ὅ. 19 n. 19).

36. Arr. II 29,4 [D. 360] τῶν Πυϑαγορείων τινὲς χατὰ τὴν ᾿Αριστοτέ-
λειον ἱστορίαν χαὶ τὴν Φιλίππου τοῦ Onovvriov ἀπόφασιν avravyelaı καὶ
ἀντιφράξει τοτὲ μὲν τῆς γῆς; τοτὲ τῆς ἀντίχϑονος [näml. ἐχλείπειν τὴν σελή-
γη»]. τῶν δὲ νεωτέρων εἰσί τινες οἷς ἔδοξε κατ᾽ ἐπινέμησιν φλογὸς κατὰ μιχρὸν
ἐξαπτομένης τεταγμένως ἕως ἂν τὴν τελείαν πανσέληνον ἀποόδῶι, καὶ πάλιν
ἀναλόγως μειουμένης μέχρι τῆς συνόδου, καϑ᾽ ἣν τελείως σβέννυται.

37. — de caelo B 13. 293218 [vgl. oben S. 247 n. 10. 17] τῶν πλείστων
ἐπὶ τοῦ μέσου χεῖσϑαι λεγόντων [πᾶ]. τὴν γῆν] . . . ἐναντίως οἱ περὶ τὴν Ire-
λίαν, καλούμενοι δὲ Πυϑαγόρειοι λέγουσιν" ἐπὶ μὲν γὰρ τοῦ μέσου πῦρ εἶναί
φασι, τὴν δὲ γῆν ἕν τῶν ἄστρων οὐσαν χκύχλωι φερομένην περὲ τὸ μέσον γύκτα
τε καὶ ἡμέραν ποιεῖν. ἔτι δ᾽ ἐναντίαν ἄλλην ταύτηι χατασχευάζουσι γῆν, ἣν
ἀντίχϑονα ὄνομα καλοῦσιν, οὐ πρὸς τὰ φαινόμενα τοὺς λόγους χαὶ τὰς αἰτίας
ζητοῦντες, ἀλλὰ πρός τινας λόγους καὶ δόξας αὑτῶν τὰ φαινόμενα προσέλ-
χοντες χαὶ πειρώμενοι συγχοσμεῖν. πολλοῖς δ᾽ ἂν χαὶ ἑτέροις συνδόξειε μὴ δεῖν
τῆι γῆι τὴν τοῦ μέσου χώραν ἀποδιδόναι, τὸ πιστὸν οὐχ ἐκ τῶν φαινομένων
αἀϑροῦσιν ἀλλὰ μᾶλλον ἐκ τῶν λόγων. τῶι γὰρ τιμιωτάτωι οἴονται προσή-
χειν τὴν τιμιωτάτην ὑπάρχειν χώραν, εἶναι δὲ πῦρ μὲν γῆς τιμιώτερον, τὸ δὲ
πέρας τῶν μεταξύ, τὸ δ᾽ ἔσχατον χαὶ τὸ μέσον πέρας ... ἔτι δ᾽ οἵ γε Πυϑα-
γόρειοι χαὶ διὰ τὸ μάλιστα προσήχειν φυλάττεσϑαι τὸ χυριώτατον τοῦ παν-
τός᾽ τὸ δὲ μέσον εἶναι τοιοῦτον" ὃ Διὸς φυλαχὴν ὀνομάζουσι, τὸ ταύτην
ἔχον τὴν χώραν πῦρ, ὥσπερ τὸ μέσον ἁπλῶς λεγόμενον καὶ τὸ τοῦ μεγέϑους
μέσον καὶ τοῦ πράγματος ὃν μέσον καὶ τῆς φύσεως. χαίτοι χαϑάπερ ἐν τοῖς
ζώιοις οὐ ταὐτὸν τοῦ ζώιου χαὶ τοῦ σώματος μέσον, οὕτως ὑποληπτέον μᾶλ-
λον καὶ περὶ τὸν ὅλον οὐρανόν. ϑτμΡ, 2. d. St. 511, 26 ἐν μὲν τῶι μέσωι τοῦ
παντὸς MAN) εἶναί φασι, περὶ δὲ τὸ μέσον τὴν ἀντίχϑονα φέρεσϑαί φασι γῆν
οὐσαν χαὶ αὐτήν, ἀντίχϑονα δὲ «καλουμένην διὰ τὸ ἐξ ἐναντίας τῆιδε τῆι yrı
εἶναι, μετὰ δὲ τὴν αντίχϑονα ἡ γῆ ἥδε φερομένη καὶ αὐτὴ περὶ τὸ μέσον,
μετὰ δὲ τὴν γῆν ἡ σελήνη" οὕτω γὰρ αὐτὸς ἐν τῶι Περὶ τῶν Πυϑαγορι-
κῶν ἱστορεῖ" τὴν δὲ γῆν ὡς ἕν τῶν ἄστρων οὐσαν κινουμένην περὲ τὸ μέσον
χατὰ τὲν πρὸς τὸν ἥλιον σχέσιν νύχτα καὶ ἡμέραν ποιεῖν. ἢ δὲ ἀντίχϑων

10

15

35

B. 3443. ANONYME PYTHAG. (. 1.2. AKOYEMATA ΚΑΙ ZYMBOAA. 289

κινουμένη περὶ τὸ μέσον χαὶ ἑπομένη τῆι yrı ταύτηι οὐχ ὁρᾶται ὑφ᾽ ἡμῶν
διὰ τὸ Enıngoodeiv ἡμῖν ἀεὶ τὸ τῆς γῆς σῶμα... . οἱ δὲ γνησιώτερον αὐτῶν
μετασχόντες πῦρ μὲν ἐν τῶι μέσωι λέγουσι τῆν δημιουργικὴν δύναμιν τὴν ἐχ
μέσου πᾶσαν τὴν γῆν ζωιογονοῦσαν χαὶ τὸ ἀπεψυγμένον αὐτῆς ἀναϑαλπουσαν᾽"
διὸ οἱ μὲν Ζηνὸς πύργον αὐτὸ καλοῦσιν, ὡς αὐτὸς ἐν τοῖς Πυϑαγο οι-
κοῖς ἱστόρησεν, οἱ δὲ Διὸς φυλακήν, ὡς ἐν τούτοις, οἱ δὲ Διὸς ϑρόνον,
ὡς ἄλλοι φασίν. ἄστρον δὲ τὴν γῆν ἔλεγον ὡς ὄργανον χαὶ αὐτὴν χρόνου"
ἡμερῶν γάρ ἐστιν αὕτη χαὶ νυχτῶν αἰτία" ἡμέραν μὲν γὰρ ποιεῖ τὸ πρὸς τῶι
ἡλίωι μέρος χαταλαμπομένη, νύχτα δὲ χατὰ τὸν χῶνον τῆς γινομένης ἀπ᾽
αὐτῆς σχιᾶς. ἀντίχϑονα δὲ τὴν σελήνην ἐχάλουν οἱ Πυϑαγόρειοι, ὥσπερ καὶ
αἰϑερίαν γῖν.

— — 293619 ὅσοι μὲν und ἐπὶ τοῦ μέσου κεῖσϑαί φασιν κινεῖσθαι
αὐτὴν [näml. τὴν γῆν], χύχλωι περὶ τὸ μέσον, οὐ μόνον δὲ ταύτην, ἀλλὰ καὶ
τὴν ἀντίχϑονα.

38. — — T 1. 300214 τὸ δ᾽ αὐτὸ συμβαίνει καὶ τοῖς ἐξ ἀριϑμῶν
συντιϑεῖσι τὸν οὐρανόν᾽ ἔνιοι γὰρ τὴν φύσιν ἐξ ἀριϑμῶν συνιστᾶσιν, ὥσπερ
τῶν Πυϑαγορείων τινές. τὰ μὲν γὰρ φυσιχὰ σώματα φαίνεται βάρος ἔχοντα
χαὶ χουφότητα, τὰς δὲ μονάδας οὔτε σῶμα ποιεῖν οἷόν τε συντιϑεμένας οὔτε
βάρος ἔχειν.

39. — de anima A 3. 407520 οἱ δὲ μόνον ἐπιχειροῦσι λέγειν ποῖόν τι ἡ
ψυχή, περὶ δὲ τοῦ δεξομένον σώματος οὐθὲν ἔτι προσδιορίζουσιν, ὥσπερ ἐν-
δεχόμενον χατὰ τοὺς Πυϑαγοριχοὺς μύϑους τὴν τυχοῦσαν ψυχὴν εἰς τὸ τυχὸν
ἐνδύεσϑαι σῶμα.

40. — — Α 2. 404216 ἔοικε δὲ καὶ τὰ παρὰ τῶν Πυϑαγορείων λεγό-
μενον τὴν αὐτὴν ἔχειν διάνοιαν: ἔφασαν γάρ τινες αὐτῶν ψυχὴν εἶναι τὰ ἐν
τῶι ἀέρι ξύσματα, οἱ δὲ τὸ ταῦτα κινοῦν. περὶ δὲ τούτων εἴρηται, διότι συνε-
χῶς φαίνεται χινούμενα, κὰν ἦι νηνεμία παντελής.

41.—— AA. 401} 21 χαὶ ἄλλη δέ τις δόξα παραδέδοται περὶ ψυχῆς.
ἁρμονίαν γάρ τινα αὐτὴν λέγουσι" χαὶ γὰρ τὴν ἁρμονίαν χρᾶσιν χαὶ ale,
ἐναντίων εἶναι, καὶ τὸ σῶμα συγκχεῖσϑαι ἐξ ἐναντίων. Polit. 8 5. 1840Ρ18 διὸ
πολλοί φασι τῶν σοφῶν οἱ μὲν ἁρμονίαν εἶναι τὴν ψυχήν, οἱ δ᾽ ἔχειν ἁρμονίαν.

42. — de sens. 3. 439230 τὸ γὰρ χρῶμα ἢ ἐν τῶι πέρατί ἔστιν ἢ πέρας.
διὸ χαὶ οἱ Πυϑαγόρειοι τὴν ἐπιφάνειαν χροιὰν ἐχάλουν.
43. — — 5.445216 0 δὲ λέγουσί τινες τῶν Πυϑαγορείων οὐχ ἔστιν εὖὔλο-

γον. τρέφεσϑαι γάρ φασιν ἔνια ζῶια ταῖς ὀσμαῖς. Vgl. Diog. IX 43. Athen.
I p.46E. Anon. Lond. 87, 8.

C. AKOYZMATA KAI SYMBOAA.

1. Arıst. Anal. post. B 11. 94b33 χαὶὲ εἰ [Ise. Boovraıl, ὡς οἱ Πυϑαγόρειοί
φασιν, ἀπειλῆς ἕνεχα τοῖς ἐν τῶι Ταρτάρωι, ὅπως φοβῶνται.

2. ῬΟΒΡΗ. V. Ρ. 41 ἔλεγε δέ τινα καὶ μυστιχῶι τρόπωι συμβολικῶς, ἃ
δὴ ἐπὶ πλέον ᾿Αἀριστοτέ λης [fr. 196] ἀνέγραψεν, οἷον ὅτι τὴν ϑάλατταν μὲν ἐχά-
λει εἶναι δάκρυον, τὰς δὲ ἄρκτους Ῥέας χεῖρας, τὴν δὲ Πλειάδα Μουσῶν
λύραν, τοὺς δὲ πλανήτας κύνας τῆς Περσεφόνης, τὸν δ᾽ ἐκ χαλχοῦ
χρουομένου γινόμενον ἦχον φωνὴν εἶναί τινος τῶν δα ἐμό vov ἐναπειλημμένην
τῶι χαλκῶι. Arr. V.H. 4, 17 ἔλεγε δὲ ἱερώτατον εἶναι τὸ τῆς μαλάχης φύλλον.

ἔλεγε δὲ ὅτι πάντων σοφώτατον ὃ ἀριϑμός, δεύτερος δὲ ὃ τοῖς πράγμασι τὰ
Diels, Fragm, ἃ. Vorsokr. 19

10

15

20

25

90

35

40

290 45. PYTHAGOREISCHE SCHULE

ὀνόματα ϑέμενος. καὶ τὸν σεισμὸν ἐγενεαλόγει οὐδὲν ἄλλο εἶναι ἢ σύνοδον
τῶν τεϑνεώτων, ἡ δὲ ἶρις ἔφασχεν ὡς αὐγὴ τοῦ ἡλίου ἐστὶ καὶ ὁ πολ-
λάκις ἐμπίπτων τοῖς ὠσὶν ἦχος φωνὴ τῶν κρειττόνων.

3. Ῥιοα. VIII 84 φησὶ δ᾽ ᾿Αριστοτέλης [ἴτ.196 Rose vgl. Hoelk de acusm. Pyth.
Kiel 1894] ἐν τῶι περὶ τῶν κυάμων [l. Πυϑαγορείων] παραγγέλλειν αὐτὸν ἀπέ-
χεσϑαι τῶν χυάμων ἤτοι ὅτι αἰδοίοις εἰσὶν ὅμοιοι 7 ori Audov πύλαις. * * κα
ἀγόνατον γὰρ μόνον" ἢ ὅτι φϑείρει ἢ ὅτι τῆι τοῦ ὅλου φύσει ὅμοιον ἢ ὅτι ὀλι-
γαρχικόν᾽ κληροῦνται γοῦν αὐτοῖς. τὰ δὲ πεσόντα μὴ ἀναιρεῖσθαι, ὑπὲρ
τοῦ ἐθίζεσθαι μὴ ἀκολάστως ἐσϑίειν ἢ ὅτι ἐπὶ τελευτῖι τινος" καὶ ’ApıoTopa-
ung δὲ τῶν ἡρώων φησὶν εἶναι τὰ πίπτοντα, λέγων Ev τοῖς Ἥρωσι [fr. 305K.)
μηδὲ γεύεσϑ᾽ ἅττ᾽ ἂν ἐντὸς τῆς τραπέζης καταπέσηι.
ἀλεχτρυόνος um ἀπτεσϑαι λευκοῦ, ὅτι ἱερὸς τοῦ ηνὸς καὶ ἱκέτης" τὸ
δ᾽ Ise. τὸ ἱκετεύει») ἦν τῶν ἀγαθῶν" τῶι τε Μηνὶ ἱερός" σημαίνει γὰρ τὰς
ὥρας, καὶ τὸ μὲν λευχὸν τῆς τἀγαϑοῦ φύσεως, τὸ δὲ μέλαν τοῦ χαχοῦ. τῶν
ἐχϑύων μὴ ἅπτεσϑαι, ὅσοι ἱεροί" μὴ γὰρ δεῖν τὰ αὐτὰ τετάχϑαι ϑεοῖς
καὶ ἀνϑρώποις, ὥσπερ οὐδ᾽ ἐλευϑέροις zul δούλοις. ἄρτον μὴ καταγνύειν,
ὅτι ἐπὶ ἕνα Isc. ἄρτον] οἱ πάλαι τῶν φίλων ἐφοίτων, καϑάπερ ἔτι καὶ νῦν οἱ
βάρβαροι" μηδὲ διαιρεῖν, ὃς συνάγει αὐτούς" οἱ δὲ πρὸς τὴν ἐν ἄιδου κρίσιν,
οἱ δ᾽ εἰς πόλεμον δειλίαν ποιεῖν" οἱ δέ, ἐπεὶ ἀπὸ τούτου ἄρχεται τὸ ὅλον,
(χαὶ τῶν σχημάτων τὸ κάλλιστον σφαῖραν εἶναι τῶν στερεῶν, τῶν δ᾽ ἐπιπέδων
χύχλον. γῆρας zul πᾶν τὸ μειούμενον ὅμοιον" καὶ αὔξην καὶ νεότητα ταὐτόν.
ὑγίειαν τὴν τοῦ εἴδους διαμονήν, νόσον τὴν τούτου φϑοράν.)) περὶ τῶν ἁλῶν,
ὅτι δεῖ παρατίϑεσϑαι πρὸς ὑπόμνησιν τοῦ δικαίου" οἵ γὰρ ἅλες πᾶν σωιζουσιν
ὅ τι ἂν παραλάβωσι, καὶ γεγόνασιν ἐχ τῶν χαϑαρωτάτων ἡλίου καὶ ϑαλασσης.
χαὶ ταῦτα μέν φησιν ὃ ᾿Αλέξανόρος ἐν τοῖς Πυϑαγορικοῖς ὑπομνήμασιν εὕρη-
χέναι καὶ τὰ ἐχείνων ἐχόμενα ὃ ᾿Αριστοτέλης. Vgl. oben 5. 29 n. 9.

Δ. Iumsr. Υ. P. 82—86 ἔστι δὲ ἡ μὲν τῶν ἀχουσματιχῶν φιλοσοφία ἀκχού-
σματα ἀναπόδειχτα καὶ ἄνευ λόγου, ὅτι οὕτως πραχτέον, καὶ τάλλα, ὅσα παρ᾽
ἐχείνου ἐρρέϑη, ταῦτα πειρῶνται διαφυλάττειν ὡς ϑεῖα δόγματα, αὐτοὶ δὲ
παρ᾽ αὑτῶν οὔτε λέγειν προσποιοῦνται οὔτε λεχτέον εἶναι, ἀλλὰ καὶ αὑτῶν ὑὕπο-
λαμβάνουσι τούτους ἔχειν βέλτιστα πρὸς φρόνησιν, οἵτινες πλεῖστα ἀχούσματα
ἔσχον. πάντα δὲ τὰ οὕτως (καλούμενα) ἀχούσματα διήιρηται εἰς τρία εἴδη" τὰ
μὲν γὰρ αὐτῶν τί ἐστι σημαίνει, τὰ δὲ τί μάλιστα, τὰ δὲ τί δεῖ πράττειν ἢ μὴ
πράττειν. τὰ μὲν οὖν τί ἐστι τοιαῦτα, οἷον τί ἐστιν αἱ μακάρων νῆσοι; ἥλιος
καὶ σελήνη. τί ἐστι τὸ ἐν Δελφοῖς μαντεῖον; τετρακτύς" ὅπερ ἐστὶν ἡ ἄρμο-
via, ἐν ἧι αἱ σειρῆνες. τὰ δὲ τί μάλιστα, οἷον τί τὸ δικαιότατον; ϑύειν. τί
τὸ σοφώτατον; ἀριϑμός, δεύτερον δὲ ὃ τοῖς πράγμασι τὰ ὀνόματα ϑέμενος.
τί σοφώτατον τῶν παρ᾽ ἡμῖν; ἰατρική. τί κάλλιστον; ἁρμονία. τί κράτιστον;
γνώμη. τί ἄριστον; εὐδαιμονία. τί δὲ ἀληθέστατον λέγεται; ὅτι πονηροὶ οἱ
ἄνϑρωποι. διὸ καὶ ποιητὴν ἱἱπποδάμαντά φασιν ἐπαινέσαι αὐτὸν τὸν Σαλα-
μίνιον, ὃς ἐποίησεν"

ὦ ϑεῖοι, πόϑεν ἐστέ, πόϑεν τοιοίδ᾽ ἐγένεσϑε;
ἄνϑρωποι, πόϑεν ἐστέ, πόϑεν καχοὶ wo ἐγένεσϑε;
ταῦτα καὶ τοιαῦτά ἐστι τὰ τούτου τοῦ γένους ἀκούσματα' ἕχαστον γὰρ
τῶν τοιούτων μάλιστά τί ἐστιν. ἔστι δ᾽ αὕτη ἡ αὐτὴ τῆι τῶν ἑπτὰ σοφιστῶν
λεγομένηι σοφίαι. καὶ γὰρ ἐκχεῖνοι ἐζήτουν οὐ τί ἐστι τἀγαϑόν, ἀλλὰ τί μά-
λιστα; οὐδὲ τί τὸ χαλεπόν, ἀλλὰ τί τὸ χαλεπώτατον; ὅτι τὸ αὗτον γνῶναί
ἐστιν. οὐδὲ τί τὸ ῥάιδιον, ἀλλὰ τί τὸ ῥᾶιστον; ὅτι τὸ ἔϑει χρῆσϑαι. τῆι

35

36

82

88.

10

15

20

C. 2—6. AKOYZMATA KAI ZYMBOAA. 291

τοιαύτηι γὰρ σοφίαι μετηχολουϑηχέν αι ἔοικε τὰ τοιαῦτα ἀκούσματα" πρότεροι
γὰρ οὗτοι Πυϑαγόρου ἐγένοντο. τὰ δὲ τί πραχτέον ἢ οὐ πραχτέον τῶν ἀχου-
σμάτων τοιαῦτά ἐστιν, οἷον ὅτι δεῖ τεχνοποιεῖσϑαι᾽ δεῖ γὰρ ἀντικαταλιπεῖν
τοὺς ϑεραπεύοντας τὸν ϑεόν" ἢ ὅτι δεῖ τὸν δεξιὸν ὑποδεῖσϑαι πρότερον, ἢ
ὅτι οὐ δεῖ τὰς λεωφόρους βαδίζειν ὁδούς, οὐδὲ εἰς περιρραντήριον ἐμβάπτειν,
οὐδὲ ἐν βαλανείωι λούεσϑαι. ἄδηλον γὰρ ἐν πᾶσι τούτοις, εἰ καϑαρεύουσιν
οἱ χοινωνοῦντες. χαὶ ἄλλα τάδε. φορτίον μὴ συγκαϑαιρεῖν" οὐ γὰρ δεῖ
αἴτιον γίνεσϑαι τοῦ μὴ πονεῖν " συνανατιϑέναι δέ. χρυσὸν ἐχούσηι μὴ πλησιά-
Lew ἐπὶ τεχνοποιίαι. μὴ λέγειν ἄνευ φωτός. σπένδειν τοῖς ϑεοῖς κατὰ τὸ
οὺς τῆς κύλικος οἰωνοῦ ἕνεχεν καὶ ὅπως μὴ ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ πίνηται. ἐν δα-
χτυλίωι μὴ φέρειν σημεῖον ϑεοῦ εἰχόνα, ὅπως μὴ μιαίνηται" ἄγαλμα γάρ, ὅπερ
δεῖ ψρονρῆσαι ἐν τῶι οἴχωι. γυναῖκα οὐ δεῖ διώχειν τὴν αὑτοῦ, ἱχέτις γάρ᾽
διὸ καὶ ἀφ ἑστίας ἀγόμεϑα, χαὶ ἡ λῆψις διὰ δεξιᾶς. μηδὲ ἀλεχτρυόνα λευχὸν
{(ϑύειν)" ἱχέτης γὰρ (καὶ ἱερὸς τοῦ ηνός" διὸ χαὶ σημαίνουσιν ὥραν. χαὶ
συμβουλεύειν μηδὲν παρὰ τὸ βέλτιστον τῶι συμβουλευομένωι" ἱερὸν γὰρ συμ-
βουλή. ἀγαϑὸν οἱ πόνοι, αἱ δὲ ἡδοναὶ ἐχ παντὸς τρόπου χαχόν᾽ ἐπὶ χολάσει
γὰρ ἐλϑόντας δεῖ κολασϑῆναι. ϑύειν χρὴ ἀνυπόδητον καὶ πρὸς τὰ ἱερὰ προσ-
ἱέναι. εἰς ἱερὸν οὐ δεῖ ἐχτρέπεσϑαι" οὐ γὰρ πάρεργον δεῖ ποιεῖσϑαι τὸν
ϑεόν. ὑπομένοντα καὶ ἔχοντα τραύματα Ev τῶι ἔμπροσϑεν τελευτῆσαι aya-
ϑὸν, ἐναντίως δὲ ἐναντίον. εἰς μόνα τῶν ζώιων οὐχ εἰσέρχεται ἀνϑρώπου
ψυχή, οἷς ϑέμις ἐστὶ τυϑῆναι" διὰ τοῦτο τῶν ϑυσίμων χρὴ ἐσϑίειν μόνον (οἷς
ἂν τὸ ἐσϑίειν καϑηήκηι), ἄλλου δὲ μηδενὸς ζώιου. τὰ μὲν οὖν τοιαῦτα τῶν
ἀχουσμάτων ἐστί, τὰ δὲ πλεῖστον ἔχοντα μῆκος περί τε ϑυσίας, za ἑχάστους
τοὺς χαιροὺς πῶς χρὴ ποιεῖσϑαι, τάς τε ἄλλας x * * χαὶ περὶ μετοιχήσεως
τῆς ἐντεῦϑεν, καὶ περὶ τὰς ταφὰς πῶς δεῖ χαταϑάπτεσϑαι. en’ ἐνίων μὲν
οὖν ἐπιλέγεται (To διὰν τί δεῖ, οἷον ὅτι δεῖ τεχνοποιεῖσϑαι ἕνεχα τοῦ κατα-
λιπεῖν ἕτερον ἀνϑ᾽ ἑαυτοῦ ϑεῶν ϑεραπευτήν᾽ τοῖς δὲ οὐδεὶς λόγος πρόσεστι.
χαὶ ἔνια μὲν τῶν ἐπιλεγομένων δόξει προσπεφυχέναι ἀπαρτί, ἔνια δὲ πόρρω,
οἷον περὶ τοῦ τὸν ἄρτον μὴ καταγνύναι, ὅτι πρὸς τὴν ἐν ἄιόου χρίσιν οὐ συμ-
φέρει. αἱ δὲ προστιϑέμεναι εἰχοτολογίαι περὶ τῶν τοιούτων οὐχ εἰσὲ Πυϑα-
yogızal, ἀλλ᾽ ἐνίων ἔξωϑεν ἐπισοφιζομένων zal πειρωμένων προσάπτειν
εἰχότα λόγον, οἷον καὶ περὶ τοῦ νῦν λεχϑέντος, διὰ τί οὐ δεῖ καταγνύναι τὸν
ἄρτον. οἱ μὲν γάρ φασιν, ὅτι οὐ δεῖ τὸν συνάγοντα διαλύειν᾽ τὸ γὰρ ἀρ-
χαῖον βαρβαρικῶς πάντες ἐπὶ ἕνα ἄρτον συνήιεσαν οἱ φίλοι" οἱ δ᾽ ὅτι οὐ δεῖ
οἰωνὸν ποιεῖσϑαι τοιοῦτον ἀρχόμενον καταγνύντα καὶ »συντρίβοντα.

b. [ARIST.] Dec. A 4. 134428 πρῶτον μὲν οὐν νόμοι πρὸς γυναῖκα καὶ

6 μὴ ἀδικεῖν" οὕτως γὰρ ἂν οὐδ᾽ αὐτὸς ἀδικοῖτο. τοῦϑ᾽ ὑφηγεῖται δέ, ὃ καὶ
χοινὸς νόμος, καϑάπερ οἱ Πυϑαγόρειοι λέγουσιν, ὥσπερ ἱχκέτιν καὶ ἀφ᾽
στίας ἡγμένην ὡς ἥκιστα δεῖν ἀδικεῖν.

6. Sum. Ἀναξίμανδρος Μιλήσιος ὃ νεώτερος ἱστοριχός" γέγονε δὲ χατὰ
τοὺς ᾿Αρταξέρξου χρόνους τοῦ Μνήμονος κληϑέντος ἐΞν τ 59}; ἔγραψε Συμ-
βόλων Πυϑαγορείων ἐξήγησιν, οἷόν ἐστι τὸ ξυγὸν μὴ ὑπερβαίνειν᾽,
μαχαίραι πῦρ μὴ σκαλεύειν᾽, ano ὁλοκλήρου ἄρτου μὴ ἐσϑίειν᾽
κτλ. Ὅτοα, 11 2 [S. 15, 6] γέγονε δὲ χαὶ ἄλλος ᾿Αναξίμανδρος ἱστορικὸς καὶ
αὐτὸς Μιλήσιος τῆι Ἰάδι γεγραφώς. [Hieraus (und unter Benutzung der Ari-
stotelischen Akusmata?) fälschte auf den Namen des Arztes Androkydes (Alex.
d. Grossen Zeit) ein Pythagoreer der alexandrinischen Zeit ein Buch Avdpoxvdov
τοῦ Πυϑαγορείου Περὶ Πυϑαγοριχῶν συμβόλων, das Demetrios v. Byzanz (Ath.

19*

an Mn

84

85

86

10

20

25

30

35

40

292 45. PYTHAGOREISCHE SCHULE Ὁ. 6. AKOYZMATA ΚΑΙ ZYMBOAA.

X 425D), Tryphon Rhet. gr. III 193 Speng., Ps. Plut. de ed. puer. 17 p. 12D
Diog. VII 17, Hippol. VI 26. Nicom. math. I 3. Anatol. (Theol. ar.) p. 41 be-
nutzen. Vgl. auch Hermipp. ὁ. Ap. I 164, oben 8.37 n.2. (Vgl. Hoelk 3. 40)].
Probe aus Porph. V.P. 42 ἦν δὲ χαὶ ἄλλο εἶδος τῶν συμβόλων τοιοῦτον, ᾿ ζυγὸν
μὴ ὑπερβαίνειν᾽, τουτέστι μὴ πλεονεχτεῖν, “μὴ τὸ πῦρ τῆι μαχαίραι
σχαλεύειν᾽, “ὅπερ ἦν μὴ τὸν ἀνοιδοῦντα χαὶ ὀργιξόμενον κινεῖν λόγοις παρα-
τεϑηγμένοις, «στέφανόν τε μὴ τίλλειν᾽, τουτέστι τοὺς νόμους μὴ λυ-
μαίνεσϑαι" στέφανοι γὰρ πόλεων οὗτοι. πάλιν δ᾽ αὖ ἕτερα τοιαῦτα "un
χαρδίαν ἐσϑίειν᾽,ϑ οἷον μὴ λυπεῖν ἑαυτὸν ανίαις, μηδ᾽ ἐπὶ χοίνικος
καϑέζεσϑαι, , οἷον μὴ ἀργὸν ζῆν, und ἀποδημοῦντα ἐπιστρέφεσϑαι᾽,

ur ἔχεσϑαι τοῦ βίου τούτου ἀποϑνήισχοντα, τάς τὲ λεωφόρους μὴ βαδι-
ζειν᾽, δι᾿ οὗ ταῖς τῶν πολλῶν ἕπεσϑαι γνώμαις ἐχώλυεν, τὰς δὲ τῶν ὀλίγων
χαὶ πεπαιδευμένων μεταϑεῖν, μηδὲ χελιδόνας ἐν οἰκίαι δέχεσϑαι'.

τουτέστι λάλους ἀνθρώπους καὶ περὶ γΘΈΤΟΣ ἀχρατεῖς ὅὁμωροφίους μὴ ποιεῖ-
σϑαι, “ φορτίον δὲ συνανατιϑέναι μὲν τοῖς βαστάζουσιν, συγκα-
ϑαιρεῖν δὲ un, δι᾿ οὗ “παρήινει μηδενὶ πρὸς ῥαιστώνην, ἀλλὰ πρὸς ἀρετὴν
χαὶ πόνους συμπράττειν, ϑεῶν τε εἰκόνας ἐν δακχτυλίοις μὴ φορεῖν᾽ .
τουτέστι τὴν περὶ ϑεῶν δόξαν χαὶ λόγον μὴ πρόχειρον μηδὲ φανερὸν ἔχειν,
μηδὲ εἰς πολλοὺς προφέρειν, σπονδάς TE ποιεῖσϑαι τοῖς ϑεοῖς κατὰ τὸ
οὺς τῶν ἐκπωμάτων᾽ , ἐντεῦϑεν γὰρ ἠινίττετο τιμᾶν τοὺς ϑεοὺς καὶ ὑμνεῖν
τῆι μουσιχῆι᾽ αὕτη γὰρ διὰ ὦτων χωρεῖ.

D. ΕΚ ΤΩΝ ΑῬΡΙΣΤΟΞΕΝΟΥ͂ IYOATOPIK2N
AIIODAZELN.

1. Iamer. V. P. 163—166 τῶν δ᾽ ἐπιστημῶν οὐχ ἥκιστά φασιν τοὺς Πυ-
ϑαγορείους τιμᾶν μουσιχήν TE καὶ ἰατρικὴν καὶ μαντικήν. σιωπηλοὺς δὲ εἶναι
χαὶ ἀχουστιχοὺς καὶ ἐπαινεῖσϑαι παρ᾽ αὐτοῖς τὸν δυνάμενον ἀχοῦσαι. τῆς δὲ
ἰατρικῆς μάλιστα μὲν ἀποδέχεσϑαι τὸ διαιτητικὸν εἶδος καὶ εἶναι ἀκριβεστά-
τους ἐν τούτωι. καὶ πειρᾶσϑαι πρῶτον μὲν καταμανϑάνειν σημεῖα συμμετρίας
πόνων τε χαὶ σιτίων χαὶ ἀναπαύσεως. ἔπειτα περὶ αὑτῆς τῆς χατασχευῆς τῶν
προσφερομένων σχεδὸν πρώτους ἐπιχειρῆσαί τι πραγματεύεσϑαι χαὶ διορί-
Gew. ἅψασϑαι δὲ [χρὴ] καὶ καταπλασμάτων ἐπὶ πλείω τοὺς Πυϑαγορείους
τῶν ἔμπροσϑεν, τὰ δὲ περὶ τὰς φαρμακείας ἧττον δοκιμάζειν, αὐτῶν δὲ τού-
των τοῖς “πρὸς τὰς ἑλχώσεις μάλιστα χρῆσϑαι, {τὰ de) περὶ τὰς τομᾶς τε xal
καύσεις ἥκιστα πάντων ἀποδέχεσϑαι. a δὲ χαὶ ταῖς ἐπωιδαῖς πρὸς
ἔνια τῶν ἀρρωστημάτων. ὑπελάμβανον δὲ χαὶ τὴν μουσικὴν μεγάλα συμβάλ-
λεσϑαι πρὸς ὑγείαν, ἂν τις αὐτῆι χρῆται χατὰ τοὺς προσήκοντας τρόπους.
ἐχρῶντο δὲ καὶ Ὁμήρου zal Ἡσιόδου λέξεσιν ἐξειλεγμέναις πρὸς ἐπανόρϑωσιν
ψυχῶν. ὦιοντο δὲ δεῖν χατέχειν χαὶ διασώιξειν ἐν τῆι μνήμηι πάντα τὰ διδα-
σχόμενά τε χαὶ φραξόμενα, χαὶ μέχρι τούτου συσκευάξζεσϑαι τὰς τε μαϑήσεις
καὶ τὰς ἀχροάσεις, μέχρι ὅτου. δύναται παφαδέχεσϑαι τὸ μανϑάνον καὶ δια-
μνημονεῦον; ὅτι ἐχεῖνό ἔστιν, ὧι δεῖ γινώσχειν καὶ ἐν ὧι γνώμην φυλάσσειν.
ἐτίμων γοῦν σφόδρα τὴν μνήμην καὶ πολλὴν αὐτῆς ἐποιοῦντο γυμνασίαν τε
χαὶ ἐπιμέλειαν, ἕν τε τῶι μανϑαάνειν ου πρότερον ἀφιέντες τὸ διδασκόμενον,
ἕως περιλάβοιεν βεβαίως τὰ ἐπὶ τῆς πρώτης μαϑήσεως, καὶ (τῶν) καϑ' ἡμέ-

163

164

5 g0v λεγομένων ἀνάμνησιν [τόνδε τὸν τρόπον]. Πυϑαγόρειος ἀνὴρ οὐ πρό- 168

σι

10

15

20

30

D. 1-3. ΕΚ TQN APIESTOEENOY ΠΥΘΑΓΟΡΙΚΩΝ ἈΠΟΦΑΣΕΏΝ. 293

τερον ἐχ τῆς κοίτης ἀνίστατο ἢ τὰ χϑὲς γενόμενα [πρότερο»] ἀναμνησϑείη.
ἐποιεῖτο δὲ τὴν ἀνάμνησιν τόνδε τὸν τρόπον. ἐπειρᾶτο ἀναλαμβάνειν τῆι
διανοίαι, τί πρῶτον εἶπεν ἢ ἤκουσεν ἢ ) προσέταξε τοῖς ἔνδον ἀναστᾶς, ἢ τί δεύτερον
ἢ τί τρίτον. χαὶ περὲ τῶν ἐσομένων ὃ αὐτὸς λόγος. καὶ πάλιν αὖ ἐξιὼν τίνι

πρώτωι ἐνέτυχεν ἢ τίνι δευτέρωι, καὶ λόγοι τίνες ἐλέχϑησαν πρῶτοι ἢ δεύτεροι
ἢ τρίτοι, χαὶ περὶ τῶν ἄλλων δὲ ὃ αὐτὸς λόγος. πάντα γὰρ ἐπειρᾶτο ἀνα-
λαμβάνειν τῆι διανοίαι τὰ συμβάντα ἐν ὅληι τῆι ἡμέραι, οὕτω τῆι τάξει Dan
ϑυμούμενος ἀναμιμνήισκεσϑαι, ὥς ποτε συνέβη γενέσϑαι ἕχαστον αὐτῶν. εἰ δὲ
πλείω σχολὴν ἄγοι ἐν τῶι διεγείρεσϑαι, χαὶ τὰ (χατὰν τρίτην ἡμέραν συμ-
Bavra τὸν αὐτὸν τρόπον ἐπειρᾶτο ἀναλαμβάνειν, καὶ ἐπὶ πλέον [ἐπειρῶντο]
τὴν μνήμην γυμνάζειν" οὐδὲν γὰρ μεῖζον πρὸς ἐπιστήμην zul ἐμπειρίαν καὶ
φρόνησιν τοῦ δύνασϑαι μνημονεύειν. ἀπὸ δὴ τούτων τῶν ἐπιτηδευμάτων συν-
ἔβη τὴν Ἰταλίαν πᾶσαν φιλοσόφων ἀνδρῶν ἐμπλησϑῆναι, καὶ πρότερον ἀγνοου-
μένης αὐτῆς ὕστερον διὰ Πυϑαγόραν μεγάλην Ἑλλάδα κληϑῆναι, καὶ πλείστους
παρ᾽ αὐτοῖς ἄνδρας φιλοσόφους καὶ ποιητὰς καὶ νομοϑέτας γενέσϑαι. τάς TE
γὰρ τέχνας τὰς δητορικὰς χαὶ τοὺς λόγους τοὺς ἐπιδειχτικοὺς καὶ τοὺς νόμους
τοὺς γεγραμμένους παρ᾽ ἐχείνων εἰς τὴν Ἑλλαδα συνέβη χομισϑῆναι. καὶ περὲ
τῶν φυσικῶν ὅσοι τινὰ μνείαν πεποίηνται; πρῶτον Ἐμπεδοχλέα χαὶ Παρμενί-
δην τὸν Ἐλεάτην προφερόμενοι τυγχάνουσιν, οἵ TE γνωμολογῆσαί τι τῶν κατὰ
τὸν βίον βουλόμενοι τὰς Ἐπιχάρμου διανοίας προφέρονται, καὶ σχεδὸν πάν-
τες αὐτὰς οἱ φιλόσοφοι χατέχουσι. Zu ὃ 163 vgl. 244 und Cramer An. Par. I 172
ὅτι οἱ Πυϑαγοριχοί, ὡς ἔφη ᾿Αριστόξενος, καϑάρσει ἐχρῶντο τοῦ μὲν σώμα-
τος διὰ τῆς ἰατρικῆς, τῆς δὲ ψυχῆς διὰ τῆς μουσικῆς. Stob.IIT1,71H. Diod.X ὅ,1.

2. Τάμβ1, V.P. 181 [= 86. 87) βούλομαι δὲ ἄνωϑεν τὰς ἀρχὰς ὑποδεῖξαι
τῆς τῶν ϑεῶν ϑρησχείας, ἃς προεστήσατο Πυϑαγόρας τε καὶ οἱ an” αὐτοῦ
ἄνδρες. ἅπαντα ὅσα περὶ τοῦ πράττειν n μὴ πράττειν διορίζουσιν, ἐστόχασται
τῆς πρὸς τὸ ϑεῖον ὁμιλίας, καὶ ἀρχὴ αὕτη ἐστὶ καὶ βίος ἅπας συντέταχται
πρὸς τὸ ἀχολουϑεῖν τῶι ϑεῶι zul ὃ λόγος οὗτος ταύτης ἐστὶ τῆς φιλοσοφίας,
ὅτι γελοῖον ποιοῦσιν ἄνθρωποι ἀλλοϑέν ποϑεν ζητοῦντες τὸ εὖ ἢ παρὰ
τῶν ϑεῶν, καὶ ὅμοιον, ὥσπερ ἂν εἴ τις ἐν βασιλευομένηι χώραι τῶν πολιτῶν
τινα ὕπαρχον ϑεραπεύσηι, ἀμελήσας αὐτοῦ τοῦ πάντων ἄρχοντος καὶ βασι-
λεύοντος. τοιοῦτον γὰρ οἴονται ποιεῖν χαὶ τοὺς ἀνϑρώπους. ἐπεὶ γὰρ ἔστι τε
ϑεὸς χαὶ οὗτος πάντων κύριος, δεῖν δὲ ὡμολόγηται παρὰ τοῦ κυρίου τἀγαϑὸν
αἰτεῖν, πάντες TE, „MS μὲν av φιλῶσι καὶ οἷς ἂν χαίρωσι, τούτοις διδόασι
ταγαϑά, πρὸς δὲ οὺς ἐναντίως ἔχουσι, τἀναντία, δῆλον ὅτι ταῦτα πρακτέον,
οἷς τυγχάνει ὃ ϑεὸς χαίρων.

3. IAmgı. V. Pyth. 174—176 (ἔτι τοίνυν ἀνυσιμώτατον πρὸς τὴν τῆς δι-
χαιοσύνης χατάστασιν ὑπελάμβανεν εἶναι τὴν τῶν ϑεῶν ἀρχήν, ἄνωϑέν τε ἀπ᾽
ἐχείνης πολιτείαν καὶ »όμους, δικαιοσύνην τε χαὶ τὰ δίχαια διέϑηκεν.) οὐ
χεῖρον δὲ καὶ τὰ χαϑ᾽ ἕχαστον ὅπως διώρισε προσϑεῖναι. τὸ διανοεῖσθαι
περὶ τοῦ ϑείου, ὡς ἔστι τε καὶ πρὸς τὸ ἀνϑρώπινον γένος οὕτως ἔχει, ὡς
ἐπιβλέπειν καὶ μὴ ὀλιγωρεῖν αὐτοῦ, χρήσιμον εἶναι ὑπελάμβανον οἱ Πυϑαγό-
θειοι παρ᾽ ἐχείνου μαϑόντες. δεῖσϑαι γὰρ ἡμᾶς ἑπιστατείας τοιαύτης, ἥι κατὰ
μηδὲν ἀνταίρειν ἀξιώσομεν, τοιαύτην δ᾽ εἶναι τὴν ὑπὸ τοῦ ϑείου γινομένην"
εἴπερ ἐστὶ τὸ ϑεῖον τοιοῦτον (οἷον) ἄξιον εἶναι τῆς τοῦ σύμπαντος ἀρχῆς.
ὑβριστικὸν γὰρ δὴ φύσει τὸ Swıov ἔφασαν εἶναι, ὀρϑῶς λέγοντες, χαὶ ποικίλον
χατά τε τὰς ὁρμὰς χαὶ χατὰ τὰς ἐπιϑυμίας καὶ κατὰ τὰ λοιπὰ τῶν παϑῶν᾽"
δεῖσϑαι οὖν τοιαύτης ὑπεροχῆς TE χαὶ ἐπανατάσεως, ἀφ᾽ ἧς ἔσται σωφρονισμός

100

137

174

10

15

20

30

35

40

45

294 . 45. PYTHAGOREISCHE SCHULE

τις καὶ τάξις. Wıovro δὴ δεῖν ἕχαστον αὐτῶν συνειδότα τὴν τῆς φύσεως
ποικιλίαν μηδέποτε λήϑην ἔχειν τῆς πρὸς τὸ ϑεῖον δσιότητός τε zul ϑεραπείας,
ἀλλ᾽ ἀεὶ τίϑεσϑαι πρὸ τῆς διανοίας ὡς ἐπιβλέποντος καὶ παραφυλάττοντος τὴν
ἀνθρωπίνην ἀγωγήν. μετὰ δὲ τὸ ϑεῖόν τε zul τὸ δαιμόνιον πλεῖστον ποιεῖ-

r , , 4 ς , ἀλοῃ U
σϑαι Aoyov γονέων TE καὶ νόμου, χαὶ τουτων ὑπήχοον αὑτὸν χατασχεύαζειν,

μὴ πλαστῶς, ἀλλὰ πεπεισμένως. χαϑόλου δὲ WLovro δεῖν ὑπολαμβάνειν, μηδὲν
εἶναι μεῖξον χαχὸν ἀναρχίας" οὐ γὰρ πεφυκέναι τὸν ἀνϑρωπον διασώιζεσϑαι
μηδενὸς ἐπιστατοῦντος. τὸ μένειν ἐν τοῖς πατρίοις ἔϑεσί τε χαὶ νομίμοις
ἐδοκίμαζον οἵ ἄνδρες ἐχεῖνοι, κἂν nı μιχρῶι χείρω ἑτέρων" τὸ γὰρ ῥαιδίως
unonndav ἀπὸ τῶν ὑπαρχόντων νόμων χαὶ οἰχείους εἶναι χαινοτομίας οὐδα-
μῶς εἶναι σύμφορον καὶ σωτήριον.

4. Sror. fl. (III) t. 79, 45 Mein. ἐχ τῶν Αριστοξένου Πυϑαγορείων ἀπο-
φάσεων [FHG II 278 fr. 19]. μετὰ τὸ ϑεῖον zul δαιμόνιον πλεῖστον ποιεῖσϑαι
λόγον γονέων τε χαὶ νόμων μὴ πλαστῶς ἀλλὰ πεπιστευμένως ξαυτὸν πρὸς
ταῦτα παρασχευάξοντα. τὸ μένειν ἂν τοῖς πατρίοις ἔϑεσί τε καὶ νόμοις
ἐδοκίμαζον, εἰ χαὶ μιορῶι χείρω τῶν ἑτέρων εἴη. — ὕ. 48, 49 ἐ. τ. A. Π. ά.
[fr. 18] καϑόλου δὲ WLovro δεῖν ὑπολαμβάνειν μηδὲν εἶναι μεῖζον χακὸν ἀναρ-
χίας" οὐ γὰρ πεφυχέναι τὸν ἄνϑρωπον διασώιζεσϑαι μηδενὸς ἐπιστατοῦντος.
περὶ δὲ ἀρχόντων καὶ ἀρχομένων ουτως ἐφρόνουν᾽ τοὺς μὲν γὰρ ἄρχοντας
ἔφασκον οὐ μόνον ἐπιστήμονας ἀλλὰ καὶ φιλανϑρώπους δεῖν εἶναι" χαὶ τοὺς
ἀρχομένους οὐ μόνον πειϑηνίους ἀλλὰ zul φιλάρχοντας. ἐπιμελητέον δὲ πάσης
ἡλικίας ἡγοῦντο χαὶ τοὺς μὲν παῖδας ἐν γράμμασι χαὶ τοῖς ἄλλοις μαϑήμασιν
ἀσχεῖσϑαι᾽ τοὺς δὲ νεανίσχους τοῖς τῆς πόλεως ἔϑεσί τε καὶ νόμοις yvuvabe-
σϑαι. τοὺς δὲ ἄνδρας ταῖς πραάξεσί τε χαὶ δημοσίαις ληιτουργίαις προσέχειν"
τοὺς δὲ πρεσβύτας ἐνθυμήσεσι χαὶ κριτηρίοις καὶ συμβουλίαις δεῖν ἐναναστρέ-
φεσϑαι μετὰ πάσης ἐπιστήμης ὑπελάμβανον, ὅπως μήτε οἱ παῖδες γηπιάζοιεν
μήτε οἱ νεανίσχοι παιδαριεύοιντο μήτε οἱ ἄνδρες νεανιξύοιντο μήτε οἱ γέροντες
παραφρονοῖεν. δεῖν δὲ ἔφασχον εὐθὺς ἐκ παίδων καὶ τὴν τροφὴν τεταγμένως
προσφέρεσϑαι, διδάσχοντες ὡς ἥ μὲν τάξις καὶ συμμετρία καλὴ καὶ σύμφορος,
ἡ δ᾽ ἀταξία καὶ ἀσυμμετρία αἰσχρά τε καὶ ἀσύμφορος.

5. Iamgr. V. Ρ. 180---188 ἐπεὶ δὲ χαὶ ἐν τῆι πρὸς ἕτερον χρείαι ἔστι τις
δικαιοσύνη, καὶ ταύτης τοιοῦτόν τινὰ τρόπον λέγεται ὑπὸ τῶν Πυϑαγορείων
παραδίδοσϑαι. εἶναι γὰρ κατὰ τὰς ὁμιλίας τὸν μὲν εὔκαιρον, τὸν δὲ ἄκαιρον,
διαιρεῖσϑαι δὲ ἡλικίας τε διοιρυρᾶι χαὶ ἀξιώματος χαὶ οἰκειότητος τῆς συγγε-
γικῆς χαὶ εὐεργεσίας, χαὶ εἴ τι ἄλλο τοιοῦτον ἐν ταῖς πρὸς ἀλλήλους διαφοραῖς
ον ὑπάρχει. ἔστι γάρ τι ὁμιλίας εἶδος, ὃ φαίνεται »εωτέρωι μὲν πρὸς γεώ-
τερον οὐχ ἄχαιρον εἶναι, πρὸς δὲ τὸν πρεσβύτερον ἄκαιρον" οὔτε γὰρ ὀργῆς
οὔτε ἀπειλῆς εἶδος πᾶν οὔτε ϑρασύτητος, ἀλλὰ πᾶσαν τὴν τοιαύτην ἀκαιρίαν
εὐλαβητέον εἶναι τῶι γεωτέρωι πρὸς τὸν πρεσβύτερον. παραπλήσιον δέ
τινα είναι χαὶ τὸν περὶ τοῦ ἀξιώματος λόγον" πρὸς γὰρ ἄνδρα ἐπὶ καλοχα-
γαϑίας ἥκοντα ἀληϑινὸν ἀξίωμα οὔτ᾽ εὔσχημον οὔτ᾽ εὔκαιρον εἶναι προσφέ-
ρειν οὔτε παρρησίαν πάλιν οὔτε τὰ λοιπὰ τῶν ἀρτίως εἰρημένων. παραπλή-
σια δὲ τούτοις καὶ περὶ τῆς πρὸς τοὺς γονεῖς ὁμιλίας διελέγετο, ὡσαύτως δὲ
καὶ περὶ τῆς πρὸς τοὺς εὐεργέτας. εἶναι δὲ ποικίλην τινὰ καὶ πολυειδὴ τὴν
τοῦ χαιροῦ χρείαν" καὶ γὰρ τῶν ὀργιζομένων τε καὶ ϑυμουμένων τοὺς μὲν
εὐχαίρως τοῦτο ποιεῖν, τοὺς δὲ ἀκαίρως, χαὶ πάλιν αὖ τῶν ὀρεγομένων τε χαὲ
ἐπιϑυμούντων zul ὁρμώντων ἐφ᾽ δτιδήποτε τοῖς μὲν ἀχολουϑεῖν χαιρόν, τοῖς
δὲ ἀκαιρίαν. τὸν αὐτὸν δ᾽ εἶναι λόγον χαὶ περὶ τῶν ἄλλων παϑῶν τε καὶ

175

176

180

181

οι

10

15

20

30

35

D. 3-6. ΕΚ ΤΩΝ APIETOEENOY ΠΥΘΑΓΟΡΙΚΩΝ ATIOBAZENN. 295

πράξεων χαὶ διαϑέσεων χαὶ ὁμιλιῶν χαὶ ἐντεύξεων. εἶναι δὲ τὸν καιρὸν
μέχρι μέν τινος διδαχτὸν TE xal ἀπαράλ ογον καὶ τεχνολογίαν ἐπιδεχόμενον, χα-
ϑόλου δὲ χαὶ ἁπλῶς οὐδὲν αὐτῶι τούτων ὑπάρχειν. ἀκόλουθα δὲ εἶναι καὶ
σχεδὸν τοιαῦτα, οἷα συμπαρέπεσϑαι τῆι τοῦ καιροῦ φύσει τήν τε ὀνομαζομένην
ὥραν χαὶ τὸ πρέπον χαὶ τὸ ἁρμόττον, καὶ εἴ τι ἄλλο τυγχάνει τούτοις ὁμοιο-
γενὲς ὄν. ἀρχὴν δὲ ἀπεφαίνοντο ἐν παντὶ ἕν τι τῶν τιμιωτάτων εἶναι ὁμοίως
ἐν ἐπιστήμηι τε χαὶ ἐμπειρίαι καὶ ἐν γενέσει, χαὶ πάλιν αὐ ἐν οἰχίαι TE καὶ
πόλει zal στρατοπέδωι zul πᾶσι τοῖς τοιούτοις συστήμασι, δυσϑεώρητον δ᾽
εἶναι καὶ δυσσύνοπτον τὴν τῆς ἀρχῆς φύσιν ἐν πᾶσι τοῖς εἰρημένοις. ἐν γὰρ
ταῖς ἐπιστήμαις οὐ τῆς τυχούσης εἶναι διανοίας τὸ καταμαϑεῖν τε χαὶ κρῖναι
καλῶς βλέψαντας εἰς τὰ μέρη τῆς πραγματείας, ποῖον τούτων ἀρχή. μεγά-
λην δ᾽ εἶναι διαφορὰν χαὶ σχεδὸν περὶ ὅλου τε zul παντὸς τὸν κίνδυνον γίνε-
σϑαι, μὴ ληφϑείσης ὀρϑῶς τῆς ἀρχῆς" οὐδὲν γάρ: ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν, ἔτι τῶν
μετὰ ταῦτα ὑγιὲς γίνεσϑαι, ἀγνοηϑείσης τῆς ἀληϑινῆς ἀρχῆς. τὲν αὐτὸν δ᾽
εἶναι λόγον χαὶ περὶ τῆς ἑτέρας ἀρχῆς οὔτε γὰρ οἰχίαν οὔτε πόλιν εὖ ποτε
ἂν οἰκηϑῆναι μὴ ὑπάρξαντος ἀληϑινοῦ ἄρχοντος καὶ κυριεύοντος τῆς ἀρχῆς
τε χαὶ ἐπιστασίας ὃ ἑκουσίως. ἀμφοτέρων γὰρ δεῖ βουλομένων τὴν ἐπιστατείαν
γίνεσϑαι, ὁμοίως τοῦ τε ἄρχοντος χαὶ τῶν ἀρχομένων, ὥσπερ zul τὰς μαϑή-
σεις τὰς ὀρϑῶς γινομένας ἑχουσίως δεῖν ἔφασαν γίνεσϑαι, ἀμφοτέρων βουλο-
μένων, τοῦ τε διδάσκοντος χαὶ τοῦ μανϑανοντος" ἀντιτείνοντος γὰρ ὁποτέρου
δήποτε τῶν εἰρημένων οὐκ ἂν ἐπιτελεσϑῆναι χατὰ τρόπον τὸ προκείμενον
ἔργον. Stop. 60]. II 31, 119 &. τ. A. II. a. [fr. 22]. Epaoxov δὲ zul τὰς μαϑήσεις
πάσας τῶν τε ἐπιστημῶν χαὶ τῶν τεχνῶν τὰς μὲν &xovolovs ὀρϑάς τε εἶναι
χαὶ εἰς τέλος ἀφικνεῖσϑαι, τὰς δὲ ἀχουσίους φαύλους τε καὶ ἀτελεῖς γίνεσϑαι-:
θ. [ΑΜΒ1.. Υ. Ρ. 196---198 (χαὶ ταῦτα δὲ παρέδωκε τοῖς Πυϑαγορείοις Πυ-
ϑαγόρας, ὧν αἴτιος αὐτὸς ἦν). προσεῖχον γὰρ οὗτοι; τὰ σώματα ὡς ἂν (ἀεὶ)
ἐπὶ τῶν αὐτῶν διαχέηται, χαὶ μὴ ἦι ὅὃτὲ μὲν δικνά, ÖTk δὲ πολύσαρχα" avo-
μάλου γὰρ βίου wıovro εἶναι δεῖγμα. ἀλλὰ ὡσαύτως καὶ χατὰ τὴν διάνοιαν
οὐχ ὅτὲ μὲν ἱλαροί, ὅὃτὲ δὲ χατηφεῖς, ἀλλὰ ἐφ᾽ ὁμαλοῦ πράιως χαίροντες.
διεχρούοντο δὲ ὀργᾶς, ἀϑυμίας, ταραχάς" καὶ ἦν αὐτοῖς παράγγελμα, ὡς οὐδὲν
δεῖ τῶν ἀνϑρωπίνων συμπτωμάτων ἀπροσδόκητον εἶναι παρὰ τοῖς γοῦν ἔχου-
σιν, ἀλλὰ πάντα προσδοκᾶν, ὧν μὴ τυγχάνουσιν αὐτοὶ χύριοι ὄντες. εἰ δέ
ποτε αὐτοῖς συμβαίη ἢ ὀργὴ ἢ λύπη ἢ ἄλλο τι τοιοῦτον, ἐχποδὼν ἀπηλλάτ-
Tovro χαὶ καϑ᾽ ἑαυτὸν ἕχαστος γενόμενος ἐπειρᾶτο καταπέττειν τε χαὶ ἰατρεύειν
τὸ πάϑος. λέγεται δὲ καὶ τάδε περὶ τῶν Πυϑαγορείων, ὡς οὔτε οἰχέτην
ἐχόλασεν οὐϑεὶς αὐτῶν ὑπὸ ὀργῆς ἐχόμενος οὔτε τῶν ἐλευϑέρων ἐνουϑέτησέ
τινα, ἀλλ᾽ ἀνέμενεν ἕχαστος τὴν τῆς διανοίας ἀποχατάστασιν. ἐχάλουν δὲ τὸ
νουϑετεῖν πεδαρτᾶν᾽ ἐποιοῦντο γὰρ τὴν ἀναμονὴν σιωπῆι χρώμενοι καὶ
ἡσυχίαι. Σπίνϑαρος [von Tarent, Vater des Aristoxenos] γοῦν διηγεῖτο πολλάχις
περὶ ᾿Αρχύτου (tod) Ταραντίνου, ὅτι διὰ χρόνου (τινὸς) εἰς ἀγρὸν ἀφικόμενος,
ἐχ στρατείας νεωστὶ παραγεγονώς, ἣν ἐστρατεύσατο ἡ πόλις εἰς Meooanlovg,
ὡς εἶδε τόν τε ἐπίτροπον zul τοὺς ἄλλους οἰχέτας οὐχ εὖ τῶν περὶ τὴν γεωρ-
ylav ἐπιμελείας πεποιημένους, ἀλλὰ μεγάληι τινὶ κεχρημένους ὀλιγωρίας ὑπερ-
βολῆι, ὀργισϑείς τε καὶ ἀγαναχτήσας οὕτως, αἷς ἂν ἐχεῖνος, εἶπεν, ὡς ἔοιχε,
πρὸς τοὺς οἰχέτας, ὅτι εὐτυχοῦσιν, ὅτι αὐτοῖς ὠργισται" εἰ γὰρ μὴ τοῦτο συμ-
βεβηκὸς nv, οὐχ ἄν ποτε αὐτοὺς ἀϑώιους γενέσϑαι τηλικαῦτα ἡμαρτηχότας.
ἔφη δὲ λέγεσϑαι χαὶ περὶ Κλεινίου τοιαῦτά τινα᾿ χαὶ γὰρ ἐχεῖνον ἀναβάλλε-
σϑαι πάσας νουϑετήσεις τε χαὶ χολάσεις εἰς τὴν τῆς διανοίας ἀποχατάστασιν.

182

188

196

197

198

10

20

25

90

39

40

45

296 45. PYTHAGOREISCHE SCHULE

οἴχτων δὲ χαὶ δαχρύων χαὶ πάντων τῶν τοιούτων εἴργεσθαι τοὺς ἄνόρας,
οὔτε δὲ χέρδος οὔτε ἐπιϑυμίαν οὔτε ὀργὴν οὔτε φιλοτιμίαν οὔτε ἄλλο οὐδὲν
τῶν τοιούτων αἴτιον γίνεσϑαι διαφορᾶς, ἀλλὰ πάντας τοὺς Πυϑαγορείους
οὕτως ἔχειν πρὸς ἀλλήλους, ὡς ἂν πατὴρ σπουδαῖος πρὸς τέχνα σχοίη. χαλὸν
δὲ χαὶ τὸ πάντα Πυϑαγόραι ἀνατιϑέναι τε καὶ (εὑρετὴν) ἀποχαλεῖν, καὶ μη-
δεμίαν περιποιεῖσϑαι δόξαν ἰδίαν ἀπὸ τῶν εὑρισχομένων, εἰ μή πού τι σπά-
γιον" πάνυ γὰρ δή τινές εἰσιν ὀλίγοι, ὧν ἴδια γνωρίζεται ὑπομνήματα. Folgt
δ 199 s. auch 8. 32 n. 19.

7. Iamer. V. P. 233—239 (ἀλλὰ μὴν τεχμήραιτο ἄν τις zul περὶ τοῦ μὴ
παρέργως αὐτοὺς τὰς ἀλλοτρίας ἐχκλίνειν φιλίας, ἀλλὰ καὶ πάνυ σπουδαίως
περιχάμπτειν αὐτὰς καὶ φυλάττεσϑαι, καὶ περὶ τοῦδε μέχρι πολλῶν γενεῶν τὸ
φιλικὸν πρὸς ἀλλήλους ἀνένδοτον διατετηρηχέναι, ἔχ γε ὧν ᾿Αριστόξενος ἐν τῷ
περὶ Πυϑαγοριχοῦ βίου [FHG U 273 fr. 9. vgl. Porph. V. Ῥ. 60] αὐτὸς διαχη-
χοέναι φησὶ Διονυσίου τοῦ Σικελίας τυράννου, ὅτε ἐχπεσῶν τῆς μοναρχίας
γράμματα ἔν Κορίνϑωι ἐδίδασχε. φησὶ γὰρ οὕτως 6 ᾿Αριστόξενος). “οἴχτων
δὲ χαὶ δαχρύων zul πάντων τῶν τοιούτων εἴργεσϑαι τοὺς ἄνδρας ἐχείνους ὡς
ἐνδέχεται μάλιστα, ὃ αὐτὸς δὲ λόγος καὶ περὶ ϑωπείας καὶ δεήσεως χαὶ λιτα-
γείας χαὶ πάντων τῶν τοιούτων. Διονύσιος οὖν ἐχπεσὼν τῆς τυραννίδος χαὶ
ἀφικόμενος εἰς Κόρινϑον πολλάχις ἡμῖν διηγεῖτο τὰ περὶ τῶν χατὰ Φιντίαν
τε χαὶ Δάμωνα τοὺς Πυϑαγορείους. ἦν δὲ ταῦτα τὰ περὶ τὴν τοῦ ϑανάτου
γενομένην ἐγγύην. ὃ δὲ τρόπος τῆς ἐγγυήσεως τοιόσδε τις ἦν. (εἶναί) τινας
ἔφη τῶν περὶ αὐτὸν διατριβόντων, οἱ πολλάκις ἐποιοῦντο μνείαν τῶν Πυϑα-
γορείων διασύροντες καὶ διαμωχώμενοι καὶ ἀλαζόνας ἀποχαλοῦντες αὐτοὺς
καὶ λέγοντες, ὅτι ἐχχοπείη ἂν αὐτῶν ἢ τε σεμνότης αὕτη καὶ ἢ προσποίητος
πίστις καὶ ἡ ἀπάϑεια, el τις περιστήσειεν (avrovg) εἰς φόβον ἀξιόχρεων.
ἀντιλεγόντων δέ τινων zul γινομένης φιλονικίας συνταχϑῆναι ἐπὶ τοὺς περὶ
Φιντίαν ὁρᾶμα τοιόνδε" μεταπεμψάμενος ὃ Διονύσιος ἔφη τὸν Φιντίαν, ἐναν-
τίον TE τινὰ τῶν χατηγόρων αὐτοῦ εἰπεῖν, ὅτι φανερὸς γέγονε μετά τινων
ἐπιβουλεύων αὐτῶι, καὶ τοῦτο μαρτυρεῖσϑαί τε ὑπὸ τῶν παρόντων ἐχείνων χαὶ
τὴν ἀγανάκτησιν πιϑανῶς πάνυ γενέσϑαι. τὸν δὲ Φιντίαν ϑαυμάζειν τὸν λόγον.
ὡς δὲ αὐτὸς διαρρήδην εἰπεῖν, ὅτι ἐξήτασται ταῦτα ἀχριβῶς χαὶ δεῖ αὐτὸν ἀπο-
ϑνήισχειν, εἰπεῖν τὸν Φιντίαν, ὅτι εἰ οὕτως αὐτῶι δέδοχται ταῦτα γενέσϑαι,
ἀξιώσαι, γε αὐτῶι δοϑῆναι τὸ λοιπὸν τῆς ἡμέρας, ὅπως οἰκονομήσηται τά τε
χαϑ᾽ αὑτὸν χαὶ τὰ χατὰ τὸν Δάμωνα. συνέζων γὰρ οἵ ἄνδρες οὗτοι χαὶ
ἐχοινώνουν ἁπάντων, πρεσβύτερος δ᾽ ὧν ὃ Φιντίας τὰ πολλὰ τῶν περὶ οἶχο-
γομίαν nv εἰς αὑτὸν ἀνειληφώς. ἠξίωσεν οὖν ἐπὶ ταῦτα ἀφεϑῆναι, ἐγγυητὴν
καταστήσας [τὸν Δάμωνα]. ἔφη οὖν ὃ Διονύσιος ϑαυμάσαι τε καὶ ἐρωτῆσαι,
εἰ ἔστιν ὃ ἄνϑρωπος οὗτος, ὅστις ὑπομενεῖ ϑανάτου γενέσϑαι ἐγγυητής. φή-
σαντος δὲ τοῦ Φιντίου μετάπεμπτον γενέσϑαι τὸν Δάμωνα, xai διακούσαντα
τὰ συμβεβηκότα φάσχειν ἐγγυήσεσϑαί τε χαὶ μενεῖν αὐτοῦ, ἕως ἂν ἐπανέλϑηι
ὃ Φιντίας. αὐτὸς μὲν ον ἐπὶ τούτοις εὐϑὺς ἐχπλαγῆναι ἔφη, ἐχείνους δὲ τοὺς
ἐξ ἀρχῆς εἰσαγαγόντας τὴν διάπειραν τὸν Δάμωνα χλευάζειν ὡς ἐγχαταλει-
φϑησόμενον χαὶ σχώπτοντας ἔλαφον ἀντιδεδόσϑαι λέγειν. ὄντος δ᾽ οὖν ἤδη τοῦ
ἡλίου περὶ δυσμὰς ἥχειν τὸν Φιντίαν ἀποϑανούμενον, ἐφ᾽ ὧι πάντας ἐχπλ αγηναί
τε καὶ δουλωϑῆναι. αὐτὸς δ᾽ οὖν, ἔφη, περιβαλὼν TE καὶ φιλήσας τοὺς ἄνόρας
ἀξιῶσαι τρίτον αὐτὸν εἰς τὴν φιλίαν παραδέξασϑαι, τοὺς δὲ μηδενὶ τρόπωι,
καίτοι λιπαροῦντος αὐτοῦ, συγκχαϑεῖναι εἰς τὸ τοιοῦτον᾽. χαὶ ταῦτα μὲν
ὃ ᾿Αριστόξενος ὡς παρ᾽ αὐτοῦ Διονυσίου πυϑόμενός φησι. λέγεται δέ, ὡς

259!

284.

235

236

10

15

20

25

30

35

45

D. 6—8. ΕΚ TQN APIETOEENOY ITOATOPIKQON ΑΠΟΦΑΣΕΏΩΝ. 297

zal ἀγνοοῦντες ἀλλήλους οἱ Πυϑαγορικοὶ ἐπειρῶντο φιλικὰ ἔργα διαπράττεσϑαι
ὑπὲρ τῶν εἰς ὄψιν μηδέποτε “ἀφιγμένων, ἡνίχα τεχμήριόν Tu λάβοιεν τοῦ
μετέχειν τῶν αὐτῶν λόγων, ὥστ᾽ ἐκ τῶν τοιῶνδε ἔργων μηδ᾽ ἐχεῖνον τὸν
λόγον ἀπιστεῖσϑαι, ὡς ἄρα οἱ σπουδαῖοι ἄνδρες καὶ προσωτάτω γῆς οἰκοῦντες
φίλοι εἰσὶν ἀλλήλοις, πρὶν ἢ γνώριμοί τε καὶ προσήγοροι γενέσϑαι. κατα-
χϑῆναι γοῦν φασι τῶν Πυϑαγορικῶν τινα μαχρὰν χαὶ ἐρήμην ödov βαόδίξοντα
εἴς τι πανδοχεῖον, ὑπὸ κόπου δὲ χαὶ ἄλλης παντοδαπῆς αἰτίας εἰς νόσον naxgav
τε xal βαρεῖαν ἐμπεσεῖν, ὥστ᾽ ἐπιλιπεῖν αὐτὸν τὰ ἐπιτήδεια. τὸν μέντοι
πανδοχέα, εἴτε οἴχτωι τοῦ ἀνϑρώπου εἴτε χαὶ ἀποδοχῆι, πάντα παρασχέσϑαι,
μήτε ὑπου oylas τινὸς φεισάμενον μήτε δαπάνης μηδεμιᾶς. ἐπειδὴ δὲ χρείττων
ἦν ἡ νόσος, τὸν μὲν ἀποϑνήισχειν ἑλόμενον γράψαι τι σύμβολον ἐν πίνακι χαὶ
ἐπιστεῖλαι, ὅπως, av τι παϑῆι, κριμνὰς τὴν δέλτον παρὰ τὴν ὁδὸν ἐπισχοπῆι,
εἴ τις τῶν παριόντων ἀναγνωριεῖ τὸ σύμβολον" τοῦτον γὰρ ἔφη αὐτῶι anodw-
σειν τὰ ἀναλώματα, ἅπερ εἰς αὐτὸν ἐποιήσατο, χαὶ χάριν ἐχτείσειν Ὁπὲρ
ἑαυτοῦ. τὸν δὲ πανδοχέα μετὰ τὴν τελευτὴν ϑάψαι τε καὶ ἐπιμεληθῆναι τοῦ
σώματος αὐτοῦ, μὴ μέντοι γε ἐλπίδας ἔχειν τοῦ κομίσασϑαι τὰ δαπανήματα,
μήτι γε καὶ πρὸς εὖ παϑεῖν πρὸς τινος τῶν ἀναγνωριούντων τὴν δέλτον.
ὅμως μέντοι ὀιαπειρᾶσϑαι ἐχπεπληγμένον τὰς ἐντολάς, ἐχτιϑέναι τε ἑχάστοτε
εἰς τὸ μέσον τὸν πίναχα. χρόνωι δὲ πολλῶι ὕστερον τῶν Πυϑαγορικῶν τινὰ
παριόντα ἐπιστῆναί τε χαὶ μαϑεῖν τὸν ϑέντα τὸ σύμβολον, ἐξετάσαι τε τὸ
συμβὰν zal τῶι πανδοχεῖ πολλῶι πλέον ἀργύριον ἐχτεῖσαι τῶν δεδαπανημένων.
Κλεινίαν γε μὴν τὸν Ταραντῖνόν φασι πυϑόμενον, ὡς Πρῶρος ὃ Κυρηναῖος,
τῶν Πυϑαγόρου λόγων ζηλωτὴς ὦν, κινδυνεύοι περὶ πάσης τῆς οὐσίας, συλλε-
ξώμενον χρήματα πλεῦσαι ἐπὶ Κυρήνης χαὶ ἐπανορϑώσασϑαι τὰ τοῦ Πρώρου
πράγματα; μὴ μόνον τοῦ μειῶσαι τὴν ἑαυτοῦ οὐσίαν ὀλιγωρήσαντα, ἀλλὰ
μηδὲ τὸν διὰ τοῦ πλοῦ κίνδυνον περιστάντα. τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον καὶ Θέστορα
τὸν Ποσειδωνιάτην ἀχοῆι μόνον ἱστοροῦντα, ὅτι Θυμαρίδης εἴη Πάριος τῶν
Πυϑαγορείων, ἡνίχα συνέπεσεν εἰς ἀπορίαν αὐτὸν καταστῆναι ἐκ πολλῆς περιου-
σίας, πλεῦσαί φασιν εἰς τὴν Πάρον, ἀργύριον συχνὸν συλλεξάμενον καὶ ἄάνα-
χτήσασϑαι αὐτῶι τὰ ὑπάρξαντα. vgl. 127 (nach grosser Lücke) za ταῦτα πρὸς
ἐχεῖνον [Aristoxenos] εὐπεῖν [der jüngere Dionysios in Korinth] zei τὰ περὶ
Φιντίαν χαὶ Aauova, περί τε Πλάτωνος zal ᾿Αρχύτου, χαὶ τὰ neol Κλεινίαν
χαὶ Πρῶρον. [S. oben S. 276, 30ff.].

8. Iamgr. V. P. 200—213 περὶ δὲ δόξης ταδε φασὶ λέγειν αὐτούς. αἀνόη-
τον μὲν εἶναι χαὶ τὸ πάσηι καὶ παντὸς δόξηι προσέχειν, καὶ μάλιστα τὸ τῆι
παρὰ τῶν πολλῶν γινομένηι" τὸ γὰρ καλῶς ὑπολαμβάνειν TE zul δοξάζειν
ὀλίγοις ὑπάρχειν. δῆλον γὰρ ὅτι περὶ τοὺς εἰδότας τοῦτο γίνεσϑαι" οὗτοι δέ
εἰσιν ὀλίγοι. ὥστε δῆλον ὅτι οὐκ ἂν διατείνοι εἰς τοὺς πολλοὺς ἢ τοιαύτη
δύναμις. ἀνόητον δ᾽ εἶναι καὶ πάσης ὑπολήψεώς τε zul δόξης χαταφρονεῖν᾽"
συμβήσεται γὰρ ἀμαϑῆ TE χαὶ ἀνεπανόρϑωτον εἶναι τὸν οὕτω διακείμενον.
ἀναγχαῖον δ᾽ εἶναι τῶι μὲν ἀνεπιστήμονι μανϑάνειν ἃ τυγχάνει ἀγνοῶν τε
χαὶ οὐχ ἐπιστάμενος, τῶι ὃὲ μανϑάνοντι προσέχειν τῆι τοῦ ἐπισταμένου TE
καὶ διδάξαι δυναμένου ὑπολήψει τε καὶ δόξηι, χαϑόλου δὲ εἰπεῖν, ἀναγκαῖον
εἶναι τοὺς σωϑησομένους τῶν νέων προσέχειν ταῖς τῶν πρεσβυτέρων τε χαὶ
χαλῶς βεβιωχότων ὑπολήψεσί τε καὶ δόξαις. ἐν δὲ τῶι ἀνϑρωπίνωι βίωι
τῶι σύμπαντι εἶναί τινας ἡλικίας ἐνδεδασμένας (οὕτω γὰρ καὶ λέγειν αὐ-
τοὺς φασιν), ἃς οὐχ εἶναι τοῦ τυχόντος πρὸς ἀλλήλας συνεῖραι" ἐχχρούεσϑαι
γὰρ αὐτὰς ὑπ᾽ ἀλλήλων, ἐάν τις μὴ καλῶς τε καὶ ὀρϑῶς ἄγηι τὸν ἄνϑρωπον

238

200

201

10

20

30

40

298 45. PYTHAGOREISCHE SCHULE

ἐκ γενετῆς. δεῖ οὖν τῆς τοῦ παιδὸς ἀγωγῆς καλῆς τε χαὶ σώφρονος γινομένης
καὶ ἀνόρικῆς πολὺ εἶναι μέρος τὸ παραδιδόμενον εἰς τὴν τοῦ νεανίσχου ἣλι-
κχίαν, ὡσαύτως δὲ χαὶ τῆς τοῦ νεανίσχου ἐπιμελείας τε χαὶ ἀγωγῆς καλῆς τε
zul ἀνδρικῆς χαὶ σώφρονος γινομένης πολὺ εἶναι μέρος {τὸν παραδιδόμενον
εἰς τὴν τοῦ ἀνδρὸς ἡλικίαν, ἐπείπερ εἰς γε τοὺς πολλοὺς ἀτοπόν τε zul γε-
λοῖον εἶναι τὸ συμβαῖνον. παῖδας μὲν γὰρ ὄντας οἴεσθαι δεῖν εὐταχτεῖν τε
καὶ σωφρονεῖν χαὶ ἀπέχεσϑαι πάντων τῶν φορτικῶν τε χαὶ ἀσχημόνων εἶναι
δοκούντων, νεανίσχους δὲ γενομένους ἀφεῖσϑαι παρᾶ γε δὴ τοῖς πολλοῖς ποιεῖν,
ὅ τι ἂν βούλωνται. συρρεῖν δὲ σχεδὸν εἰς ταύτην τὴν ἡλικίαν ἀμφότερα τὰ
γένη τῶν ἁμαρτημάτων᾽ χαὶ γὰρ παιδαριώδη πολλὰ zul ἀνδρώδη τοὺς νεανί-
σχους ἁμαρτάνειν. τὸ μὲν γὰρ φεύγειν ἅπαν τὸ τῆς σπουδῆς τε χαὶ τάξεως
γένος, ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν, διώχειν δὲ τὸ τῆς παιγνίας τε zul ἀχολασίας zul
ὕβρεως τῆς παιδικῆς εἶδος, τῆς τοῦ παιδὸς ἡλικίας οἰχειότατον εἶναι. ἐχ ταύ-
της οὖν εἰς τὴν ἐχομένην ἡλικίαν ἀφικνεῖσϑαι τὴν τοιαύτην διάϑεσιν. τὸ de
τῶν ἐπιϑυμιῶν τῶν ἰσχυρῶν, ὥσαύτως de καὶ τὸ τῶν φιλοτιμιῶν. γένος, ὁμοίως
δὲ χαὶ τὰς λοιπὰς ὁρμάς τε χαὶ διαϑέσεις, ὅσαι τυγχάνουσιν οὖσαι τοῦ χαλε-
ποῦ τε καὶ ϑορυβώωδους γένους, ἐχ τῆς τοῦ ἀνδρὸς ἡλικίας εἰς τὴν τῶν νεανί-
σχων ἀφιχνεῖσϑαι. διόπερ πασῶν δεῖσϑαι τῶν ἡλικιῶν ταύτην πλείστης ἐπι-
μελείας. χαϑόλου δ᾽ εἰπεῖν, οὐδέποτε τὸν ἄνϑρωπον ἐατέον εἶναι ποιεῖν, 0
τι ἂν βούληται, ἀλλ᾽ ἀεί τινα ἐπιστατείαν ὑπάρχειν δεῖν χαὶ ἀρχὴν νόμιμόν
τε καὶ εὐσχήμονα, ἧς ὑπήχοος ἔσται ἕχαστος τῶν πολιτῶν. ταχέως γὰρ ἐξί-
στασϑαι τὸ ζῶιον ἐαϑέν τε χαὶ ὀλιγωρηϑὲν εἰς χαχίαν τε χαὶ φαυλότητα.
ἐρωτᾶν τε χαὶ διαπορεῖν πολλάκις αὐτοὺς ἔφασαν, τίνος ἕνεχα τοὺς παῖδας
συνεϑίζομεν προσφέρεσϑαι τὴν τροφὴν τεταγμένως τε καὶ συμμέτρως, καὶ τὴν
μὲν τάξιν καὶ τὴν συμμετρίαν ἀποφαίνομεν αὐτοῖς χαλά, τὰ δὲ τούτων ἐναν-
τία, τήν τε αταξίαν χαὶ τὴν ἀσυμμετρίαν, αἰσχρά" ὃ χαὶ ἔστιν ὃ τε οἰνόφλυξ
χαὶ ἄπληστος ἕν μεγάλωι ὀνείδει “είμενος. εἰ γὰρ μηδὲν τούτων ἐστὶ ‚KON
μὸν εἰς τὴν τοῦ ἀνδρὸς ἡλικίαν ἀφικνουμένων ἡμῶν, μάταιον εἶναι τὸ συνε-
ϑίζειν παῖδας ὄντας τῆι τοιαύτηι τάξει. τὸν αὐτὸν δὲ λόγον εἶναι χαὶ περὶ
τῶν ἄλλων ἐϑῶν. οὐχ οὖν ἐπὶ γε τῶν λοιπῶν ζώιων τοῦτο ὁρᾶσϑαι συμ-
βαῖνον, ὅσα ὑπ᾽ ἀνϑρώπων παιδεύεται, ἀλλ᾽ εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς τὸν τε σχύλαχα
χαὶ τὸν πῶλον ταῦτα συνεϑίζεσϑαί τε καὶ μανϑάνειν, ἃ δεήσει πράττειν αὐ-
τοὺς τελεωϑέντας. χαϑόλου δὲ τοὺς Πυϑαγορείους ἔφασαν παραχελεύεσϑαι
τοῖς ἐντυγχάνουσί τε καὶ ἀφικνουμένοις εἰς συνήϑειαν, εὐλαβεῖσϑαι τὴν ἡδονήν,
εἴπερ τι χαὶ ἄλλο τῶν εὐλαβείας δεομένων" οὐϑὲν γὰρ οὕτω σφαλλειν ἡμᾶς
οὐδ᾽ ἐμβάλλειν εἰς ἁμαρτίαν ὡς τοῦτο τὸ πάϑος. χαϑόλου δέ, ὡς ἔοιχε, διε-
τείνοντο μηδέποτε μηδὲν πράττειν ἡδονῆς στοχαζομένους, καὶ γὰρ ἀσχήμονα
χαὶ βλαβερὸν ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ τοῦτον εἶναι τὸν σχοπόν, ἀλλὰ μάλιστα μὲν
πρὸς τὸ καλόν TE zul εὔσχημον βλέποντες πράττειν ὃ ἂν nı πραχτέον, dev-
τερον δὲ πρὸς τὸ συμφέρον TE καὶ ὠφέλιμον, δεῖσϑαί τε ταῦτα χρίσεως οὐ
τῆς τυχούσης. περὶ δὲ τῆς σωματικῆς ὀνομαζομένης ἐπιϑυμίας τοιαῦτα λέ-
γειν ἔφασαν τοὺς ἄνδρας ἐχείνους. αὐτὴν μὲν τὴν ἐπιϑυμίαν ἐπιφοράν τινὰ
εἶναι τῆς ψυχῆς καὶ δρμὴν καὶ ὄρεξιν ἤτοι πληρωσεώς τινος ἢ παρονσίας
τινῶν αἰσϑήσεως ἢ διαϑέσεως αἰσϑητικῆς. γίνεσθαι δὲ καὶ τῶν ἐναντίων ἐπι-
ϑυμίαν οἷον κενώσεώς τε καὶ cnovslag zul τοῦ μὴ αἰσϑάνεσϑαι ἐνίων. ποι-
χίλον δ᾽ εἶναι τὸ πάϑος τοῦτο ταὶ σχεδὸν τῶν περὶ ἄνϑρωπον πολυειδέστα-
τον. εἶναι δὲ τὰς πολλὰς τῶν ἀνϑρωπίνων ἐπιϑυμιῶν ἐπιχτήτους τε χαὶ χατε-
σχευασμένας ὑπ᾽ αὐτῶν τῶν ἀνϑρώπων᾽ διὸ δὴ καὶ πλείστης ἐπιμελείας δεῖσϑαι

208

204

20ὅ

10

15

20

30

40

D. 8. ΕΚ ΤΩΝ APISTOZENOY ΠΥΘΑΓΟΡΙΚΩΝ ἈΠΟΦΑΣΕΩΝ. 299

τὸ πάϑος τοῦτο καὲ φυλαχῆς τε χαὶ σωμασχίας οὐ τῆς τυχούσης" τὸ μὲν γὰρ
χενωθϑέντος τοῦ σώματος τῆς τροφῆς ἐπιϑυμεῖν φυσιχὸν εἶναι, χαὶ τὸ πάλιν
ἀναπληρωϑέντος χενώσεως ἐπιϑυμεῖν τῆς προσηκούσης φυσικὸν χαὶ τοῦτο
εἶναι, τὸ δὲ ἐπιϑυμεῖν περιέργου τροφῆς ἢ περιέργου τε καὶ τρυφερᾶς ἐσϑῆ-
τός τε καὶ στρωμνῆς n περιέργου τε χαὶ πολυτελοῦς χαὶ ποικίλης οἰχήσεως
ἐπίχτητον εἶναι, τὸν αὐτὸν δὴ λόγον εἶναι καὶ περὶ σχευῶν τε καὶ ποτηρίων
zal διαχόνων χαὶ ϑρεμμάτων τῶν εἰς τροφὴν ἀνηκόντων. χαϑόλου de τῶν
περὶ ἄνϑρωπον παϑῶν σχεδὸν τοῦτο μάλιστα τοιοῦτον εἶναι οἷον μηδαμοῦ
ἵστασϑαι, ἀλλὰ προάγειν εἰς ἄπειρον. διόπερ εὐθὺς ἐχ νεότητος ἐπιμελητέον
εἶναι τῶν ἀναφυομένων, ὅπως ἐπιϑυμήσουσι μὲν ὧν δεῖ, ἀφέξονται δὲ τῶν
ματαίων τε χαὶ περιέργων ἐπιϑυμιῶν, ἀτάρακχτοί τε za) χαϑαροὶ τῶν τοιού-
των ὀρέξεων ὄντες χαὶ χαταφρονοῦντες αὐτῶν τε τῶν ἀξιοχαταφρονήτων καὶ
τῶν ἐνδεδεμένων ἐν ταῖς ἐπιϑυμίαις. μάλιστα δ᾽ εἶναι χατανοῆσαι Tag TE μα-
ταίους χαὶ τὰς βλαβερὰς χαὶ τὰς περιέργους καὶ τὰς ὑβριστιχὰς τῶν ἐπιϑυ-
μιῶν παρὰ τῶν ἐν ἐξουσίαις ἀναστρεφομένων γινομένας" οὐδὲν γὰρ οὕτως
ἄτοπον εἶναι, ἐφ᾽ ὃ τὴν ψυχὴν οὐχ ὁρμᾶν τῶν τοιούτων παίδων τε καὶ ἀν-
δρῶν zul γυναιχῶν. χαϑόλου δὲ ποιχιλώτατον εἶναι τὸ ἀνθρώπινον γένος
χατὰ τὸ τῶν ἐπιϑυμιῶν. πλῆϑος" σημεῖον δὲ ἐναργὲς εἶναι τὴν τῶν προσφε-
ρομένων ποιχιλίαν᾽ ἀπέραντον μὲν γάρ τι πλῆϑος εἶναι χαρπῶν, ἀπέραντον
δὲ ῥιζῶν, ὧι χρῆται τὸ ἀνϑρώπινον γένος" ἔτι δὲ σαρκοφαγίαὶ παντοδαπῆι
χρῆσϑαι, καὶ ἔργον εἶναι εὑρεῖν, τίνος οὐ γεύεται τῶν χερσαίων καὶ τῶν πτη-
νῶν χαὶ τῶν Evidowv ζώιων. zul δὴ σχευασίας παντοδαπὰς περὶ ταῦτα με-
μηχανῆσϑαι καὶ χυμῶν παντοίας μίξεις" ὅϑεν εἰχότως uavızov TE χαὶ πολύ-
uoopov εἶναι χατὰ τὴν τῆς ψυχῆς κίνησιν τὸ ἀνϑρώπινον φῦλον. ἕχαστον
γὰρ δὴ τῶν προσφερομένων ἰδίου τινὸς διαϑέσεως αἴτιον γίνεσϑαι. ἀλλὰ
τοὺς ἀνθρώπους τὰ μὲν παραχρῆμα μεγάλης ἀλλοιώσεως αἴτια γινόμενα συ-
γορᾶν, οἷον χαὶ τὸν οἶνον, ὅτι πλείων προσενεχϑεὶς μέχρι μέν τινὸς ἱλαρω-
τέρους ποιεῖ, ἔπειτα μανικωτέρους καὶ ἀσχημονεστέρους" τὰ δὲ μὴ τοιαύτην
ἐνδειχνύμενα δύναμιν ἀγνοεῖν" γίνεσϑαι δὲ πᾶν τὸ προσενεχϑὲν αἴτιον τινος ἐδίου
διαϑέσεως. διὸ δὴ καὶ μεγάλης σοφίας τὸ χατανοῆσαί τε χαὶ συνιδεῖν, ποίοις τε
καὶ πόσοις δεῖ χρῆσϑαι πρὸς τὴν τροφήν. εἶναι δὲ ταύτην τὴν ἐπιστήμην τὸ μὲν
ἐξ ἀρχῆς ᾿Απόλλωνός τε zul Παιῶνος, ὕστερον δὲ τῶν περὶ τὸν ᾿Ασχληπιόν.

περὶ δὲ γεννήσεως ταόε λέγειν αὐτοὺς ἔφασαν. χαϑόλου μὲν ὦιϊοντο δεῖν
φυλάττεσϑαι τὸ καλούμενον προφερές" οὔτε γὰρ τῶν φυτῶν τὰ προφερῆ

“οὔτε τῶν ζώιων εὔχαρπα γίνεσϑαι, (ἀλλὰ δεῖν γενέσϑαιν τινὰ χρόνον πρὸ τῆς

καρποφορίας, ὅπως ἐξ ἰσχυόντων τε χαὶ τετελειωμένων τῶν σωμάτων τὰ
σπέρματα χαὶ οἱ χαρποὶ γίνωνται. δεῖν οὖν τούς τε παῖδας zul τὰς παρϑένους
ἐν πόνοις TE zul γυμνασίοις χαὶ χαρτερίαις ταῖς προσηκούσαις τρέφειν, τροφὴν
προσφέροντας τὴν ἁρμόττουσαν φιλοπόνωι τε χαὶ σώφρονι χαὶ χαρτεριχῶι
βίωι. πολλὰ δὲ τῶν χατὰ τὸν ἀνϑρώπινον βίον τοιαῦτα εἶναι, ἐν οἷς βέλτιόν
ἐστιν ἡ ὀψιμαϑία, ὧν εἶναι καὶ τὴν τῶν ἀφροδισίων χρείαν. δεῖν οὖν τὸν
παῖδα οὕτως «ἄγεσϑαι, ὥστε μὴ ζητεῖν ἐντὸς τῶν εἴχοσιν ἐτῶν τὴν τοιαύτην
συνουσίαν. ὅταν δ᾽ εἰς τοῦτο ἀφίκηται, σπανίοις εἶναι χρηστέον τοῖς ἄφρο-
δισίοις" ἔσεσϑαι δὲ τοῦτο, ἐὰν τίμιόν τε χαὶ χαλὸν εἶναι γομίξηται N εὐεξία"
ἀκρασίαν γὰρ ἅμα χαὶ εὐεξίαν οὐ πάνυ γίνεσϑαι περὶ τὸν αὐτόν. ἐπαινεῖ-
σϑαι δ᾽ αὐτοῖς ἔφασαν καὶ τὰ τοιάδε τῶν προῦὔπαρχόντων νομίμων ἕν ταῖς
Ἑλληνικαῖς πόλεσι, τὸ μήτε μητράσι συγγίνεσϑαι μήτε ϑυγατρὶ μήτ᾽ ἀδελ-

>

φῆι μήτ᾽ ἐν ἱερῶι μήτ᾽ ἐν τῶι φανερῶι" χαλόν τε γὰρ εἶναι zul σύμφορον

206

207

208

209

210

10

20

25

30

30

40

300 45. PYTHAGOREISCHE SCHULE

τὸ, ὡς πλεῖστα γίνεσϑαι κωλύματα τῆς ἐνεργείας ταύτης. ὑπελάμβανον δ᾽,
ὡς ἔοικεν, ἐχεῖνοι οἱ ἀνόρες περιαιρεῖν μὲν δεῖν τάς τε παρὰ φύσιν γεννήσεις
καὶ τὰς μεϑ' ὕβρεως γιγνομένας, καταλιμπάνειν de τῶν κατὰ φύσιν τε zul
μετὰ σωφροσύνης γινομένων τὰς ἐπὶ τεχνοποιίαι σώφρονί τε χαὶ νομίμωι
γινομένας. ὑ"-πελάμβανον δὲ δεῖν πολλὴν πρόνοιαν ποιεῖσθαι τοὺς τεχνο-
ποιουμένους τῶν ἐσομένων ἐχγόνων. πρώτην μὲν οὖν εἶναι χαὶ μεγίστην
πρόνοιαν τὸ προσάγειν αὑτὸν πρὸς τὴν τεχνοποιίαν σωφρόνως τε καὶ ὑγιεινῶς
βεβιωκότα τε χαὲ ζῶντα, καὶ μήτε πληρώσει χρώμενον τροφῆς ἀκαίρως, μήτε
προσφερόμενον τοιαῦτα, ἀφ᾽ ὧν χείρους αἱ τῶν σωμάτων ἕξεις γίνονται, μήτι
δὴ μεϑύοντα γε, ἀλλ᾽ ἥκιστα πάντων" ὠϊοντο γὰρ ἐχ φαύλης τε καὶ ἀσυμφώνου
χαὶ ταραχώδους χράσεως μοχϑηρὰ γίνεσϑαι τὰ σπέρματα. χαϑόλου de
παντελῶς WLOVTO ῥαιϑύμου τινὸς εἶναι χαὶ ἀπροσχέπτου, τὸν μέλλοντα ζωιο-
ποιεῖν χαὶ ἄγειν τινὰ εἰς γένεσίν τε χαὶ οὐσίαν τοῦτον μὴ μετὰ σπουδῆς πάσης
προορᾶν, ὅπως ἔσται ὡς χαριεστάτη τῶν γινομένων ἡ εἰς τὸ εἶναί τε χαὶ ζῆν
ἄφιξις, ἀλλὰ τοὺς μὲν φιλόχυνας͵ μετὰ πάσης σπουδῆς ἐπιμελεῖσϑαι ng σκυλακείας,
ὅπως ἐξ ὧν δεῖ χαὶ ὅτε δεῖ καὶ ὡς δεῖ διακειμένων προσηνῆ γίνηται τὰ σχυλά-
χια, ὥσαύτως δὲ καὶ τοὺς φιλόρνιϑας, δῆλον δ᾽ ὅτι χαὶ τοὺς λοιποὺς τῶν ἐσπου-
ὁαχότων περὶ τὰ γενναῖα τῶν ζωιων πᾶσαν ποιεῖσϑαι σπουδὴν περὶ τοῦ μὴ
ix) γίνεσϑαι τὰς γεννήσεις αὐτῶν, τοὺς δ᾽ ἀνθρώπους μηδένα λόγον ποιεῖσϑαι
τῶν ἰδίων ἐκγόνων, ἀλλ᾽ ἅμα γεννᾶν εἰχῆ τε καὶ ὡς ἔτυχε σχεδιάζοντας πάντα
τρόπον καὶ μετὰ ταῦτα τρέφειν τε χαὶ παιδεύειν μετὰ πάσης ὀλιγωρίας. ταύ-
τὴν γὰρ εἶναι τὴν ἰσχυροτάτην τε χαὶ σαφεστάτην αἰτίαν τῆς τῶν πολλῶν
ἀνθρώπων κακίας TE xal φαυλότητος" βοσχηματὠδη γὰρ zul εἰχαίαν τινὰ
γίνεσϑαι τὴν τεχνοποιίαν παρὰ τοῖς πολλοῖς. (τοιαῦτα τὰ ὑφηγήματα καὶ ἐπι-
τηδεύυματα παρὰ τοῖς ἀνόρασιν ἐχείνοις διὰ λόγων TE χαὶ ἔργων ἠσχεῖτο περὲ
σωφροσύνης, ἄνωϑεν παρειληφόσιν αὐτοῖς τὰ παραγγέλματα ὥσπερ τινὰ πυϑό-
χρηστὰ λόγια παρ᾽ αὐτοῦ Πυϑαγόρου).

Zu $ 205 vgl. ὅτο8. fl. (II) t. 10, 00 Η. ἐκ τῶν ᾿Αριστοξένου Πυϑαγορικῶν
ἀποφάσεων [ἴν. 117]. περὲ δὲ ἐπιϑυμίας τάδε ἔλεγον᾽ εἶναι τὸ πάϑος τοῦτο
ποικίλον zal πολυειδέστατον" εἶναι δὲ τῶν ἐπιϑυμιῶν τὰς μὲν ἐπιχτήτους τε
καὶ παρασχευαστᾶς, τὰς δὲ συμφύτους" αὐτὴν μέντοι τὴν ἐπιϑυμίαν ἐπιφοράν
τινα τῆς ψυχῆς χαὶ δρμὴν καὶ ὄρεξιν εἶναι πληρώσεως ἢ παρουσίας αἰσϑήσεως
ἢ χενώσεως καὶ ἀπουσίας καὶ τοῦ μὴ αἰσϑάνεσϑαι. ἐπιϑυμίας δὲ ἡμαρτημένης
τε χαὶ φαύλης τρία εἶναι εἰδὴ τὰ γνωριμώτατα, ἀσχημοσύνην ἀσυμμετρίαν
ἀχαιρίαν" ἢ γὰρ αὐτόϑεν εἶναι τὴν ἐπιϑυμίαν ἀσχήμονά TE καὶ φορτιχὴν καὶ
ἀνελεύϑερον" ἢ τοῦτο μὲν οὐ, σφοδρότερον δὲ καὶ χρονιώτερον τοῦ προσήκοντος"
ἢ τρίτον πρὸς ταῦτα, ὅτε οὐ δεῖ χαὶ πρὸς ἃ οὐ δεῖ.

Zu $ 209---218 vgl. Ocellus 4, 9—14 (aus derselben Bearbeitung wie Iambl.)
und den z. Th. treueren Auszug Stoe. fl. (III) t. 101,4 M. ἐκ τῶν ᾿Αριστοξένου
Ilv$ayoosiov [fr. 20]. περὶ δὲ γενέσεως παίδων τάδε ἔλεγε" χαϑόλου μὲν φυλατ-
τεσϑαι τὸ χαλούμενον προφερές" οὔτε γὰρ τῶν φυτῶν οὔτε τῶν ζώιων εὖ-
χαρπα τὰ προφερῆ γίγνεσϑαι" ἀλλὰ χρόνον τινὰ προπαρασκχευάξε σϑαι τῆς
καρποφορίας, ἐν ὧι ἐξισχύσαντα χαὶ τετελειωμένα τὰ σώματα παρέχειν τα
τε σπέρματα καὶ τοὺς καρποὺς δεδύνηται. πολλὰ δὲ εἶναι ἐν τῶι {βίωι ἐν
οἷς ῇ ὀψιμαϑία ἐστὶ βελτίων οἷον καὶ τὸ τοῦ ἀφροδισιάζειν πρᾶγμα. δέον οὖν
ἐστι παῖδας οὕτως ἀγεσϑαι διὰ τῶν ἀσχημάτων ἀσχόλους, ὥστε μὴ μόνον μὴ
ζητεῖν, ἀλλ᾽ εἰ δυνατὸν μηδὲ εἰδέναι τὴν τοιαύτην συνουσίαν ἐντὸς τῶν εἴχοσιν
ἐτῶν" ὅταν δὲ καὶ εἰς τοῦτο ἀφίχηται, σπανίοις εἶναι χρηστέον τοῖς ἀφροδισίοις"

21}

218:

10

15

20

25

30

45

D. 8-τ1. ΕΚ ΤΩΝ APIETOZENOY IITOATOPIKQN AIOPAZERN. 301

τοῦτο γὰρ πρὸς TE τὴν τῶν γεννώντων καὶ γεννησομένων εὐεξίαν πολὺ συμ-
βάλλεσϑαι. ἔλεγε δὲ urze τρυφῆς μήτε μέϑης πλήρη ταῖς γυναιξὶν εἰς τὸ
γεννᾶν ὁμιλεῖν" οὐ γὰρ οἴεται ἐκ φαύλης καὶ ἀσυμφώνου χαὶ ταραχώδους
χράσεως εὔρυϑμα καὶ χαλά, ἀλλ᾽ οὐδὲ ἀγαϑὰ τὴν ἀρχὴν γίγνεσθαι.

9, Iamgr. V.P. 230—233 (δεῖ δὴ καὶ περὶ τούτων τὴν Πυϑαγόρου σαι-
δείαν παραϑέσϑαι χαὶ τὰ παραγγέλματα, οἷς ἐχρῆτο πρὸς τοὺς αὑτοῦ γνωρί-
μους). παρεχελεύοντο οὖν οἱ ἄνδρες οὗτοι ἐχ φιλίας ἀληϑινῆς ἐξαιρεῖν ἀγῶνά
τε χαὶ φιλονικίαν, μάλιστα μὲν ἐκχ πάσης, εἰ δυνατόν, εἰ δὲ μή, ἔχ γε τῆς
πατρικῆς χαὶ καϑόλου ἐχ τῆς πρὸς τοὺς πρεσβυτέρους, ὡσαύτως δὲ καὶ ἐκ τῆς
πρὸς τοὺς εὐεργέτας" τὸ γὰρ διαγωνίξεσθϑαι 7 διαφιλονιχεῖν πρὸς τοὺς τοιού-
τους ἐμπεσούσης ὀργῆς ἢ ἄλλου τινὸς τοιούτου πάϑους οὐ σωτήριον τῆς
ὑπαρχούσης φιλίας. ἔφασαν δὲ δεῖν ὡς ἐλαχίστας ἀμυχάς τε χαὶ ἑἕλχωσεις
ἐν ταῖς φιλίαις ἐγγίνεσθαι, (τοῦτο δὲ γίνεσϑαι), ἐὰν ἐπιστῶνται εἴχειν καὶ

χρατεῖν ὀργῆς, ἀμφότεροι μέν, μᾶλλον μέντοι ὃ νεώτερός τε χαὶ τῶν εἰρη-
μένων τάξεων ἔχων ἡνδήποτε. τὰς ἐπανορϑώσεις τε χαὶ νουϑετήσεις, ἃς δὴ
πεδαρτάσεις ἐχάλουν ἐχεῖνοι, μετὰ πολλῆς εὐφημίας τε χαὶ εὐλαβείας
ὦιοντο δεῖν γίνεσϑαι παρὰ τῶν πρεσβυτέρων τοῖς νεωτέροις, καὶ πολὺ ἐμφαί-
γεσϑαι ἐν τοῖς νουϑετοῦσι τὸ κηδεμονικόν τε χαὶ olxelov' οὕτω γὰρ εὐσχή-
μονά τε γίνεσϑαι χαὶ ὠφέλιμον τὴν νουϑέτησιν. ἐχ φιλίας μηδέποτε ἐξαιρεῖν
πίστιν μήτε παίζοντας μήτε σπουδάζοντας" οὐ γὰρ ἔτι ῥάιδιον εἶναι διυγιᾶναι
τὴν ὑπάρχουσαν φιλίαν, ὅταν ἅπαξ παρεμπέσηι τὸ ψεῦδος εἰς τὰ τῶν φασκχόν-
των φίλων εἶναι ἤϑη. φιλίαν μὴ ἀπογινώσχειν ἀτυχίας ἕνεχα ἢ ἄλλης τινὸς
ἀδυναμίας τῶν εἰς τὸν βίον ἐμπιπτουσῶν, ἀλλὰ μόνην εἶναι δόκιμον ἀπόγνωσιν
φίλου τε χαὶ φιλίας τὴν γινομένην διὰ χαχίαν μεγάλην τε καὶ ἀνεπανόρϑωτον.
ἔχϑραν ἑχόντα μὲν μηδέποτε αἴρεσϑαι πρὸς τοὺς μὴ τελείως χαχούς, ἀράμενον
δὲ μένειν εὐγενῶς ἐν τῶι διαπολεμεῖν, ἂν μὴ μεταπέσηι τὸ ἦϑος τοῦ διαφερο-
μένου zul προσγένηται εὐγνωμοσύνη. πολεμεῖν δὲ μὴ λόγωι, ἀλλὰ τοῖς ἔργοις,
γόμιμον δὲ εἶναι καὶ ὅσιον τὸν πόλεμον, εἰ ὡς ἄνϑρωπος ἀνϑρώπωι πολε-
μήσειεν. αἴτιον (δὲ) μηδέποτε γίνεσϑαι εἰς δύναμιν διαφορᾶς, (ἀλλ᾽» εὐλαβεῖ-
σϑαι ταύτης τὴν ἀρχὴν ὡς οἷόν τε μάλιστα. ἐν τῆι μελλούσηι ἀληϑινῆι ἔσεσϑαι
φιλίαι ὡς πλεῖστα δεῖν ἔφασαν εἶναι τὰ ὡρισμένα χαὶ νενομισμένα, καλῶς δὲ
ταῦτ᾽ εἶναι χεχριμένα καὶ un εἰχῆ, καὶ δῆτα καὶ εἰς ἔϑος ἕχαστον καταχεχω-
ρισμένα δεῖν εἶναι, ὅπως μήτε ὁμιλία μηδεμία ὀλιγώρως τε καὶ εἰχῆ γίνηται,
ἀλλὰ μετ᾽ αἰδοῦς τε zul συννοίας χαὶ τάξεως ὀρϑῆς, μήτε πάϑος ἐγείρηται
μηδὲν εἰχῆ καὶ φαύλως καὶ ἡμαρτημένως, οἷον ἐπιϑυμία ἢ ὀργή. ὃ αὐτός τε
λόγος καὶ κατὰ τῶν λειπομένων παϑῶν τε zul διαϑέσεων. vgl. 101 παραδίδοται
δὲ χαὶ ἄλλος τρόπος παιδεύσεως (6) διὰ τῶν Πυϑαγοριχῶν ἀποφάσεων κτλ.

10. 5108. fl. (ID) 1, 101 H. ἐχ τ. ‘A. Πυϑ. ἀποφ. [fr. 113] τὴν ἀληϑῆ φιλὶ ο-
καλίαν ἐν τοῖς ἐπιτηδεύμασι χαὶ ἐν ταῖς ἐπιστήμαις ἔλεγεν εἶναι" τὸ γὰρ
ἀγαπᾶν zul στέργειν τῶν χαλῶν ἐθῶν τε χαὶ ἐπιτηδευμάτων i ὑπάρχειν" ὡσαύ-
τως δὲ καὶ τῶν ἐπιστημῶν TE καὶ ἐμπειριῶν τὰς χαλὰς καὶ εὐσχήμονας ἀλη-
ϑῶς εἶναι φιλοχάλους, τὴν δὲ λεγομένην ὑπὸ τῶν πολλῶν φιλοχαλίαν, οἷον
(τὴν Ev) τοῖς ἀναγχαίοις καὶ χρησίμοις πρὸς τὸν βίον γινομένην, λάαφυρά που
τῆς ἀληϑινῆς χεῖσϑαι φιλοκαλίας.

11. Stop. 60]. 16, 18 ἐ. τ. ’A. II. ἀποφ. (fr. 21) περὶ δὲ τύχης τάδ᾽ ἔφασχον"
εἶναι μέν τι καὶ δαιμόνιον μέρος αὐτῆς" γενέσϑαι γὰρ ἐπίπνοιάν τινα παρὰ
τοῦ δαιμονίου τῶν ἀνϑρώπων ἐνίοις ἐπὶ τὸ βέλτιον n ἐπὶ τὸ χεῖρον χαὶ
εἶναι φανερῶς zur’ αὐτὸ τοῦτο τοὺς μὲν εὐτυχεῖς, τοὺς δὲ ἀτυχεῖς. καταφα-

290

231

232

233

10

25

30

40

902 45. PYTHAGOREISCHE SCHULE

γέστατον δὲ εἶναι τοῦτο (τῶι) τοὺς μὲν ἀπροβουλεύτως καὶ εἰχῆι τι πράττον-
τας πολλαχις χατατυγχάνειν, τοὺς δὲ προβουλευομένους zul προνοουμένους
ὀρϑῶς τι πράττειν ἀποτυγχάνειν. εἶναι δὲ καὶ ἕτερον τύχης εἶδος, χαϑ᾽ ὃ οἱ
μὲν εὐφυεῖς χαὶ εὔστοχοι, οἱ δὲ ἀφυεῖς τε zul ἐναντίαν ἔχοντες φύσιν βλά-
στοιεν, ὧν οἱ μὲν εὐϑυβολοῖεν ἐφ᾽ ὅτι ἂν ἐπιβάλωνται οἱ δὲ ἀποπίπτοιεν τοῦ
σκοποῦ, μηδέποτε τῆς διανοίας αὐτῶν εὐστόχως φερομένης, ἀλλὰ « χαὶ ταρασ-
σομένης᾽ ταύτην δὲ τὴν ἀτυχίαν σύμφυτον εἶναι καὶ οὐχ ἐπείσαχτον.

E. PYTHAGORISTEN IN DER MITTLEREN KOMÖDIE.

Theocr. 14, 5 τοιοῦτος πρώαν τις ἀφίχετο Πυϑαγοριχταᾶς,
ὠχρος χανυπόδητος: :
SCHOL. Ζ. d. St. οἱ μὲν Πυϑαγορικοὶ πᾶσαν φροντίδα ποιοῦνται τοῦ σώ-

ματος, οἱ δὲ Πυϑαγορισταὶ περιεσταλμένηι χαὶ αὐχμηρᾶι διαίτηι χρῶνται.

1. ΑΤῊ. IV Ρ. 160 Ε τί οὐ τοὺς Πυϑαγοριχοὺς ἐχείνους ζηλοῖς; περὶ ὧν
φησιν Αντιφανης μὲν ἐν Mynucoı [1176 Kock.) τάδε:
τῶν Πυϑαγοριχῶν δ᾽ ἔτυχον ἀϑλιοί τινες
ἐν τῆι χαράδραι τρώγοντες ἅλιμα χαὶ χαχὰ
τοιαῦτα συλλέγοντες (εἰς τὸν κώρυχον).
χἀν τῶι κυρίως ᾿ Κωρύχωι᾽ δ᾽ ἐπιγραφομένωι φησί [8. 61]:
πρῶτον μὲν ὥσπερ Πυϑαγορίζων ἐσϑίει
ἔμψυχον οὐδέν, τῆς δὲ πλείστης τοὐβολοῦ
μάζης μελαγχρῆ μερίδα λαμβάνων λέπει.
Ἄλλεξις δ᾽ ἐν Ταραντίνοις [S. 378]
οἱ Πυϑαγορίζοντες γάρ, ὡς ἀκούομεν,
οὔτ᾽ ὄψον ἐσθίουσιν οὔτ᾽ ἀλλ᾽ οὐδὲ ἕν
ἔμψυχον, οἶνόν τ᾽ οὐχὲ πίνουσιν uovoı.
— ’Enıyaolöng μέντοι χύνας χατεσϑίει,
5 τῶν Πυϑαγορείων εἷς. --- ἀποχτείνας γέ που"
οὐχέτι γάρ ἐστ᾽ ἔμψυχον.
προελϑὼν τέ φησι"
Πυϑαγορισμοὲ zul λόγοι
λεπτοὶ διεσμιλευμέναι τε φροντίδες
τρέφουσ᾽ ἐχείνους, τὰ δὲ χαϑ᾽ ἡμέραν ταδε"
10 ἄρτος χαϑαρὸς εἷς ἑχατέρωι, ποτήριον
ὕδατος" τοσαῦτα ταῦτα. --- δεσμωτηρίου
λέγεις δίαιταν᾽ πάντες οὕτως οἱ σοφοὶ
διάγουσι καὶ τοιαῦτα χακοπαϑοῦσί που;
— τρυφῶσιν οὗτοι πρὸς ἑτέρους. ao οἶσϑ᾽ ὅτι
15 Μελανιππίδης ἑταῖρός ἐστι χαὶ Φάων
χαὶ Φυρόμαχος καὶ Φᾶνος, οἱ δι᾿ ἡμέρας
δειπνοῦσι πέμπτης ἀλφίτων χοτύλην μίαν;
(Ist Phaon mit dem Arzte identisch, der nach Gal. XV 455 neben Euryphon,
Philistion, Ariston als Verf. von [Hipp.] περὲ διαίτης ὑγιεινῦς genannt wird?]

E. 1-3. PYTHAGORISTEN IN DER MITTLEREN KOMÖDIE. 303

χαὶ ἐν Πυϑαγοριξούσηι [S. 370]°
ἡ δ᾽ ἑστίασις ἰσχάδες χαὶ στέμφυλα
χαὶ τυρὸς ἔσται" ταῦτα γὰρ ϑύειν νόμος
τοῖς Πυϑαγορείοις. — m AU, ἱερεῖον μὲν οὖν,
2) ὁποῖον ἂν καλλιστα καὶ βέλτιστ᾽ ἔχηι.
χαὶ μετ᾽ ὀλίγα"
5 ἔδει ϑ᾽ ὑπομεῖναι μικροσιτίαν, ῥύπον
ὁῖγος, σιωπήν, στυγνότητ᾽, ἀλουσίαν.
2). -- IV p. 161E ᾿Αριστοφῶν δ᾽ ἐν Πυϑαγοριστῆι Π 219 K.]
10 πρὸς τῶν ϑεῶν οἰόμεϑα τοὺς πάλαι ποτέ,
τοὺς Πυϑαγοριστᾶς, γινομένους ὄντως ῥυπᾶν
ἑχόντας ἢ φορεῖν τρίβωνας ἡδέως;
οὐχ ἔστι τούτων οὐδέν, ὡς ἐμοὶ δοχεῖ"
ὅ ἀλλ᾽ ἐξ ἀνάγχης, οὐκ ἔχοντες οὐδὲ ἕν
1ὅ τῆς εὐτελείας πρόφασιν εὑρόντες χαλὴν
ὅρους ἔπηξαν τοῖς πένησι χρησίμους"
ἐπεὶ παράϑες αὐτοῖσιν ἰχϑῦς ἢ χρέας,
χἂν un κατεσϑίωσι καὶ τοὺς δαχτύλους,
10 ἐθέλω χρέμασϑαι δεκάκις.
20 3. Dıog. VII 37. 38 ἔσχωψε δ᾽ αὐτὸν Κρατῖνος [U 290 K.] μὲν ἐν Πυ-
ϑαγοριζούσηι" ἀλλὰ καὶ ἐν Ταραντίνοις φησὶν οὕτως"
ἔϑος ἐστὶν αὐτοῖς, av τιν(α) ἰδιώτην ποϑέν
λάβωσιν εἰσελϑόντα, διαπειρώμενον
τῆς τῶν λόγων δώμης ταράττειν χαὶ χυχᾶν
25 τοῖς ἀντιϑέτοις, τοῖς πέρασι, τοῖς παρισώμασιν,
5 τοῖς ἀποπλάνοις, τοῖς μεγέϑεσιν νουβυστιχώς.

Μνησίμαχος δ᾽ ᾿Αλχμαίωνι [II 486 K.]'
ὡς Πυϑαγοριστὶ ϑύομεν τῶι “οξίαι
ἔμψυχον οὐδὲν ἐσϑίοντες παντελῶς.
30 (38) ᾿ἀριστοφῶν Πυϑαγοριστῆι [U 280 K]
ἔφη [τε] καταβὰς ἐς τὴν δίαιταν τῶν χάτω
ἰδεῖν ἑχάστους, διαφέρειν δὲ πάμπολυ
τοὺς Πυϑαγοριστὰς τῶν νεχρῶν᾽ μόνοισι γὰρ
τούτοισι τὸν Πλούτωνα συνσιτεῖν ἔφη
35 5 δι᾿ εὐσέβειαν. — εὐχερῆ ϑεὸν λέγεις,
εἰ τοῖς ῥύπου μεστοῖσιν ἥδεται ξυνών.
ἔτι ἐν τῶι αὐτῶι"
ἐσϑίουσί τε
λάχανά τε χαὶ πίνουσιν ἐπὶ τούτοις ὕδωρ᾽
40 φϑεῖρας δὲ καὶ τρίβωνα τήν T ἀλουσίαν
10 οὐδεὶς ἂν ὑπομείνειε τῶν ἑτέρων (νεχρῶν).

304 46. ANAXAGORAS

46. ANAXAGORAS.
A. LEBEN UND LEHRE.

LEBEN.

1. Laerrıus Dıoe. I 6—15.

᾿Αναξαγόρας Ἡγησιβούλου ἢ Εὐβούλου Κλαζομένιος. οὗτος 6
ἤχουσεν ᾿Αναξιμένους, καὶ πρῶτος τῆι ὕλην νοῦν ἐπέστησεν, ἀρξά-
usvog οὕτω τοῦ συγγράμματος, ὅ ἔστιν ἡδέως χαὶ μεγαλοφρόνως
ἡρμηνευμένονγ᾽ “πάντα χρήματα ἦν ὁμοῦ᾽ εἶτα ὃ νοῦς ἐλϑὼν

5 αὐτὰ διεχόσμησεν. |= fr. 17 Schaubach; vgl. unten fr. 1]. παρὸ
χαὶ Νοῦς ἐπεχλήϑη, nal φησι περὶ αὐτοῦ Τίμων ἐν τοῖς Σίλλοις
οὕτω |[fr. 24]"

χαί που AvaSaydonv φάσ᾽ ἔμμεναι, ἄλχιμον ἥρω
Νοῦν, ὅτι δὴ νόος αὐτῶι, ὃς ἐξαπίνης ἐπεγείρας

10 στάντα συνεσφήχωσεν ὁμοῦ τεταραγμένα πιρόσϑεν.
οὗτος εὐγενδίαι χαὶ πλούτων διαφέρων ἦν, ἀλλὰ χαὶ μεγαλοφρο-
σύνηι, ὅς γε τὰ πατρῶια τοῖς οἰχείοις ππαρεχώρησε. αἰτιαϑεὶς 7
γὰρ ὑπ᾽ αὐτῶν ὡς ἀμελῶν" τί οὖν, ἔφη, οὐχ ὑμεῖς ἐπιμελεῖσϑε;
χαὶ τέλος ἀπέστη χαὶ sregl τὴν τῶν φυσιχῶν ϑεωρίαν ἦν οὐ φρον-

15 τίζων τῶν πολιτικῶν. ὅτε χαὶ πρὸς τὸν εἰπόντα “οὐδέν σοι μέλει
τῆς πατρίδος; “εὐφήμει, ἔφη, ἐμοὶ γὰρ χαὶ σφόδρα μέλει τῆς
srargidog δείξας τὸν οὐρανόν.

λέγεται δὲ χατὰ τὴν Ξέρξου διάβασιν εἴχοσιν ἐτῶν εἶναι, βε-
βιωχέναι δὲ ἑβδομήκοντα δύο. φησὶ δ᾽ ᾿“πολλόδωρος ἐν τοῖς

20 Χρονιχοῖς |fr. 36 Jacoby] γεγενῆσϑαι αὐτὸν τῆι ἑβδομηχοστῆι ὀλυμ-
σιάδι |500— 497], τεϑνηχέναι δὲ τῶι πρώτωι ἔτει τῆς EBdo-
unxoorng [ὀγδοηχοστῆς Scaliger] ὀγδόης [468 nach ἃ. Hdss.; 428 nach
Scaliger]. ἤρξατο δὲ φιλοσοφεῖν .ϑήνησιν ἐπὶ Καλλίου [456; oder
—= Καλλιάδου 480] ἐτῶν εἴχοσιν ὦν, ὥς φησι Ζ4ημήτριος ὃ Da-

25 ληρεὺς ἐν τῆι τῶν “ἀρχόντων ἀναγραφῆι [FHG II 362 fr. 2], ἔνϑα
χαί φασιν αὐτὸν ἔτη διατρῖψαι τριάχοντα.

οὗτος ἔλεγε τὸν ἥλιον μύδρον εἶναι διάτστυρον |= fr. 24 Schaub.| 8
χαὶ μείζω τῆς Πελοποννήσου" οἱ δὲ φασι Τάνταλον. τὴν δὲ σε-
λήνην οἰχήσεις ἔχειν, ἀλλὰ καὶ λόφους καὶ φάραγγας |vgl. fr. 4].

80 ἀρχὰς δὲ τὰς ὁμοιομερδίας᾽ χαϑάτιερ γὰρ Ex τῶν ψηγμάτων Aeyo-
μένων τὸν χρυσὸν συνεστάναι, οὕτως Ex τῶν ὁμοιομερῶν μιχρῶν
σωμάτων τὸ πᾶν συγχεχρίσϑαι. χαὶ νοῦν μὲν ἀρχὴν χινήσεως"
τῶν δὲ σωμάτων τὰ μὲν βαρέα τὸν χάτω τόπον, ὡς τὴν γῆν" τὰ
δὲ χοῦφα τὸν ἄνω ἐπισχεῖν, ὡς τὸ πῦρ ὕδωρ δὲ καὶ ἀέρα τὸν

10

15

20

A. 1. (DIOG. IL6—12). LEBEN. 305

μέσον. οὕτω γὰρ ἐπὶ τῆς γῆς πλατείας οὔσης τὴν ϑάλατταν Örco-
στῆναι διατμισϑέντων ὑττὸ τοῦ ἡλίου τῶν ὑγρῶν. τὰ δ᾽ ἄστρα
xar' ἀρχὰς μὲν ϑολοειδῶς ἐνεχϑῆναι, ὥστε χατὰ χορυφὴν τῆς γῆς
τὸν del φαινόμενον εἶναι πόλον, ὕστερον δὲ τὴν ἔγχλισιν λαβεῖν.
χαὶ τὸν γαλαξίαν ἀνάχλασιν εἶναι (τῶν ὑπὸ, φωτὸς ἡλιαχοῦ μὴ
χαταλαμπομένων [τῶν] ἄστρων. τοὺς δὲ χομήτας σύνοδον ττλανητῶν
φλόγας ἀφιέντων" τούς τὸ διάιττοντας οἷον σπινϑῆρας ἀπὸ τοῦ
ἀέρος ἀποπάλλεσϑαι. ἀνέμους γίνεσθαι λετυτυνομένου τοῦ ἀέρος
ὑχὸ τοῦ ἡλίου. βροντὰς σύγχρουσιν νεφρῶν᾽ ἀστραπὰς ἔχτριιψιν
γερῶν᾽ σεισμὸν ὑπονόστησιν ἀέρος εἰς γῆν. ζῶια γίνεσϑαι ἐξ
ὑγροῦ χαὶ ϑερμοῦ χαὶ γεώδους, ὕστερον δὲ ἐξ ἀλλήλων" καὶ ἄρρενα
μὲν ἀπὸ τῶν δεξιῶν, ϑήλεα δὲ ἀπτὸ τῶν ἀριστερῶν.

φασὶ δ᾽ αὐτὸν γιροξδιχύδῖν τὴν zreol “Αἰγὸς ποταμοὺς γενομένην
τοῦ λίϑου πτῶσιν, ὃν elsev ἐχ τοῦ ἡλίου πεσεῖσϑαι. ὅϑεν χαὶ
Εὐριπίδην, μαϑητὴν ὄντα αὐτοῦ, χρυσέαν βῶλον εἰπεῖν τὸν ἥλιον
ἐν τῶν Φαέϑοντι [ΕἼΤΕ fr. 783]. ἀλλὰ καὶ εἰς Ολυμτιίαν ἐλϑόντα
ἐν δερματίνωι χαϑίσαι, ὡς μέλλοντος ὕσειν᾽ χαὶ γενέσϑαι. πρός
ve τὸν εἰπόντα, ei τὰ ἐν “αμψάκωι ὄρη ἔσται ποτὲ ϑάλαττα,
φασὶν εἰπεῖν" ᾿ ἐάν γε ὁ χρόνος μὴ ἐττιλίστη τ. ἐρωτηϑείς ποτε, εἰς
τέ γεγέννηται “εἰς ϑεωρίαν, ἔφη, ἡλίου χαὶ σελήνης χαὶ οὐρανοῦ:
χιρὸς τὸν εἰπόντα ᾿“ἐστερήϑης ““ϑηναίων᾽ “οὐ μὲν οὖν, ἔφη, ἀλλ᾽
ἐχεῖνοι ἐμοῦ ἰδὼν τὸν Π]αυσώλου τάφον ἔφη ᾿ τάφος πολυτελὴς
λελιϑωμένης ἐστὶν οὐσίας εἴδωλον’ πρὸς τὸν δυσφοροῦντα ὅτι
ἐπὶ ξένης τελευτᾶι 'πανταχόϑεν, ἔφη, ὁμοία ἐστὶν ἡ εἰς ἅιδου
χατάβασις. δοχεῖ δὲ πτιρῶτος, καϑά φησι Φαβωρῖνος ἐν Ilavro-
δαπῆι ἱστορίαι [ΕῊ6 II 581 fr. 26] τὴν Ὁμήρου “τοίησιν ἀττοφή-
γασϑαι εἶναι πτερὶ ἀρετῆς χαὶ δικαιοσύνης El τιλεῖον δὲ σροστῆ-ς
vaı τοῦ λόγου Πητρόδωρον τὸν “Ἰαμψαχηγόν, γνώριμον ὄντα αὖ-
τοῦ, ὃν χαὶ ττρῶτον στιουδάσαι τοῦ “τοιητοῦ συξρὶ τὴν φυσικὴν τρα-
γματείαν. πρῶτος δὲ ᾿Αναξαγόρας χαὶ βιβλίον ἐξέδωχε συγγραφῆς
[5.3.812,1]. φησὶ δὲ Σιληνὸς ἐν τῆε πρώτηι τῶν ᾿Ιστοριῶν IFHG III
100 fr. 6] ἐσσὶ ἄρχοντος Amluoriwvog) [?, 470] μύλου λίϑον ἐξ οὐρα-
γοῦ πεσεῖγ᾽ τὸν δὲ “Ἀναξαγόραν εἰχυεῖν ὡς ὅλος Ö οὐρανὸς ἐχ
λέϑων συγχέοιτο᾽ τῆι σφοδρᾶι δὲ ττεριδινήσει συνεστάναι χαὶ ἀνγε-
ϑέντα χατενγεχϑήσεσϑαι. περὶ δὲ τῆς δίχης αὐτοῦ διάφορα λέγε-
ται. Σωτίων μὲν γάρ φησιν ἐν τῆι Awcdoyjı τῶν φιλοσόφων ὑττὸ
Κλέωνος αὐτὸν ἀσεβείας χριϑῆναι, διότι τὸν ἥλιον μύδρον ἔλεγε
διάσευρον᾽ ἀτολογησαμένου δὲ ὑπὲρ αὐτοῦ Περικλέους τοῦ μαϑη-
τοῦ, πέντε ταλάντοις ζημιωϑῆναι χαὶ φυγαδευϑῆναι. Σάτυρος δ᾽

ἐν τοῖς Βίοις |FHFII 163 ἔν. 14] ὑπὸ Θουχυδίδου φησὶν εἰσαχϑῆναι
Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr, 20

9

10

11

10

15

20

90

40

306 46. ANAXAGORAS A. 1 (DIOG. II 12—15). 2. 3. LEBEN.

τὴν δίκην, Avrisvokırsvouevov τῶι Περικλεῖ" χαὶ οὐ μόνον ἀσεβείας,
ἀλλὰ καὶ μηδισμοῦ" καὶ ἀπιόντα χαταδιχασϑῆναι ϑανάτοωι. ὅτε
χαὶ ἀμφοτέρων αὐτῶι σπιροσαγγελέντων, τῆς TE χαταδίχης χαὶ τῆς
τῶν naldwv τελευτῆς, εἰπεῖν περὶ μὲν τῆς χαταδίχης, ὅτι ἄρα
᾿χἀχείνων χἀμοῦ πάλαι ἡ φύσις κατεψηφίσατο, περὶ δὲ τῶν zral-
δων, ὅτι ἤιδειν αὐτοὺς ϑνητοὺς γεννήσας᾽. (οἱ δ᾽ εἰς Σόλωνα τοῦτο
ἀναφέρουσιν, ἄλλοι εἰς Ξενοφῶντα.) τοῦτον δὲ χαὶ ϑάψαι ταῖς
ἰδίαις χερσὶν αὐτοὺς 4ημήτριός φησιν ὃ Φαληρεὺς ἐν τῶι Περὶ
γήρως. Ἕρμισιτεος δ᾽ ἐν τοῖς Βίοις [FHG 1Π 48 fr. 31] φησίν, ὅτι
χαϑείρχϑη ἐν τῶι δεσμωτηρίωι τεϑνηξόμενος. Περικλῆς δὲ παρελ-
ϑὼν εἶχιεν, εἴ τι ἔχουσιν ἐγχαλεῖν αὑτῶι χατὰ τὸν βίον᾽ οὐδὲν δὲ
εἰπόντων "nal μὴν ἐγώ, ἔφη, τούτου μαϑητής εἰμι μὴ οὖν διαβο-
λαῖς ἐπαρϑέντες ἀτιοχτείνητε τὸν ἄνϑρωτστον, ἀλλ᾽ ἐμοὶ τιεισϑέν-
τὸς ἄφετε. xal ἀφείϑη" οὐχ ἐνεγχὼν δὲ τὴν ὕβριν αὑτὸν ἐξήγα-
γεν. Ἱερώνυμος δ᾽ ἐν τῶι δευτέρωι τῶν Σποράδην ὑπομνημάτων
(fr. 9 Hill] φησίν, ὅτι ὃ Περιχλῆς παρήγαγεν αὐτὸν ἐπὶ τὸ διχα-
στήριον, διερρυηχότα Kal λετυτὸν ὑπὸ νόσου, ὥστε ἐλέωιν μᾶλλον ἢ
χρίσει ἀφεϑῆναι. καὶ τὰ μὲν περὶ τῆς δίχης αὐτοῦ τοσαῦτα.
ἔδοξε δέ πως χαὶ 4ημοχρίτωι ἀπεχϑῶς ἐσχηχέναι ἀποτυχὼν τῆς
σιρὸς αὐτὸν χοινολογίας. xal τέλος ἀποχωρήσας εἰς άμψαχον
αὐτόϑι χατέστρεινψεν. ὅτε χαὶ τῶν ἀρχόντων τῆς πόλεως ἀξιούν-
των τί βούλεται αὐτῶι γενέσϑαι, φάναι, τοὺς παῖδας ἐν ὧι ἂν
ἀποϑάνηι μηνὶ κατ᾽ ἔτος παίζειν συγχωρεῖν. καὶ φυλάττεται τὸ
ἔϑος ἔτι χαὶ γῦν. τελευτήσαντα δὴ αὐτὸν ἔϑαινψαν ἐντίμως οἱ
Acuwarnvol χαὶ ἐπέγραψαν"
ἐνθάδε, τυλεῖστον ἀληϑείας ἐπὶ τέρμα ττερήσας
οὐρανίου χόσμου, χεῖται ᾿ναξαγόρας.
ἔστι καὶ ἡμῶν εἰς αὐτόνγ᾽
ἠέλιον πυυρόεντα μύδρον σον ἔφασχεν ὑπάρχειν,
χαὶ διὰ τοῦτο ϑανεῖν μέλλεν AvaSaydgag'
ἀλλ᾽ ὃ φίλος Περικλῆς μὲν ἐρύσατο τοῦτον, ὃ δ᾽ αὑτὸν
ἐξάγαγεν βιότου μαλϑαχίηιν σοφίης.
γεγόνασι δὲ καὶ ἄλλοι τρεῖς AvaSaydgaı, ὧν ἐν οὐδενὶ πάντα [}]"
ἀλλ᾽ ὃ μὲν ἦν δήτωρ ᾿Ισοχράτειος᾽ ὁ δὲ ἀνδριαντοποιός, οὗ μέμνη-
ται ᾿Αντίγονος [p. 10 Wilam.]' ἄλλος γραμματικὸς Ζηνοδότειος.

2. Harrocr. A. σοφιστὴς Ἡγησιβούλου υἱὸς Κλαζομένιος ᾿Αναξιμένους
μαϑητὴς Μιλησίου. Νοῦς ὁ᾽ ἐπεκαλεῖτο, ἐπεὶ ὕλην τε καὶ νοῦν πάντων
φρουρὸν εἶπεν. οὗτός ἐστιν ὃ τὸν ἥλιον μύδρον εἰπὼν διάπυρον.

3, Sur. 4. — διάπυρον [aus π. 2], τουτέστι πύρινον λίϑον. ἔφυγε δὲ

’ - x > r “Ὄ
ἐξ ᾿Αϑηνῶν Περικλέους αὐτῶι συνειπόντος. καὶ ἐλϑὼν ἐν Παμψάχωι ἐχεῖσε
\ , \ - - [4 x - -
καταστρέφει τὸν βίον ἀποχαρτερήσας. ἐξήγαγε δὲ τοῦ ζῆν ξαυτὸν ἐτῶν 6,

13

14

10

13

20

25

40

45

A. 3—11. LEBEN. - 307

διότι ὑπ᾿ ᾿Αϑηναίων ἐνεβλήϑη ἐν δεσμωτηρίωι οἷά τινα χαινὴν δόξαν τοῦ ϑεοῦ
παρεισφέρων.

4. Cyrırı. 6. Jul. Ip. 12 Β [aus Eus. Chron. = Hieron. ἃ. Abr. 1520 -- ΟἹ.
70, 1 --α 500] &ßdounzoorn. ὀλυμπιάδι φασὶ γενέσϑαι Δημόχριτον χαὶ ᾿άναξα-
γόραν φιλοσόφους φυσιχοὺς ὁμοῦ τε χαὶ Ἡράκλειτον τὸν ἐπίχλην Σχοτεινόν.
Eus, (Hier.) a. Abr. 1557 [0]. 80, 1 --- 460] A. moritur. vgl. σὰ A 18.

5. DıoG. IX 41 γέγονε δὲ [Demokrit] τοῖς χρόνοις, ὡς αὐτός φησιν ἐν
τῶι Μιχρῶι διακόσμωι, νέος χατὰ πρεσβύτην ᾿Αναξαγόραν, ἔτεσιν αὐτοῦ νεώ-
τερὸς τετταράχοντα. συντετάχϑαι δέ φησιν τὸν Μιχρὸν διάχοσμον ἔτεσιν
ὕστερον τῆς Ἰλίου ἁλώσεως τριάχοντα χαὶ ἑπταχοσίοις. IX 34 ὕστερον δὲ
«Ἰευχίππωι παρέβαλε [Demokrit] χαὲ ᾿ἀναξαγόραι κατά τινας ἔτεσιν ὧν αὐτοῦ
νεώτερος τετταράχοντα. Φαβωρῖνος δέ φησιν ἐν Παντοδαπῆι ἱστορίαι [FHG
ΠῚ 582 fr. 33] λέγειν Δημόκριτον περὶ Avasayogov, ὡς οὐχ εἴησαν αὐτοῦ αἱ
δόξαι αἵ τε περὶ ἡλίου καὶ σελήνης, ἀλλὰ ἀρχαῖαι" τὸν δὲ ὑφηιρῆσϑαι. 35. δια-
σύρειν τε αὐτοῦ τὰ περὶ τῆς διαχοσμήσεως χαὶ τοῦ νοῦ ἐχϑρῶς ἔχοντα πρὸς
αὐτόν, ὅτι δὴ μὴ προσήκατο αὐτόν. πῶς οὖν κατά τινας ἀχήχοεν αὐτοῦ;

6. Prmtostr. V. Apoll. II 5 p. 46,22 Kayser. ἀχούων, ᾿Δἀπολλώνιε, τὸν
μὲν Κλαζομένιον ᾿Αναξαγόραν ἀπὸ τοῦ χατὰ Ἰωνίαν Μίμαντος ἐπεσχέφϑαι
τὰ ἐν τῶι οὐρανῶι, Θαλῆν τε τὸν Μιλήσιον ἀπὸ τῆς προσοίχου Υῶι᾽χάλης χτλ.

7. StraB. XIV p. 645 Κλαζομένιος δ᾽ ἦν ἀνὴρ ἐπιφανὴς ᾿Α. ὁ φυσιχός,
᾿Αναξιμένους ὁμιλητὴς τοῦ Μιλησίου" διήχουσαν δὲ τούτου ᾿Αρχέλαος ὃ φυσικὸς
καὶ Εὐριπίδης ὃ ποιητής. Eus.P.E.X 14,13 ὁ δὲ ᾿Αρχέλαος ἐν “αμψάκωι διεδέξατο
τὴν σχολὴν τοῦ AvaSayogov. Cxem. Strom. 1 68 p. 352 P. μεϑ᾽ ὃν [Anaximenes]
A. Ἡγησιβούλου Κλαζομένιος" οὗτος μετήγαγεν ἀπὸ τῆς Ἰωνίας ᾿4ϑήναζε τὴν
διατριβήν. τοῦτον διαδέχεται ᾿Αρχέλαος, οὗ Σωχράτης διήκουσεν. Gar. hist.
phil. 3 [D. 599] τὸν ᾿Αναξιμένην ... ᾿Αναξαγόρου καϑηγητὴν γενέσθαι παρε-
σχεύίασεν, οὗτος δὲ τὴν Μίλητον ἀπολελοιπὼς ἦχεν εἰς τὰς ᾿Αϑήνας zul
᾿Αρχέλαον τὸν ᾿Αϑηναῖον πρῶτον εἰς φιλοσοφίαν παρώρμησεν.

8. Sımpr. phys. 25, 19 fc. 21,7 8. 162] ᾿Βμπεδοχλῆς ὁ ᾿ἀχραγαντῖνος οὐ
πολὺ κατόπιν τοῦ ᾿Αναξαγόρου γεγονώς. Vgl. ALkımamas über Empedokles als
Schüler des Anaxagoras oben 8. 156, 37. Arısror. Metaph. A 3 [S. 814, 26].

9. Procr. ad Eucl. p. 65, 21 [s. oben $. 280, 15] μετὰ δὲ τοῦτον [Pytha-
goras] 4. ὃ Κλαζομένιος πολλῶν ἐφήψατο τῶν χατὰ γεωμετρίαν καὶ Olvo-
πίδης ὃ Χῖος ὀλίγωι νεώτερος ὧν ᾿Αναξαγόρου.

10. Cepren. 1165,18 Bekk. χαὶ γάρ, ὡς Ἕλληνες ἱστοροῦσι, καὶ Φερε-
κύδης ὃ Σύριος χαὶ Πυϑαγόρας ὃ Σάμιος zul A: ὃ Κλαζομένιος χαὶ Πλάτων
ὁ ᾿4ϑηναῖος πρὸς τούτους [Aegypter] ἐξεδήμησαν ϑεολογίαν καὶ φυσιολογίαν
ἀκριβεστέραν μαϑήσεσϑαι παρ᾽ αὐτῶν ἐλπίσαντες. Amm. Marcel]. XXI 16, 22
hie (sc. ex Aegyptiorum scriptis arcanis) A. lapides e caelo lapsuros et putealem
limum contrectans tremores futuros praedixerat terrae. Vgl. XXIL 8, 5.

11. Marm. Par. ep. 57 ἀφ᾽ οὗ ἐν Αἰγὸς ποταμοῖς 6 λίϑος ἔπεσε, zul
Σιμωνίδης ὃ ποιητὴς ἐτελεύτησεν βιοὺς ἔτη [5ΔΔΔ, ἔτη ΗΗΠ ἄρχοντος ᾿4ϑήνησι
Θεαγενίδου [469,8]. Pun. Ν. Η. II 149 celebrant Graeei Anaxogoran Clazome-
nium olympiadis septuagesimae octavae secundo unno [468/7] praedixisse cae-
lestium litterarum scientia quibus diebus saxum casurum esset e sole, idque
factum interdiu in Thraciae parte ad Aegos flumen, qui lapis etiam nunc osten-
ditur magnitudine vehis colore adusto, comete quoque illis noctibus flagrante.
quod si quis praedictum credat, simul fateatur necesse est maioris miraculi

20°

10

15

20

25

30

90

40

45

308 46. ANAXAGORAS

divinitatem Anaxagorae fuisse, solvigue rerum natwrae intellectum et confundi
omnia, si aut ipse sol lapis esse aut umquam lapidem in eo fuisse eredatur.
decidere tamen crebro non erit dubium. In Abydi gymnasio ex ea causa
colitur hodieque modicus quidem, sed quem in media terrarum casurum idem
A. praedixisse narratur. [danach I. Lyd. d. ost. 7 S. 14, 15 W.] Eus. Chron.
(Hier.) lapis in Aegis fluvio de caelo ruit a. Abr. 1551 [0]. 78, 3 = 466].

12. Prur. Lys. 12 οἱ δὲ καὶ τὴν τοῦ λίϑου πτῶσιν ἐπὶ τῶι πάϑει τούτωι
σημεῖόν φασι γενέσϑαι" κατηνέχϑη γὰρ ὡς ἡ δόξα τῶν πολλῶν, ἐξ οὐρανοῦ
παμμεγέϑης λίϑος εἰς Αἰγὸς ποταμούς. χαὶ δείχνυται μὲν ἔτι νῦν σεβομένων
αὐτὸν τῶν Χερρονησιτῶν᾽ λέγεται δὲ ᾿Αἀναξαγόραν προειπεῖν, ὡς τῶν χατὰ
τὸν οὐρανὸν ἐνδεδεμένων σωμάτων γενομένου τινὸς ὀλισϑήματος ἢ σάλου
ölyıs ἔσται καὶ πτῶσις ἑνὸς ἀπορραγέντος" εἶναι δὲ zul τῶν ἄστρων ἕχαστον
οὐχ ἐν ἧι πέφυχε χώραι" λιϑώδη γὰρ ὄντα zul βαρέα λάμπειν μὲν ἀντερείσει
χαὶ περιχλάσει τοῦ αἰϑέρος, ἕλχεσϑαι δὲ ὑπὸ βίας σφιγγόμενα δίνηι καὶ τόνωι
τῆς περιφορᾶς ὡς που χαὶ τὸ πρῶτον ἐχρατήϑη μὴ πεσεῖν δεῦρο τῶν ψυχρῶν
καὶ βαρέων ἀποχρινομένων τοῦ παντὸς ... τῶι δ᾽ ᾿ἀναξαγόραι μαρτυρεῖ καὶ
Δαΐμαχος ἐν τοῖς Περὶ εὐσεβείας [FHG II 441 fr. 5] ἱστορῶν, ὅτι πρὸ τοῦ
πεσεῖν τὸν λίϑον ἐφ᾽ ἡμέρας EBdounzovra πέντε συνεχῶς κατὰ τὸν οὐρανὸν
ἑωρᾶτο πύρινον σῶμα παμμέγεϑες, ὥσπερ νέφος φλογοειδὲς χτλ. Aus der
Erwähnung des Meteors stammt die Erwähnung des A. bei Psell. de lapid.
26 [s. oben 8. 172. 23].

13. Prur. Periel. 16 [aus Ion?] ὃ δὲ πᾶσαν αὐτοῦ τὴν τοιαύτην συνέχων
ἀκρίβειαν εἷς ἦν οἰχέτης Βυάγγελος, ὡς ἕτερος οὐδεὶς EU πεφυχὼς ἢ κατε-
σχευασμένος ὑπὸ τοῦ Περικλέους πρὸς οἰκονομίαν. ἀπεναντία μὲν οὖν ταῦτα
τῆς ᾿Αναξαγόρου σοφίας, εἴ γε καὶ τὴν οἰκίαν ἐχεῖνος ἐξέλιπε zal τὴν χώραν
ἀφῆκεν ἀργὴν καὶ μηλόβοτον ὑπ᾽ ἐνθουσιασμοῦ χαὶ μεγαλοφροσύνης. PLAT.
Hipp. m. 283 A χαταλειφϑέντων γὰρ αὐτῶι [Απᾶχ.] πολλῶν χρημάτων κατα-
μελῆσαι καὶ ἀπολέσαι πάντα᾽ οὕτως αὐτὸν ἀνόητα σοφίζεσϑαι.

14. TErTULL. Apolog. 46 Anasxagoras [1] depositum ποῦχρι λδδιϑ denegawvit.

15. Prar. Phaedr. 269E — Κινδυνεύει, ὦ ἄριστε, εἰχότως ὃ Περιχλῆς
πάντων τελεώτατος εἰς τὴν ῥητορικὴν γενέσϑαι. --- Τί δή; --- Πᾶσαι ὅσαι μεγάλαι
τῶν τεχνῶν προσδέονται ἀδολεσχίας χαὶ μετεωρολογίας φύσεως πέρι" τὸ γὰρ
ὑψηλόνουν τοῦτο χαὶ πάντηι τελεσιουργὸν ἔοικεν ἐντεῦϑέν ποϑεν εἰσιέναι. ὃ
καὶ Περικλῆς πρὸς τῶι εὐφυὴς εἶναι ἐχτήσατο᾽ προσπεσὼν γὰρ οἶμαι τοιούτωι
ὄντι ᾿Αναξαγόραι, μετεωρολογίας ἐμπλησϑεὶς καὶ ἐπὶ φύσιν γοῦ τε καὶ ἀνοίας
[d. h. der vernunftlosen Materie] ἀφιχόμενος, ὧν δὴ πέρι τὸν πολὺν λόγον
ἐποιεῖτο ᾿Α., ἐντεῦϑεν εἵλχυσεν ἐπὶ τὴν τῶν λόγων τέχνην τὸ πρόσφορον αὐτῆι.
Isocr. XV 235 Περιχλῆς δὲ δυοῖν ἐγένετο μαϑητής, Ἀναξαγόρου re τοῦ Κλα-
ζομενίου χαὶ Δάμωνος τοῦ κατ᾽ ἐχεῖνον τὸν χρόνον φρονιμωτάτου δόξαντος
εἶναι τῶν πολιτῶν [neben dem Ausländer Anax.] Puur. Pericl. 4 ὃ δὲ πλεῖστα
Περικλεῖ συγγενόμενος χαὶ μάλιστα περιϑεὶς ὄγχον αὐτῶι καὶ φρόνημα δημα-
γωγίας ἐμβριϑέστερον ὅλως τε μετεωρίσας χαὶ συνεξάρας τὸ ἀξίωμα τοῦ
ἤϑους A. ἣν ὃ Κλαζομένιος, ὃν οἱ τότ᾽ ἄνϑρωποι Νοῦν προσηγόρευον, εἴτε
τὴν σύνεσιν αὐτοῦ μεγάλην εἰς φυσιολογίαν καὶ “περιττὴν διαφανεῖσαν ϑαυ-
μάσαντες εἴθ. ὅτι τοῖς ὅλοις πρῶτος οὐ τύχην οὐδ᾽ ἀνάγκην διαχοσμήσεως ἀρχήν;
ἀλλὰ γοῦν ἐπέστησε χαϑαρὸν καὶ ἄχρατον ἐν μεμιγμένοις πᾶσι τοῖς ἄλλοις
ἀποχρίνοντα τὰς ὁμοιομερείας.

16. Prur. Periel. 6 λέγεται δέ ποτε χριοῦ μονόχερω χεφαλὴν ἐξ ἀγροῦ

10

15

20

25

90

45

A. 11—21. LEBEN. 309

τῶι Περικλεῖ χομισϑῆναι χαὶ Acunwva μὲν τὸν μάντιν, ὡς εἶδε τὸ χέρας
ἐσχυρὸν καὶ στερεὸν ἐχ μέσου τοῦ μετώπου πεφυχός, εἰπεῖν ὅτι δυεῖν οὐσῶν
ἕν τῆι πόλει δυναστειῶν τῆς Θουχυδίδου καὶ Περικλέους εἰς ἕνα περιστήσεται
τὸ χράτος παρ᾽ ὧι γένοιτο τὸ σημεῖον" τὸν δ᾽ Ἀναξαγόραν τοῦ κρανίου δια-
χοπέντος ἐπιδεῖξαι τὸν ἐγχέφαλον οὐ πεπληρωκότα τὴν βασιν, ἀλλ᾽ ὀξὺν
ὥσπερ ὠιὸν ἐκ τοῦ παντὸς ἀγγείου συνωλισϑηχότα χατὰ τὸν τόπον ἐχεῖνον,
ὅϑεν ἡ δίζα τοῦ χέρατος είχε τὴν ἀρχήν. καὶ τότε μὲν ϑαυμασϑῆναι τὸν
Ἀναξαγόραν ὑπὸ τῶν παρόντων, ὀλίγωι δ᾽ ὕστερον τὸν “ἄμπωνα τοῦ μὲν
Θουχυδίδου καταλυϑέντος [Frühj. 442], τῶν δὲ τοῦ δήμου πραγμάτων ὁμαλῶς
ἁπάντων ὑπὸ τῶι Περικλεῖ γενομένων.

17. Prur. Periel. 82 περὶ δὲ τοῦτον τὸν χρόνον [Anfang des peloponn.
Kriegs]... za ψήφισμα Διοπείϑης ἔγραψεν εἰσαγγέλλεσϑαι τοὺς τὰ ϑεῖα μὴ
νομίζοντας ἢ λόγους περὶ τῶν μεταρσίων διδάσχοντας ἀπερειδόμενος εἰς Πε-
ρικλέα δι᾿ ᾿Αναξαγόρου τὴν ὑπόνοιαν... Avasayooav δὲ φοβηϑεὶς ἐξέπεμψε
χαὶ προύπεμψεν ἐκ τῆς πόλεως. Diovor. XII 39 [Archon Euthydemos 431;
nach dem Process des Pheidias, den er Ephoros nacherzählt XII 41, 1] πρὸς δὲ
τούτοις ᾿ἀναξαγόραν τὸν σοφιστὴν διδάσχαλον ὄντα Περικλέους ὡς ἀσεβοῦντα
εἰς τοὺς ϑεοὺς ἐσυχοφάντουν.

18. Prur. Nie. 28 ὁ γὰρ πρῶτος σαφέστατον τε πάντων zal ϑαρραλεώ-
τατον περὶ σελήνης χαταυγασμῶν zul σχιᾶς λόγον εἰς γραφὴν χαταϑέμενος
Ἀ. οὔτ᾽ αὐτὸς ἦν παλαιὸς οὔτε ὃ λόγος ἔνδοξος ἀλλ᾽ ἀπόρρητος ἔτι καὶ δι᾽
ὀλίγων καὶ μετ᾽ εὐλαβείας τινὸς ἢ πίστεως βαδίζων. οὐ γὰρ ἠνείχοντο τοὺς
φυσικοὺς zul μετεωρολέσχας τότε χαχουμένους, ὡς εἰς αἰτίας ἀλόγους καὶ
δυνάμεις ἀπρονοήτους χαὶ χατηναγχασμένα πάϑη διατρίβοντας τὸ ϑεῖον, ἀλλὰ
χαὶ Πρωταγόρας ἔφυγε καὶ ᾿ἀναξαγόραν εἱρχϑέντα μόλις περιεποιήσατο Περι-
χλῆς. Eus. chron. arm. ἃ. Abr. 1554 [0]. 79, 3 = 4621] sol defecit. Anaxagoras
moritur (bei Hier. A a. Abr. 1557 = Ol. 80, 1 = 460/59) scheint sich ursprüng-
lich auf die Akme des Anax., die aus der Erwähnung einer Sonnenfinsternis
erschlossen wurde [s. Thales A 5 S. 10] bezogen zu haben: „In diese Zeit fällt
nur die Finsternis v. 30. April 463 [= Ol. 79, 1], die für Athen 3» Nachm. 11.8 Zoll
Phase zeigt.“ GINZEL.

19. IosepH. ὁ. Ap. Π 265 ’4. δὲ Κλαζομένιος ἦν, ἀλλ᾽ oTı νομιζόντων
᾿Αϑηναίων τὸν ἥλιον εἶναι ϑεὸν ὅδ᾽ αὐτὸν ἔφη μύλον [so die Hdss.] εἶναι διά-
πυρον, ϑάνατον αὐτοῦ παρ᾽ ὀλίγας ψήφους κατέγνωσαν. OLYMPIOD. in Meteor.
p. 17, 19 Stüve μόνα δὲ τὰ ἄστρα πυρώδη εἰσίν, ὡς καὶ τὸν ᾿Αναξαγόραν μύ-
ὅρον χαλέσαι τὸν ἥλιον διὰ τὸ ἄμετρον τῆς πυρώσεως᾽ μύόρος γάρ ἐστιν ὃ
πεπυραχτωμένος σίδηρος. διὸ καὶ ὃ ᾿ἀναξαγόρας ἐξωστρακίσϑη ἐκ τῶν ᾿4ϑη-
ναίων ὡς τοιοῦτόν τι τολμήσας εἰπεῖν. ὕστερον δὲ ἀνεχλήϑη διὰ τῆς Περι-
χλέους ῥητορείας᾽ ἀχροατὴς γὰρ ὧν ἔτυχεν ὃ Περικλῆς ἀναξαγόρου.

20. ῬΗΠΟΡΕΜ. rhet. II 180 Sudh. fr. 7 ᾿ἡἀναξα[γόραν δὲ uao)tıywselic] τίες
Κλέϊων[ος ] nalils ἐπεδείκνυεν τοῖς δικασταῖς χαὶ Πυϑαγόραι μὲν Κύλων ὃ
Κροτωνιάτης ἐπαγαγὼν [ἐγκλήματα τῆς πόλεως ἐξέβαλε, τοὺς δὲ μαϑητὰς
ἀϑρόους ἐνέπρησε.

21. GEeLL. XV 20 Alexander autem Aetolus hos de Euripide versus com-
posuit [Meineke Anal. Al. 247]:

ὃ ὁ᾽ Ἀναξαγόρου τρόφιμος χαιοῦ στρυφνὸς μὲν ἔμοιγε προσειπεῖν

τ μισόγελως zal τωϑάξειν οὐδὲ παρ᾽ οἶνον μεμαϑηχώς,

ἀλλ᾽ ὅτι γράψαι τοῦτ᾽ av μέλιτος καὶ Σειρήνων ἐτετεύχει.

10

15

20

80

90

4ὺ

45

310 46. ANAXAGORAS

ÄEL. var. hist. VUI 13: Avasayogav τὸν Κλαζομένιόν φασι μήτε γελῶντά ποτε
οφϑῆναι μήτε μειδιῶντα τὴν ἀρχήν.

92, Arsen. V220B ὃ δὲ ᾿ Καλλίας᾽ αὐτοῦ [des Sokratikers Aeschines]
περιέχει τὴν τοῦ Καλλίου πρὸς τὸν πατέρα διαφορὰν καὶ τὴν Προδίχου χαὶ
᾿Αναξαγόρου τῶν σοφιστῶν διαμώκησιν. λέγει γὰρ ὡς ὃ μὲν Πρόδικος Θηρα-
μένην μαϑητὴν ἀπετέλεσεν, ὃ δ᾽ ἕτερος [näml Anax.] Φιλόξενον τὸν ᾿Ερύξιδος
χαὶ ᾿Αριφράδην τὸν ἀδελφὸν ᾿Αριγνώτου τοῦ κιϑαρωιδοῦ, ϑέλων ἀπὸ τῆς τῶν
δηλωϑέντων μοχϑηρίας χαὶ περὶ τὰ φαῦλα λιχνείας ἐμφανίσαι τὴν τῶν παι-
δευσάντων διδασκαλίαν.

23. AukıpamaAs bei Arısr. Rhet. Β 23. 1398515 χαὶ “αμψαχηνοὶ ᾿Αναξα-
γόραν ξένον ὄντα ἔϑαψαν zal τιμῶσιν ἔτι χαὶ νῦν.

24. Arr. V.H. VIII 19 (nach dem 8. 306,26 angef. Epigr.] ὅτι χαὶ βωμὸς
αὐτῶι ἵσταται καὶ ἐπιγέγραπται οἱ μὲν Nov οἱ δὲ ᾿Αληϑείας.

25. Doc. II 46 [vgl.c. 11 A 19 8.40.41] χαϑά φησιν ᾿Αριστοτέλης ἐν
τρίτωι Περὶ ποιητικῆς Eyilovizeı... ᾿Αἀναξαγόραι Σωσίβιος.

26. Ῥιοα. X 12 μάλιστα δὲ ἀπεδέχετο [Epikur Epicurea p. 365, 16 Us.
vgl. d. Ind. 5. 400], φησὶ Διοκλῆς, τῶν ἀρχαίων ᾿ἀναξαγόραν, καίτοι ἔν τισιν
ἀντειρηχὼς αὐτῶι, χαὶ ᾿Αρχέλαον τὸν Σωχράτους διδάσκαλον.

27. Münzen von Klazomenai (Umschr. KAAZOMENI2N) zeigen wahr-
scheinlich Nachbildungen dort aufgestellter Statuen. 1. Typus (etwa um 100
v. Chr.) zeigt Anaxagoras linkshin sitzend auf einer Säulentrommel die Rechte
zum Lehren erhoben, die Linke auf dem Knie; 2. Typus (Kaiserzeit) rechtshin
stehend, Oberkörper nackt, den linken Fuss auf Cippus gesetzt, die rechte Hand
ausgestreckt hält den Globus, die linke ist in die Seite gestützt. Vgl. Poole
Cat. of gr. coins of Ionia n. 101. 125 t. VIL4.9.

APOPHTHEGMATIK. Vgl. A188 10.13.

28. Arıst. metaph. T 5. 1009525 [nach Parm. fr. 16 $. 128] Avageyogov
δὲ zul ἀπόφϑεγμα μνημονεύεται πρὸς τῶν ἑταίρων τινάς, ὅτι τοιαῦτ᾽ αὐτοῖς
ἔσται τὰ ὄντα οἷα ἂν ὑπολάβωσιν.

29. Crem. Str. II 180 p. 497 P. ᾿ἀναξαγόραν μὲν γὰρ τὸν Κλαζομένιον τὴν
ϑεωρίαν φάναι τοῦ βίου τέλος εἶναι καὶ τὴν ἀπὸ ταύτης ἐλευϑερίαν λέγουσιν.

30. Arısr. Eth. Nic. Z 7. 1141b3 διὸ Avasayooav καὶ Θαλῆν καὶ τοὺς τοι-
ούτους σοφοὺς μέν, φρονίμους δ᾽ οὐ φασιν εἶναι, ὅταν ἴδωσιν ἀγνοοῦντας τὰ
συμφέρονϑθ᾽ ξαυτοῖς, καὶ περιττὰ μὲν καὶ ϑαυμαστὰ χαὶ χαλεπὰ καὶ δαιμόνια
εἰδέναι αὐτοὺς φασιν, ἄχρηστα δ᾽ ὅτι οὐ τὰ ἀνϑρώπινα ἀγαϑὰ ζητοῦσιν. Ἐ 9.
1179213 ἔοιχε δὲ καὶ ’A. οὐ πλούσιον οὐδὲ δυνάστην ὑπολαβεῖν τὸν εὐδαίμονα
εἰπὼν ὅτι οὐχ ἂν ϑαυμάσειεν, el τις ἄτοπος φανείη τοῖς πολλοῖς. EUDEM.
Eth. A 4. 12156 A. μὲν ὃ Κλαξομένιος ἐρωτηϑείς, τίς ὁ εὐδαιμονέστατος.

“οὐδείς εἶπεν “ὧν σὺ γνομίξεις, ἀλλ᾽ ἄτοπος dv τίς σοι φανείη᾽. τοῦτον δ᾽

ἀπεκρίνατο τὸν τρόπον ἐχεῖνος ὁρῶν τὸν ἐρόμενον ἀδύνατον ὑπολαμβάνοντα
μὴ μέγαν ὄντα χαὶ χαλὸν ἢ πλούσιον ταύτης τυγχάνειν τῆς προσηγορίας,
αὐτὸς δ᾽ ἴσως wıEro τὸν ζῶντα ἀλύπως zul χαϑαρῶς πρὸς τὸ δίχαιον ἢ τινος
ϑεωρίας χοινωνοῦντα ϑείας τοῦτον ὡς ἄνϑρωπον εἰπεῖν μακάριον εἶναι. Da-
nach Εἶτα. fr. 910 ὄλβιος ὅστις τῆσδ᾽ ἱστορίας ἔσχε μάϑησιν μήτε πολιτῶν ἐπὶ
πημοσύνην μήτ᾽ εἰς ἀδίχους πράξεις ὁρμῶν, ἀλλ᾽ ἀϑανάτου χαϑορῶν φύσεως
κόσμον ἀγήρων, πῆ [1. 7 qualis] τε συνέστη χώπηι χώπως. τοῖς δὲ τοιούτοις
οὐδέποτ᾽ αἰσχρῶν ἔργων μελέδημα προσίζει.

10

15

20

25

30

35

45

A. 21—34. LEBEN. 35. 36. SCHRIFT. 511

31. Var. Max. VIILT ext. 6 quali porro studio Anaxagoram flagrasse cre-
dimus? qui cum e diutina peregrinatione patriam repetisset possessionesque de-
sertas vidisset, ἡ non essem, inquit, ego salvus, nisi istae perissent“. vocem petitae
sapientiae compotem! nam si praediorum potius quam ingenii culturae vacasset,
dominus rei familiaris intra penates mansisset, non tamtus A. ad eos redisset.

32. Prur. Periel. 16 χαὲ μέντοι γε τὸν Ἀναξαγόραν αὐτὸν λέγουσιν ἄσχο-
λουμένου Περικλέους ἀμελούμενον κεῖσϑαι συγχεχαλυμμένον ἤδη γηραιὸν ἀπο-
καρτεροῦντα" προσπεσόντος d& τῶι Περικλεῖ τοῦ πράγματος ἐχπλαγέντα ϑεῖν
εὐϑὺς ἐπὶ τὸν ἄνδρα χαὶ δεῖσϑαι πᾶσαν δέησιν ὀλοφυρόμενον οὐχ ἐχεῖνον,
ἀλλ᾽ ἑαυτόν, εἰ τοιοῦτον ἀπολεῖ τῆς πολιτείας σύμβουλον. ἐχκαλυψάμενον
οὖν τὸν ᾿Αναξαγόραν εἰπεῖν πρὸς avrov' “ὠ Περίχλεις, καὶ οἱ τοῦ λύχνου
χρείαν ἔχοντες ἔλαιον ἐπιχέουσιν᾽.

33. Gar. de plac. Hipp. et Plat. IV 7 p. 392 Müller [aus Poseidonios]
διὸ zul προενδημεῖν᾽ φησι τοῖς πράγμασι μήπω TE παροῦσιν οἷον παροῦσι
χρῆσϑαι. βούλεται δὲ τὸ ἱπροενδημεῖν᾽ ῥῆμα τῶι Ποσειδωνίωι τὸ οἷον προ-
αγναπλάττειν TE χαὶ προτυποῦν τὸ πρᾶγμα παρὰ ξαυτῶι τὸ μέλλον γενήσεσϑαι
χαὶ ὡς πρὸς ἤδη γενόμενον ἐϑισμόν τινα ποιεῖσϑαι χατὰ βραχύ. διὸ xal τὸ
τοῦ ᾿ἀναξαγόρου παρείληφεν ἐνταῦϑα, ὡς ἄρα τινὸς ἀγγείλαντος αὐτῶι τεϑνάναι
τὸν υἱὸν εὖ μάλα καϑεστηχότως εἶπεν 'nıdaır ϑνητὸν γεννήσας χαὶ ὡς τοῦτο
λαβὼν Εὐριπίδης τὸ νόημα τὸν Θησέα πεποίηχε λέγοντα [fr. 964]

ἐγὼ δὲ (ταῦτα) παρὰ σοφοῦ τινος μαϑὼν
εἰς φροντίδας νοῦν συμφοράς τ᾽ ἐβαλλόμην
φυγάς τ᾽ ἐμαυτῶι προστιϑεὶς πάτρας ἐμῆς
ϑανάτους τ᾽ ἀώρους καὶ χαχῶν ἄλλας Ödovg,
iv’, εἴ τι πάσχοιμ᾽ ὧν ἐδόξαζον φρενί,
un μοι νεῶρες προσπεσὸν μᾶλλον δάχοι.
Vgl. Alkestis [438 aufgeführt] 903 Chor:

ἐμοί τις ἦν

ἐν γένει ὧι χόρος ἀξιόϑρηνος

ὠλετ᾽ ἐν δόμοισιν

μονόπαις᾽ ἀλλ᾽ ἔμπας

ἔφερε χαχὸν ἅλις, ἄτεχνος ὦν,

πολιὰς ἐπὶ χαίτας

ἤδη προπετὴς ὧν

βιότου τε πόρσω.

34. Stop. flor. IV t. 120, 19 4. δύο ἔλεγε διδασχαλίας εἶναι ϑανάτου, τὸν
τε πρὸ τοῦ γενέσϑαι χρόνον καὶ τὸν ὑπνον.

ScHhrIFTt. Vgl. Α 1 86.

35. ῬΙμΑΤΟ apol. p.26D ἐπεὶ τὸν μὲν ἥλιον λίϑον φησὶν εἶναι, τὴν δὲ
σελήνην γῆν. ᾿Αναξαγόρου οἴει κατηγορεῖν ... καὶ οἴει αὐτοὺς ἀπείρους γραμ-
μάτων εἶναι, ὥστε οὐχ εἰδέναι, ὅτι τὰ Αναξαγόρου βιβλία τοῦ Κλαζο-
μενίου γέμει τούτων τῶν λόγων; καὶ δὴ καὶ οἱ νέοι ταῦτα παρ᾽ ἐμοῦ μαν-
ϑάνουσιν ἃ ἔξεστιν ἐνίοτε, εἰ πάνυ πολλοῦ, δραχμῆς ἐκ τῆς ὀρχήστρας πριαμένους
Σωχράτους χαταγελᾶν, ἐὰν προσποιῆται ξαυτοῦ εἶναι.

36. Cem. Str. 178 p. 864Ρ, var μὴν ὀψέ ποτε εἰς Ἕλληνας ἡ τῶν
λόγων παρῆλϑε διδασχαλία τε χαὶ γραφή. ᾿Αλχμαίων γοῦν χτλ. [8. 108, 11],

10

15

20

25

30

35

40

312 46. ANAXAGORAS A. 36—40. SCHRIFT. 41. LEHRE.

οἱ δὲ Ἀναξαγόραν Ἡγησιβούλου Κλαζομένιον πρῶτον διὰ γραφῆς ἐχδοῦναι
βιβλίον ἱστοροῦσιν [s. 5. 305, 30, richtiger 5, 309, 20].

37. D106. 116 οἱ δὲ ἀνὰ ἕν ΟΥ̓ σά ϑΝ Μέλισσος, Παρμενίδης, ᾿Α.

38. Prur. d. exil. 11. 607F ἀλλ᾽ "A. μὲν ἐν τῶι δεσμωτηρίωι τὸν τοῦ
χύχλου τετραγωνισμὸν ἔγραφε.

39. Vırruv. VII pr. 11 primum Agatharchus Athenis Aeschylo docente
tragoediam scaenam fecit et de ea commentarium reliquit. ex eo moniti Demo-
critus et A. de eadem re scripserunt, quemadmodum oporteat ad aciem oculorum
radiorumque extentionem certo loco centro constituto lineas ratione naturali
respondere, uti de incerta re certae imagines aedificiorum in scaenarum picturis
redderent speciem et quae in directis planisque frontibus sint figurata alia ab-
scedentia alia prominentia esse videantur.

40. Cop. Monac. 490, S. XV f. 483 [Miscellanea vgl. Hardt V 141] περὶ
τοῦ ᾿ναξαγόρα. τὸν ᾿Αναξαγόραν δὲ φασίν τινες λόγον περὶ ἀπόρων ζητη-
μάτων γράψαντα τοῦτον Ἱμάντα χαλέσαι διὰ τὸ ταῖς δυσπορίαις ἐνδεσμεῖν
ὡς (ὠϊ)ετο, τοὺς ἀναγινώσχοντας. [vgl. Hom. Z 214].

LeHure. Vgl. Α 1 ὃ8δ 81, ἡ. 10—12.

THEoPHR. [Schriftenindex bei Diog. V 42] Πρὸς ᾿ἀναξαγόραν ἃ; Περὶ τῶν
᾿Αναξαγόρου ἃ vgl. 8. 818, 1.

41. ΞΊΜΡΙ,.. phys. 27, 2 [aus Theophrast Phys. Op. fr. 4; Ὁ. 478]
A. μὲν γὰρ Ἡγησιβούλου Κλαζομένιος, χοινωνήσας τῆς Avafıue-
γους φιλοσοφίας, πρῶτος μετέστησε τὰς περὶ τῶν ἀρχῶν δόξας
χαὶ τὴν ἐλλείπουσαν αἰτίαν ἀνεπλήρωσε, τὰς μὲν σωματικὰς Artei-
ρους πουήσας᾽ πάντα γὰρ τὰ ὁμοιομερῆ, οἷον ὕδωρ ἢ do ἢ χρυ-
σόν, ἀγένητα μὲν εἶναι χαὶ ἄφϑαρτα, φαίνεσϑαι δὲ γινόμενα χαὶ
ἀπολλύμενα συγχρίσει χαὶ διαχρίσει μόνον, πάντων μὲν ἐν στᾶσιν
ὄντων, ἑχάστου δὲ χατὰ τὸ ἐπιχρατοῦν ἐν αὐτῶι χαραχτηριζομένου.
χρυσὸς γὰρ φαίνεται ἐχεῖνο, ἐν ὧν σπτολὺ χρυσίον ἐστὶ χαίτοι ττάν-
τῶν ἐνόντων. λέγει γοῦν A. ὅτι "Ev παντὶ παντὸς μοῖρα
ἔνεστι χαὶ “ὅτων πλεῖστα ἔνι, ταῦτα ἐνδηλότατα ὃν
ἕχαστόν ἐστι χαὶ ἦν [fr. 12]. καὶ ταῦτά φησιν ὃ Θεόφραστος
zragasıımolog τῶι :Αναξιμάνδρωι λέγειν τὸν ᾿Αναξαγόραν᾽ ἐχεῖνος
|Anaxagoras| γάρ φησιν ἐν τῆι διαχρίσει τοῦ ἀτιξίρου τὰ συγγεγῆ
φέρεσϑαι πρὸς ἄλληλα, χαὶ ὅτι μὲν ἐν τῶι παντὶ χρυσὸς ἦν, γέ-
γεσϑαι χρυσόν, ὅτι δὲ γῆ, γῆν᾽ ὁμοίως δὲ καὶ τῶν ἄλλων ἕχαστον,
ὡς οὐ γινομένων ἀλλ᾽ ἐνυπταρχόντων πρότερον. τῆς δὲ χινήσεως
χαὶ τῆς γενέσεως αἴτιον ἐτιέστησε τὸν γοῦν ὁ A., ὑφ᾽ οὗ διαχρι-
γόμενα τούς τὲ χόσμους χαὶ τὴν τῶν ἄλλων φύσιν ἐγέννησαν. “καὶ
οὕτω μέν, φησί, λαμβανόντων δόξειεν ἂν ὃ A. τὰς μὲν ὑλικὰς
ἀρχὰς ἀπείρους ποιεῖν, τὴν δὲ τῆς χινήσεξως καὶ τῆς γενέσεως
αἰτίαν μίαν. τὸν νοῦν᾽ εἰ δέ τις τὴν μίξιν τῶν ἁπάντων ὑπολάβοι

10

15

25

Eu ΠΥ WERDE 5

40

A. 41. 42. LEHRE. 313

μίαν εἶναι φύσιν ἀόριστον xal χατ᾽ εἶδος χαὶ χατὰ μέγεϑος, συμ-
βαίνει δύο τὰς ἀρχὰς αὐτὸν λέγειν τήν τὲ τοῦ ἀπείρου φύσιν καὶ
τὸν νοῦν᾽ ὥστε φαίνεται τὰ σωματιχὰ στοιχεῖα σεαρατύλησίως
scoröv ᾿αναξιμάνδρωι. Vgl. 166, 14 εἰπόντος τοῦ ᾿Αναξαγόρου ὅτι
“οὔτε τοῦ σμιχροῦ ἐστι τοὐλάχιστον ἀλλὰ ἔλασσον dei
fr. 4], οὔτε τὸ μέγιστον (ὡς χαὶ αὐτὴ ἡ λέξις τοῦ ᾿Αναξαγόρου
δηλοῖ, χαὶ μέντοι χαὶ Θεόφραστος Ev τῶι Περὶ AvaSaydoov δευ-
τέρωι τάδε γράφων "Erreıra τὸ διὰ τοῦτο λέγειν εἶναι πάντα ἐν
παντί, διότι χαὶ ἐν μεγέϑει χαὶ ἐν σμιχρότητι ἄπειρα, Kal οὔτε
τὸ ἐλάχιστον οὔτε τὸ μέγιστον ἔστι λαβεῖν, οὐχ ἱκανὸν στιρὸς τοί-
στιν) χτλ.

42, Hırror. refut. I 8 [Ὁ. 561; aus Theophrast mit Ausn. von $13]
μετὰ τοῦτον |Anaximenes] γένεται 4. Hynoıßovkov ὁ Κλαζομένιος.
οὗτος ἔφη τὴν παντὸς ἀρχὴν νοῦν χαὶ ὕλην, τὸν μὲν νοῦν τοι-
οὔντα, τὴν δὲ ὕλην γινομένην. ὄντων γὰρ ππάντων ὁμοῦ, νοῦς ἐτύδλ-
ϑὼν διεχόσμησεν. τὰς δ᾽ ὑλιχὰς ἀρχὰς ἀπείρους ὑπάρχειν καὶ
τὰς σμιχροτέρας |xai χατὰ σμιχρότητα Ὁ] αὐτῶν ἄπίειρα λέγει.
χιγήσεως δὲ μετέχειν τὰ πάντα ὑπὸ τοῦ νοῦ χινούμενα συνελθεῖν
τὲ τὰ ὅμοια. χαὶ τὰ μὲν χατὰ τὸν οὐρανὸν χεχοσμῆσϑαι ὑπὸ τῆς
ἐγχυχλίου χινησέως᾽ τὸ μὲν οὖν πυχνὸν καὶ ὑγρὸν χαὶ τὸ σχοτει-
γὸν χαὶ ψυχρὸν χαὶ πάντα τὰ βαρέα συνελθεῖν ἐπὶ τὸ μέσον, ἐξ
ὧν παγέντων τὴν γῆν ὑποστῆναι τὰ δ᾽ ἀντιχείμενα τούτοις τὸ
ϑερμὸν χαὶ τὸ λαμτιρὸν nal τὸ ξηρὸν χαὶ τὸ χοῦφον εἰς τὸ 770000
τοῦ αἰϑέρος ὁρμῆσαι. τὴν δὲ γῆν τῶι σχήματι πλατεῖαν εἶναι
χαὶ μένειν μετέωρον διὰ τὸ μέγεϑος χαὶ διὰ τὸ μηδὲν εἶναι χενόν.
χαὶ διὰ τοῦτο τὸν ἀέρα ἐσχυρότατον ὄντα φέρειν ἐττοχουμένην τὴν

Ἐπ ἊΝ 2 > x - c m \ x , ς , re »
γῆν. τῶν δ᾽ ἐπὶ γῆς ὑγρῶν τὴν μὲν ϑάλασσαν ὑπάρξαι (Ex) ve
τῶν ἐν αὐτῆι ὑδάτων, (ὧν) ἐξατμισϑένζτων) τὰ ὑποστάντα οὕτως
[χάτω 1] γεγονέναι, χαὶ ἀπὸ τῶν χαταρρευσάντων ττοταμῶν. τοὺς

δὲ ποταμοὺς χαὶ ἀπὸ τῶν ὄμβρων λαμβάνεδιν τὴν ὑπόστασιν χαὶ
ἐξ ὑδάτων τῶν ἐν τῆι γῆι. εἶναι γὰρ αὐτὴν χοίλην καὶ ἔχειν ὕδωρ
ἐν τοῖς χοιλώμασιν. τὸν δὲ Νεῖλον αὔξεσθαι χατὰ τὸ ϑέρος κατα-
φερομένων εἰς αὐτὸν ὑδάτων ἀπὸ τῶν ἐν τοῖς ἄρχτοις [richtig
Fredrich ἀνταρχτιχοῖς)] χιόνων. ἥλιον δὲ χαὶ σελήνην χαὶ σιάντα
τὰ ἄστρα λίϑους εἶναι ἐμτεύρους συμτιεριληφϑέντας ὑττὸ τῆς αἰϑέ-
ρος περιφορᾶς. εἶναι δ᾽ ὑποχάτω τῶν ἄστρων ἡλίωι χαὶ σελήνην
σώματά τινὰ συμτιεριφερόμενα ἡμῖν ἀόρατα. τῆς δὲ ϑερμότητος
μὴ αἰσϑάνεσϑαι τῶν ἄστρων διὰ τὸ μαχρὰν εἶναι |xai διὰ) τὴν
ἀπόστασιν τῆς γῆς ἔτι δὲ οὐχ ὁμοίως ϑερμὰ, τῶι ἡλίωι διὰ τὸ
χώραν ἔχειν ψυχροτέραν. εἶναι δὲ τὴν σελήνην χατωτέρω τοῦ

6

10

15

20

25

30

35

40

914 46. ANAXAGORAS

ἡλίου σπλησιώτερον ἡμῶν. ὑχιερέχειν δὲ τὸν ἥλιον μεγέϑει τὴν 8
Ἰ]ελοτιόννησον᾽ τὸ δὲ φῶς τὴν σελήνην μὴ ἴδιον ἔχειν, ἀλλὰ an
τοῦ ἡλίου. τὴν δὲ τῶν ἄστρων ττεριφορὰν ὑτχτὸ γῆν γίνεσϑαι.
ἐχλείσίειν δὲ τὴν σελήνην γῆς ἀντιφραττούσης, ἐνίοτε δὲ χαὶ τῶν 9
ὑποχάτω τῆς σελήνης, τὸν δὲ ἥλιον ταῖς νουμηνίαις σελήνης ἀντι-
φραττούσης᾽ τροπὰς δὲ πτοιεῖσϑαι χαὶ ἥλιον χαὶ σελήνην ἀπτωϑου-
μένους ὑττὸ τοῦ ἀέρος. σελήνην δὲ στολλάκις τρέπιεσϑαι διὰ τὸ μὴ
δύνασθαι χρατεῖν τοῦ τψνυχροῦ. οὗτος ἀφώρισε σύυρῶτος τὰ sregi 10
τὰς ἐχλείψεις χαὶ φωτισμούς. ἔφη δὲ γηίνην εἶναι τὴν σελήνην
ἔχειν TE ἐν αὑτῆι scedia καὶ φάραγγας. τὸν δὲ γαλαξίαν ἀνάχλασιν
εἶναι τοῦ φωτὸς τῶν ἄστρων τῶν μὴ χαταλαμττομένων ὑττὸ τοῦ
ἡλίου. τοὺς δὲ μεταβαίνοντας ἀστέρας ὡσεὶ σηχιινϑῆρας ἀφαλλο-
μένους γίνεσϑαι ἔχ τῆς χινήσξεως τοῦ πόλου. ἀνέμους δὲ γίνε- 11
σϑαι hertvvousvov τοῦ ἀέρος ὑπὸ τοῦ ἡλίου χαὶ τῶν ἐχχαιομένων
πρὸς τὸν πόλον ὑποχωρούντων χαὶ (ἀντ)ατιοφερομένων. βροντὰς
δὲ χαὶ ἀστραπὰς ἀπὸ ϑερμοῦ γίνεσϑαι ἐμτιίπτοντος εἰς τὰ γέφη.
σεισμοὺς δὲ γίνεσϑαι τοῦ ἄνωϑεν ἀέρος εἰς τὸν ὑπὸ γῆν &urci-12
7TTOVTOG' τούτου γὰρ χινουμένου χαὶ τὴν ὀχουμένην γῆν rn αὐτοῦ
σαλεύεσϑαι. ζῶια δὲ τὴν μὲν ἀρχὴν ἐν ὑγρῶι γενέσϑαι, μετὰ
ταῦτα δὲ ἐξ ἀλλήλων καὶ ἄρρενας μὲν γίνεσθαι, ὅταν ἀπὸ τῶν
δεξιῶν μερῶν ἀποχριϑὲν τὸ σπέρμα τοῖς δεξιοῖς μέρεσι τῆς μή-
τρας κολληϑῆι, τὰ δὲ ϑήλεα κατὰ τοὐναντίον. οὗτος ἤχμασεν 18
x x » (χαὶ ἐτελεύτησεν) ἔτους πρώτου τῆς ὀγδοηχοστῆς ὀγδοής
ὀλυμπιάδος [428], χαϑ' ὃν χαιρὸν καὶ Πλάτωνα λέγουσι γεγενῆσϑαι.
τοῦτον λέγουσι χαὶ προγνωστιχὸν γεγογέναι. ᾿

43. Arıst. Metaphys. A 8. 984᾽11 .4.. δ᾽ ὁ Κλαζομένιος τῆι μὲν
ἡλικίαι πτρότερος ὧν τούτου |Emped., vgl. 5. 162 n. 6], τοῖς δ᾽ ἔργοις
ὕστερος, Arreigovg εἶναί φησι τὰς ἀρχάς. σχεδὸν γὰρ ἅπαντα τὰ
ὁμοιομερῆ (χαϑάτιερ ὕδωρ ἢ πῦρ) οὕτω γίγνεσϑαι χαὶ ἀττόλλυσϑαί
φησι συγχρίσει χαὶ διαχρίσει μόνον, ἄλλως |d. h. in anderem Sinne)
δ᾽ οὔτε γίγνεσθαι οὔτ᾽ ἀτιόλλυσθαι, ἀλλὰ διαμένειν ἀίδια. de caelo
T 8. 302°28 71. δ᾽ Ἐμπεδοχλεῖ ἐναντίως λέγει περὶ τῶν στοιχείων.
ὁ μὲν γὰρ τοῦρ χαὶ γῆν χαὶ τὰ σύστοιχα τούτοις στοιχεῖα φησιν
εἶναι τῶν σωμάτων χαὶ συγχεῖσϑαι πάντ᾽ ἐχ τούτων, A. δὲ
τοὐναντίον᾽ τὰ γὰρ ὁμοιομερῆ στοιχεῖα (λέγω δ᾽ οἷον σάρχα χαὶ
ὀστοῦν χαὶ τῶν τοιούτων ἕχαστογ) ἀέρα δὲ χαὶ πῦρ μείγματα
τούτων χαὶ τῶν ἄλλων σπερμάτων πάντων᾽ εἶναι γὰρ ἑχάτερον
αὐτῶν ἐξ ἀοράτων ὁμοιομερῶν πάντων ἠϑροισμένον. διὸ χαὶ γί-
γνεσϑαι av ἐχ τούτων᾽ τὸ γὰρ πῦρ nal τὸν αἰϑέρα προσαγορεύει
ταὐτό.

10

15

20

25

A. 42—46. LEHRE. 315

44. Lucrer. 1 830ff.
830 nunc et Anaxagorae scrutemur homoeomerian,
quam Grai memorant nec nostra dicere lingua
concedit nobis patrii sermonis egestas,
sed tamen ipsam rem facilest exponere verbis.
principio, rerum quam dieit homoeomerian,
835 ossa videlicet ὁ pawsillis atque minutis
ossibus hic et de pauxillis atque minutis
visceribus viscus gigni sanguenque creari
sanguinis inter se multis coeuntibu’ guttis,
exe aurique putat micis consistere posse
840 aurum et de terris terram concrescere parvis,
ignibus ex ignis, umorem umoribus esse,
cetera consimili fingit ratione putatque.
nec tamen esse ulla idem (ex) parte in rebus inane
concedit neque corporibus finem esse secandis.
45. Arısr. phys. T 4. 2032 19 ὅσοι δ᾽ ἄπειρα ποιοῦσι τὰ στοιχεῖα ἢ χαϑάπερ
A. χαὶ Δημόχριτος, ὃ μὲν 2x τῶν ὁμοιομερῶν, ὃ δ᾽ ἐκ τῆς πανσπερμίας τῶν
σχημάτων, τῆι ἁφῆι συνεχὲς τὸ ἄπειρον εἶναί φασιν. καὶ ὃ μὲν ὅτιοῦν τῶν
μορίων εἶναι μεῖγμα ὁμοίως τῶι παντὶ διὰ τὸ δρᾶν ὅδτιοῦν ἐξ ὁτουοῦν γιγνό-
μενον. SımpL. Ζ. ἃ. St. 460.4 ἐπειδὴ δὲ ὃ μὲν ᾿4. τὰς ὁμοιομερείας, ὃ δὲ
Δημόχριτος τὰς ἀτόμους ἀπείρους ἑκάτερος τῶι πλήϑει ὡς ἀρχὰς ὑποτίϑεται,
τὴν ᾿Αναξαγόρου πρῶτον ἱστορῶν δόξαν χαὶ τὴν αἰτίαν ἡμᾶς διδάσχει, δι᾿ ἣν
εἰς τοιαύτην ἦλϑεν ὃ ’A. ὑπόνοιαν, καὶ δείχνυσιν ὅτι οὐ μόνον τὸ ὅλον μῖγμα
ἄπειρον ἀνάγχη τῶι μεγέϑει λέγειν αὐτόν, ἀλλὰ καὶ ἑκάστην ὁμοιομέρειαν ὁμοίως
τῶι ὅλωι πάντα ἔχουσαν ἐνυπάρχοντα, καὶ οὐδὲ ἄπειρα μόνον ἀλλὰ καὶ ἀπειράκις
ἄπειρα. ἀλλ᾽ εἰς μὲν τὴν τοιαύτην ἔννοιαν ὃ A. ἦλϑεν ἡγούμενος μηδὲν ἐχ τοῦ
μὴ ὄντος γίνεσϑαι χαὶ πᾶν ὑπὸ ὁμοίου τρέφεσϑαι. δρῶν οὖν πᾶν ἐχ παντὸς
γινόμενον, εἰ χαὶ μὴ ἀμέσως ἀλλὰ κατὰ τάξιν (καὶ γὰρ ἐχ πυρὸς ἀὴρ καὶ ἐξ ἀέρος
ὕδωρ καὶ ἐξ ὕδατος γῆ καὶ ἐχ γῆς λίϑος καὶ ἐκ λίϑου πάλιν πῦρ), καὶ τροφῆς δὲ
τῆς αὐτῆς προσφερομένης οἷον ἄρτου πολλὰ zul ἀνόμοια γίνεται, σάρχες ὀστᾶ
φλέβες νεῦρα τρίχες ὄνυχες καὶ πτερὰ δὲ εἰ οὕτω τύχοι χαὶ χέρατα, αὔξεται δὲ
τὸ ὅμοιον τῶι ὁμοίωι)" διὸ ταῦτα ἐν τῆι τροφῆι ὑπέλαβεν εἶναι zul ἐν τῶι
ὕδατι, εἰ τούτωι τρέφοιτο τὰ δένόρα, ξύλον χαὶ φλοιὸν χαὶ χαρπόν. διὸ πάντα
ἐν πᾶσιν ἔλεγε μεμῖχϑαι χαὶ τὴν γένεσιν κατὰ ἔχχρισιν γίνεσϑαι. πρὸς τοῦτο
δὲ ἐνῆγεν ἴσως χαὶ τὸ μενόντων τινῶν γίνεσϑαι an’ αὐτῶν ἄλλα ὥσπερ ἐχ
λίϑου πῦρ καὶ ἐξ ὕδατος πομφολυγίζοντος ἀέρα. δρῶν οὖν ἀφ᾽ ἑχάστου τῶν
νῦν διαχεχριμένων πάντα ἐχχρινόμενα οἷον ἀπὸ ἄρτου σάρχα καὶ ὀστοῦν καὶ
τὰ ἄλλα, ὡς πάντων ἅμα ἐνυπαρχόντων αὐτῶι χαὶ μεμιγμένων ὁμοῦ, ἐκ τού-
των ὑπενόει καὶ πάντα ὁμοῦ τὰ ὄντα μεμῖχϑαι πρότερον πρὶν διαχριϑῆναι.
\ Ὴ - ‚ 3 - ‚
διὸ καὶ οὕτως ἤρξατο τοῦ συγγράμματος" “ἣν ὁμοῦ πάντα χρήματα᾽,
ὠστε οτιοῦν οἷον τὸν ἄρτον τονόξ χαὶ σαρχὸς τῆσδε καὶ τοῦδε τοῦ οστοῦ
“μῖγμα εἶναι ὁμοίως τῶι παντί. [daraus fr. 16 Schaub. ἢ
46. Arr.13,5 [Ὁ. 219] 4. Ἡγησιβούλου ὃ Κλαζομένιος ἀρχὰς τῶν ὃν-
των τὰς ὁμοιομερείας ἀπεφήνατο. ἐδόχει γὰρ αὐτῶι ἀπορώτατον εἶναι, πῶς
ἐχ τοῦ μὴ ὄντος δύναταί τι γίνεσϑαι ἢ φϑείρεσϑαι εἰς τὸ μὴ ὄν. τροφὴν
γοῦν προσφερόμεϑα ἁπλῆν καὶ μονοειδῆ, ἄρτον χαὶ ὕδωρ, χαὶ ἐχ ταύτης τρέ-
φεται ϑρὶξ φλὲψ ἀρτηρία σὰρξ νεῦρα ὀστᾶ καὶ τὰ λοιπὰ μόρια. τούτων οὖν

oo

10

15

5

35

40

316 46. ANAXAGORAS

γιγνομένων ὁμολογητέον ὅτι ἐν τῆι τροφῆι τῆι προσφερομένηι πάντα ἐστὶ τὰ
ὄντα, καὶ ἐκ τῶν ὄντων πάντα αὔξεται. καὶ ἐν ἐχείνηι ἐστὶ τῆι τροφῆς μόρια
αἵματος γεννητιχὰ καὶ νεύρων καὶ ὀστέων καὶ τῶν ἄλλων" ἃ ἤν λόγωι ϑεω-
θητὰ μόρια. οὐ γὰρ dei πάντα ἐπὶ τὴν αἰσϑησιν ἀνάγειν, ὅτι ἄρτος χαὶ τὸ
ὕϑωρ ταῦτα κατασχευάζει, ἀλλ᾽ ἐν τούτοις ἐστὲ λόγωι ϑεωρητὰ μόρια. ἀπὸ
τοῦ οὖν ὅμοια τὰ μέρη εἶναι ἐν τῆι τροφῆι τοῖς γεννωμένοις ὁμοιομερείας
αὐτὰς ἐχάλεσε χαὶ ἀρχὰς τῶν ὄντων ἀπεφήνατο καὶ τὰς μὲν ὁμοιομερείας ὕλην,
τὸ δὲ ποιοῦν αἴτιον νοῦν τὸν πάντα διαταξάμενον. ἄρχεται δὲ οὕτως" ᾿ὅμοῦ
πάντα χρήματα ἦν, νοῦς δὲ αὐτὰ διέχρινε χαὶ διεκόσμησε᾽, χρήματα λέ-
γων τὰ πράγματα᾽ ἀποδεχτέος οὖν ἐστιν, ὅτι τῆι ὕληι τὸν τεχνίτην προσέζευξεν.

47. Praro Phaedon 97B ἀλλ᾽ ἀχούσας μέν ποτε ἐκ βιβλίου τινός,
ὡς ἔφη, Αναξαγόρου ἀναγιγνώσχοντος zul λέγοντος, ὡς ἄρα νοῦς ἐστιν ὅ
διακοσμῶν τε καὶ πάντων αἴτιος, ταύτηι δὴ τῆι αἰτίαι ἥσϑην zul ἔδοξέ μοι
τρόπον τινὰ εὑ ἔχειν τὸ τὸν νοῦν εἰναι πάντων αἴτιον καὶ ἡγησάμην, εἰ τοῦϑ
οὕτως ἔχει, τόν γε νοῦν χοσμοῦντα πάντα χοσμεῖν καὶ ἕχαστον τιϑέναι ταύτηι
ὅπηι ἂν βέλτιστα ἔχηι... ηὑρηκέναι ὠιμην διδάσκαλον τῆς αἰτίας περὶ τῶν
ὄντων κατὰ γοῦν ἐμαυτῶι τὸν Avasayogav zal μοι φράσειν πρῶτον μὲν πό-
τερον n γῆ πλατεῖά ἐστιν ἢ στρογγύλη, ἐπειδὴ δὲ φράσειεν; ἐπεχδιηγήσεσϑαι
τὴν αἰτίαν χαὶ τὴν ἀνάγκην, λέγοντα τὸ ἄμεινον χαὶ ὅτι αὐτὴν ἄμεινον ἦν
τοιαύτην εἶναι... 88 ἀλλὰ πάνυ σπουδῆι ı λαβὼν τὰς βίβλους ὡς τάχιστα οἷός
τ᾽ ἢ ἀνεγίγνωσχον, ἵν᾿ ὡς τάχιστα εἰδείην τὸ βέλτιστον χαὶ τὸ χεῖρον. ἀπὸ δὴ
ϑαυμαστῆς ἐλπίδος, ὦ ἑταῖρε ὠιχόμην φερόμενος, ἐπειδὴ προϊὼν καὶ ἀναγι-
γνώσχων ὁρῶ ἄνδρα τῶι μὲν νῶι οὐδὲν χρώμενον οὐδέ τινας αἰτίας ἐπαιτιώ-
usvov εἰς τὸ διαχοσμεῖν τὰ πράγματα ἀέρας τε καὶ αἰϑέρας χαὶ ὕδατα αἰτιώ-
μενον zul ἄλλα πολλὰ χαὶ ἄτοπα. Vgl. Arıst. Metaph. A 4. 985218 A. τε γὰρ
μηχανῆι [d. h. als deus ex machina] χρῆται τῶι νῶι πρὸς τὴν κοσμοποιίαν zul
ὅταν anoonom διὰ τίν᾽ αἰτίαν ἐξ ἀνάγκης ἐστί, τότε παρέλχει αὐτόν, ἐν δὲ
τοῖς ἄλλοις πάντα μᾶλλον αἰτιᾶται τῶν γιγνομένων ἢ νοῦν. SIMPL. phys.
327,26 χαὲὶ A. δὲ τὸν νοῦν ἐάσας, ὡς φησιν Εὔδημος fr. 21], καὶ αὐτοματίζων
τὰ πολλὰ συνίστησι.

48. Art. 11, ὅ [D. 299] ὃ δὲ A. φησίν, ὡς εἱστήκει zur ἀρχὰς τὰ σώ-
ματα, νοῦς δὲ αὐτὰ διεχόσμησε ϑεοῦ καὶ τὰς γενέσεις τῶν ὅλων ἐποίησεν.
7,14 [D. 802] ’A. νοῦν χοσμοποιὸν τὸν ϑεόν. Vgl. Eurıp. fr. 1018 ὃ νοῦς γὰρ
ἡμῶν ἐστιν ἐν ἔχάστωι ϑεὸς. vgl. TAMmBL. protr. 8. PHıton. de piet. ὁ. 48 p. 66 6.
[D. 532] [ϑε]ὸν γεγονέναι τε καὶ εἶναι zul ἔσεσϑαι καὶ πάντων ἄρχειν καὶ κρα-
τεῖν. χαὶ νοῦν ἄπειρα [em. ἄπειρον ὄντα [με]μειγμένα τὰ σύμπαντα δια-
χοσμῆσαι. Cıc. de nat. d. I11, 26 inde A., qui accepit ab Anaximene discipli-
nam, primus omnium rerum discriptionem et modum [motum Rigaltius] mentis
infinitae vi ac ratione dissignari et confici voluit: in quo non vidit neque mo-
tum sensu iunctum et continentem infinito ullum esse posse neque sensum om-
nino, quo non tota natura pulsa sentiret. deinde si mentem istam quasi animal
aliquod esse voluit, erit aliquid interius ex quo illud animal nominetur. quid
autem interius mente? cingatur igilur corpore ewxterno. quod quoniam non
placet, aperta simplexque mens nulla re adiuncta, qua sentire possit, fugere in-
tellegentiae nostrae vim et rationem videtur.

49. Cıc. Acad. Pr. Π 37, 118 [D. 119] A. materiam infinitam, sed ex ea
particulas similes inter se minutas; eas primum confusas postea in ordinem
adductas mente divina.

10

15

20

25

30

35

45

A. 46—61. LEHRE. 317

50. ARISTOT. phys. T 5. 205P1 Ἀ. δ᾽ ἀτόπως λέγει περὶ τῆς τοῦ ἀπείρου
μονῆς" στηρίζειν γὰρ αὐτὸ αὑτό φησι τὸ ἄπειρον" τοῦτο δέ, ὅτι ἐν αὑτῶι"
ἄλλο γὰρ οὐδὲν περιέχειν, ὡς ὅπου dv τι ἦι, πεφυχὸς ἐνταῦϑα εἶναι. Vgl.
[Ar.] de MXG 2. 975®17 und 976214 [oben S. 144].

51. Art. 114,4 [D. 312] A. τὰ ὁμοιομερῆ πολυσχήμονα.

52. Arısr. phys. A 4. 187226 ἔοικε δὲ 4. ἄπειρα οὕτως οἰηϑῆναι διὰ τὸ
ὑπολαμιβάνειν τὴν κοινὴν ὁόξαν τῶν φυσικῶν εἶναι aan ὡς οὐ γινομένου
οὐδενὸς ἐκ τοῦ μὴ ὄντος" διὰ τοῦτο γὰρ οὕτω λέγουσιν “ἦν ὁμοῦ τὰ πάντα
fr. 1] zei τὸ γίνεσϑαι τοιόνδε καϑέστηχεν. ἀλλοιοῦσϑαι [vgl. fr. 17]. de gen. et
int. A 1. 314211 ὅσοι δὲ πλείω τὴν ὕλην ἑνὸς τιϑέασιν οἷον ᾿μπεδοχλῆς καὶ
A. χαὶ Δεύχιππος, τούτοις δὲ ἕτερον [näml. ἀλλοίωσιν καὶ γένεσιν avayın
εἰπεῖν]. χαίτοι ’A. γε τὴν οἰχείαν φωνὴν ἠγνόησεν" λέγει γοῦν ὡς To γίγνε-
σϑαι καὶ ἀπόλλυσϑαι ταὐτὸν χαϑέστηκε τῶι ἀλλοιοῦσϑαι.

53. Sımpr. phys. 461, 20 [-- ἔν. 10 Schaub.] διό φησιν ’A. μηδ᾽ ἐνδέχεσϑαι
πάντα διαχριϑῆναι" οὐ γὰρ παντελὴς διασπασμός ἐστιν ἢ διάχρισις.

54. Aer. 1 11,2 [D. 315] οἱ περὶ ᾿Αναξαγόραν καὶ Amuoxgırov τὰς χρά-
σεις χατὰ παράϑεσιν γίγνεσϑαι τῶν στοιχείων.

55. Praro Cratyl. 4130 εἶναι δὲ τὸ δίχαιον ὃ λέγει A. νοῦν εἶναι τοῦτο"
αὐτοχράτορα γὰρ αὐτὸν ὄντα καὶ οὐϑενὶ μεμειγμένον πάντα φησὶν αὐτὸν
χοσμεῖν τὰ πράγματα διὰ πάντων ἰόντα. Arısr. de anima A 2. 405215 ἀρχήν
γε τὸν νοῦν τίϑεται [Anaxag.] μάλιστα πάντων" μόνον γοῦν φησιν αὐτὸν τῶν
ὄντων ἁπλοῦν εἶναι zul ἀμιγῆ τε χαὶ χαϑαρόν. ἀποδίδωσι δ᾽ ἄμφω τῆι
αὐτῆι ἀρχῆι TO τε γινώσχειν χαὶ τὸ κινεῖν, λέγων νοῦν χινῆσαι τὸ πᾶν.

56. Arısr. phys. © 5. 256024 διὸ χαὶ ᾿4. ὀρϑῶς λέγει τὸν νοῦν ἀπαϑῆ
φάσχων καὶ ἀμιγῆ εἶναι, ἐπειδήπερ κινήσεως ἀρχὴν αὐτὸν ποιεῖ εἶναι. οὕτω
γὰρ ἂν μόνως κινοίη ἀχίνητος ὧν καὶ χρατοίη ἀμιγὴς ὧν.

57. Crem. Str. II 14 p.435P. A. πρῶτος ἐπέστησε τὸν νοῦν τοῖς πρᾶ-
γμασιν. ἀλλ᾽ οὐδὲ οὗτος ἐτήρησε τὴν ἀξίαν τὴν ποιητικήν, δίνους τινὰς ἀνοή-
τους ἀναζωγραφῶν σὺν τῆι τοῦ νοῦ ἀπραξίαι τε xal ἀνοίαι.

58. Arıst. Metaphys. A 8. 984b15 νοῦν δή τις εἰπὼν ἐνεῖναι καϑάπερ Ev
τοῖς ζώιοις καὶ ἐν τῆι φύσει, τὸν αἴτιον τοῦ κόσμου χαὶ τῆς τάξεως πάσης,
οἷον νήφων ἐφάνη παρ᾽ εἰχῆι λέγοντας τοὺς πρότερον. φανερῶς μὲν οὖν
᾿Αναξαγόραν ἴσμεν ἁψάμενον τούτων τῶν λόγων, αἰτίαν δ᾽ ἔχει πρότερον

Ἑρμότιμος ὁ Κλαζομένιος εἰπεῖν [über ihn 5. Diog. VII 5, oben ὃ. 28 n. 8].

59. SIMPL. ‚phys. 1185, 9 ὁ δὲ Evdnuos [fr. 71] μέμφεται τῶι Avafayogaı
οὐ μόνον, ὅτι μὴ πρότερον οὖσαν ἀρξασϑαί ποτε λέγει τὴν κίνησιν», ἀλλ᾽ ὅτι
καὶ περὲ τοῦ διαμένειν ἢ λήξειν ποτὲ παρέλιπεν εἰπεῖν, καίπερ οὐχ ὄντος
φανεροῦ. “τί γὰρ κωλύει, φησί, δόξαι ποτὲ τῶι νῶι στῆσαι πάντα χρήματα,
χαϑάπερ ἐκεῖνος εἶπεν κινῆσαι. χαὶ τοῦτο δὲ αἰτιᾶται τοῦ ᾿ναξαγόρου ὃ
Εὔδημος" | πῶς ἐνδέχεται στέρησίν τινὰ προτέραν εἶναι τῆς ἀντιχειμένης ἕξεως"
εἰ οὖν ἡ ἠρεμία στέρησις κινήσεώς ἐστι», οὐχ ἂν ein πρὸ τῆς κινήσεως.

60. ΑΒΙΒΤ. metaphys. I 6. 105628 διὸ zul οὐκ 00905 ἀπέστη ‘4. εἰπὼν
ὅτι ὁμοῦ πάντα χρήματα nv ἄπειρα καὶ πλήϑει καὶ μικρότητι
(fr. 1]. ἔδει δ᾽ εἰπεῖν ἀντὶ τοῦ "καὶ μιχρ ὁτητι' χαὶ ὀλιγότητι" οὐ γὰρ ἄπειρα,
ἐπεὶ τὸ ὀλίγον οὐ διὰ τὸ ἕν, ὥσπερ τινές φασιν, ἀλλὰ διὰ τὰ δύο.

61. Arıst. Metaphys. A 1.1069®19 ἐξ ὄντος γίγνεται πάντα, δυνάμει μέντοι
ὄντος, ἐχ un ὄντος δὲ ἐνεργείαι. καὶ τοῦτ᾽ ἔστι τὸ Avasayooov ἕν (βέλτιον γὰρ ἢ
ὁμοῦ πάντα) χαὶ ᾿Εμπεδοχλέους τὸ μεῖγμα χαὶ ᾿ἀναξιμάνδρου. Anders A 8.989230

19

20

τῷ
ῷι

90

ς
or

40

45

318 46. ANAXAGORAS

Avagayogav δ᾽ εἴ τις ὑπολάβοι δύο λέγειν στοιχεῖα μάλιστ᾽ ἂν ὑπολάβοι κατὰ
λόγον. secbair ὅμως El τις ἀχολουϑύσειε συνδιαρϑρῶν ἃ “βούλεται λέγειν, ἴσως
ἂν φανείη καινοπρεπεστέρως λέγων. "10 &x δὴ τούτων συμβαίνει λέγειν
αὐτῶι τὰς “ἀρχὰς to τε ἕν (τοῦτο a ἁπλοῦν καὶ ἀμιγές) χαὶ ϑάτερον οἷον
τίϑεμεν τὸ ἀόριστον πρὶν δρισϑῆναι.

62. Diovor. 1 7, 1 ἔοιχε δὲ περὶ τῆς τῶν ὅλων φύσεως οὐδ᾽ Εὐριπίδης δια-
φωνεῖν τοῖς προειρημένοις μαϑητὴς ὧν Ἀναξαγόρου τοῦ φυσιχοῦ" ἐν γὰρ τῆι
Μελανίππηι τίϑησιν οὕτως Kr. der M. 7 σοφή n. 484]᾽

(κοὐχ ἐμὸς ὃ μῦϑος, ἀλλ᾽ ἐμῆς μητρὸς πάρα,»
ὡς οὐρανός τε γαῖά T ἦν μορφὴ μία"

ἐπεὶ δ᾽ ἐχωρίσϑησαν ἀλλήλων δίχα,

τίχτουσι πάντα χανέδωχαν εἰς φάος

δένδρη, πετεινά, ϑῆρας, οὕς ϑ᾽ ἅλμη τρέφει
γένος τε ϑνητῶν.

63. Au. II 1, 2 [D. 327] OaAnc.. . Avagayooas, Πλάτων, ᾿ἀριστοτέλης,
Ζήνων ἕνα τὸν κόσμον.

64. SIMPL. phys. 164,29 τὸν ᾿ἀναξαγόραν λέγειν ἅπαξ γενόμενον τὸν
κόσμον ἐκ τοῦ μίγματος διαμένειν λοιπὸν ὑπὸ τοῦ νοῦ ἐφεστῶτος διοιχού-
μενόν TE καὶ διαχφινόμενον. 1121,21 ἀπ᾿ ἀρχῆς δὲ χρόνου δοκοῦσι λέγειν
γεγονέναι τὸν χόσμον A. τε καὶ Ἀρχέλαος χαὶ Μητρόδωρος ὃ Χῖος. οὗτοι
δὲ χαὶ τὴν κίνησιν ἄρξασϑαί φασιν" ἠρεμούντων γὰρ τὸν πρὸ τοῦ χρόνον
τῶν ὄντων χίνησιν ἐγγενέσϑαι φασὶν ὑπὸ τοῦ νοῦ, ὑφ᾽ ἧς γεγονέναι τὸν χό-
σμον. φαίνονται δὲ χαὶ οὗτοι τάξεως ἕνεχα διδασχαλικῆς ἀρχὴν τῆς χοσμο-
ποιίας ὑποϑέμενοι.

65. Art. 114, 6 [D. 331] ᾿ἀναξίμανδρος, ᾿ἀναξιμένης, ᾿Αναξαγόρας....
φϑαρτὸν τὸν χόσμον. 124,2 [D. 320] Ἐμπεδοκλῆς, A... . καὶ πάντες ὅσοι
χατὰ συναϑροισμὸν τῶν λεπτομερῶν σωμάτων χοσμοποιοῦσι συγχρίσεις μὲν
χαὶ διαχρίσεις εἰσάγουσι, γενέσεις δὲ zul φϑορας οὐ κυρίως" οὐ γὰρ χατὰ τὸ
ποιὸν ἐξ ἀλλοιώσεως, χατὰ δὲ τὸ ποσὸν ἐχ συναϑροισμοῦ ταύτας γίνεσϑαι.

66. — 129,7 [D. 326] A. χαὶ οἱ Στωικοὶ ἄδηλον αἰτίαν ἀνϑρωπίνωι
λογισμῶι" ἃ μὲν γὰρ εἶναι κατ᾿ ἀνάγχην ἃ δὲ καϑ᾽ εἱμαρμένην, ἃ δὲ κατὰ
προαίρεσιν, ἃ δὲ κατὰ τύχην, ἃ δὲ κατὰ τὸ αὐτόματον. Auzx. de fato 2
[II 165, 22 Bruns.] λέγει γὰρ οὗτός γε [Anaxag.] μηδὲν τῶν γινομένων γίνεσϑαι
χαϑ' εἱμαρμένην, ἀλλ᾽ εἶναι κενὸν τοῦτο τοὔνομα.

67. Art. Π 8, 1 [D. 337] Διογένης καὶ A. ἔφησαν μετὰ τὸ συστῆναι τὸν
κόσμον χαὶ τὰ ζῶια ἐχ τῆς γῆς ἐξαγαγεῖν ἐγχλιϑῆναί πως τὸν χόσμον ἐκ τοῦ
αὐτομάτου εἰς τὸ μεσημβρινὸν αὑτοῦ μέρος, ἴσως ὑπὸ προνοίας, ἵνα ἃ μὲν
ἀοίκητα γένηται ἃ δὲ οἰχητά μέρη τοῦ κόσμου κατὰ ψύξιν zul ἐχπύρωσιν καὶ
εὐχρασίαν.

68. Arıst. de caelo A 2. 309219 ἔνιοι μὲν οὖν τῶν μὲ φασχόντων εἶναι
χενὸν οὐδὲν διώρισαν περὶ κούφου καὶ βαρέος οἷον A. χαὶ Eunedoxkng. phys.
A 6. 213222 οἱ μὲν οὐν δεικνύναι πειρώμενοι ὅτι οὐχ ἔστιν [näml. τὸ ‚zevon],
οὐχ ὃ βούλονται λέγειν οἵ ἄνϑρωποι χενὸν τοῦτ᾽ ἐξελέγχουσιν, ἀλλ᾽ ἁμαρ-
τάνοντες λέγουσιν ὥσπερ A. χαὶ οἵ τοῦτον τὸν τρόπον ἐλέγχοντες. ἐπιδει-
KVVOVOL γὰρ ὅτι ἔστι τι ὃ ἀήρ, στρεβλοῦντες τοὺς ἀσχοὺς χαὶ δειχνύντες ὡς
ἰσχυρὸς ὁ ἀὴρ καὶ ἐναπολαμβάνοντες Ev ταῖς κλεψύδραις.

69. — probl. XVI 8. 91469 τῶν περὶ τὴν κλεψύδραν συμβαινόντων τὸ
μὲν ὅλον ἔοικεν εἶναι αἴτιον χαϑάπερ A. λέγει" ὃ γὰρ ἀήρ ἐστιν αἴτιος ἐνα-

10

20

25

3

40

A. 61—72. LEHRE. 319

πολαμβανόμενος ἐν αὐτῆι τοῦ μὴ εἰσιέναι τὸ ὕδωρ ἐπιληφϑέντος τοῦ ἄλλου
[1. αὐλοῦ]. οὐ μὴν ἁπλῶς γε αἴτιος" χἂν γάρ τις αὐτὴν “πλαγίαν ern εἰς τὸ
ὕδωρ ἐπιλαβὼν τὸν αὐλόν, εἴσεισι τὸ ὕδωρ. διόπερ οὐ λέγεται ὑπ αὐτοῦ
ἱχανῶς, ἧι αἴτιόν ἐστιν. ἔστι δὲ αἴτιον μὲν καϑάπερ εἴρηται ὃ ang‘ οὗτος δὲ
ὠϑούμενός τε χαὶ χαϑ᾽ ἑαυτὸν φερόμενος καὶ μὴ βιαξόμενος ἐπ᾽ εὐϑείας
πέφυχε φέρεσϑαι χαϑάπερ χαὶ ἄλλα στοιχεῖα" πλαγίας μὲν οὖν βαφείσης τῆς
χλεψύδρας διὰ τῶν ἐναντίων τοῖς ἐν τῶι ὕδατι τρυπημάτων en’ εὐθείας μένων
ὑπὸ τοῦ ὕδατος ἐξέρχεται, ὑποχωροῦντος δὲ αὐτοῦ τὸ ὕδωρ εἰσέρχεται" ὀρϑῆς
δὲ εἰς τὸ ὕδωρ βαφείσης τῆς χλεψύδρας οὐ δυνάμενος πρὸς ὀρϑὴν ὑποχωρεῖν
διὰ τὸ πεφράχϑαι τὰ ἄνω μένει περὲ τὰ πρῶτα τρυπήματα. σάττεσϑαι γὰρ
εἰς αὑτὸν οὐ πέφυχεν. σημεῖον δ᾽ ἐστὶ τοῦ εἴργειν δύνασϑαι τὸ ὕδωρ ἀκινή-
τίζοντα τὸν ἀέρα τὸ ἐπ᾽ αὐτῆς γινόμενον τῆς κλεψύδρας. ἐὰν γάρ τις αὐτῆς
αὐτὴν τὴν κωδύαν ἐμπλήσας ὕδατος ἐπιλαβὼν τὸν αὐλόν, καταστρέψηι ἐπὶ τὸν
αὐλόν, οὐ φέρεται τὸ ὕδωρ διὰ τοῦ αὐλοῦ ἐπὶ στόμα. ἀνοιχϑέντος δὲ τοῦ
στόματος οὐχ εὐθὺς ἐχρεῖ χατὰ τὸν αὐλόν, ἀλλὰ μιχροτέρωι ὕστερον ὡς οὐχ
ὃν ἐπὶ τῶι στόματι τοῦ αὐλοῦ, ἀλλ᾽ ὕστερον διὰ τούτου φερόμενον ἀνοιχϑέν-
τος. πλήρους τε zul ὀρϑῆς οὔσης τῆς χλεψύδρας ἀνοιχϑέντος τοῦ αὐλοῦ
εὐϑὺς δεῖ διὰ τοῦ ἠἡϑμοῦ διὰ τὸ ἐχείνου μὲν ἅπτεσϑαι, τῶν δὲ ἄχρων τοῦ
αὐλοῦ μὴ ἅπτεσϑαι. οὐχ εἰσέρχεται μὲν οὖν τὸ ὕδωρ εἰς τὴν χκλεψύδραν διὰ
τὴν προειρημένην αἰτίαν, ἐξέρχεται δὲ ἀνοιχϑέντος τοῦ αὐλοῦ διὰ τὸ τὸν ἔν
αὐτῶι ἀέρα κινούμενον ἄνω χαὶ χάτω πολλὴν κένωσιν ποιεῖν τοῦ ἐν τῆι κλε-
ψύδραι ὕδατος. ὠϑούμενον δὲ χάτω χαὶ αὐτὸ ῥέπον εἰς αὐτὸ εἰχότως ἐχρεῖ,
βιαζόμενον τὸν ἐχτὸς τῆς χλεψύδρας ἀέρα κινούμενὸν TE καὶ ὄντα ἴσον τῆι
δυνάμει τῶι ἐπωθοῦντι αὐτὸν ἀέρι, τῆι δὲ αἀντερείσει ἀσϑενέστερον ἐχείνου
διὰ τὸ διὰ στενοῦ αὐτὸν τοῦ αὐλοῦ δέοντα ϑᾶττον zul σφοδρότερον ῥεῖν καὶ
προσπίπτειν τῶι ὕδατι" τοῦ δὲ πωμασϑέντος τοῦ αὐλοῦ μὴ συρρεῖν τὸ ὕδωρ
αἴτιον, ὅτι τὸ ὕδωρ εἰσιὸν εἰς τὴν χλεψύδραν ἐξωϑεῖ βίαι τὸν ἀέρα ἐξ αὐτῆς.
σημεῖον δὲ ἐστι τὸ γινόμενον ἐν ταύτηι πνεῦμα καὶ ἐρυγμός. εἰσιόντος δὲ τοῦ
ὕδατος βίαι ὠϑοῦν συνεισπίπτει εἰς τὸν αὐλὸν αὐτοῦ [ὠϑούμενος (näml. ὃ ἀὴρ)
εἰσπίπτει εἰς τ. αὐλ. αὐτῆς ἢ χαϑάπερ τὰ ἐχπιεστὰ ξύλα ἢ χαλκὸς τῆι διαιρέσει
πιεζούμενος μένει ἄνευ παντὸς ἄλλου συνδέσμου, { ῥαιδίως δὲ ἐξάλλεται, ὅταν
ἐχχρουσϑῆι ἐκ τοῦ ἐναντίου, καϑάπερ τοὺς χατεαγότας ὀπιούρους []. ἐπιού-
ρους] Ev τοῖς ξύλοις ἐχχρούουσιν. συμβαίνει δὲ τοῦτο ἀνοιχϑέντος τοῦ αὐλοῦ
γίνεσϑαι διὰ τὰ προειρημένα. ἢ οὖν διὰ ταῦτα εἰχός ἐστιν αὐτὸν []. αὐτὸ,
sc. τὸ ὕδωρ] μὴ ἐχρεῖν ἢ ἐξιζέναι χωλύ)οντος βιαίου ἀέρος καὶ πνευματου-
μένου. δηλοῖ δὲ ὃ ψόφος ἐπισπᾶσϑαι τῶι πνεύματι τὸ ὕδωρ ἄνω, ὥσπερ ἐπὶ
πολλῶν συμβαίνει γίνεσϑαι. ἐπισπώμενον ὁὲ καὶ συνεχὲς ὃν αὐτῶι πᾶν τὸ
ὕδωρ μένει πιεζούμενον ὑπὸ τοῦ ἀέρος, ἕως ἂν ἀπωσϑῆι πάλιν ὑπ᾽ αὐτοῦ"
τῆς δὲ ἀρχῆς μενούσης καὶ τὸ ἄλλο ἐξ αὐτῆς χρέμαται ὕδωρ ὃν zul συνεχές.
Vgl. Emped. fr. 100 5. 210 und unten Ar. de resp. 2 $. 325, 45.

70. THEOPHR. d. sens. 59 [D. 516] τὸ μὲν μανὸν χαὶ λεπτὸν ϑερμόν, τὸ
δὲ πυχνὸν zul παχὺ ψυχρόν, ὥσπερ ’A. διαιρεῖ τὸν ἀέρα χαὶ τὸν αἰϑέρα.

ΤΊ. Aer. Π 18, 8 [Ὁ. 841] A. τὸν περικείμενον αἰϑέρα πύρινον μὲν εἶναι
χατὰ τὴν οὐσίαν, τῆι δὲ εὐτονίαι τῆς περιδινήσεως ἀναρπάσαντα πέτρους ἀπὸ
τῆς γῆς zul χαταφλέξαντα τούτους ἠστερωκέναι.

12. — 1120, 6 [D. 849] ‘A. uvdoov ἢ πέτρον διάπυρον εἶναι τὸν ἥλιον.
21,3 [D. 861] A. πολλαπλάσιον Πελοποννήσου. 38, 2 [D. 352] 4, ἀνταπώσει

10

15

20

25

90

40

920 46. ANAXAGORAS

τοῦ πρὸς ταῖς ἄρχτοις ἀέρος, ὃν αὐτὸς συνωθῶν ἐκ τῆς πυχνώσεως ἰσχυρο-
ποιεῖ [näml. τροπὴν ἡλίου ylyveodaı).

73. ΧΈΝΟΡΗ. Memor. IV 7,6 ὅλως δὲ τῶν οὐρανίων ἧι ἕχαστα ὃ ϑεὸς
μηχανᾶται φροντιστὴν γίγνεσθαι ἀπέτρεπεν" . .. κινδυνεῦσαι δ᾽ ἂν ἔφη καὶ
παραφρονῆσαι τὸν ταῦτα μεριμνῶντα οὐδὲν ἧττον ἢ A. παρεφρόνησεν ὃ μέγι-
στον φρονήσας ἐπὶ τῶι τὰς τῶν ϑεῶν μηχανὰς ἐξηγεῖσϑαι. ἐκεῖνος γὰρ λέγων
μὲν τὸ αὐτὸ εἶναι πῦρ τε καὶ ἥλιον ἠγνόει, ὅτι τὸ μὲν πῦρ οἱ ἄνϑρωποι
ῥαιδίως χαϑορῶσιν, εἰς δὲ τὸν ἥλιον οὐ δύνανται ἀντιβλέπειν, χαὶ ὑπὸ μὲν
τοῦ ἡλίου χαταλαμπόμενοι τὰ χρώματα μελάντερα ἔχουσιν, ὑπὸ δὲ τοῦ πυρὸς
οὔ" ἡγνόει δὲ χαὶ ὅτι τῶν ἐχ τῆς γῆς φυομένων ἄνευ μὲν ἡλίου αὐγῆς οὐδὲν
δύναται χαλῶς αὔξεσϑαι, ὑπὸ δὲ τοῦ πυρὸς ϑερμαινόμενα πάντα ἀπόλλυται"
φάσχων δὲ τὸν ἥλιον λίϑον διάπυρον εἶναι χαὶ τοῦτο ἡγνόει, ὅτι λίϑος μὲν ἐν
πυρὶ ὧν οὔτε λάμπει οὔτε πολὺν χρόνον ἀντέχει, ὃ δὲ ἥλιος τὸν πάντα χρόνον
πάντων λαμπρότατος ὧν διαμένει. Arıst. de caelo A 8. 270024 ᾿4. δὲ χατα-
κέχρηται τῶι ὀνόματι τούτωι [näml. αἰϑήρ] οὐ καλῶς. ὀνομάζει γὰρ αἰϑέρα ἀντὶ
πυρός [vgl. fr. 1 und öfter]. Smer. z. ἃ. St. 119,2 αἰτιᾶται δὲ τὸν ᾿Αναξαγόραν
οὐ χαλῶς ἐτυμολογήσαντα τὸ τοῦ αἰϑέρος ὄνομα ἀπὸ τοῦ αἴϑειν, ὃ ἐστι τὸ
χαίειν, χαὶ διὰ τοῦτο En! τοῦ πυρὸς αὐτῶι χρώμενον.

74. [Arısr.] Probl. XI 33. 90327 διὰ τί εὐηγχοωτέρα ἡ νὺξ τῆς ἡμέρας
ἐστίν; πότερον, ὥσπερ A. φησί, διὰ τὸ τῆς μὲν ἡμέρας σίζειν χαὶ ψοφεῖν τὸν
ἀέρα ϑερμαινόμενον ὑπὸ τοῦ ἡλίου, τῆς δὲ νυχτὸς ἡσυχίαν ἔχειν ἅτε ἐχλελοι-
πότος τοῦ ϑερμοῦ; Prur. quaest. conv. VIII 8, 8. 722 A ᾿ἀναξαγόραν ὑπὸ τοῦ
ἡλίου λέγοντα κινεῖσϑαι τὸν ἀέρα κίνησιν τρομώδη χαὶ παλμοὺς ἔχουσαν, ὡς
δῆλόν ἐστι τοῖς διὰ τοῦ φωτὸς αεὶ διάιττουσι ψήγμασι μικροῖς καὶ ϑραύσμα-
σιν, ἃ δή τινες τίλας καλοῦσιν" ταῦτ᾽ οὖν φησιν ὃ ἀνὴρ πρὸς τὴν ϑερμότητα
σίζοντα καὶ ψοφοῦντα δι᾿ ἡμέρας δυσηχόους τῶι ψόφωι τὰς φωνὰς ποιεῖν,
γυχτὸς δὲ φαίνεσϑαι [ὑφίεσϑαι Döhner] τὸν σάλον αὐτῶν χαὶ τὸν ἦχον.

75. Procr. in Tim. p. 624 Schn. Πλάτων [p. 88]... τὴν εἰς τὸν χόσμον
πρόοδον αὐτῶν [näml. ἡλίου zul σελήνης] ὡς συνημμένην παραδέδωχε. καὶ
οὐδὲ ταύτης ἦρξεν αὐτὸς τῆς ὑποϑέσεως, ἀλλ᾽ A. τοῦτο πρῶτος ὑπέλαβεν, ὡς
ἱστόρησεν Εὔδημος [fr. 981.

76. PrAr. Cratyl. p. 409 A 6 ἐχεῖνος νεωστὶ ἔλεγεν [Ἀπᾶχ.], ὅτι ἢ σελήνη
ἀπὸ τοῦ ἡλίου ἔχει τὸ φῶς. (409Β) νέον δέ που zul ἕνον ἀεί ἐστι περὶ τὴν
σελήνην τοῦτο τὸ φῶς, εἴπερ ἀληϑῆ οἱ Avasayoosıoı λέγουσι" χύχλωι γάρ που
ἀεὶ αὐτὴν περιιὼν νέον ἀεὶ ἐπιβάλλει, ἕνον δὲ ὑπάρχει τὸ τοῦ προτέρου μηνός.

77. ScuoL. Arouz. 1 498 τὴν δὲ σελήνην ὃ αὐτὸς A. χώραν πλατεῖαν
ἀποφαίνει, ἐξ ἧς δοχεῖ ὃ Νεμεαῖος λέων πεπτωχέναι. Art. II 25, 9 [D. 356]
A. χαὶ Δημόχριτος στερέωμα διάπυρον ἔχον ἐν ξαυτῶι πεδία καὶ ὄρη καὶ
φάραγγας [sc. τὴν σελήνην]. 30,2 (Ὁ. 861] A. ἀνωμαλότητα συγκρίματος διὰ
τὸ ψυχρομιγὲς ἅμα καὶ γεῶδες, τὰ μὲν ἐχούσης ὑψηλὰ τὰ δὲ ταπεινὰ τὰ δὲ
κοῖλα. καὶ παραμεμῖχϑαι τῶι πυροειδεῖ τὸ ξοφώδες, ὧν τὸ πάϑος ὑποφαΐίνει τὸ
σχιερόν᾽ ὅϑεν ψευδοφανῇ λέγεσϑαι τὸν ἀστέρα [n. Se vel. S.129n.21]. 28,5
[D. 358] Θαλῆς πρῶτος ἔφη ὑπὸ τοῦ ἡλίου φωτίζεσϑαι... «4. ὁμοίως. 29, 6.7
[D. 360, aus Poseidonios] Θαλῆς, A. ... τοῖς LE συμφώνως τὰς μὲν μη-
νιαίους ἀποχρύψεις συνοδεύουσαν αὐτὴν ἡλίωι χαὶ περιλαμπομένην ποιεῖσϑαι, τὰς
δ᾽ ἐκλείψεις εἰς τὸ σχίασμα τῆς γῆς ἐμπίπτουσαν, μεταξὺ μὲν ἀμφοτέρων τῶν ἀστέ-
ρων γενομένης, μᾶλλον δὲ τῆς σελήνης ἀντιφραττομένη ης. Ἀ4., ὡς φησι Θέοφραστος
[phys. ΟΡ. ἔν. 19] za) τῶν ὑποχάτω τῆς σελήνης ἔσϑ᾽ ὅτε σωμάτων ἐπιπροσϑούντων.

10

15

20

25

30

40

A. 72—86. LEHRE. 321

78. Arr. II 16. 1 [D. 345] ’A., Δημόκριτος, Κλεάνϑης an. ἀνατολῶν ἐπὶ
δυσμὰς φέρεσϑαι πάντας τοὺς ἀστέρας.

79. AcHıcr. isag. in Arat. 1, 13 5. 40, 20 Maass. τοὺς ἀστέρας δὲ ζῶια
εἶναι οὔτε ᾿Αναξαγόραι οὔτε Δημοχρίτωι ἐν τῶι Μεγάλωι διακόσμωι δοχεῖ.

80. Arıst. Meteorol. A 8. 345225 οἱ δὲ περὶ Ἀναξαγόραν χαὶ Δημόκριτον
φῶς εἶναι τὸ γάλα λέγουσιν ἄστρων τινῶν" τὸν γὰρ ἥλιον ὑπὸ τὴν γῆν φερό-
μενον οὐχ δρᾶν ἕνα τῶν ἄστρων. ὅσα μὲν οὖν περιορᾶται ὑπ᾽ αὐτοῦ, τού-
των μὲν οὐ yalvesdaı τὸ φῶς (χωλύεσϑαι γὰρ ὑπὸ τῶν τοῦ ἡλίου ἀχτίνω»)"
ὅσοις δ᾽ ἀντιφράττει n γῆ ὥστε un δρᾶσϑαι ὑπὸ τοῦ ἡλίου, τὸ τούτων οἰχεῖον
φῶς φασιν εἶναι τὸ γάλα. Art. ΠῚ Ί, ὅ [D. 365] (πεῤὲ τοῦ “γαλαξίου κύκλου)
Ἀ. τὴν σχιὰν τῆς γῆς χατὰ τόδε τὸ μέρος ἵστασϑαι τοῦ οὐρανοῦ, ὅταν ὑπὸ
τὴν γῆν ὃ ἥλιος γενόμενος μὴ πάντα περιφωτίζηι.

81. Arısr.Meteorol. A 6. 842525 περὶ δὲ χομητῶν .... A. μὲν οὖν καὶ Anuo-
κριτός φασιν εἶναι τοὺς κομήτας σύμφασιν τῶν ey ἀστέρων, ὅταν διὰ
τὸ πλησίον ἐλϑεῖν δόξωσι ϑιγγάνειν ἀλλήλων. Art. ΠΠ 2, 2 [D. 366] A, Anuo-
χριτος σύνοδον ἀστέρων δυεῖν ἢ καὶ πλειόνων κατὰ Γ τα , Vgl. ScHor.
Arar. p. 545, 20M.

82. Aer. III 2, 9 [D. 367] ’A. τοὺς χαλουμένους διαιττοντας ἀπὸ τοῦ
αἰϑέρος σπινϑήρων δίχην χαταφέρεσϑαι" διὸ καὶ παραυτίχα σβέννυσϑαι.

83. Sen. Nat. qu. VIL5, 3 Charmander quoque in eo libro, quem de co-
metis composuit, ait Anaxagorae visum grande insolitumque caelo lumen magni-
tudine amplae trabis et id per multos dies fulsisse.

84. Arıst. Meteorol. BI (περὶ ἀστραπῆς χαὶ βροντῆς) 36914 [nach
Emped. c. 21 A 63 8. 171, 24] ᾿Α. δὲ τοῦ ἄνωϑεν αἰϑέρος, ὃ δὴ ἐχεῖνος χαλεῖ
πῦρ, κατενεχϑὲν ἄνωϑεν χάτω. τὴν μὲν οὖν διάλαμψιν ἀστραπὴν εἶναι τούτου
τοῦ πυρός, τὸν δὲ ψόφον ἐναποσβεννυμένου καὶ τὴν σίξιν βροντήν, ὡς χαϑα-
περ φαίνεται χαὶ γιγνόμενον, οὕτω χαὶ πρότερον τὴν ἀστραπὴν οὐσαν τῆς
βροντῆς. Arr. III 3, 4 [Ὁ. 368] ὅταν τὸ ϑερμὸν εἰς τὸ ψυχρὸν ἐμπέσηι (τοῦτο
δ᾽ ἐστὶν αἰϑέριον μέρος εἰς ἀερῶδες), τῶι μὲν ψόφωι τὴν βροντὴν ἀποτελεῖ,
τῶι δὲ παρὰ τὴν μελανίαν τοῦ νεφώδους χρώματι τὴν ἀστραπήν, τῶι δὲ πλή-
ϑει χαὶ μεγέϑει τοῦ φωτὸς τὸν χεραυνόν, τῶι δὲ πολυσωματωτέρωι πυρὲ τὸν
τυφῶνα, τῶι δὲ νεφελομιγεῖ τὸν πρηστῆρα. SENEc. Nat. qu. ΠΠ| 12, 8 A. ait
illum [näml. ignem] θα: aethere distillare et ex tanto ardore caeli multa decidere,
quae nubes diu inclusa custodiant. II 19 [nach Anaximandros 5. S.19 n. 23]
Anazxagoras [hdss. Anaxandros] ait: omnia ἰδέα sic fieri, ut ex aethere aliqua vis
in inferiora descendat: ita ignis impactus nubibus frigidis sonat. at cum illas
interscindit, fulget et minor vis ignium fulgurationes facit, maior fulmina.

85. Art. III 4,2 [D. 371] A. νέφη μὲν χαὶ χιόνα παραπλησίως [nämlich
dem Anaximenes $. 24 ἢ. 18], χάλαζαν δ᾽ ὅταν ἀπὸ τῶν παγέντων νεφῶν προ-
ὠσϑῆι τινὰ πρὸς τὴν γῆν, ἃ δὴ ταῖς καταφοραῖς ἀποψυχρούμενα στρογγυλοῦ-
σϑαι. Arıst. Meteorol. A 12 (über Hagel) 34813 ὃ μὲν γὰρ [näml. Anaxag.]
ὅταν εἰς τὸν ψυχρὸν ἀέρα ἐπανέλϑηι [näml. τὸ νέφος], φησὶ τοῦτο πάσχειν,
ἡμεῖς δ᾽ ὅταν εἰς τὸν ϑερμὸν χατέλϑηι.

86. Art. III 5, 11 (περὲ ἴριδος) [D. 818] A. ἀνάκλασιν ἀπὸ νέφους πυχνοῦ
τῆς ἡλιακῆς περιφεγγείας, καταντιχρὺ δὲ τοῦ κατοπτρίξοντος αὐτὴν ἀστέρος
διὰ παντὸς ἵστασϑαι. παραπλησίως δὲ αἰτιολογεῖται τὰ χαλούμενα παρήλια
γινόμενα δὲ χατὰ τὸν Πόντον.

Diels, Fragm. d. Vorsokr. 21

10

15

20

30

90

40

45

322 46. ANAXAGORAS

87. Exc. ASTRon. cod. Vatic. 381 [ed. Maass Aratea 143] ὅτι οὔτε κοίλη ἡ
γῆ ὡς Anuoxgırog οὔτε πλατεῖα ὡς A.

88. Arıst. de caelo B 13. 29629 wor’ εἰ βίαι νῦν ἡ γῆ μένει, zul συνῆλ-
ϑεν ἐπὶ τὸ μέσον φερομένη διὰ τὴν δίνησιν᾽ ταύτην γὰρ τὴν αἰτίαν πάντες
λέγουσιν ἐχ τῶν ἐν τοῖς ὑγροῖς zul περὶ τὸν ἀέρα συμβαινόντων" ἐν τούτοις
γὰρ ἀεὶ φέρεται τὰ μείζω χαὶ τὰ βαρύτερα πρὸς τὸ μέσον τῆς δίνης. διὸ δὴ καὶ
τὴν γῆν πάντες ὅσοι τὸν οὐρανὸν γεννῶσιν, ἐπὶ τὸ μέσον συνελϑεῖν φασιν.
Sımpr. Ζ. d. St. 511,23 οἱ μὲν πλεῖστοι ἐπὶ τοῦ μέσου χκεῖσϑαι λέγουσι τὴν γῆν,
ὥσπερ Ἐμπεδοκλῆς ... καὶ ’A. 520,28 τῶν λεγόντων μένειν αὐτὴν ἀνεχομένην
ὑπὸ τοῦ ὑποκειμένου ἀέρος, ὃν ἐπιπωματίζει πλατεῖα οὖσα zul τυμπανοειδὴς
ἡ γῆ οὐ συγχωρεῖ ἀναχωρεῖν. οὕτω δὲ ᾿Αναξιμένης χαὶ A. καὶ Δημόχριτος
ἐδόχουν λέγειν. Vgl. Arıst. de caelo Β 18 oben S. 34 n. 20.

89. Arıst. Meteorol. B 7. 365214 περὶ δὲ σεισμοῦ zul κινήσεως γῆς . - .
19 ’A. μὲν οὖν φησι τὸν αἰϑέρα πεφυχότα φέρεσϑαι ἄνω, ἐμπίπτοντα δ᾽ εἰς
τὰ χάτω τῆς γῆς χαὶ τὰ χοῖλα κινεῖν αὐτήν᾽ τὰ μὲν γὰρ ἄνω συναληλίφϑαι
διὰ τοὺς ὄμβρους, ἐπεὶ φύσει γε πᾶσαν ὁμοίως εἶναι σομφήν, ὡς ὄντος τοῦ
μὲν ἄνω τοῦ δὲ χάτω τῆς ὅλης σφαίρας zul ἄνω μὲν τούτου ὄντος τοῦ μορίου
ἐφ᾽ οὗ τυγχάνομεν οἰχοῦντες, κάτω δὲ ϑατέρου... 381 zul τὸ λέγειν μὲν ὡς
διὰ τὸ μέγεϑος ἐπὶ τοῦ ἀέρος μένει, σείεσϑαι δὲ φάσχειν τυπτομένην χάτωϑεν
ἄνω δι᾿ ὅλης. πρὸς ὁὲ τούτοις οὐϑὲν ἀποδίδωσι τῶν συμβαινόντων περὶ τοὺς
σεισμοὺς. Art. ΠῚ 1ὅ, 4 (περὶ σεισμῶν γῆς) [D. 8719]. ’A. ἀέρος ὑποδύσει τῆι
μὲν πυχνότητι τῆς ἐπιφανείας προσπίπτοντος, τῶι δὲ ἔχχρισιν λαβεῖν um δύ-
γασϑαι τρύμωι τὸ περιέχον χκραδαίνοντος. Sen. Nat. qu. ΥὟΙ 9, 1 ignem causam
motus [näml. terrae] quidam et qwidam non (unicam causam) iudicant. in-
primis A. qui existimat simili paene ex causa et aera concuti et terram, cum
in inferiore parte spiritus crassum aera et in nubes coactum eadem vi, qua apud
nos quoque nubila frangi solent, rupit, et ignis ex hoc collisu nubium cursuque
elisi aeris emicuit. hic ipse in obvia incurrit exitum quaerens ac divellit re-
pugnantia, donec per angustum aut nactus est viam exeundi ad caelum aut vi et
iniuria fecit. Vgl. Amm. Marc. XVII 7, 11.

90. Art. III 16,2 (neoi ϑαλάττης πῶς συνέστη χαὶ πῶς ἐστι πιχρα)
[D. 381] A. τοῦ zur’ ἀρχὴν λιμνάζοντος ὑγροῦ περιχαέντος ὑπὸ τῆς ἡλιακῆς
περιφορᾶς χαὶ τοῦ λεπτοτάτου ἐξατμισϑέντος εἰς ἁλυχίδα χαὶ πιχρίαν τὸ
λοιπὸν ὑποστῆναι. ALEX. in meteor. 67, 17 (auch aus Theophr. fr. 28 D. 495)
τρίτη δὲ δόξα περὶ ϑαλάσσης ἐστὶν ὡς ἄρα τὸ ὕδωρ τὸ διὰ τῆς γῆς διηϑού-
μενον xal διαπλῦνον αὐτὴν ἁλμυρὸν γίνεται τῶι ἔχειν τὴν γῆν τοιούτους χυ-
μοὺς ἐν αὑτῆι" οὗ σημεῖον ἐποιοῖντο τὸ zul ἅλας ὀρύττεσϑαι ἐν αὐτῆι καὶ
γνίτρα᾽ εἶναι δὲ χαὶ ὀξεῖς χυμοὺς πολλαχοῦ τῆς γῆς. ταύτης πάλιν τῆς δόξης
ἐγένετο ᾿Αναξαγόρας τε χαὶ Μητρόδωρος.

91. Art. IV 1,8 [D. 228. 385] über die Ursache der Nilschwelle: ’A. ἐκ
τῆς χιόνος τῆς ἐν τῆι Αἰϑιοπίαι τηχομένης μὲν τῶι ϑέρει, ψυχομένης δὲ τῶι
χειμῶνι. Vgl. Arıst. de Nilo fr. 248 p. 198, 1 Rose. Sen. Nat. qu. IV 2, 11 A. ait
ex Aethiopiae iugis solutas nives ad Nilum usque decurrere. in eadem opinione
omnis vetustas fuit. hoc Aeschylus [Suppl. 565 W., fr. 293N.], Sophocles [fr. 797],
Euripides (Hel. 3, fr. 228] tradunt. Dagegen Heron. II 22 ἡ δὲ τρίτη τῶν ὁδῶν
πολλὸν ἐπιειχεστάτη ἐοῦσα μάλιστα ἔψευσται" λέγει γὰρ δὴ οὐδ᾽ αὕτη οὐδέν,
φαμένη τὸν Νεῖλον δεῖν ἀπὸ τηχομένης χιόνος.

10

15

20

25

A. 87—95. LEHRE. 323

92. ΤΉΕΒΟΡΗΝ. de sens. 27ff. [D. 507] ’A. δὲ γίνεσϑαι μὲν τοῖς ἐναντίοις" τὸ
γὰρ ὅμοιον ἀπαϑὲς ὑπὸ τοῦ ὁμοίου, χαϑ᾽ &xaornv δ᾽ ἰδίαι πειρᾶται διαριϑμεῖν.
ὁρᾶν μὲν γὰρ τῆι ἐμφάσει τῆς χόρης, οὐχ ἐμφαίνεσϑαι δὲ εἰς τὸ ὁμόχρων,
ἀλλ᾽ εἰς τὸ διάφορον. χαὶ τοῖς μὲν πολλοῖς μεϑ᾽ ἡμέραν, ἐνίοις δὲ νυκτῶν
εἶναι τὸ ἀλλόχρων᾽ διὸ ὀξυωπεῖν τότε. ἁπλῶς δὲ τὴν νύχτα μᾶλλον ὁμόχρων
εἶναι τοῖς ὀφϑαλμοῖς. ἐμφαίνεσθαι δὲ μεϑ'᾽ ἡμέραν, ὅτι τὸ φῶς συναίτιον
τῆς ἐμφάσεως" τὴν δὲ χρόαν τὴν χρατοῦσαν μᾶλλον εἰς τὴν ἑτέραν ἐμφαίνε-
σϑαι [εἰς]. τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον χαὶ τὴν ἁφὴν καὶ τὴν γεῦσιν κρίνειν" τὸ
γὰρ ὁμοίως ϑερμὸν χαὶ ψυχρὸν οὔτε ϑερμαίνειν οὔτε ψύχειν πλησιάζον οὐδὲ
δὴ τὸ γλυχὺ χαὶ τὸ ὀξὺ δι᾿ αὐτῶν γνωρίζειν, ἀλλὰ τῶι μὲν ϑερμῶι τὸ ψυ-
χρόν, τῶι δ᾽ ἁλμυρῶι τὸ πότιμον, τῶι δ᾽ ὀξεῖ τὸ γλυχὺ χατὰ τὴν ἔλλειψιν
τὴν ἑχάστου" πάντα γὰρ ἐνυπάρχειν φησὶν ἐν ἡμῖν. ὡσαύτως δὲ καὶ ὀσφραί-
γεσϑαι χαὶ ἀχούειν τὸ μὲν ἅμα τῆι ἀναπνοῆι, τὸ δὲ τῶι διικνεῖσϑαι τὸν ψό-
φον ἄχρι τοῦ ἐγχεφάλου" τὸ γὰρ περιέχον ὀστοῦν εἶναι χοῖλον, εἰς ὃ ἐμπί-
πτειν τὸν ψόφον. ἅπασαν δ᾽ αἴσϑησιν μετὰ λύπης, ὅπερ ἂν δόξειεν ἀκό-
λουϑον εἶναι τῆι ὑποϑέσει" πᾶν γὰρ τὸ ἀνόμοιον ἁπτόμενον πόνον παρέχει.
φανερὸν δὲ τοῦτο τῶι τε τοῦ χρόνου πλήϑει καὶ τῆι τῶν αἰσϑητῶν ὑπερβολῆι.
τά τε γὰρ λαμπρὰ χρώματα καὶ τοὺς ὑπερβάλλοντας ψόφους λύπην ἐμποιεῖν
χαὶ οὐ πολὺν χρόνον δύνασϑαι τοῖς αὐτοῖς ἐπιμένειν. αἰσϑητικώτερα δὲ τὰ
μείζω ζῶια καὶ ἁπλῶς εἶναι χατὰ τὸ μέγεϑος {τῶν αἰσϑητηρίωνλ τὴν αἰἴσϑη-
σιν. ὅσα μὲν γὰρ μεγάλους καὶ χαϑαροὺς καὶ λαμπροὺς ὀφϑαλμοὺς ἔχει,
μεγάλα τε καὶ πόρρωϑεν δρᾶν, ὅσα δὲ μικρούς, ἐναντίως. ὁμοίως δὲ καὶ Em)
τῆς ἀκοῆς. τὰ μὲν γὰρ μεγάλα τῶν μεγάλων καὶ τῶν πόρρωϑεν ἀχούειν,
τὰ δ᾽ ἐλάττω λανϑάνειν, τὰ δὲ μικρὰ τῶν μικρῶν καὶ τῶν ἐγγύς. καὶ ἐπὶ τῆς
ὀσφρήσεως ὁμοίως" ὄζειν μὲν γὰρ μᾶλλον τὸν λεπτὸν ἀέρα, ϑερμαινόμενον
μὲν γὰρ καὶ μανούμενον ὄζειν. ἀναπνέον δὲ τὸ μὲν μέγα ζῶιον ἅμα τῶι
μανῶι χαὶ τὸν πυχνὸν ἕλχειν, τὸ δὲ μικρὸν αὐτὸ τὸν μανόν᾽ διὸ καὶ τὰ με-
γάλα μᾶλλον αἰσϑάνεσϑαι. zul γὰρ τὴν ὀσμὴν ἐγγὺς εἶναι μᾶλλον ἢ πόρρω
διὰ τὸ πυχνοτέραν εἶναι, σχεδαννυμένην δὲ ἀσϑενῆ. σχεδὸν δὲ ὡς εἰπεῖν οὐχ
αἰσϑάνεσϑαι τὰ μὲν μεγάλα τῆς λεπτῆς ἀέρος, τὰ δὲ μικρὰ τὴς πυχνῆς ...
A. μὲν οὖν, ὥσπερ ἐλέχϑη, χοινήν τινα ταύτην zul παλαιὰν δόξαν ἀναφέρει.
πλὴν ἴδιον ἐπὶ πάσαις λέγει ταῖς αἰσϑήσεσι χαὶ μάλιστα ἐπὶ τῆι ὄψει, διότι τὸ
μέγα αἰσϑανόμενόν ἐστιν, οὐ δηλοῖ δὲ τὰς σωματικωτέρας αἰσϑήσεις.....
χαὶ γὰρ A. ἁπλῶς εἴρηχε περὶ αὐτῶν [näml. τῶν χρωμάτων].

93. Arr. IV 3,1 (εἰ σῶμα ἡ ψυχὴ καὶ τίς ἡ οὐσία αὐτῆς) [D. 387] Ava-
ξιμένης, A, ᾿Αρχέλαος, Διογένης ἀερώδη. 5,11 [D. 892] Πυϑαγόρας, A... ϑύ-
ραϑεν εἰσχρίνεσθαι τὸν νοῦν. 7,1 [D. 892 Note] Πυϑαγόρας μὲν χαὶ A. zul
Διογένης . .. ἄφϑαρτον εἶναι τὴν ψυχὴν ἀπεφήναντο. Vgl. 9, 6 [oben 8. 180, 381.

94. Arısr. Eth. Nic. H 15. 115457 ἀεὶ γὰρ πονεῖ τὸ ζῶιον ὥσπερ καὶ οἱ
φυσιολόγοι μαρτυροῦσι τὸ δρᾶν, τὸ ἀχούειν φάσκοντες εἶναι λυπηρόν. Aspas.
Ζ. ἃ. St. 8.156, 14 ὁ γὰρ A. ἔλεγεν ἀεὶ πονεῖν τὸ ζῶιον διὰ τῶν αἰσϑήσεων.
ταῦτα δὲ οὐχ ὡς συγκατατιϑέμενος λέγει, ἀλλ᾽ ἱστορῶν, ἐπεὶ οὐχ ἐδόκει γε
αὐτοῖς ἀεὶ ἐν πόνωι εἶναι τὸ ζῶιον. χαὶ τὸν Ἀναξαγόραν αἰτιᾶται, (ὡς zul) Θεό-
poaorog ἐν Ἠϑικοῖς, λέγων ὅτι ἐξελαύνει ἡδονὴ λύπην n γε ἐναντία χτλ.
nach Aristot. weiterer Ausführung. Ar. IV 9, 16 [D. 898] A. πᾶσαν αἴσϑησιν
μετὰ πόνου.

95. SExT. adv. math. VII 189 οὐχοῦν καὶ χατὰ τοῦτον [Demokrit] 6 λόγος
ἐστὶ κριτήριον, ὃν ἱγνησίην γνώμην᾽ χαλεῖ. 140 Διότιμος δὲ τρία κατ᾽ αὐτὸν

ΣΝ

21

90

91

ὅ9

10

20

25

30

39

40

324 46. ANAXAGORAS

ἔλεγεν εἶναι χριτήρια τῆς μὲν τῶν ἀδήλων καταλήψεως τὰ φαινόμενα, ὥς φησιν
A. ὃν ἐπὶ τούτοις Δημόχριτος ἐπαινεῖ, ζητήσεως δὲ τὴν ἔννοιαν... ., αἱρέσεως
δὲ καὶ φυγῆς τὰ nam.

96. Ar. IV 9, 1 [D. 396] ‘A. Anuoxgırog . . . ψευδεῖς εἶναι τὰς αἰσϑήσεις.

97. Sexr. Pyrrh. hypot. 133 νοούμενα δὲ φαινομένοις [näml. avrırideuev]
ὡς ὃ A. τῶι λευχὴν εἶναι τὴν χιόνα ἀντετίϑει ὅτι ἡ χιὼν ὕδωρ ἐστὶ πεπηγός,
τὸ δὲ ὕδωρ ἐστὶ μέλαν, καὶ n χιὼν ἄρα μέλαινά ἐστιν. Crc. Acad. Π 81, 100
faciliorgue erit, ut albam esse nivem probet, quam erat A., qui id non modo ita
esse negabat, sed sibi, quwia sciret aquam nigram esse, unde illa concreta esset,
albam ipsam esse ne videri quidem.

98. Scuor. Hom. (A) zu I 161 μέλαν ὕδωρ: ’A. ὅτι φύσει μέλαν" καὶ γοῦν
ὃ χαπνὸς μέλας ἐστὶν ἐκ Tod ὕδατος τῶν ξύλων ανιέμενος.

99. Arıstor. de anima A 2. p. 404125 ὁμοίως δὲ καὶ ᾿Αναξαγόρας ψυχὴν
εἶναι λέγει τὴν κινοῦσαν, καὶ εἴ τις ἄλλος εἴρηκεν, ὡς τὸ πᾶν ἐχίνησε νοῦς.

100. —— A 2.4045 1 A. δ᾽ ἧττον διασαφεῖ περὶ αὐτῶν" πολλαχοῦ μὲν γὰρ
τὸ αἴτιον τοῦ χαλῶς καὶ ὀρϑῶς τὸν νοῦν λέγει, ἑτέρωϑι δὲ τοῦτὸν εἶναι τὴν
ψυχήν᾽ ἐν ἅπασι γὰρ ὑπάρχειν αὐτὸν τοῖς ζώιοις καὶ μεγάλοις χαὶ μικροῖς
καὶ τιμίοις καὶ ἀτιμοτέροις. οὐ φαίνεται δ᾽ ὅ γε κατὰ φρόνησιν λεγόμενος
νοῦς πᾶσιν ὁμοίως ὑπάρχειν τοῖς ζώιοις, ἀλλ᾽ οὐδὲ τοῖς ἀνθρώποις πᾶσιν.
405213 4. δ᾽ ἔοικε μὲν ἕτερον λέγειν ψυχήν τε καὶ νοῦν ... χρῆται ὃ ᾿ ἀμφοῖν
ὡς μιᾶι φύσει, πλὴν ἀρχὴν γε τὸν νοῦν τίϑεται μάλιστα πάντων" μόνον γοῦν
φησιν αὐτὸν τῶν ὄντων ἁπλοῦν εἶναι καὶ ἀμιγῆ τε καὶ χαϑαρόν. ἀποδίδωσι
δ᾽ ἄμφω τῆι αὐτῆι ἀρχῆι, τό τε γιγνώσχειν καὶ τὸ κινεῖν, λέγων νοῦν χινῆσαι
τὸ πᾶν. Γ 4. 429118 ἀνάγκη ἄρα, ἐπεὶ πᾶντα νοεῖ, ἀμιγῆ εἶναι ὥσπερ φησὶν
A. fr. 12], ἵνα χρατῆι, τοῦτο δ᾽ ἔστιν ἵνα γνωρίζηι. |

101. Arı. V 20,3 [D.432] 4. πάντα τὰ ζῶια λόγον ἔχειν τὸν ἐνεργητι-
χόν, τὸν δ᾽ οἱονεὶ νοῦν μὴ ἔχειν τὸν παϑητικόν [?], τὸν λεγόμενον τοῦ νοῦ
δρμηνέα.

102. Arısr. de partt. animal. A 10. 68727 ’A. μὲν οὖν φησι διὰ τὸ χεῖρας
ἔχειν φρονιμώτατον εἶναι τῶν ζώιων ἀνϑρωπον᾽ εὔλογον δὲ διὰ τὸ φρονιμώ-
τατον εἶναι χεῖρας λαμβάνειν. αἱ μὲν γὰρ χεῖρες ὄργανόν εἰσιν, ἢ δὲ φύσις
ἀεὶ διανέμει καϑάπερ ἄνθρωπος φρόνιμος ἕχαστον τῶι δυναμένωι χρῆσϑαι
(vgl. Gal. d. partt. 1 8. 1Π ὅ Kühn.]. Prvr. de fort. 3 p. 988 ἀλλ᾽ ἐν πᾶσι τού-
τοις [Körperkraft] ἀτυχέστεροι τῶν ϑηρίων ἐσμέν, ἐμπειρίαι δὲ καὶ μνήμηι καὶ
σοφίαι καὶ τέχνηι κατὰ ᾿Αναξαγόραν σφῶν τε αὐτῶν χρώμεϑα καὶ βλίττομεν
χαὶ ἀμέλγομεν καὶ φέρομεν χαὶ ἄγομεν συλλαμβάνοντες.

103. Anr. V25, 2 [Ὁ. 437] A. κατὰ κόπον τῆς σωματικῆς ἐνεργείας γίνεσϑαι
τὸν ὕπνον᾽ σωματικὸν γὰρ εἶναι τὸ πάϑος, οὐ ψυχικόν" εἶναι δὲ καὶ ψυχῆς
ϑάνατον τὸν διαχωρισμόν.

104. Garen. de natur. potent. Π 8 [IT 101 K., ΠῚ 179, 12 Helmr.] el yao
dn τοῦτο χαλῶς ἠπόρηται, τί οὐχὶ χαὶ περὲ τοῦ αἵματος ἐπισχεψόμεϑα πότε-
ρον ἐν τῶι σώματι λαμβάνει τὴν γένεσιν ἢ τοῖς σιτίοις παρέσπαρται, χαϑαπερ
οἵ τὰς ὁμοιομερείας ὑποτιϑέμενοί φασι; ᾿

105. Arısr. de partt. anim. A 2. 67735 ovx ὀρϑῶς δ᾽ ἐοίχασιν οἱ περὲ
᾿ἀναξαγόραν ὑπολαμβάνειν ὡς αἰτίαν οὖσαν. [näml. τὴν χολή» τῶν ὀξέων vo-
σημάτων᾽ ὑπερβάλλουσαν γὰρ ἀπορθαίνειν πρός τε τὸν πλεύμονα καὶ τὰς φλέ-
βας καὶ τὰ πλευρά. σχεδὸν γὰρ οἷς ταῦτα συμβαίνει τὰ παϑὴ τῶν νόσων,

10

15

20

25

A. 95—115. LEHRE. 325

οὐχ ἔχουσι χολήν, ἐν τε ταῖς ἀνατομαῖς ἂν ἐγίνετο τοῦτο φανερόν. Vgl.
Eurip. Skyr. fr. 682, 3 μῶν χρυμὸς αὐτῆς πλευρὰ γυμνάζει χολῆς [d. 1. πλευρι-
tıxn Sext. adv. math. 1, 308]; Menekrates im Anon. Londin. 19, 45.

106. Arr. IV 19,5 [D. 409] ’A. τὴν φωνὴν γίνεσϑαι πνεύματος avrıne-
σόντος μὲν στερεμνίωι ἀέρι, τῆι δ᾽ ὑποστροφῆι τὴς πλήξεως μέχρι τῶν ἀχοῶν
προσενεχϑέντος" χαϑὸ χαὶ τὴν λεγομένην ἠχὼ γίνεσϑαι.

107. Arıst. de gen. anim. A 1. 763030 φασὲ γὰρ οἱ μὲν ἐν τοῖς σπέρ-
μασιν εἶναι ταύτην τὴν ἐναντίωσιν εὐϑύς, οἷον A. καὶ ἕτεροι τῶν φυσιολόγων"
γίνεσϑαί Te γὰρ ἐκ τοῦ ἄρρενος τὸ σπέρμα, τὸ δὲ ϑῆλυ παρέχειν τὸν τόπον,
καὶ εἶναι τὸ μὲν ἄρρεν &x τῶν δεξιῶν, τὸ δὲ ϑῆλυ ἐχ τῶν ἀριστερῶν, χαὶ τῆς
ὑστέρας τὰ μὲν ἄρρενα ἐν τοῖς δεξιοῖς εἶναι, τὰ δὲ ϑήλεα ἐν τοῖς ἀριστεροῖς.
CENsoRr. 5, 2 [vgl. oben c. 14, 13 S. 105].

108. CEnsoRr. 6, 1 (quid primum in infante formetur) [D. 190] A. cerebrum
unde ommes sunt sensus.

109. — 6, 2 sunt qui aetherium calorem inesse arbitrentur, qui membra
disponat, Anaxagoran secuti.
110. — 6, 3 [D. 191] Anaxagorae enim ceterisque compluribus per um-

bilicum cibus administrari videtur.

111. Art. V 7,4 [D.420] c.18 A 53 5. 116 CEnsor. 6,4 [vgl. c.21 A 81
S. 175, 46 ff.] 6,8 A. autem eius parentis faciem referre Kberds indicavit, qui
seminis amplius contulisset.

112. Arr. V 19,23 [D. 430] oi περὶ Enizovgov ER μεταβολῆς τῆς
ἀλλήλων γεννᾶσϑαι τὰ ζῶια" μέρη γὰρ εἶναι τοῦ χόσμου ταῦτα, ὡς καὶ A.
χαὶ Εὐριπίδης" ᾿ϑνήισχει --- ἀπέδειξεν᾽ vgl. dessen Chrysippos fr. 839:

Γαῖα μεγίστη καὶ Διὸς Αἰϑήρ,

ö μὲν ἀνϑρώπων χαὶ ϑεῶν γενέτωρ,

ἣ δ᾽ ὑγροβόλους σταγόνας νοτίας

παραδεξαμένη τίχτει ϑνητούς,

τίχτει δὲ βορὰν φῦλα τε ϑηρῶν,

ὅϑεν οὐκ ἀδίκως

μήτηρ πάντων νενόμισται.
χωρεῖ δ᾽ ὀπίσω
τὰ μὲν &x γαίας φύντ᾽ εἰς γαῖαν
10 τὰ δ᾽ ἀπ᾽ αἰϑερίου βλαστόντα γονῆς

εἰς οὐράνιον πάλιν ἦλϑε πόλον᾽
ϑνήισχει δ᾽ οὐδὲν τῶν γιγνομένων,
διαχρινόμενον δ᾽ ἄλλο πρὸς ἄλλου
μορφὴν ἑἕτέραν ἀπέδειξεν.

118. Irenarus II 14,2 [D. 171] A. autem, qwi et atheus cognominatus est,
dogmatizavit facta animalia decidentibus e caelo in terram seminibus.

114. Arısr. de gener. anim. T 6. 75613 εἰσὶ γάρ τινες οἱ λέγουσι χατὰ
τὸ στόμα Μείγνυσϑαι τοὺς τε χόραχας καὶ τὴν ἶβιν χαὶ τῶν τετραπόδων τί-
zTEIV χατὰ τὸ στόμα τὴν γαλῆν. ταῦτα γὰρ καὶ 4. χαὶ τῶν ἄλλων τινὲς
φυσιχῶν λέγουσι λίαν ἁπλῶς χαὶ ἀσχέπτως λέγοντες.

115. — de respir. 2. 4706530 A. δὲ χαὶ Διογένης navre φάσχοντες ava-
πνεῖν περὶ τῶν ἰχϑύων καὶ τῶν ὀστρείων λέγουσι τίνα τρόπον ἀναπνέουσιν.
zul ‚now A. μέν, ὅταν ἀφῶσι τὸ ὕδωρ διὰ τῶν βραγχίων τὸν ἐν τῶι στόματι
γινόμενον ἀέρα ἕλχοντας ἀναπνεῖν τοὺς ἰχϑῦς. οὐ γὰρ εἶναι χενὸν οὐδέν.

ot

10

15

20

25

30

326 46. ANAXAGORAS. A. 116. 117. LEHRE.

116. Prur. quaest. phys. 1. 911D ζῶιον γὰρ Eyysıov τὸ φυτὸν εἶναι οἵ
περὶ Πλάτωνα χαὶ ᾿ἀναξαγόραν καὶ Δημόχριτον οἴονται.

117. ΤΉΕΒΟΡΗΚ. H. plant. III 1,4 (4. μὲν τὸν ἀέρα πάντων φάσχων ἔχειν
σπέρματα καὶ ταῦτα συγχαταφερόμενα τῶι ὕδατι γεννᾶν τὰ φυτά. [Vgl. ἃ.
caus. pl. 1 ὅ, 2; daraus Varro R.R. 1 40, 1]. Νισοι,.. [Arısr.] de plantis A 1.
815215 [s. oben 8. 173,1] A. autem ... desiderio eas [näml. plantas] moveri
dicunt, sentire quoque et tristari delectarique asserunt. quorum A. animalia
esse has laetarique et tristari dieit flucum [fleeum Meyer] foliorum argumentum
assumens. 16 [c. 2] A. autem ... ilas intellectum intellegentiamque habere di-
cebant. 816626 [e. 5] licet A. dixerit ipsam habere spiritum.

B. FRAGMENTE.

ANASZATOPOY ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩΣ AB|T?)

1 [1 Schaubach]| Smeric. phys. 155, 23 ὅτι δὲ 4. ἐξ ἑνὸς μίγ-
ματος ἄπειρα τῶι στλήϑει ὁμοιομερῆ ἀττοχρίνεσϑαί φησιν τπτάντων
μὲν ἐν παντὶ ἐνόντων, ἑἕχάστου δὲ χατὰ τὸ ἐπιχρατοῦν χαραχτη-
οἰζομένου, δηλοῖ διὰ τοῦ πρώτου τῶν Φυσιχῶν λέγων ἀπ᾽
ἀρχῆς “ὁμοῦ πάντα χρήματα ἦν, ἄπειρα χαὶ πλῆϑος χαὶ
σμιχρότητα᾽ χαὶ γὰρ τὸ σμιχρὸν ἄπειρον ἦν. καὶ πάν -
των ὁμοῦ ἐόντων οὐδὲν ἔνδηλον ἦν ὑπὸ σμιχρότητος"
πάντα γὰρ ἀἠρ τεχαὶ αἰϑὴρ κατεῖχεν, ἀμφότερα ἄπειρα
ἐόντα᾽ ταῦτα γὰρ HEYLDTO ἔνεστιν ἐν τοῖς σύμπασι καὶ
πλήϑει καὶ μεγέϑει Vgl. 5. 804, 4. 317,42 α. 5.

5.1] -- — 155, 30 [nach fr. 1] xai μετ᾽ ὀλίγον᾽ “καὶ γὰρ ἀήρ
te χαὶ αἰϑὴρ ἀποχρίνονται ἀπὸ τοῦ πολλοῦ τοῦ περι-
ὄχοντος, καὶ τό γὲ TEQLENOV ἀπειρόν ἔστι τὸ πλῆϑος:

8 [5] -- — 164,16 χαὶ ὅτι οὔτε τὸ ἐλάχιστόν ἐστιν ἐν ταῖς ἀρχαῖς οὔτε
τὸ μέγιστον, “οὔτε γὰρ τοῦ σμικροῦ, φησίν, ἐστὶ --- σμικρόν' [vgl. 166,
15]. εἰ γὰρ πᾶν Ev navri χαὶ πᾶν ἐχ παντὸς ἐχχρίνεται, χαὶ ἀπὸ τοῦ ἐλα-
χίστου δοχοῦντος ἐχχριϑύσεταί τι ἔλασσον ἐχείνου, καὶ τὸ μέγιστον δοχοῦν
ἀπὸ τινος ἐξεχρίϑη ἑαυτοῦ μείζονος [vgl. 461, 1]. λέγει δὲ σαφῶς ὅτι “ἐν

Β. FRAGMENTE ÜBER DIE NATUR.

1. Alle Dinge waren zusammen, unendlich der Menge wie der Klein-
heit nach. Denn auch das Kleine war unendlich. Und solange alle
Dinge zusammen waren, konnte man wegen ihrer Kleinheit keines darin
deutlich unterscheiden. Denn Dunst und Äther, beides unendliche
Stoffe, hielten alles andre nieder. Denn dies sind die nach Menge und
Grösse hervorragendsten Stoffe, die in der Gesamtmasse enthalten sind.

2. Denn Dunst und Äther scheiden sich aus der umgebenden
Masse, und dieses Umgebende eben ist der Menge nach unendlich.

10

15

20

25

BIFR IT 327

παντὶ -- Evi [5.381,2]. χαὶ πάλιν ὅτι τὰ μὲν dAAa— ovVdevi’ [8.330,26]. zul
ἀλλαχοῦ δὲ οὕτως φησί ἱχαὶ ὅτε --- ἐλάσσοσι᾽ [fr.6]. χαὶ τοῦτο δὲ ὃ A.
ἀξιοῖ τὸ ἕχαστον τῶν αἰσϑητῶν ὁμοιομερῶν χατὰ τὴν τῶν ὁμοίων σύνϑεσιν
γίνεσϑαί τε χαὶ χαραχτηρίζεσϑαι. λέγει γάρ᾽ ἀλλ᾽ ὅτωι --- καὶ ἦν IS. 382, 6]

οὔτε γὰρ τοῦ σμιχροῦ ἐστι τό γε ἐλάχιστον, ἀλλ
ἔλασσον del. τὸ γὰρ ἐὸν οὐκ ἔστι τὸ μὴ οὐκ εἶναι.
ἀλλὰ καὶ τοῦ μεγάλου ἀεί ἐστι μεῖζον. καὶ ἔσον ἐστὶ
τῶι σμιχρῶι πλῆϑος, πρὸς ἑαυτὸ δὲ ἕκαστόν ἐστι χαὶ
μέγα χαὶ σμεκχρόν.

4 [8. 10. 4] — — 34,28 λέγει γὰρ μετ᾽ ὀλίγα τῆς ἀρχῆς τοῦ πρώ-
του Περὶ φύσεως A. οὕτως “τούτων -- ἄλληι᾽. καὶ δόξει μὲν ἴσως τισὶν
οὐ πρὸς νοερὰν διάκρισιν τὴν ἐν τῆι γενέσει παραβάλλειν, ἀλλὰ πρὸς τόπους
ἄλλους τῆς γῆς τὴν παρ᾽ ἡμῖν συγκρίνειν οἴχησιν. οὐχ ἂν δὲ εἶπε περὶ τόπων
ἄλλων καὶ “ἥλιον ---ἡ μῖν᾽ χαὶ σπέρματα --- ἰδέας ἐχάλεσε τὰ ἐκεῖ. 156, 1
χαὶ μετ᾽ ὀλίγα [nach ἔτ. 2] “τούτων --- ἡδονάς. πρὶν δὲ ἀποκριϑῆναι,
φησί, πάντων -- ἑτέρωι". 84,21 πρὶν δὲ ἀποκριϑῆναι ταῦτα m. —
χρήματα [ohne Ζ. 328, 14]. 157, 9 χαὶ μέντοι εἰπὼν ἐνεῖναι πολλά --
ἡδονάς, καὶ ἀνθρώπους γε συμπαγῆναι χαὶ τὰ ἄλλα ζῶια ὅσα
ψυχὴν ἔχει᾽, ἐπάγει καὶ τοῖς γε ἀνθρώποισιν -- χρῶνται. καὶ ὅτι
μὲν ἑτέραν τινὰ διακόσμησιν παρὰ τὴν παρ᾽ ἡμῖν αἰνίττεται, δηλοῖ τὸ “ὥσπερ
παρ᾽ ἡμῖν᾽ οὐχ ἅπαξ μόνον εἰρημένον. ὅτι δὲ οὐδὲ αἰσϑητὴν μὲν ἐχείνην
οἴεται, τῶι χρόνωι δὲ ταύτης προηγησαμένην, δηλοῖ τὸ “ὧν ἐκεῖνοι τὰ ὀνήι-
στα συνενεικάμενοι εἰς τὴν οἴχησιν χρῶνται, οὐ γὰρ ἐχρῶντο
εἶπεν, ἀλλὰ χρῶνται. ἀλλ᾽ οὐδὲ ὡς νῦν zur” ἄλλας τινὰς οἰχήσεις ὁμοίας
οὔσης καταστάσεως τῆι παρ᾽ ἡμῖν. οὐ γὰρ εἶπε τὸν ἥλιον καὶ τὴν σηλή-
γὴν εἶναι καὶ παρ᾽ ἐχείνοις ὥσπερ χαὶ παρ᾽ ἡμῖν᾽, ἀλλ᾽ ἥλιον χαὶ
σελήνην, ὥσπερ παρ᾽ ἡμῖν’, ὡς δὴ περὶ ἄλλων λέγων. ἀλλὰ ταῦτα μὲν
εἶτε οὕτως εἴτε ἄλλως ἔχει, ζητεῖν ἄξιον.

τούτων δὲ οὕτως ἐχόντων χρὴ δοκεῖν ἐνεῖναι πολλά
τὲ χαὶ παντοῖα ἐν πᾶσι τοῖς συγχρινομένοις χαὶ σπέρ-
ματα πάντων χρημάτων χαὶ ἐδέας παντοίας ἔχοντα χαὶ
χροιὰς χαὶ ἡ δονάο. χαὶ ἀνϑρώπους τὲ συμτπταγῆναν
χαὶ τὰ ἄλλα [Bra ὅσα ψυχὴν ἔχει. χαὶ τοῖς γε ἀνϑρώ-

3. Denn bei dem Kleinen giebt es ja kein Allerkleinstes, sondern
stets ein noch Kleineres. Denn es ist unmöglich, dass das Seiende zu
sein aufhöre. Aber auch bei dem Grossen giebt es immer ein noch
Grösseres. Und es ist gerade so zahlreich vertreten wie das Kleine.
Jedes Ding aber ist an sich sowohl gross wie klein.

4. Wenn sich dies so verhält, so muss man annehmen, dass in
allem, was sich vereinigt, viele, mannigfache Stoffe enthalten sind und
Keime von allen Dingen, die mannigfache Gestalten, Farben und Ge-
rüche haben. Und dass sich so auch Menschen zusammenfügen und
alle sonstigen Lebewesen, die eine Seele besitzen. Und dass diese

10

20

328 | 46. ANAXAGORAS

zoL0ıv εἶναι χαὶ πόλεις συνωικημένας καὶ ἔργα κατε-
σχευασμένα, ὥσπερ παρ᾽ ἡμῖν, xal ἠέλιόν τε αὐτοῖσεν
δῖναι nal σελήνην καὶ τὰ ἄλλα, ὥσπερ παρ᾽ ἡμῖν, χαὶ
τὴν γῆν αὐτοῖσι φύειν πολλά τε καὶ παντοῖα, ὧν ἐχεῖ-
γοι τὰ ὀνήιστα συνδνεγχάμενοι eig τὴν οἴκησιν χρῶν-
ται. ταῦτα μὲν οὖν μοι λέλεχται περὶ τῆς ἀποχρίσιος,
ὅτι οὐκ ἂν παρ᾽ ἡμῖν μόνον ἀποχριϑείη, ἀλλὰ καὶ ἄλληι.

πρὶν δὲ ἀποχριϑῆναι ταῦτα πάντων ὁμοῦ ἐόντων
οὐδὲ χροιὴ ἔνδηλος ἦν οὐδεμία᾽ ἀπεχώλυε γὰρ ἡ σύμ-
μεξις πάντων χρημάτων, τοῦ τε διεροῦ χαὶ τοῦ ξηροῦ
καὶ τοῦ ϑερμοῦ χαὶ τοῦ ψυχροῦ χαὶ τοῦ λαμπροῦ χαὶ
τοῦ ζοφεροῦ, καὶ γῆς πολλῆς Eveovong καὶ σπερμάτων
ἀπείρων πλήϑους ἰπλῆϑος] οὐδὲν ἐοικότων ἀλλήλοις.
οὐδὲ γὰρ τῶν ἄλλων οὐδὲν ἔοικε τὸ ἕτερον τῶι ἑτέρωι.
τούτων δὲ οὕτως ἐχόντων ἐν τῶι σύμπαντι χρὴ δοχεῖν
δνδῖναι πάντα χρήματα.

ὅ [14] — — 156, 9 [nach fr. 4] ὅτε δὲ οὐδὲ γίνεται οὐδὲ φϑεί-
oerai τι τῶν ὁμοιομερῶν, ἀλλ᾽ ἀεὶ τὰ αὐτά ἐστι, δηλοῖ λέγων᾽

“τούτων δὲ οὕτω διαχεχριμένων γινώσκειν χρή, ὅτι

πάντα οὐδὲν ἐλάσσω ἐστὶν οὐδὲ πλείω (οὐ γὰρ ἀνυστὸν
πάντων πλείω εἶναι), ἀλλὰ πάντα ἔσα del. ταῦτα μὲν
οὖν σιερὶ τοῦ μίγματος χαὶ τῶν ὁμοιομερειῶν.

Menschen nun auch bewohnte Städte und angebaute Äcker besitzen
wie bei uns, und auch Sonne und Mond und die übrigen Gestirne
haben wie bei uns, und dass ihr Land ihnen viele mannigfache Pflanzen
hervorbringt, wovon sie das beste in ihr Haus zusammenbringen und
davon leben. Dies ist meine Darlegung über die Ausscheidung, dass
eine solche nicht nur bei uns, sondern auch anderswo stattgefunden hat.

Vor dieser Ausscheidung nun, als noch alles zusammen war, liess
sich auch keine Farbe deutlich erkennen. Denn das verhinderte die
Vermischung aller Dinge, des Feuchten und Trockenen, des Warmen
und Kalten, des Hellen und Dunklen, zumal auch viel Erde sich darin
befand und eine unendliche Anzahl von Keimen, die einander völlig
unähnlich waren. Denn auch von den übrigen Stoffen gleicht keiner
dem andern. Da sich dies nun so verhält, so muss man annehmen,
dass alle Dinge in der Gesamtmasse enthalten sind.

5. Nachdem dies in dieser Weise geschieden ist, muss man er-
kennen, dass die Gesamtheit sich weder vermindern noch vermehren
kann (denn mehr als alles kann es unmöglich geben), sondern alles
stets gleicht bleibt.

15

20

25

B. Fr. 4—9. 329

6 [12] — — 164, 25 [nach fr. 12 S. 330, 27] χαὶ ἀλλαχοῦ δὲ οὕτως
φησί: χαὶ ὅτε δὲ ἴσαι μοῖραί εἰσι τοῦ τε μεγάλου xal
τοῦ σμιχροῦ πλῆϑος, χαὶ οὕτως ἂν εἴη ἐν παντὶ πάντα
οὐδὲ χωρὶς ἔστιν εἶναι, ἀλλὰ πάντα παντὸς μοῖραν μετ-
έχει. ὅτε τοὐλάχιστον μὴ ἔστιν εἶναι, οὐχ ἂν δύναιτο
χωρισϑῆναι, οὐδ᾽ ἂν ἐφ᾽ ἑαυτοῦ γενέσϑαι, ἀλλ᾽ ὅπωσ-
πὲρ ἀρχὴν εἶναι καὶ νῦν πάντα ὁμοῦ. ἐν πᾶσι δὲ πολλὰ
ἔνεστι χαὶ τῶν ἀποχρινομένων ἴσα πλῆϑος ἐν τοῖς μεί-
ζοσί τε χαὶ ἐλάσσοσι.

7 [0] — de caelo 608, 21 (nach ὅμ οὔ --- σμιχρότητος᾽ (fr.1]
χαὶ ὅτι ἐν σύμπαντι---χρήματα᾽ [fr.3 8.328,15]). μήποτε δὲ τὸ
ἄπειρον ὡς ἡμῖν ἀττερίλητυτον nal ἄγνωστον λέγει᾽ τοῦτο γὰρ ἐνδεί-
χγυται διὰ τοῦ “ὥστε τῶν ἀποχρινομένων μὴ εἰδέναι τὸ
πλῆϑος μήτε λόγωι μήτε ἔργωι. ἐπεὶ ὅτι τῶι εἴδει Tuesve-
ρασμένα ὦιετο, δηλοῖ λέγων πάντα γιγνώσχειν τὸν νοῦν᾽ χαίτοι,
εἰ ἄπειρα ὄντως ἦν, παντελῶς ἦν ἄγνωστα᾽ ἡ γὰρ γνῶσις ὁρίζει
χαὶ περατοῖ τὸ γνωσθϑέν. λέγει δὲ ὅτι “καὶ --- ἦν [5.. 331, 13].

- - S
8 [11] —— 175,11 εἰπόντος τοῦ ᾿Αναξαγόρου “οὐδὲ διακρίνεται —
m. 3 2 - c > >
$t&oov” [8. 882, 8] διὰ τὸ πάντα ἐν πᾶσιν εἶναι, καὶ ἀλλαχοῦ “ουδὲ ἀπο-
, -)»> x Α Ω > ’ ’
χέχοπται — Yeouod. 176,28 τὸ de ὁτι οὐ κεχώρισται — πελέκει:

ὡς ἐν ἄλλοις φησίν.

οὐ κεχώρισται ἀλλήλων τὰ ἐν τῶι ἑνὶ κόσμωι οὐδὲ
ἀποχέχοπται πελέχει οὔτε τὸ ϑερμὸν ἀπὸ τοῦ ψυχροῦ
οὔτε τὸ ψυχρὸν ἀπὸ τοῦ ϑερμοῦ.

9 [21] -- -- 35, 18 [nach fr. 4] ἄχουσον δὲ οἷα χαὶ μετ᾽ ὀλί-
γον φησὶ τὴν ἀμφοῖν [näml. der einheitlichen und der auseinander ge-

6. Und da vom Grossen und vom Kleinen gleichviel Teilchen vor-
handen sind, so ist auch nach dieser Auffassung alles in allem enthalten.
Auch kann es kein Sonderdasein geben, sondern alles hat an allem teil.
Da es kein Kleinstes geben kann, so kann es sich niemals absondern und
für sich leben, sondern alles muss wie anfangs so auch jetzt zusammen
sein. In allen Dingen aber sind viele Grundstoffe enthalten, und zwar
ebensoviele in den grösseren wie in den kleineren der aus der Ur-
mischung sich ausscheidenden Dinge.

7. Daher können wir die Menge der sich ausscheidenden Stoffe
weder durch die Vernunft noch durch die Wirklichkeit wissen.

8. Die in unserem einheitlichen Weltsystem enthaltenen Stoffe sind
nicht von einander gesondert oder mit dem Beile abgehauen, weder das
Warme vom Kalten noch das Kalte vom Warmen.

10

15

20

25

330 46. ANAXAGORAS

tretenen Welt] στοιούμεγνος σύγχρισιν. “οὕτω τούτων σίξρίέχω -
θούντων τὲ χαὶ ἀποχρινομένων ὑπὸ βίης τε χαὶ ταχυ-
τῆτος. βίην δὲ ἡ ταχυτὴς ποιεῖ. ἡ δὲ ταχυτὴς αὐτῶν
οὐδενὶ ἔοικε χρήματι τὴν ταχυτῆτα τῶν νῦν ἐόντων
χρημάτων ἐν ἀνθρώποις, ἀλλὰ πάντως πολλαπλασίως
ταχύ ἐστι. |

10 [0] ScHoL. IN GREGOR. XXXVI 911 Migne (auch Cod. Oxon.
Canon. gr. 41 5. XIV ἢ 6° und Paris. 2951 von einer Hd. ἃ. XIII Jahrh.
den Aristidesscholien [ed. Frommel p. 298] eingefügt) ὅ δὲ 4. πταλαιὸν
εὑρὼν δόγμα ὅτι οὐδὲν &x τοῦ μηδαμῆι γίνεται, γένεσιν μὲν ἀγήιρει,
διάχρισιν δὲ εἰσῆγεν ἀντὶ γενέσεως. ἐλήρει γὰρ ἀλλήλοις μὲν με-
μῖχϑαι πάντα, διαχρίνεσϑαι δὲ αὐξανόμενα. χαὶ γὰρ ἐν τῆι αὐτῆι
γονῆν χαὶ τρίχας εἶναι χαὶ ὄνυχας χαὶ φλέβας χαὶ ἀρτηρίας χαὶ
γδῦρα χαὶ ὀστᾶ χαὶ τυγχάνειν μὲν ἀφανῆ διὰ μιχρομέρειαν, αὐξα-
vöusva δὲ κατὰ μιχρὸν διαχρίνεσθϑαι. πῶς γὰρ ἄν, φησίν, &x
μὴ τριχὸς γένοιτο ϑρὶξ xal σὰρξ ἐκ μῆ σαρκός; οὐ μόνον
δὲ τῶν σωμάτων ἀλλὰ xal τῶν χρωμάτων ταῦτα χατηγόρει. χαὶ
γὰρ ἐνεῖναι τῶι λευχῶν τὸ μέλαν χαὶ τὸ λευχὸν τῶι μέλανι. τὸ
αὐτὸ δὲ ἐπὶ τῶν δοπῶν ἐτίϑει, τῶι βαρεῖ τὸ χοῦφον σύμμιχτον
εἶναι δοξάζων χαὶ τοῦτο αὖϑις ἐχείνωι. Vgl. SımPL. phys. 460, 16.

11 [7.15] Sımpr. phys. 164, 22 λέγει δὲ σαφῶς, ὅτι“ἐν παντὶ
παντὸς μοῖρα ἔνεστι πλὴν νοῦ, ἔστιν οἷσι δὲ χαὶ νοῦς ἔνι.

12 [8. 9. 18] — — 164, 24 [nach fr. 11] χαὲ πάλιν ὅτι τὰ μὲν ἄλλα —
μέμικται οὐδενί". 156,13 [nach fr. 5] περὲ δὲ τοῦ νοῦ τάδε γέγραφε" “νοῦς
δέ ἐστιν --- ἐστι καὶ ἡν΄. Vgl. 110, 82.

τὰ μὲν ἄλλα παντὸς μοῖραν μετέχϑι, νοῦς δὲ ἐστιν
ἄπειρον xal αὐτοχρατὲς καὶ μέμξδιχται οὐδενὶ χρήματι,
ἀλλὰ μόνος αὐτὸς ἐφ᾽ ἑαυτοῦ ἐστιν. ei μὴ γὰρ ἐφ᾽

9. ... während diese Stoffe umherwirbeln und sich ausscheiden in
Folge der Wucht und Schnelligkeit. Die Schnelligkeit verleiht ihnen
Wucht. Ihre Schnelligkeit lässt sich aber mit der Schnelligkeit keines
der jetzt in der Menschenwelt vorhandenen Dinge vergleichen, sondern
ist durchaus ein Vielfaches davon.

10. Denn wie sollte Haar aus Nicht-Haar und Fleisch aus Nicht-
Fleisch entstehen können?

11. In jedem ist ein Teil von jedem enthalten, mit Ausnahme des
Geistes. In einigen ist aber auch Geist enthalten.

12. Das Übrige hat Anteil an jedem, der Geist aber ist unendlich
und selbstherrlich und mit keinem Dinge vermischt, sondern allein,
selbständig, für sich. Denn wenn er nicht für sich, sondern mit irgend

10

B. FR. 9—12. 331

ἑαυτοῦ ἦν, ἀλλά vewı ἐμέμειχκτο ἄλλωι, μετεῖχεν ἂν
ἁπάντων χρημάτων, εἰ ἐμέμεικτό τεων᾿ ἐν παντὶ γὰρ
παντὸς μοῖρα ἔνεστιν, ὥσπερ ἐν τοῖς πρόσϑεν |fr. 11]
μοι λέλεχται᾽ καὶ ἂν ἐκώλυεν αὐτὸν τὰ συμμεμειγμένα,
ὥστε μηδενὸς χρήματος χρατεῖν ὁμοίως ὡς χαὶ μόνον
ἐόντα ἐφ᾽ ἑαυτοῦ. ἔστι γὰρ λεπτότατόν τε πάντων χρη-
μάτων χαὶ χαϑαρώτατον χαὶ γνώμην γὲ περὶ παντὸς
πᾶσαν ἔσχει καὶ ἐσχύει μέγιστον. καὶ ὅσα γε ψυχὴν
ἔχει καὶ μείζω χαὶ ἐλάσσω, πάντων νοῦς χρατεῖ. καὶ
τῆς περιχωρήσιος τῆς συμπάσης νοῦς ἐκράτησεν, ὥστε
χπδριχωρῆσαι τὴν ἀρχήν. καὶ πρῶτον ἀπό του σμιχροῦ
ἤρξατο wegıywoeiv, ἐπὶ dErhEov περιχωρεῖ, καὶ πδρι-
χωρήσει ἐπὶ πλέον. καὶ τὰ συμμισγόμενά τὸ καὶ ἅπο-
χρινόμενα καὶ διαχρινόμενα πάντα: ἔγνω νοῦς. καὶ
ὁποῖα ἔμελλεν ἔσεσϑαικχκαὶ ὅποῖα ἦν, ἅσσα νῦν μὴ ἔστι,
χαὶ ὅποῖα ἔστι, πάντα διεχόσμησε νοῦς, xal τὴν wegL-
χώρησιν ταύτην, ἣν νῦν περιχωρέδι τὰ τε ἄστρα καὶ ὁ
ἥλιος καὶ ἡ σελήνη καὶ ὃ ἀὴρ καὶ ὃ αἰϑὴρ οἱ ἀποκρινό-
μενοι. ἡ δὲ περιχώρησις αὐτὴ ἐποίησεν ἀποκρίνεσθαι.
χαὶ ἀποχρένεται ἀπό TE τοῦ ἀραιοῦ τὸ πιυυχνὸν nal dıwö

etwas anderem vermischt wäre, so hätte er an allen Dingen teil, voraus-
gesetzt nämlich, er wäre mit irgend etwas vermischt. Denn in jedem
ist ein Teil von jedem enthalten, wie ich im Vorigen gesagt habe; und
dann würden ihn die beigemischten Stoffe hindern, so dass er nicht
ebenso gut die Herrschaft über jegliches Ding ausüben könnte wie
allein für sich. Denn er ist das dünnste aller Dinge und das reinste
und er besitzt jegliche Einsicht über jegliches Ding und die grösste
Kraft. Und über alles was nur eine Seele hat, Grosses wie Kleines, hat
der Geist die Herrschaft. So hat er auch die Herrschaft über die gesamte
Wirbelbewegung, so dass er dieser Bewegung den Anstoss giebt. Und
zuerst fing dieser Wirbel von einem gewissen kleinen Punkte an, er
greift aber weiter und wird noch weiter greifen. Und alles was sich da
mischte und absonderte und von einander schied, kannte der Geist.
Und alles ordnete der Geist an, wie es in Zukunft werden soll und
wie es vordem war (was jetzt nicht mehr vorhanden ist) und wie es gegen-
mwärtig ist. So auch diesen Wirbel, den jetzt die Gestirne, die Sonne,
der Mond und die Duft- und Ätherstoffe, die sich abscheiden,, voll-
führen. Diese Abscheidung ist gerade eine Folge jenes Wirbels. Und
zwar scheidet sich vom Dünnen das Dichte, vom Kalten das Warme,

10

20

332 46. ANAXAGORAS

τοῦ ψυχροῦ τὸ ϑερμὸν xal ἀπὸ τοῦ ζοφεροῦ τὸ λαμπρὸν
χαὶ ἀπὸ τοῦ διεροῦ τὸ ξηρόν. μοῖραι δὲ πολλαὶ πολ-
λῶν εἰσι. παντάπασι δὲ οὐδὲν ἀπτοχρίνεται οὐδὲ δια-
χρένδται ἕτερον ἀπὸ τοῦ ἑτέρου πλὴν νοῦ. νοῦς δὲ πᾶς
ὅμοιός ἐστι χαὶ ὃ μείζων χαὶ Ö ἐλάττων. ἕτερον δὲ
οὐδέν ἐστιν ὅμοιον οὐδενί, ἀλλ᾽ ὅτων πλεῖστα ἔνι,
ταῦτα ἐνδηλότατα ὃν ἕχαστόν ἐστι καὶ ἦν.

13 [14] — — 800, 27 “᾿“ναξαγόρου δέ, φησὶν ᾿4λέξανδρος, οὐχ
ἐμνημόνευσε |Arist. p. 1945 20] χαέτοι τὸν γοῦν ἐν ταῖς ἀρχαῖς τι-
ϑέντος, ἴσως, φησίν, ὅτι μὴ σιροσχρῆται αὐτῶι ἐν τῆι γενέσει".
ἀλλ᾽ ὅτι μὲν προσχρῆται, δῆλον, εἴχτερ τὴν γένεσιν οὐδὲν ἄλλο ἢ
ἔχχρισιν εἶναί φησι, τὴν δὲ ἔχχρισιν ὑτιὸ τῆς χινήσεως γένεσϑαι,
τῆς δὲ χινήσεως αἴτιον εἶναι τὸν νοῦν. λέγει γὰρ οὕτως Ar καὶ
ἐπεὶ ἤρξατο ὃ νοῦς χινεῖν, ἀπὸ τοῦ χινουμέγνγου παντὸς
ἀπδχρίένετο, καὶ ὅσον ἐχίνησεν ὃ νοῦς, πᾶν τοῦτο διε-
χρίϑη" κινουμένων δὲ καὶ διαχρινομένων ἡ τιεριχώρη-
σις πολλῶι μᾶλλον ἐποίει διαχρίνεσϑαι

14 [28] — --- 157,5 ὅτι δὲ διττήν τινα διαχόσμησιν ὑττοτί-
ϑδται, τὴν μὲν νοεράν, τὴν δὲ αἰσϑητὴν ἀπ᾿ ἐχείνης, δῆλον μὲν
χαὶ ἐκ τῶν εἰρημένων |[fr. 12], δῆλον δὲ χαὶ ἐκ τῶνδε᾽ “ὃ δὲ νοῦς,
ὃς alel) ἐστι, τὸ κάρτα χαὶ νῦν ἐστιν ἵνα καὶ τὰ ἄλλα
πάντα, ἐν τῶι πολλῶι περιέχοντι καὶ ἐν τοῖς προσ-
χριϑεῖσι καὶ ἐν τοῖς ἀτεοκεχριμένοις,.
vom Dunkeln das Helle und vom Feuchten das Trockene. Dabei sind
viele Teile von vielen Stoffen vorhanden. Vollständig aber scheidet sich
nichts vom andern ab oder auseinander abgesehen vom Geiste. Jeder
Geist aber ist von gleicher Art, der grössere wie der kleinere. Sonst
aber ist nichts dem anderen gleichartig, sondern wovon am meisten
in einem Dinge vorhanden ist, dies bildet und bildete als das deutlichst
Erkennbare das einheitliche Einzelding.

13. Und als der Geist die Bewegung eingeleitet hatte, begann die
Ausscheidung von allem, was da in Bewegung gesetzt wurde; und so-
viel der Geist in Bewegung gesetzt hatte, das wurde alles von ein-
ander geschieden. Während der Bewegung und Scheidung aber be-
wirkte der Wirbel eine noch viel stärkere Scheidung der Dinge von
einander.

14. Der Geist, der ewig ist, ist doch fürwahr auch jetzt da, wo alles
andere ist, in der umgebenden (noch ungeschiedenen) Masse und in dem,
was sich daran ansetzte, und in dem bereits Ausgeschiedenen,

15

20

25

B. FR. 12—18. 333

15 [19] — — 179,3 [nach fr. 12] xei μετ᾽ ὀλίγα δὲ" τὸ μὲν π., φησί,
χα . αἰϑέρος᾽. Vgl. Hipp. oben S. 313, 20.

τὸ μὲν πυχνὸν xal διερὸν χαὶ ψυχρὸν καὶ τὸ ζοφε-
ρὸν ἐνθάδε ΠΧ OR NER ἔνϑα νῦν (N γῆ), τὸ δὲ ἀραιὸν
χαὶ τὸ ϑερμὸν χαὶ τὸ ξηρὸν ἐξεχώρησεν εἰς τὸ πρόσω
τοῦ αἐἰϑέρος.

16 [20] — — 179, 6 [nach fr. 15] χαὶ τὰ μὲν ἀρχοειδῆ ταῦτα καὶ ἁπλου-
στατὰα ἀποχρίνεσϑαι λέγει, ἄλλα δὲ τούτων συνϑετώτερα ποτὲ μὲν συμπήγνυ-
σϑαι λέγει ὡς σύνϑετα [1], ποτὲ δὲ ἀποχρίνεσϑαι ὡς τὴν γῆν. οὕτως γάρ φησιν"

‘and — ψυχροῦ᾽. 155,21 λέγει γοῦν A. ἐν τῶι πρώτωι τῶν Φυσιχῶν'
‘2x μὲν — Vdarog.

ἀπὸ τουτέων ἀποχρινομένων συμπήγνυται γῆ᾽ Ex
μὲν γὰρ τῶν νεφελῶν ὕδωρ ἀποκρίνεται, ἐκ δὲ τοῦ ὕδα-
τος γῆ, ἐκ δὲ τῆς γῆς λίέϑοι συμπήγνυνται ὑπὸ τοῦ ψυ-
χροῦ, οὗτοι δὲ ἐχχωρέουσι μᾶλλον τοῦ ὕδατος.

7 [22] 168, 18 σαφῶς δὲ A. ἐν τῶι πρώτωι τῶν Φυσι-
χῶν τὸ γίνεσϑαι χαὶ ἀπόλλυσθαι συγχρίνεσϑαι καὶ διαχρίνεσθαι
λέγει γράφων οὕτως᾽ "To δὲ γίνεσϑαι καὶ ἀπόλλυσϑαι οὐκ
ὀρϑῶς νομίζουσιν οἱ Ἕλληνες" οὐδὲν γὰρ χρῆμα γένε-
ται οὐδὲ ἀπόλλυται, ἀλλ ἀπὸ ἐόντων χρημάτων συμ-
μίσγεταί τε καὶ διαχρίνεται. χαὶ οὕτως ἂν ὀρϑῶς κα-
λοῖεν τότε γίνεσϑαι συμμίσγεσϑαικχαὶ τὸ ἀπόλλυσθαι
διαχρίνεσϑαι,.

18 [0] Piur. de fac. in orb. lun. 16 p. 929B ὁ μὲν οὖν ἑταῖρος
ἐν τῆι διατριβῆι τοῦτο δὴ τὸ AvaSaydgeıov ἀπτοδειχνύς, ὡς “ἥλιος
ἐντίϑησι τῆι σελήνηι τὸ λαμπρόν᾽ εὐδοχίμησεν.

19 [0] Scnor. Hom. BT zu P 547 ’4. δέ φησιν “Ἶριν δὲ

15. Das Dichte und Feuchte und Kalte und Dunkle drängte sich
auf die Stelle zusammen, wo jetzt die Erde ist, das Dünne und das Warme
und das Trockene aber drang hinaus in das Weite des Äthers.

16. Aus diesen Ausscheidungen gerinnt die Erde. Denn aus den
Wolken scheidet sich das Wasser aus, aus den Wassern die Erde, aus
der Erde gerinnen die Steine unter Einwirkung der Kälte. Diese aber
drängen sich mehr heraus als das Wasser.

17. In Bezug auf das Entstehen und Vergehen haben die Hellenen
einen unrichtigen Sprachgebrauch. Denn kein Ding entsteht oder ver-
geht, sondern es mischt sich oder scheidet sich von bereits vorhandenen
Dingen. Und so würden sie demnach richtig statt von Entstehung von
Mischung und statt von Vergehen von Scheidung reden.

18. Die Sonne verleiht dem Monde seinen Glanz.

or

10

20

25

οὐ

994 46. ANAXAGORAS

χαλέομεν τὸ ἐν τῆισι γεφέληισιν ἀντιλάμπσον τῶι ἡλέωι.
χειμῶνος οὖν ἐστι σύμβολον τὸ γὰρ πτεἐριχεόμενον ὕδωρ
τῶι νέφει ἄνεμον ἐποίησεν ἢ ἐξέχεεν ὄμβρον.

20 [0] Garen. in Hippocr. de aere aqu. loc. VI 202, 23 ed. Char-
tier (über Auf- und Untergang der Gestirne): de hoc autem multa re-
tulit A. inquiens, cane ascendente messem, descendente vero
terrae cultum homines exordirisubditque canem XL diebus
totidemgue noctibus occultari. verum est autem canem his
quadraginta diebus dumtaxat abscondi; dein vero vespere non num-
quam circa solis occasum quandoque vero per duas vel tres horas
post eius occasum manifestus efficitur: apparebit autem post aequi-
noctium memoratum. si autem sol occidat obscuriorgue nox extilerit
perspicua visione apparebit, totoque die ab occidentali horizonte oc-
cultabitur. transacto autem aequinoctio debili visione apparebit, dein
occidet nec ullo modo videbitur, quandoguidem occidit cum solis oc-
casu, antequam ad perfectam obscuritatem nox devenerit. non appa-
ret autem, priusguam nox ad obscuritatem accedat, ob exilem quandam
stellam quae inter ipsum ac visus radios interponitur. cuius occasione
in multis ex quadraginta noctibus, quemadmodum doctissimus retulit
Anaxagoras, non .apparet nec detegitur. is enim nullum sidus hac
quidem ratione se habere affirmat excepto Arcturo sidere nimirum
proxime ipso cane minore |so Chart.!).

21 [25] Sexr. VII 90 ὁ μὲν φυσιχώτατος A. ὡς ἀσϑεγεῖς δια-
βάλλων τὰς αἰσϑήσεις “Ün ἀφαυρότητος αὐτῶν, φησίν, οὐ
δυνατοί ἐσμεν χρένξεν τἀληϑὲς᾽, τίϑησί TE πίστιν αὐτῶν
τῆς ἀπιστίας τὴν παρὰ μιχρὸν τῶν χρωμάτων ἐξαλλαγήν. εἰ γὰρ
δύο λάβοιμεν χρώματα, μέλαν χαὶ λευχόν, εἶτα ἐχ ϑατέρου εἰς
ϑάτερον χατὰ σταγόνα παρεχχέοιμεν, οὐ δυνήσεται ἡ ὄψις δια-
χρίνειν τὰς παρὰ μιχρὸν μεταβολάς, καίπερ στρὸς τὴν φύσιν ὕπο-
χειμέγναςο.

19. Regenbogen nennen wir den Widerschein der Sonne in den
Wolken. Das ist nun ein Sturmvorzeichen. Denn das um die Wolke
sich ergiessende Wasser pflegt Wind zu erregen oder Regen auszugiessen.

20. Bei Aufgang des Sirius beginnen die Menschen die Ernte, bei
seinem Untergang die Ackerbestellung, An 40 Tagen und Nächten
bleibt der Sirius unsichtbar.

21. Wegen ihrer (der Sinne) Schwäche sind wir nicht im Stande
die Wahrheit zu schauen.

B. FR. 19-22. GEFÄLSCHTES. 47. ARCHELAOS. A. 1. LEBEN. 335

22 [p. 183] Arten. epit. Bp.57D 4. ἐν τοῖς Φυσιχοῖς τὸ
χαλούμενόν φησιν ὄρνιϑος γάλα τὸ Ev τοῖς ὠιοῖς εἶναι
λευχόν.

GEFÄLSCHTES.

5 23 [0] Ryssel graeco-syr. Philvsophensprüche 30 [Rhein. Mus. 51, 538]:
Anaxagoras sagt: Der Tod, der den Menschen dem Augenschein nach bitter
erscheint, ist bei näherer Untersuchung sehr schön: er verschafft Ruhe dem
Greisenalter, das keine Kraft hat, und dem Jünglingsalter, das Schmerzen um-
lauern, und dem Knabenalter, dass es sich nicht abquält und abmüht und baut

10 und pflanzt und einrichtet für andere; er befreit Schuldner von den Gläubigern,
die Kapital und Zins fordern. Denn über etwas, was feststeht, sollen wir uns
nicht ärgern; denn der Ärger kann es nicht beseitigen, heiterer Sinn aber kann
es verdecken, wenngleich nur zeitweilig. Denn nicht giebt es mehr Beschwerde
im Hafen, wenn du darin weilst. Und wenn er [nämlich der Tod] auch unan-

15 genehm erscheint den Augen der Zuschauer, so drücke deine Augen eine Zeit
lang zu. Und siehe ich habe gesehen, wie schön der Tod ist, um den die
bitten, welche hier gequält und gepeinigt sind. Dies legt Zeugnis ab dafür,
wie ruhig und herrlich die Wohnung der Unterwelt ist.

24 [0] Arxııan. Var. Hist. IV 14 χαὲ ᾿ἀναξαγόρας [ἀνάξαρχος Wilamowitz]

20 ἐν τῶι Περὶ βασιλείας φησὶ χαλεπὸν χρήματα συναγείρασϑαι, χαλεπώτερον δὲ
φυλαχὴν τούτοις περιϑεῖναι.

41. ARCHELAOS.

A. LEBEN UND LEHRE.
Vgl. €.46 An. 1. 26.
20 1. Dioc. U 16. 17.
᾿Αρχέλαος ᾿Αϑηναῖος ἢ Πιλήσιος, πατρὸς Anoklodwgov, ὡς 16
δέ τινες, Midwvog, μαϑητὴς Avafaydoov, διδάσκαλος Σωχράτους.
(οὗτος πρῶτος &x τῆς ᾿Ιωνίας τὴν φυσικὴν φιλοσοφίαν μετήγαγεν
᾿ϑήναζε. Note zu Anaxagoras.) xai ἐχλήϑη φυσιχός, παρὸ χαὶ
80 ἔληξεν ἐν αὐτῶι ἡ φυσιχὴ φιλοσοφία, Σωχράτους τὴν ἠϑικὴν
εἰσαγαγόντος. ἔοιχεν δὲ χαὶ οὗτος ἅψασϑαι τῆς ἠϑιχῆς. χαὶ γὰρ
περὶ νόμων πεφιλοσόφηχεν χαὶ χαλῶν χαὶ δικαίων παρ᾽ οὗ λαβὼν
Σωχράτης τῶι αὐξῆσαι εἰς τὸ (dnoov) εὑρεῖν ὑπτελήφϑη. ἔλεγε
δὲ δύο αἰτίας εἶναι γενέσεως, ϑερμὸν χαὶ ὑγρόν᾽ χαὶ τὰ ζῶια Arco
5 τῆς ἰλύος γεννηϑῆναι᾽ χαὶ τὸ δίκαιον εἶναι χαὶ τὸ αἰσχρὸν οὐ
φύσει, ἀλλὰ νόμωι.
ὁ δὲ λόγος αὐτῶι οὕτως ἔχει. τηχόμενόν φησι τὸ ὕδωρ ὑπὸ 17

22. A. behauptet in seiner Physik unter der sprichwörtlich soge-
nannten Vogelsmilch habe man dass Weisse im Ei zu verstehen.

ὧι

10

15

20

"ὦ
or

30

39

336 47. ARCHELAOS

τοῦ ϑερμοῦ, χαϑὸ μὲν εἰς τὸ (χάτω διὰ τὸ πυρῶδες συνίσταται,
roLelv γῆν᾽ χαϑὸ δὲ περιρρεῖ, ἀέρα γεννᾶν. ὅϑεν ἡ μὲν ὑττὸ τοῦ
ἀέρος, ὃ δὲ ὑττὸ τῆς τοῦ στυρὸς περιφορᾶς χρατεῖται. γεννᾶσϑαι
δέ φησι τὰ ζῶια ἐχ ϑερμῆς τῆς γῆς καὶ ἐλὺν “ταρατιλησίαν γά-
λαχτι οἷον τροφὴν ἀνιείσης᾽" οὕτω δὴ χαὶ τοὺς ἀνϑρώττιους στοιῆ-
σαι. πρῶτος δὲ εἴτις φωνῆς γένεσιν τὴν τοῦ ἀέρος στλῆξιν. τὴν
δὲ ϑάλατταν ἐν τοῖς χοίλοις διὰ τῆς γῆς ἠϑουμένην συνεστάναι.
μέγιστον τῶν ἄστρων τὸν ἥλιον, χαὶ τὸ πᾶν ἄπειρον.

γεγόνασι δὲ καὶ ἄλλοι τρεῖς Aoy&haoı' ὃ χωρογράφος τῆς ὑπὸ
᾿Αλεξάνδρου πατηϑείσης γῆς, 6 τὰ ἰδιοφυῆ ποιήσας, ἄλλος τεχνο-
γράφος ῥήτωρ.

2. Sum. 8. v. ἀρχέλαος.

᾿Αρχέλαος ““΄πολλοδώρου ἢ Midwvog ΜΠ ιλήσιος φιλόσοφος (φυ-
σιχὸς τὴν αἵρεσιν χληϑείς, ὅτι ἀτὸ ᾿Ιωνίας χύρῶτος τὴν φυσιο-
λογίαν ἤγαγεν AvaSaydgov μαϑητὴς τοῦ Κλαζομενίου, τοῦ δὲ
μαϑητὴς Σωχράτης, οἱ δὲ χαὶ Εὐριπίδην φασίν) συνέταξε (δὲ)
Φυσιολογίαν (καὶ ἐδόξαζε τὸ δίκαιον χαὶ αἰσχρὸν οὐ φύσει εἶναι,
ἀλλὰ νόμωι, συνέταξε) χαὶ ἄλλα τινά. Aus Hesychios, das Einge-
klammerte aus n.1.

3. PORPHYR. histor. philos. fr. 12 Nauck.? p. 11, 23 ἐλέγετο δὲ περὶ
αὐτοῦ [Sokrates] ὡς ἄρα παῖς ὧν οὐχ εὖ βιώσειεν οὐδὲ εὐτάχτως ....
ἤδη δὲ περὶ τὰ Enrtaxaldexa ἔτη |also 452] προσελϑεῖν αὐτῶι AoyE-
λαον τὸν ᾿Αναξαγόρου μαϑητὴν φάσχοντα ἐραστὴν εἶναι" τὸν δὲ
Σωχράτην οὐχ ἀπώσασϑαι τὴν ἔντευξίν TE καὶ ὁμιλίαν τὴν τιρὸς
τὸν ᾿Αρχέλαον, ἀλλὰ γενέσϑαι παρ᾽ αὐτῶι ἔτη συχνά. χαὶ οὕτως
ὑπὸ τοῦ ᾿Αρχελάου τιροτραπῆναι ἐπὶ τὰ φιλόσοφα. [Aus Porph. auch
Suidas 5. v. Σωχράτης. AgıordSevog δὲ ᾿Αρχελάου πρῶτον αὐτὸν δια-
χοῦσαι λέγει" γεγονέναι δὲ αὐτοῦ χαὶ παιδικά. Ὅτοα. II 22 Ἴων δὲ
ὁ Χῖος [fr. 73 Köpke] χαὲ νέον ὄντα [Sokrates] εἰς Σάμον σὺν Aoye-
λάωιν ἀττοδημῆσαι [also im samischen Feldzug 441/0 (daher mit Plato
Criton p. 52 οὔτε ἄλλοσε οὐδαμόσε, δὲ μή ποι στρατευσόμενος Ver-
träglich). Vgl. S. 239, 23. 310, 18.

Leurr. Vgl. Dioc. V 42 [Theophrasts Schrift] Περὶ τῶν ᾿Αρχελάου ἃ.

4. Hırror. refut. I 9 [D. 563] ᾿“ρχέλαος τὸ μὲν γένος Asmvalog,
υἱὸς δὲ ᾿Α΄πολλοδώρου. οὗτος ἔφη τὴν μίξιν τῆς ὕλης ὁμοίως
AvaSaydgaı τάς τε ἀρχὰς ὡσαύτως. οὗτος δὲ τῶι νῶι ἐνυπάρχειν
τι εὐθέως μῖγμα. εἶναι δ᾽ ἀρχὰς τῆς κινήσεως (δύο, üg) ἀπο-
χρίνεσϑαι ἀπ ἀλλήλων, τὸ θερμὸν nal τὸ ψυχρόν, χαὶ τὸ μὲν
ϑερμὸν χινεῖσϑαι, τὸ δὲ ψυχρὸν ἠρεμεῖν᾽ τηχόμενον δὲ τὸ ὕδωρ

1

2

10

15

20

25

A. 1—10. LEBEN UND LEHRE. 4887

εἰς μέσον δεῖν. ἐν ὧι χαὶ χαταχαιόμενον ἀέρα γίνεσθαι χαὶ γῆν,
ὧν τὸ μὲν ἄνω φέρεσϑαι, τὸ δὲ ὑφίστασϑαι χάτω. τὴν μὲν
οὖν γῆν ἠρεμεῖν χαὶ γενέσϑαι διὰ ταῦτα, κεῖσϑαι δ᾽ ἐν μέσωι
οὐδὲν μέρος οὖσαν, ὡς εἰπεῖν, τοῦ παντός. «τὸν δ᾽ ἀέρα χρατεῖν
τοῦ scavrög) ἐχδεδομένον ἐχ τῆς πυρώσεως, dp οὗ πρῶτον ἀπο-
χαιομένου τὴν τῶν ἀστέρων εἶναι Arm ὧν μέγιστον μὲν ἥλιον,
δεύτερον δὲ σελήνην, τῶν δὲ ἄλλων τὰ μὲν ἐλάττω τὰ δὲ μείζω.
ἐπειχλιϑῆναι δὲ τὸν οὐρανόν φησι χαὶ οὕτως τὸν ἥλιον ἐπὶ τῆς
γῆς ποιῆσαι φῶς καὶ τόν τε ἀέρα ποιῆσαι διαφανῆ καὶ τὴν γῆν
ξηράν. λίμνην γὰρ εἶναι τὸ πρῶτον, ἅτε χύχλωι μὲν οὖσαν ὕψη-
λήν, μέσον δὲ χοίλην. σημεῖον δὲ φέρει τῆς χοιλότητος, ὅτι ὁ
ἥλιος οὐχ ἅμα ἀνατέλλει ve χαὶ δύεται πᾶσιν, ὅτιερ ἔδει συμβαί-
veıv, εἴχσερ ἦν ὁμαλή. περὶ δὲ ζώιων φησίν, ὅτι ϑερμαινομένης
τῆς γῆς τὸ πρῶτον ἐν τῶι χάτω μέρει, ὅπου τὸ ϑερμὸν καὶ τὸ
ψυχρὸν ἐμίσγετο, ἀνεφαίνετο τά ve ἄλλα ζῶια :τολλὰ καὶ οἱ ἄν-
ϑρωποι, ἅπαντα τὴν αὐτὴν δίαιταν ἔχοντα Ex τῆς ἰλύος τρεφό-
μενα (ἦν δὲ ὀλιγοχρόνια)" ὕστερον δὲ αὐτοῖς ἡ ἐξ ἀλλήλων γένεσις
συνέστη. χαὶ διεχρίϑησαν ἄνϑρωττοι ano τῶν ἄλλων καὶ ἡγε-
μόνας χαὶ νόμους χαὶ τέχνας χαὶ πόλεις χαὶ τὰ ἄλλα συνέστησαν.
γοῦν δὲ λέγει πᾶσιν ἐμφυέσϑαι ζώιοις ὁμοίως. χρῆσϑαι γὰρ
ἕχαστον χαὶ τῶν ζώιων τῶι γῶι τὸ μὲν βραδυτέρως, τὸ δὲ ταχυ-
τέρως.

5. SımpL. phys. 27, 23 [aus Theophr. Phys. op. (fr. 4) wien. 1 8 17.
n. 4 u.7ff.| χαὶ 4. 6 A9mvalog, ὧι χαὶ Σωχράτη συγγεγονέναι φασὶν

AvaSaydgov γενομένωι μαϑητῆι, ἐν μὲν τῆι γενέσει τοῦ χόσμου

χαὶ τοῖς ἄλλοις πιδιρᾶταί τι φέρειν ἔδιον, τὰς ἀρχὰς δὲ τὰς αὐτὰς
ἀποδίδωσιν ἅσπερ ᾿ΑΙναξαγόρας. οὗτοι μὲν οὖν ἀτπιείρους τῶι
σλήϑει καὶ ἀνομογενεῖς τὰς ἀρχὰς λέγουσι τὰς ὁμοιομερξίας τι-
ϑέντες ἀρχάς.

6. Sexr. adv. math. VII 14 4. δὲ ὃ ᾿Αϑηναῖος τὸ φυσικὸν καὶ τὸ ἠϑιχόν
[(näml. μετήρχετο].

7. — adv. math. IX 360 A. ὁ ᾿Αϑηναῖος, Σωχράτους δὲ χαϑηγητής . ..
ἀέρα [näml. πάντων εἶναι ἀρχὴν καὶ στοιχεῖον]. Αττ. 1 8, 6 [Ὁ. 280] (über die
ἀρχή) A. ᾿ἀπολλοδώρου ᾿Αϑηναῖος ἀέρα ἄπειρον, καὶ τὴν περὶ αὐτὸν πυκνό-
τητα χαὶ μάνωσιν. τούτων δὲ τὸ μὲν εἶναι πῦρ τὸ δ᾽ ὕδωρ.

8. Herm. irris. 11 [D. 653 nach cod. Ρ] χαὶ μὲν οὐχ ἐπιτρέπει τούτοις
εὐδοχιμεῖν A. ἀποφαινόμενος τῶν ὅλων ἀρχὰς ϑερμὸν καὶ ψυχρόν. Vgl. PLArTo
Soph. p. 242D, vgl. oben S. 45 ἢ. 29.

9. ΕΡΙΡΗΑΝ. adv. haer. III 2,9 [D. 590, 1] A. ὁ ᾿Απολλοδώρου κατὰ δέ
τινας Μίλτωνος (᾿ϑηναῖος δὲ ἦν φυσιχός) ἐχ γῆς τὰ πάντα λέγει γεγενῆσϑαι.
αὕτη γὰρ ἀρχὴ τῶν ὅλων ἐστίν, ὥς φησι.

10. Aususr. de οἷν. d. VIII 2 [D. 114] Anaxagorae successit auditor eius

Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr. 22

10

15

τ
or

90

35

40

338 47. ARCHELAOS. A. 10—18. LEHRE. B. 1. 2. SCHRIFTEN.

Archelaus. etiam ipse de particulis inter se similibus [ἃ. 1. ὁμοιομέρειαι quibus
singula quaeque fierent ita putavit constare omnia, ut inesse etiam mentem di-
ceret, quae corpora aeterna, id est illas particulas, coniungendo et dissipando
ageret ommia. [Daraus Bon, Ap. carm. 15, 94 post hoc Archesilaus [so Τ', lies
Archeleos] etc.

11. CLem. protrept. 5, 66 p.57P. τούτω μέν γε ἄμφω [Anaxagoras und
Archelaos] τὸν νοῦν ἐπεστησάτην τῆι ἀπειρίαι.

12. Arr. 17, 14 [D. 802] (4. ἀέρα καὶ νοῦν τὸν ϑεόν, οὐ μέντοι χοσμο-
ποιὸν τὸν ϑεόν [sondern τὸ ϑερμὸν vgl.n. 14].

᾿ 13. — ΠῚ 1, 8 [D. 827] ᾿ἀναξίμανόρος, ᾿Αναξιμένης, ᾿Αρχέλαος ... ἀπείρους

κόσμους ἐν τῶι ἀπείρωι κατὰ πᾶσαν περιαγωγήν.

14. — II4, 5 [D. 881] A. ὑπὸ ϑερμοῦ zal ἐμψυχίας συστῆναι τὸν κόσμον.
4,6 ᾿Αναξίμανδρος ... ᾽4ρχ. »» . φϑαρτὸν τὸν κόσμον. Vgl. oben S. 318, 20.

15. — — 18, 6 [D. 342] A. μύδρους ἔφησεν εἶναι τοὺς ἀστέρας, διαπύ-
ρους δέ.

16. — ΠῚ 8, ὅ [D. 368] nach $ 4 [oben 3. 821, 82] ’A. ταὐτὸ λέγει παρα-
τιϑεὶς τὸ τῶν διαπύρων λίϑων χαϑιεμένων εἰς ψυχρὸν ὕδωρ πάϑος.

17. Arr. IV 3,2 [D. 387) ᾿ἀναξιμένης, ᾿ἀναξαγόρας, Aoy.. . . ἀερώδη [näml.
τὴν ψυχὴν ὑποτίϑενται!.

18. ῬΗΙΠΟΡ. de anima p. 71,17 Hayd. (ad Ar. A 2. p. 404225) ὅσοι, φησίν,
εἰρήχασιν τὸ πᾶν ὑπὸ τοῦ νοῦ χεχινῆσϑαι, χαὶ οὗτοι ἐοίχασιν εἶναι λέγειν τῆι
ψυχῆι τὸ χινεῖν" ὧν ἐστι καὶ ᾿Α.

Berührungen des [Hippocr.] de vietu 1 9. 10 und de hebdom. c. 13 mit
Archelaos vermutet Fredrich Hippokr. Unters. 135. 139. Ebenso des Petron von
Aegina Anon. Londin. 20, 2 und Herodikos von Selymbria ebend. 9, 34.

B. SCHRIFTEN.

EAETEIAI.
1. Prurarcn. Cimon. 4 [aus Didymos] Κίμων ὃ Μιλτιάδου μητρὸς ἦν

PoESIE.

Ἡγησιπύλης, γένος Θράιττης, ϑυγατρὸς Ὀλόρου τοῦ βασιλέως, ὡς ἐν τοῖς

Ἀρχελάου καὶ Μελανϑίου ποιήμασιν εἰς αὐτὸν Κίμωνα γεγραμμένοις ἱστό-
onen... drAoc δ᾽ ἐστὲ χαὶ πρὸς Ἰσοδίχην τὴν Εὐρυπτολέμου μὲν ϑυγατέρα
τοῦ Μεγακλέους, χατὰ νόμους δ᾽ αὐτῶι συμβιώσασαν ὃ Κίμων ἐμπαϑέστερον
διατεϑεὶς χαὶ δυσφορήσας ἀποϑανοίσης, εἴ τι δεῖ τεχμαίρεσϑαι ταῖς γεγραμ-
μέναις ἐπὶ παρηγορίαι τοῦ πένϑους ἐλεγείαις [PLG. II 259 Bergk]
πρὸς αὐτόν, ὧν Παναίτιος ὃ φιλόσοφος οἴεται ποιητὴν γεγονέναι τὸν
φυσικὸν ᾿Αρχέλαον, οὐκ ἀπὸ τρόπου τοῖς χρόνοις εἰχάζων. Vgl. HEPHAEST.
Ῥ. θ, 1 Westph. τὸ τοῦ ᾿Αρχελάου ὄνομα Σοφοχλῆς ἔν ταῖς ἐλεγείαις οὐχ WLETO
ἐγχωρεῖν. οὔτε εἰς ἕπος οὐτε εἰς ἐλεγεῖον" φησὶ γοῦν “Ἀρχέλεως" ἣν γὰρ σύμ-
μετρον ὧδε λέγειν.

GEFÄLSCHTES.

ΠΕΡῚ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ TEANH2.

3. Berthelot Coll. des Alchim. gr. I p. 25, 6 γίνωσχε, ὦ φίλε, καὶ τὰ ὀνό-
ματα τῶν ποιητῶν [᾿. χρυσοῦ] Πλάτων... . Θεόφραστος, ᾿Αρχέλαος, Πετάσιος κτλ.

10

20

25

30

35

40

48. METRODOROS V. LAMPSAKOS. 339

Erhalten Ἀρχελάου φιλοσόφου περὶ τῆς αὐτῆς ἱερᾶς τέχνης (Goldmacher-
kunst) διὰ στίχων ἰάμβων, 336 frühbyzantinische Iamben [abgedr. Physici et
med. gr. m. ed. Ideler II 343 ff.).

Prosa.
DYZEIOAOTIA vgl. S. 336, 17.

(Περὶ φύσεως 1)

48, METRODOROS VON LAMPSAKOS.

1. Prar. Ion. p. 530C οἶμαι [Ion spricht] χάλλιστα ἀνϑρώπων λέγειν περὶ
Ὁμήρου ὡς οὔτε Μητρόδωρος ὃ «“Ιαμψακηνὸς οὔτε Στησίμβροτος ö Θάσιος
οὔτε Γλαύχων οὔτε ἄλλος οὐδεὶς τῶν πώποτε γενομένων ἔσχεν εἰπεῖν οὕτω
πολλὰς καὶ καλὰς διανοίας περὶ Ὁμήρου, ὅσας ἐγώ. Vgl. Porphyr. quaest. hom.
ed. Schrader I 384f.

2. Dıoc. II 11 [oben $. 305, 27] ἐπὶ πλεῖον δὲ προστῆναι τοῦ λόγου [als
Anaxagoras] ητρόδωρον τὸν Παμψαχηνὸν γνώριμον ὄντα αὐτοῦ, ὃν καὶ πρῶ-
τον σποῦδασαι τοῦ ποιητοῦ [Homer] περὲ τὴν φυσιχὴν πραγματείαν.

3. Tarıan. ὁ. 21 χαὶ M. δὲ ὃ Μαμψαχηνὸς ἐν τῶι Περὶ "Ounoov λίαν
εὐήϑως διείλεχται πάντα εἰς ἀλληγορίαν μετάγων. οὔτε γὰρ Ἥραν οὔτε ᾿4ϑη-
γᾶν οὔτε Δία τοῦτ᾽ εἶναί φησιν ὅπερ οἱ τοὺς περιβόλους αὐτοῖς καὶ τεμένη
χαϑιδρύσαντες νομίζουσιν, φύσεως δὲ ὑποστάσεις καὶ στοιχείων διακοσμήσεις.
χαὶ τὸν “ἝἜχτορα δὲ zul τὸν ᾿Αχιλλέα δηλαδὴ χαὶ τὸν ᾿Αγαμέμνονα καὶ πάντας
ἁπαξαπλῶς “Ἑλληνάς τε χαὶ βαρβάρους σὺν τῆι Ἑλένηι χαὶ τῶι Παάριδι τῆς
αὐτῆς φύσεως ὑπάρχοντας χάριν οἰχονομίας ἐρεῖτε ET οὐδενὸς ὄντος
τῶν προειρημένων ἀνθρώπων.

4, HesycH. ’Ayaufuvova τὸν αἰϑέρα Μητρόδωρος εἶπεν ἀλληγορικῶς.
PHıLopem. Voll. here. c. alt. ὙΠ ὃ f. 90 [Gomperz Wien. 8. B. ph. h. Cl. 116, 14]
χαὶ περὶ νόμων zul ἐϑισμῶν τῶν παρ᾽ ἀνϑρώποις, χαὶ τὸν Ayausuvova μὲν
αἰϑέρα εἶναι, τὸν δ᾽ ᾿Αχιλλέα δ᾽ ἥλιον, τὴν Ἑλένην δὲ γῆν καὶ τὸν ᾿Αλέξανδρον
ἀέρα, τὸν Ἕχτορα δὲ σελήνην χαὶ τοὺς ἄλλους ἀναλόγως ὠνομάσϑαι τούτοις.
τῶν δὲ ϑεῶν τὴν Δήμητρα μὲν ἧπαρ, τὸν Διόνυσον δὲ σπλῆνα, τὸν ᾿ἀπόλλω
δὲ χολήν.

5. PORPHYR. quaest. hom. zu K 252 (πλέω νύξ) I p. 147, 18 Schrad. Mn-
τρόδωρος [ob der Lampsakener?] μὲν οὖν τὸ 'nAsiov’ δύο σημαίνειν φησὶ
παρ᾽ Ὁμήρωι" χαὶ γὰρ τὸ σύνηϑες, ὡς ὅταν λέγηι “νώτου ἀποπροταμών, ἐπὶ
δὲ πλεῖον ἐλέλειπτο [9 415] χαὶ ᾿ ἀλλὰ τὸ μὲν πλεῖον πολυαΐχος πολέμοιο
χεῖρες ἐμαὶ διέπουσι᾽ [A 165], σημαίνει δὲ καὶ τὸ πλῆρες ὡς ἐν τῶι ᾿ σὸν δὲ
πλεῖον δέπας αἰεὶ ἕστηχε᾽ [Δ΄ 2602] χαὶ ἐν τῶι ἱπλεῖαί τοι χαλχοῦ κλισίαι᾽
[Β 226]. νῦν οὖν τὸ 'πλέον᾽ ἀντὶ τοῦ πλῆρες εἰρῆσϑαι. Folgt Citat aus
Chrysippos.

6. SyscEetus Chron. 1490. I p. 282, 19 Dind. ἑρμηνεύουσι δὲ οἱ Avake-
γόρειοι τοὺς μυϑώδεις ϑεοὺς νοῦν μὲν τὸν Ale, τὴν δὲ ᾿Αϑηνᾶν τέχνην, ὅϑεν
zul τὸ ἱχειρῶν ὀλλυμένων ἔρρει πολύμητις ᾿Αϑήνη᾽.

11

ur

20

30

40

340 49. KLEIDEMOS. 50. IDAIOS.

49. KLEIDEMOS.

1. Arısr. meteor. B 9. 370210 εἰσὶ δέ τινες οἱ τὴν ἀστραπήν, ὥσπερ καὶ
Κλείδημος, οὐχ εἶναί φασιν ἀλλὰ φαίνεσϑαι, παρεικάζοντες ὡς τὸ πάϑος
ὅμοιον ὃν χαὶ ὅταν τὴν ϑάλατταν τις ῥάβόωι τύὐπτηι᾿ φαίνεται γὰρ τὸ ὕδωρ
ἀποστίλβον τῆς νυχτός" οὕτως ἐν τῆι νεφέλης ῥαπιζομένου τοῦ ὑγροῦ τὴν
φαντασίαν τῆς λαμπρότητος εἶναι τὴν ἀστραπήν [Senec. N. Ω. II 55].

2. THEOPHR. de sens. 38 [D. 510] zwischen Anaxagoras und Diogenes:
Κλ. δὲ μόνος ἰδίως εἴρηκε περὶ τῆς ὄψεως" αἰσϑάνεσϑαι γάρ φησι τοῖς ὀφϑαλ-
μοῖς μόνον ὅτι διαφανεῖς" ταῖς ($’) ἀκοαῖς ὅτι ἐμπίπτων ὃ ἀὴρ zwei‘ ταῖς
δὲ δισὶν ἐφελχομένους τὸν ἀέρα" τοῦτον γὰρ ἀναμείγνυσθαι" τῆι δὲ γλώσσηι
τοὺς χυμοὺς καὶ τὸ ϑερμὸν χαὶ τὸ ψυχρον διὰ τὸ σομφὴν εἶναι" τῶι δὲ ἄλλωι
σώματι παρὰ μὲν ταῦτ᾽ οὐϑέν, αὐτῶν δὲ τούτων καὶ τὸ ϑερμὸν καὶ τὰ ὑγρὰ
καὶ τὰ ἐναντία" μόνον δὲ τὰς ἀχοὰς αὐτὰς μὲν οὐδὲν χρίνειν, εἰς δὲ τὸν νοῦν
διαπέμπειν, οὐχ ὠὡσπερ Ἀναξαγόρας ἀρχὴν ποιεῖ πάντων τὸν νοῦν.

3. — H. plant. ΠΠΊ1,4 Ἀναξαγόρας μὲν τὸν ἀέρα πάντων φάσχων ἔχειν
σπέρματα καὶ ταῦτα συγχαταφερόμενα τῶι ὕδατι γεννᾶν τὰ φυτα. Διογένης
δὲ σηπομένου τοῦ ὕδατος χαὶ μίξιν τινὰ λαμβάνοντος πρὸς τὴν γῆν. Κλείδη-

\ “ \ > - I ὦ = ‚ u \ ‚ ᾿
μος δὲ συνεσταναι μὲν Ex τῶν αὐτῶν τοῖς ζωιοις, ὁσωι δὲ ϑολερωτέρων χαὶ

ψυχροτέρων τοσοῦτον ἀπέχειν τοῦ ζῶια εἶναι.

4. — caus. plant. 110, 3 τὰ μὲν γὰρ ψυχρὰ τοῦ ϑέρους τὰ δὲ ϑερμὰ τοῦ
χειμῶνος βλαστάνειν, ὥστε ἑχατέραν τὴν φύσιν σύμμετρον εἶναι πρὸς ἑχατέραν
τῶν ὡρῶν᾽ οὕτω γὰρ οἴεται καὶ Κλ.

5. — — II 28, 1 σπείρειν δὲ κελεύουσιν οἵ μὲν πρὸ Πλειάδος... οἱ δ᾽
ἅμα Πλειάσι δυομέναις ὥσπερ καὶ Κλ." ἐπιγίνεσϑαι γὰρ ὕδατα χαὶ πολλὰ τῆι
ἑβδόμηι μετὰ τὴν δύσιν. 28, 2 τοὺς δὲ περὶ τροπὰς σπόρους Κλ. φησιν ἐπι-
σφαλεῖς εἶναι" διερὰν γὰρ οὖσαν καὶ βαρεῖαν τὴν γῆν ἀτμιδώδη γίνεσϑαι χαὶ
ἐοιχέναι ἐρίοις χαχῶς ἐξαμμένοις" ἔτι δ᾽ οὐ δύνασϑαι τὰς ἀτμίδας ἕλχειν οὐ-
δὲ διαπέμπειν ἅτε ϑερμὸν οὐχ ἔχουσαν ἱκανὸν zul ἐπαλείφειν ἔλαττον.

6. -- — V 9,10 ἐξ ὑπερβολῆς δὲ [nänl. ὕδατος] zul τὸ τραγᾶιν τῆς ἀμ-
πέλου... ὡς ἐπὶ πολὺ δὲ ἐχ τῶν τοιούτων συμβαίνει συχῆι μὲν ψωριᾶν, ἐλάαι

ud εὖ -Ὁ r Φ “a x x < \
᾿δὲ λειχηνιᾶν, ἀμπέλωι δὲ δεῖν, ὥσπερ καὶ Κλ. φησιν᾽ λεπτὸς γὰρ ὁ χαρπὸος

w rl Dr: r
ANENTOS ὧν χαὶ V0WÖNS.

50. IDAIOS.

Sext. IX 360 Ἀναξιμένης δὲ χαὶ Ἰδαῖος ὃ Ἱμεραῖος καὶ Διογένης ὃ Ἀπολλω-
γιάτης καὶ ᾿Αρχέλαος ὁ Ἀϑηναῖος Σωχράτους δὲ χαϑηγητής ... ἀέρα [näml.
πάντων εἶναι ἀρχὴν καὶ στοιχεῖον]. Damit setzt Zeller den Philosophen des
Μεταξὺ in Verbindung bei Arısr. Metaphys. Α 1. 1088223 οἱ μὲν γὰρ ὡς ὕλην
τὴν ἀρχὴν λέγουσιν -. . οὗτοί τε δὴ πάντες τῆς τοιαύτης αἰτίας ἡμμένοι εἰσί,
καὶ ἔτι ὅσοι ἀέρα ἢ πῦρ ἢ ὕδωρ, ἢ πυρὸς μὲν. πυκνότερον ἀέρος δὲ
λεπτότερον. καὶ γὰρ τοιοῦτον τινες εἰρήχασιν εἶναι τὸ πρῶτον στοιχεῖον.
de caelo I 5. 303510 ἔνιοι γὰρ ἕν μόνον ὑποτίϑενται καὶ τοῦτο οἱ μὲν ὕδωρ,
οἱ δ᾽ ἀέρα οἱ δὲ πῦρ, οἱ δ᾽ ὕδατος μὲν λεπτότερον ἀέρος δὲ πυχνό-
Tegov' ὃ περιέχειν φασὶ πάντας τοὺς οὐρανοὺς ἄπειρον ὄν. ὅσοι μὲν οὖν
τὸ ἕν τοῦτο ποιοῦσιν ὕδωρ ἢ ἀέρα ἢ ὕδατος μὲν λεπτότερον ἀέρος δὲ

10

20

25

30

40

50. IDAIOS. 51. DIOGENES VON APOLLONIA. A.1.LEBEN. 341

πυχνότερον, εἶτ᾽ 2x τούτου πυχνότητι καὶ μανότητι τἄλλα γεν-
νῶσιν, οὗτοι λανϑάνουσιν αὐτοὶ αὑτοὺς ἄλλο τι πρότερον τοῦ στοιχείου ποι-
οὔντες. phys. A 4. 187212 οἱ μὲν γὰρ ἕν ποιήσαντες τὸ ὃν σῶμα τὸ ὑποχεί-
μενον ἢ τῶν τριῶν τι ἢ ἄλλο 0 ἐστι πυρὸς μὲν πυκνότερον ἀέρος δὲ
λεπτότερον τάλλα γεννῶσι πυχνότητι χαὶ μανότητι πολλὰ ποιοῦντες... 20
οἱ δὲ ἐχ τοῦ ἑνὸς ἐνούσας τὰς ἐναντιότητας ἐχχκρίνεσϑαι, ὥσπερ ᾿Αναξίμανδρός
φησι [vgl. n. 16 8.18]. Smmer. z. d. St. 149, 5 πάντες μὲν γὰρ σωματικόν τι
τὸ ἕν ὑποτίϑενται τοῦτο, ἀλλ᾽ οἱ μὲν ἕν τι τῶν τριῶν στοιχείων ὥσπερ Θαλῆς
μὲν χαὶ Ἵππων τὸ ὕδωρ, ᾿ἀναξιμένης δὲ χαὶ Διογένης τὸν ἀέρα, Ἡράκλειτος δὲ
χαὶ Ἵππασος τὸ πῦρ (τὴν γὰρ γῆν οὐδεὶς ἠξίωσεν ὑποϑέσϑαι μόνην διὰ To
δυσαλλοίωτον), τινὲς δὲ ἄλλο τι τῶν τριῶν ὑπέϑεντο, ὃ ἐστι πυρὸς
μὲν πυχνότερον, ἀέρος δὲ λεπτότερον, ἢ ὡς ἐν ἄλλοις φησίν, ἀέρος
μὲν πυκνότερον ὕδατος δὲ λεπτότερον. καὶ ὃ μὲν ᾿Αλέξανδρος ᾿Ανα-
ξίμανόρον οἴεται τὸν ἄλλην τινὰ φύσιν σώματος παρὰ τὰ στοιχεῖα τὴν ἀρχὴν
ὑποθέμενον, ὃ μέντοι Πορφύριος ὡς τοῦ ᾿Αριστοτέλους ἀντιδιαιροῦντος τοὺς
σῶμα τὸ ὑποχείμενον ἀδιορίστως ποιΐσαντας πρὸς τοὺς ἢ τῶν τριῶν τι
στοιχείων ἕν ἢ ἄλλο τι τὸ μεταξὺ πυρὸς καὶ ἀέρος, σῶμα μὲν τὸ ὑπο-
χείμενον ἀδιορίστως Avafluavdoov λέγειν φησὶν ἄπειρον οὐ διορίσαντα τὸ εἶδος
εἴτε πῦρ εἴτε ὕδωρ εἴτε ἀήρ, τὸ δὲ μετα ξὺ χαὶ αὐτός, ὥσπερ Νικόλαος ὃ 4α-
μασχηνός, εἰς Διογένην τὸν ᾿ἀπολλωνιάτην ἀνέπεμψεν. αὐτοφυέστερον dE μοι
δοχεῖ χατὰ τὴν λέξιν μὴ ὡς ἀντιδιηιρημένου τοῦ σώματος πρὸς τὰ στοιχεῖα καὶ
τὸ μεταξὺ ἀχούειν, ἀλλ᾽ ὡς διηιρημένου μᾶλλον εἴς τε τὰ τρία χαὶ τὸ μετα ξύ"
“σῶμα γὰρ τὸ ὑποχείμενον᾽ φησὶν “ἢ τῶν τριῶν τι ἢ ἄλλο ὃ ἐστι πυρὸς μὲν
πυχνότερον ἀέρος δὲ λεπτότερον, zul μέντοι χοινῶς περὲ τῶν προειρημένων
ἐπήγαγεν, ὅτι Ta ἄλλα γεννῶσι μανότητι χαὶ πυχνότητι᾽, zaltoı τοῦ Avaı-
μάνόρου, ὡς αὐτός φησι, μὴ οὕτως γεννῶντος, ἀλλὰ χατὰ ἔχχρισιν τὴν ἀπὸ
ἀπείρου.

951. DIOGENES VON APOLLONIA.

A. LEBEN UND LEHRE.
1. Dıoc. IX 57.

“ηιογένης “Α΄ πολλοϑέμιδος ᾿ΑἸπτολλωνιάτης, ἀνὴρ φυσιχὸς xal
ἄγαν ἐλλόγιμος. ἤχουσε δέ, φησὶν ᾿Αντισϑένης |vgl. FHG. III 182],
Avafıuevovg. ἦν δὲ τοῖς χρόνοις χατ᾽ ᾿Αναξαγόραν. (τοῦτόν φησιν
ὁ Φαληρεὺς Anunftorog ἐν τῆι Σωχράτους ἀττιολογίαι [fehlt FHG. I
9008.) διὰ μέγαν φϑόνον μιχροῦ χινδυνεῦσαι ᾿ϑήνησιν. Note zu
Änaxagoras).

ἐδόχει δὲ αὐτῶι τάδε᾽ στοιχεῖον εἶναι τὸν ἀέρα, χόσμους drtel-
ρους χαὶ χενὸν ἄτιξδιρον᾽ τόν TE ἀέρα πυχγούμενον χαὶ ἀραιούμενον
γεννητιχὸν εἶναι τῶν χόσμων᾽ οὐδὲν ἐχ τοῦ μὴ ὄντος γίνεσϑαι
οὐδὲ εἰς τὸ μὴ ὃν φϑείρεσθϑαι" τὴν γῆν στρογγύλην, ἠρεισμένην ἐν
τῶι μέσωι, τὴν σύστασιν εἰληφυῖαν χατὰ τὴν ἔχ τοῦ ϑερμοῦ περι-
φορὰν χαὶ πῆξιν ὑπτὸ τοῦ ψυχροῦ.

ἀρχὴ δὲ αὐτῶι τοῦ συγγράμματος ἧδε᾽ “λόγου --- σεμνήν᾽ [fr1].

10

15

2)

30

40

342 51. DIOGENES VON APOLLONIA. A. 2—4. LEBEN. 5—7, LEHRE.

2. — VI 81 [aus Demetrios Magnes] γεγόνασι δὲ Διογένεις πέντε' πρῶ-

τος ᾿Απολλωνιάτης φυσικός. ἀρχὴ δ᾽ αὐτῶι τοῦ συγγράμματος ἥδε" “λόγου ---
παρέχεσϑαι᾽ [fr. 1].

3. Sreruan. 8. v. ᾿ἀπολλωνία p. 106,18 χγ Κρήτης ἡ πάλαι Ἐλεύϑερνα
Aivov πατρίς. 2x ταύτης ὃ φυσιχὸς Διογένης. Das phrygische Apollonia (17
Φρυγίας ἡ πάλαι Meaoyıov Steph. 106, 11) versteht Aer. Υ. Η. Π 31 Evnjueoos
ὃ Μεσσήνιος ἢ Διογένης 6 Φρὺξ ἢ Ἵππων [Katalog der &9eoı).

4. Sımpic. phys. 161, 20 ἐπειδὴ δὲ ἡ μὲν τῶν πλειόνων ἱστορία Διογένην
τὸν ᾿Απολλωνιάτην ὁμοίως ᾿Αναξιμένει τὸν ἀέρα τίϑεσϑαι τὸ πρῶτον στοιχεῖόν
φησι, Νικόλαος δὲ ἐν τῆι Περὶ ϑεῶν πραγματείαι τοῦτον ἱστορεῖ τὸ μεταξὺ
πυρὸς καὶ ἀέρος, τὴν ἀρχὴν ἀποφήνασϑαι [s. oben c. 50] ..., ἐστέον ὡς γέγρα-
πται μὲν πλείονα τῶι Διογένει τούτωι συγγράμματα, ὡς [ὧν ἢ N] αὐτὸς ἐν τῶι
Περὶ φύσεως ἐμνήσϑη χαὶ πρὸς φυσιολόγους ἀντειρηχέναι λέγων οὺς
καλεῖ zul αὐτοὺς σοφιστάς, χαὶ ΓΕ τεσ. πο δὲ γεγραφέναι, ev ἧι χαὶ
λέγει περὶ τῆς ἀρχῆς εἰρηχέναι, καὶ μέντοι χαὶ Περὶ ἀνθρώπου φύσεως"
ἐν δέγε τῶι Περὶ φύσεως, ὃ τῶν αὐτοῦ μόνον εἰς ἐμὲ ἦλϑε, προτίϑεται
μὲν διὰ πολλῶν δεῖξαι, ὅτι ἐν τῆι ὑπ᾽ αὐτοῦ τεϑείσηι ἀρχῆι ἐστι νόησις πολλή
[vgl. fr. 3—5].

LEHRE.

Dıoc. V ὅθ [Theophrasts Schrift] Τῶν Διογένους συναγωγή &.

5. SımpL. phys. 25, 1 [D. 477; Theophr. fr. 2] χαὶ 4. δὲ ὃ 'Ζπολλω-
γιάτης, σχεδὸν νεώτατος γεγονὼς τῶν περὶ ταῦτα σχολασάντων, τὰ
μὲν πλεῖστα συμττεφορημένως γέγραφε τὰ μὲν χατὰ ᾿Αναξαγόραν, τὰ
δὲ χατὰ “εὐχιύπον λέγων" τὴν δὲ τοῦ παντὸς φύσιν ἀέρα καὶ οὗτός
φησιν ἄτιειρον εἶναι καὶ ἀίδιον, ἐξ οὗ στυχνουμένου χαὶ μανουμένου
χαὶ μεταβάλλοντος τοῖς πάϑεσι τὴν τῶν ἄλλων γίνεσϑαι μορφήν.
χαὶ ταῦτα μὲν Θεόφραστος ἱστορεῖ sreol τοῦ 4ιογένους, χαὶ τὸ εἰς
ἐμὲ ἐλθὸν αὐτοῦ σύγγραμμα Περὶ φύσεως ἐπιγεγραμμένον ἀέρα
σαφῶς λέγει τὸ ἐξ οὗ πάντα γίνεται τὰ ἄλλα. Νικόλαος μέντοι
τοῦτον ἱστορεῖ μεταξὺ στηυρὸς χαὶ ἀέρος τὸ στοιχεῖον τίέϑεσϑαι.
χαὶ οὗτοι δὲ τὸ εὐπιαϑὲς χαὶ εὐαλλοίωτον τοῦ ἀέρος εἰς μεταβολὴν
ἐπιτηδείως ἔχειν ἐνόμισαν" διὸ τὴν γῆν δυσχίνητον χαὶ δυσμετά-
βλητον οὖσαν οὐ πάνυ τι ἠξίωσαν ἀρχὴν ὑποϑέσϑαι᾽ χαὶ οὕτως
μὲν οἱ μίαν λέγοντες τὴν ἀρχὴν διηιρέϑησαν.

6. [Prur.] Strom. 12 [D. 583] 4. ὁ 4. ἀέρα ὑφίσταται στοι-
χεῖον᾽ χινεῖσϑαι δὲ τὰ πάντα, ἀπείρους TE Elvaı τοὺς χόσμους.
χοσμοττοιεῖ δὲ οὕτως ὅτι τοῦ παντὸς κινουμένου χαὶ yı μὲν ἀραιοῦ
Ni δὲ πυχνοῦ γινομένου, ὅπου συγνεχύρησεν τὸ χυυχγὸν συστροφὴν
[συστραφὲν γῆν] ποιῆσαι χαὶ οὕτως τὰ λοιπὰ χατὰ τὸν αὐτὸν
λόγον, τὰ (δὲν χουφότατα τὴν ἄνω τάξιν λαβόντα τὸν ἥλιον ἀπο-
τελέσαι.

7. Arr. 13,26 [D. 259] 4. δὲ ὃ ᾿Απολλωνιάτης ἀέρα ἀπειρον [näml. τὴν
ἀρχὴν ἀπεφήνατο]. Vgl.c.3 A4S.21. Arıst de gen. et corr. A 6. p. 822} 12

10

20

30

40

A. 7—17. LEHRE. 343

καίτοι ἐξ ἑνὸς ανάγχη λέγειν τὴν ποίησιν, χαὶ τοῦτο ὀρϑῶς λέγει 4., ὅτι εἰ μὴ
ἐξ ἑνὸς ἦν ἅπαντα, οὐχ ἂν ἦν τὸ ποιεῖν καὶ τὸ πάσχειν ὑπ᾽ ἀλλήλων, οἷον τὸ
ϑερμὸν ψύχεσϑαι χαὶ τοῦτο ϑερμαίνεσθαι πάλιν" οὐ γὰρ ἡ ϑερμότης μετα-
βάλλει χαὶ ἡ ψυχρύτης εἰς ἄλληλα, ἀλλὰ δηλονότι τὸ ὑποχείμενον.

8, Ῥηπον. de piet. c. 60 [D. 536] 4. ἐπαινεῖ τὸν Ὅμηρον ὡς οὐ μυϑιχῶς
ἀλλ᾽ ἀληθῶς ὑπὲρ τοῦ ϑείου διειλεγμένον. τὸν ἀέρα γὰρ αὐτὸν Δία νομίζειν
φησίν, ἐπειδὴ πᾶν εἰδέναι τὸν Δία λέγει. Cıc. de nat. d. 112,29 quid? aer quo
D. Apolloniates utitur deo, quem sensum habere potest aut quam formam dei?
Arr. 13,17 [D. 302] Διογένης nicht der Stoiker, der in den Plaecita nicht vor-
kommt] χαὶ Κλεάνϑης καὶ Οἰνοπίδης τὴν τοῦ κόσμου ψυχήν [näml. ϑεὸν φασί»)
vgl. oben e.3 A 28 9.25. AUGUSTIN. de eiv. ἃ. VIIL2[D. 174] D. quoque Ana-
ximenis alter auditor [neben Anaxagoras] aerem quidem disit rerum esse ma-
teriam de qua omnia fierent, sed eum esse compotem divinae rationis, sine qua
nihil ex eo fieri posset. [Daraus Sidon. Ap. ce. 15, 91.]

9. Arıst. meteorol. B 2. 355221 τὸ δ᾽ αὐτὸ συμβαίνει καὶ τούτοις ἄλο-
γον καὶ τοῖς φάσκουσι τὸ πρῶτον ὑγρᾶς οὔσης καὶ τῆς γῆς, καὶ τοῦ κόσμου
τοῦ περὶ τὴν γῆν ὑπὸ τοῦ ἡλίου ϑερμαινομένου, ἀέρα γενέσϑαι καὶ τὸν ὅλον
οὐρανὸν αὐξηϑῆναι, καὶ τοῦτον πνεύματά τε παρέχεσϑαι καὶ τὰς τροπὰς
αὐτοῦ ποιεῖν.

10. Aer. ΠΊ. 8 [D. 327] ᾿ἀναξίμανόρος, ... 4.; “Δεύκιππος ... ἀπείρους
κόσμους ἐν τῶι ἀπείρωι χατὰ πᾶσαν περιαγωγήν. 1,6 [D. 828] 4. καὶ Μὲ-
λισσος τὸ μὲν πᾶν ἄπειρον, τὸν δὲ χόσμον πεπεράνϑαι. 4,6 [D. 331]"Ava-
ξἰμανόρος, ... A., Δεύκιππος φϑαρτὸν τὸν κόσμον. Vgl.c.3 Α 11 ν. 29.

11. — II8,1 [D. 337] über die ἔγχλισις τοῦ κόσμου 5. oben S. 318, 35.

12. — IL13, 5. 9 [D. 341f.] 4. κισηροειδῆ τὰ ἄστρα, διαπνοὰς δὲ αὐτὰ νο-
μίζει τοῦ κόσμου. εἶναι δὲ διάπυρα. συμπεριφέρεσϑαι δὲ τοῖς φανεροῖς ἄστροις
ἀφανεῖς λίϑους καὶ παρ᾽ αὐτὸ τοῦτ᾽ ἀνωνύμους" πίπτοντας δὲ πολλάκις ἐπὶ
τῆς γῆς σβέννυσϑαι χαϑάπερ τὸν ἐν Αἰγὸς ποταμοῖς πυροειδῶς κατενεχϑέντα
ἀστέρα πέτρινον. Vgl. Anaxag. A 11. 12.

13. — ΤΠ|20, 10 [D. 849] 4. κισηροειδῆ τὸν ἥλιον, εἰς ὃν ἀπὸ τοῦ αἰϑέ-
ρος ἀκτῖνες ἐναποστηρίζονται. 23, 4 [Ὁ. 358] 4. ὑπὸ τοῦ ἀντιπίπτοντος τῆι
ϑερμότητι ψυχροῦ σβέννυσϑαι τὸν nAuov.

14. — II 25, 10 [D. 356] 4. χισηροειδὲς ἄναμμα τὴν σελήνην.

15. — ΠῚ 2, 8 [D. 367] 4. ἀστέρας εἶναι τοὺς χομήτας.

16. — IIL3, 8 [D. 368] A. ἔμπτωσιν πυρὸς εἰς νέφος ὑγρόν, βροντὴν μὲν
τῆι σβέσει ποιοῦν, τῆι δὲ λαμπηδόνι τὴν ἀστραπήν" συναιτιᾶται δὲ καὶ τὸ
πνεῦμα. Sen. nat. qu. II 20 ἢ. Apoll. ait quaedam tonitrua igne, quaedam
spiritu fieri: illa ignis facit, quae inse antecedit et nuntiat; ἴα spiritus, quae
sine splendore crepuerumt.

17. ALEX. in Meteor. Β 1 (zu p. 353232) p. 67, 1 Hayduck: (λέγει δὲ περὶ
τῶν φυσιχῶν) οὗτοι δὲ γένεσιν ποιοῦσι τῆς ϑαλάσσης, ἀλλ᾽ οὐκ ἀγένητον
αὐτὴν λέγουσιν ἰδίας πηγὰς ἔχουσαν, ὡς οἱ ϑεολόγοι. οἱ μὲν γὰρ αὐτῶν ὑπό-
λειμμα λέγουσιν εἶναι τὴν ϑάλασσαν τῆς πρώτης ὑγρότητος. ὑγροῦ γὰρ ὄντος
τοῦ περὶ τὴν γῆν τόπου χάπειτα τὸ μέν τι τῆς ὑγρότητος ὑπὸ τοῦ ἡλίου
ἐξατμίζεσϑαι καὶ γίνεσϑαι πνεύματά τε ἐξ αὐτοῦ καὶ τροπὰς ἡλίου τε καὶ
σελήνης, ὡς διὰ τὰς ἀτμίδας ταύτας χαὶ τὰς ἀναϑυμιάσεις κἀκείνων τὰς τρο-
πὰς ποιουμένων, ἔνϑα ἣ ταύτης αὐτοῖς χορηγία γίνεται, περὶ ταῦτα τρεπομέ-
νων" τὸ δέ τι αὐτῆς ὑπολειφϑὲν ἐν τοῖς κοίλοις τῆς γῆς τόποις ϑάλασσαν εἶναι"

10.

20

30

40

45

344 51. DIOGENES VON APOLLONIA

διὸ χαὶ ἐλάττω ylvsodaı ξηραινομένην ἑκάστοτε ὑπὸ τοῦ ἡλίου καὶ τέλος ἔσε-
σϑαί ποτε ξηράν. ταύτης τῆς δόξης ἐγένετο, ὡς ἱστορεῖ Θεόφραστος [Phys.
op. fr. 28 D. 494], Ἀναξίμανδρός τε καὶ 4." Δ. δὲ zul τῆς ἁλμυρότητος ταύτην
αἰτίαν λέγει, ὅτι ἀνάγοντος τοῦ ἡλίου τὸ γλυχὺ τὸ καταλειπόμενον χαὶ ὑπο-
μένον ἁλμυρὸν εἶναι συμβαίνει. Vgl. ebend. 73, 22.

18. ScHoL. Arorı. Ruop. IV 269 [D. 228] 4. δὲ 6 An. ὑπο ἡλίου ἁρπάζε-
σϑαι τὸ ὕδωρ τῆς ϑαλάσσης, ὃ τότε εἰς τὸν Νεῖλον χαταφέρεσϑαι" οἴεται γὰρ
πληροῦσϑαι τὸν Νεῖλον ἐν τῶι ϑέρει διὰ τὸ τὸν ἥλιον εἰς τοῦτον τὰς ἀπὸ
γῆς ἰχμάδας τρέπειν. Sen. ἢ. quaest. IV 2, 28 D. Apolloniates ait: “sol humorem
ad se rapit: humc adsiccata tellus ex mari ducit, tum ex ceteris aquis. fieri
autem non potest, ut una sicca sit tellus, alia abundet. sunt enim perfo-
rata omnia et invicem pervia, el sicca ab humidis sumunt. alioquin, nisi ali-
qwid terra acciperet, exaruisset. ergo undique sol trahit, sed ex his, quae premit,
masime: haec meridiana sunt. terra, cum exaruit, plus ad se humoris addueit,
ut in lucernis oleum illo fluit, ubi exuritur, sic aqua illo incumbit, quo vis ca-
loris et terrae aestuantis arcessit. unde ergo trahil? ex illis scilicet partibus
semper hibernis: septemtrionales exundant. ob hoc Pontus in infernum mare
assidue fluit rapidus (non ut cetera maria alternatis ultro citro aestibus)
in unam partem semper promus et torrens. quod nisi factis itineribus quod
cuique deest redderetur, quod cuique superest emitteretur, iam aut sicca essent
omnia aut inundata’. interrogare Diogenem libet, quare, cum pertusa sunt cuncta
et invicem commeant, non omnibus locis aestate maiora sint flumina. " Aegyp-
tum sol magis percoquit, itaque Nilus magis crescit,

19. Trreorar. de sens. 39—45 [D. 510] 4. δ᾽ ὥσπερτὸ ζῆν καὶ τὸ φρονεῖν τῶι
ἀέρι χαὶ τὰς αἰσϑήσεις ἀνάπτει" διὸ zul δόξειεν ἂν τῶι δμοίωι ποιεῖν (οὐδὲ
γὰρ τὸ ποιεῖν εἶναι καὶ πάσχειν, εἰ μὴ πάντα ἦν ἐξ ἑνός)" τὴν μὲν ὄσφρησιν
τῶι περὶ τὸν ἐγχέφαλον ἀέρι" τοῦτον γὰρ ἄϑρουν εἶναι zul σύμμετρον τῆι
ὀσμῆι" τὸν γὰρ ἐγκέφαλον αὐτὸν μανὸν χαὶ (τὰν φλεβία, λεπτότατον δ᾽ ἐν οἷς ἡ
διάϑεσις ἀσύμμετρος, καὶ [? λεπτά, τὸν δ᾽ ἐν οἷς (ἂν) ἡ ὃ. ἀ. ἤ οὐ μείγνυσθαι
ταῖς ὀσμοῖς" ὡς εἴ τις εἴη τῆι κράσει σύμμετρος, δῆλον ὡς αἰσϑανόμενον ἄν.

τὴν δ᾽ ἀχοήν, ὅταν ὃ ἐν τοῖς ὠσὶν ἀὴρ κινηϑεὶς ὑπὸ τοῦ ἔξω διαδῶι πρὸς
τὸν ἐγκέφαλον. τὴν δὲ ὄψιν [δρᾶν] ἐμφαινομένων εἰς τὴν χόρην, ταύτην δὲ
μειγνυμένην τῶι ἐντὸς ἀέρι ποιεῖν αἴσϑησιν" σημεῖον δέ" ἐὰν γὰρ φλεγμασία
γένηται τῶν φλεβῶν, οὐ μείγνυσϑαι τῶι ἐντὸς οὐδ᾽ δρᾶν ὁμοίως τῆς ἐμφάσεως
οὔσης" τὴν δὲ γεῦσιν τῆι γλώττηι διὰ τὸ μανὸν χαὶ ἁπαλόν" περὶ δὲ ἁφῆς
οὐδὲν ἀφώρισεν οὔτε πῶς οὔτε τίνων ἐστίν. ἀλλὰ μετὰ ταῦτα πειρᾶται λέγειν,
διὰ τί συμβαίνει τὰς αἰσϑήσεις ἀχριβεστέρας εἶναι καὶ τῶν ποίων. ὀσφρη-
σιν μὲν οὖν ὀξυτάτην οἷς ἐλάχιστος ἀὴρ ἐν τῆι χεφαλῆι" τάχιστα γὰρ μείγνυσ-
ϑαι᾿ χαὶ πρὸς τούτοις ἐὰν ἕλχηι διὰ μακροτέρου [μικροτέρου)] καὶ στενωτέρου᾽
θᾶττον γὰρ οὕτω κρίνεσθαι" διόπερ ἔνια τῶν ζωιων ὀσφραντικώτερα τῶν
ἀνθρώπων εἶναι" οὐ μὴν ἀλλὰ συμμέτρου γε οἴσης τῆς ὀσμῆς τῶι ἀέρι πρὸς
τὴν χρᾶσιν μάλιστα ἂν αἰσϑάνεσϑαι τὸν ἀνϑρωπον. ἀκούειν ὃ ὶ ὀξύτατα, ὧν
αἵ τε φλέβες λεπταί, (καὶ &) χαϑάπερ τῆι ὀσφρήσει χάν τῆι ἀκοῆι τέτρηται
βραχὺ καὶ λεπτὸν χαὶ ἰϑὺ καὶ πρὸς τούτοις τὸ οὖς ὀρϑὸν ἔχει χαὶ μέγα"
κινούμενον γὰρ τὸν ἐν τοῖς ὠσὶν ἀέρα xıveiv τὸν ἐντός. ἐὰν δὲ εὐρυτέρα ἤι,
χινουμένου τοῦ ἀέρος ἦχον εἶναι καὶ τὸν ψόφον ἄναρϑρον διὰ τὸ un προσ-
πίπτειν πρὸς ἠρεμοῦν. ὅρᾶν δ᾽ ὀξύτατα ὅσα τε τὸν ἀέρα καὶ τὰς φλέβας
ἔχει λεπτάς, ὥσπερ ἐπὶ τῶν ἄλλων καὶ ὅσα τὸν ὀφϑαλμὸν λαμπρότατον.

99

40

41

A. 17—24. LEHRE. 345

μάλιστα δ᾽ ἐμφαίνεσϑαι τὸ ἐναντίον χρῶμα" διὸ τοὺς μελανοφϑάλμους μεϑ'
ἡμέραν. χαὶ τὰ λαμπρὰ μᾶλλον ὁρᾶν, τοὺς δ᾽ ἐναντίους νύχτωρ. ὅτι δὲ ὃ
ἐντὸς ἀὴρ αἰσϑάνεται μικρὸν ὧν μόριον τοῦ ϑεοῦ, σημεῖον εἶναι, δίοτι πολλάκις
πρὸς ἄλλα τὸν νοῦν ἔχοντες οὐϑ᾽ ὁρῶμεν οὐτ ἀκούομεν. ἡδονὴν δὲ zul
λύπην γίνεσϑαι Tovde τὸν τρόπον" ὅταν μὲν πολὺς ὃ aro μίσγηται τῶι αἵματι
χαὶ κουφίξηι χατὰ φύσιν ὧν χαὶ χατὰ πᾶν τὸ TWRR διεξιών, ἡδονήν" ὅταν δὲ
παρὰ φύσιν χαὶ μὴ μίσγηται συνιξάνοντος τοῦ αἵματος καὶ ἀσϑενεστέρου καὶ

πυχνοτέρου γινομένου, λύπην. ὁμοίως zul ϑάρσος καὶ ὑγίειαν καὶ τἀναντία.
χριτικώτατον δὲ ἡδονῆς τὴν γλῶτταν" ἁπαλώτατον γὰρ εἶναι καὶ μανὸν καὶ
τὰς φλέβας ἁπάσας ἀνήχειν εἰς αὐτήν" διὸ σημεῖά τε πλεῖστα τοῖς κάμνουσιν
ἐπ᾿ αὐτῆς εἶναι, καὶ τῶν ἄλλων ζώιων. τὰ χρώματα μηνύειν" ὁπόσα γὰρ ἂν
ἦι καὶ ὁποῖα, τοσαῦτα ἐμφαίνεσϑαι. τὴν μὲν οὖν αἴσϑησιν οὕτω καὶ διὰ τοῦτο
γίνεσϑαι.. φρονεῖν δ᾽, ὥσπερ ἐλέχϑη [$ 39], τῶι ἀέρι χαϑαρῶι χαὶ ξηρῶι"
χωλύειν γὰρ τὴν ἰχμάδα τὸν voiv' διὸ zul ἐν τοῖς ὕπνοις χαὶ ἐν ταῖς μέϑαις
χαὶ ἐν ταῖς πλησμοναῖς ἧττον φρονεῖν" ὅτι δὲ ἡ ὑγρότης ἀφαιρεῖται τον νοῦν.
σημεῖον, διότι τὰ ἄλλα ζῶια χείρω τὴν διάνοιαν" ἀναπνεῖν τε γὰρ τὸν ἀπὸ
τῆς γῆς ἀέρα zul τροφὴν ὑγροτέραν προσφέρεσϑαι. τοὺς δὲ ὄρνιϑας ἀναπνεῖν
μὲν χαϑαρόν, φύσιν δὲ ὁμοίαν ἔχειν τοῖς ἰχϑίσι" χαὶ γὰρ τὴν σάρχα στιφρᾶν,
χαὶ τὸ πνεῦμα οὐ διιέναι διὰ παντός, ἀλλὰ ἑστάναι περὶ τὴν κοιλίαν" διὸ τὴν
μὲν τροφὴν ταχὺ πέττειν, αὐτὸ δ᾽ ἄφρον εἶναι" συμβάλλεσϑαι δέ τι πρὸς τῆι
τροφῆι καὶ τὸ στόμα χαὶ τὴν γλῶτταν" οὐ γὰρ δύνασϑαι συνεῖναι ἀλλήλων.
τὰ δὲ φυτὰ διὰ τὸ μὴ εἶναι χοῖλα. μηδὲ ἀναδέχεσθαι τὸν ἀέρα παντελῶς
ἀφηιρῆισϑαι τὸ φρονεῖν. ταὐτὸν δ᾽ αἴτιον εἶναι χαὶ ὅτι ra παιδία ἄφρονα"
πολὺ γὰρ ἔχειν τὸ ὑγρόν, ὥστε μὴ δίνασϑαι διὰ παντὸς δμέναι τοῦ σώματος,
ἀλλὰ ἐχχρίνεσϑαι περὶ τὰ στήϑη" διὸ νωϑῆ τε εἶναι καὶ ἄφρονα ὀργίλα δὲ
χαὶ ὅλως ὀξύρροπα καὶ εὐμετάπτωτα διὰ τὸ ἐχ μιχρῶν χρίνεσϑαι τὸν ἀέρα
πολύν" ὅπερ zul τῆς λήϑης αἴτιον εἶναι" διὰ γὰρ τὸ μὴ ἰέναι διὰ παντὸς τοῦ
σώματος οὐ δύνασϑαι συνεῖναι" σημεῖον ÖL. καὶ γὰρ τοῖς ἀναμιμνηισχομένοις
τὴν ἀπορίαν εἶναι περὶ τὸ στῆϑος, ὅταν δὲ εὕρωσιν, διασκίδνασϑαι καὶ
ἀναχουφίζεσϑαι τῆς λύπης.

20. Arıst. deanima A 2. 405221. 4. δ᾽ ὥσπερ καὶ ἕτεροί τινες. ἀέρα
In. τὴν ψυχὴν εἶναι] τοῦτον οἰηϑεὶς πάντων λεπτομερέστατον εἶναι χαὶ ἀρχήν"
καὶ διὰ τοῦτο γινώσχειν τε χαὶ xıveiv τὴν ψυχήν, Nu μὲν πρῶτόν ἐστι καὶ 2x
τούτου τὰ λοιπά, γινώσχειν, ἧι δὲ λεπτότατον, χινητιχὸν εἶναι. Art. IV 5,7
[D. 891] 4. ἐν τῆι ἀρτηριακχῆι κοιλίαι τῆς καρόίας, ἥτις ἐστὶ πνευματική [n. εἶναι
τὸ ἡγεμονικὸν τῆς ψυχῆς]. IV 1, 1 [Ὁ. 392 not.) Πυϑαγόρας μὲν καὶ ᾿ἀναξαγόρας
χαὶ 4.... ἄφϑαρτον εἶναι τὴν ψυχὴν ἀπεφήναντο.

21. — IV 10, 8 [D. 406] A. τοῦ ἐν τῆι χεφαλῆι ἀέρος ὑπὸ τῆς φωνῆς τυπτο-
μένου χαὶ κινουμένου [näml. τὲν ἀκοὴν ylveoseı).

22.— IV 18, 2 [D. 401] 4. τῆι ἀραιότητι τῆς γλώττης καὶ τῆι μαλακότητι
χαὶ διὰ τὸ συνάπτειν τὰς ἀπὸ τοῦ σώματος εἰς αὐτὴν φλέβας διαχεῖσϑαι τοὺς
χυμοὺς ἑλχομένους ἐπὶ τὴν αἴσϑησιν καὶ τὸ ἡγεμονιχὸν χαϑάπερ ἀπὸ σπογγιᾶς.

23. — IV 9, 8 [D. 897] οἱ μὲν ἄλλοι φύσει τὰ αἰσϑητά, Asvxınnogs δὲ
Anuozoıros χαὶ Διογένης [nicht der Smyrnäer, der in den Placita nicht vor-
kommt] νόμωι, τοῦτο δ᾽ ἐστὶ δόξηι καὶ πάϑεσι τοῖς ἡμετέροις. (Das Folgende
μηδὲν δ᾽ εἶναι ἀληϑὲς μηδὲ χαταληπτὸν ἐχτὸς τῶν πρώτων στοιχείων, ἀτόμων
χαὶ χενοῦ xt). bezieht sich nur auf die Erstgenannten).

24. Cem. paedag. 16,48 p. 126P. τινὲς δὲ χαὶ τὸ σπέρμα τοῦ ζώιου ἀφρὸν

48

4

45

10

20)

30

40

346 51. DIOGENES VON APOLLONIA. A. 24—33. LEHRE.

εἶναι τοῦ αἵματος zur’ οὐσίαν ὑποτίϑενται, ὃ δὴ τῆι ἐμφύτωι τοῦ ἄρρενος ϑέρμηι
παρὰ τὰς συμπλοχὰς ἐχταραχϑὲν ἐχριπιξόμενον ἐξαφροῦται zav ταῖς σπερμα-
τίσι παρατίϑεται φλεψίν᾽ ἐντεῦϑεν γὰρ ὃ ᾿4πολλ. 4. τὰ ἀφροδίσια κεχλῆσϑαι
βούλεται. Vgl. fr. 6.

25. ΑΒΙΒΤΟΡΗ. epit. hist. anim. 1 78 [Suppl. Arist. I 1 p. 23, 13] διαπίπτειν
δὲ Διογένην τὸν ᾿ἀπολλωνιάτην εἰρηκότα ταῖς χοτυληδόσι ταῖς ἐν τῆι μήτραι
τρέφεσϑαι τὰ ἔμβρυα. ΟἜΝΒΟΚ. 6, 3 [oben $. 284, 32]. Vgl. Arısr. de gen. anim
Β 1. 746219.

26. Censor. 9,1 D. Apoll. qui masculis corpus ait quattuor mensibus for-
mari et feminis quinque. Vgl. fr. 9.

27. — 5, 4 [D. 190] utrumne ex patris tantummodo semine partus nascatur,
ut D...., an etiam ex matris. 6, 1 D. Apoll. ex umore primum carnem fieri
excistimavit, tum ex carne 0ssa nervosque et ceteras partes enasci.

28. Arn.V 15,4 [D. 426] 4. γεννᾶσϑαι μὲν τὰ βρέφη ἄψυχα, ἐν ϑερμα-
σίαι [? ἐνϑερμαὶ δέ" ὅϑεν τὸ ἔμφυτον ϑερμὸν εὐθέως προχυϑέντος τοῦ βρέφους
τὸ ψυχρὸν εἰς τὸν πνευμονα ἐφέλχεσϑαι.

29. — — 24, 8 [Ὁ. 486] A. ἐὰν ἐπὶ πᾶν τὸ αἷμα διαχεόμενον πληρώσηι
μὲν τὰς φλέβας, τὸν δὲ ἐν αὐταῖς περιεχόμενον ἀέρα Won. εἰς τὰ στέρνα zul
τὴν ὑποχειμένην γαστέρα, ὕπνον γίγνεσϑαι καὶ ϑερμότερον ὑπάρχειν τὸν ϑώ-
ραχα᾿ ἐὰν δὲ ἅπαν τὸ ἀερῶδες &x τῶν φλεβῶν ἐχλίπηι, ϑάνατον συντυγχάνειν.

30. — — 20,5 [Ὁ. 482] A. μετέχειν μὲν αὐτὰ [näml. τὰ ζῶια] τοῦ νοη-
τοῦ καὶ [d. h.] ἀέρος, διὰ δὲ τὸ τὰ μὲν πυχνότητι, τὰ δὲ πλεονασμῶι τῆς ὕγρα-
σίας μήτε διανοεῖσθαι μήτε αἰσϑάνεσϑαι προσφερῶς δὴ αὐτὰ διακχεῖσϑαι τοῖς
μεμηνόσι παραπεπαικχότος τοῦ ἡγεμονιχοῦ.

31. Arısr. de respir. 2. 47123 [nach 8.325,48] 4. δ᾽ ὅταν ἀφῶσι [näml.
οἱ ἐχϑύες] τὸ ὕδωρ διὰ τῶν βραγχίων ἔχ τοῦ περὶ τὸ στόμα περιεστῶτος
ὕδατος ἕλχειν τῶι χενῶι τῶι ἐν τῶι στόματι τὸν ἀέρα ὡς ἐνόντος ἐν τῶι
ὕδατι ἀέρος . . , "12 διὰ τίν᾽ αἰτίαν ἐν τῶι ἀέρι ἀποϑνήισχουσι καὶ φαίνονται
ἀσπαρίζοντα ὥσπερ τὰ πνιγόμενα, εἴπερ ἀναπνέουσιν; ... ἣν γὰρ λέγει Δ.
αἰτίαν, εὐήϑης. φησὲ γὰρ ὅτι τὸν ἀέρα πολὺν ἕλκουσι λίαν ἐν τῶι ἀέρι, ἐν δὲ
τῶι ὕδατι μέτριον, καὶ διὰ τοῦτ᾽ ἀποϑνήισχειν.

32. TueorHrasr. hist. pl. III 1,4 [nach Anaxag. S. 326,4] A. δὲ σηπομένου
τοῦ ἴδατος καὶ μίξιν τινὰ λαμβάνοντος πρὸς τὴν γῆν.

33. Auzx. quaest. Π 28 περὶ τῆς Ἡραχλείας λίϑου, διὰ τί ἕλχει τὸν σίδη-
ρον [U 18, 1 Bruns.]: Δ. δὲ ὃ ᾿άπολλ. πάντα τὰ ἐλατά φησιν καὶ ἀφιέναι τινὰ
ἰχμάδα ἀφ᾽ αὑτῶν πεφυχέναι καὶ ἕλχειν ἔξωϑεν τὰ μὲν πλείω τὰ δὲ ἐλάττω,
πλείστην δὲ ἀφιέναι χαλκόν τε χαὶ σίδηρον, οὗ σημεῖον τό τε ἀποχαίεσϑαί τι
χαὶ ἀπαναλίσχεσϑαι ἀπ᾽ αὐτῶν ἐν τῶι πυρί, καὶ τὸ χριόμενα αὐτὰ ὄξει zul
ἐλαίωι ἰοῦσϑαι" τοῦτο γὰρ πάσχειν διὰ τὸ ἕλχειν ἐξ αὐτῶν τὴν ἰχμάδα τὸ
ὄξος. τὸ (μὲν) γάρ, τὸ πῦρ, καίειν ἂν καίειν αὐτῶι Ι. χαίειν ἃ ἀνακχηχίει
αὐτοῦ], τῶι δὲ I. τὸ δὲ; näml. τὸ 0&og] εἰσδυόμενον εἰς ἕχαστον ἕλχειν τε χαὶ
ἀναλίσκειν τὸ ἐν αὐτοῖς ὑγρόν. τοῦ σιδήρου (οὖν) ἕλχοντός τε καὶ πλεῖον
ἀφιέντος ὑγρὸν τὴν λίϑον οὖσαν ἀραιοτέραν [tod σιδήρου! καὶ γεωδεστέραν
πλεῖον ἕλκειν τὸ ὑγρὸν τὸ ἀπὸ τοῦ παρακειμένου ἀέρος ἢ ἀφιέναι. τὸ μὲν
οὖν συγγενὲς ἕλκουσαν ἐν αὑτῆι δέχεσϑαι, τὸ δὲ μὴ συγγενὲς ἀπωϑεῖν. εἶναι
δ᾽ αὐτῆι συγγενῆ τὸν σίδηρον, διὸ τὸ ἀπὸ τούτου ζὑγρὸνν ἕλχειν τε καὶ δέχε-
σϑαι ἐν αὑτῆι, χαὶ διὰ τῆς τούτου ἕλξεως καὶ τὸν σίδηρον ἐπισπᾶσϑαι διὰ τὴν

B. ER 1... 347

᾿ ἀϑρόαν ἕλξιν τοῦ ἐν αὐτῶι ὑγροῦ, μηχέτι δὲ τὸν σίδηρον ἕλχειν τὴν λίϑον

1

oo

΄ - \ ς r 4 > r ι
(τῶν μηδ᾽ οὕτως εἶναι τὸν σίδηρον ἀραιὸν ὡς δέχεσϑαι δυνασϑαι ἀϑρόαν τὴν
ἀπ᾽ αὐτῆς ὑγρότητα.

Β. FRAGMENTE.

ΠΕΡΓΦΥΣΕΩΣ AB.

Die Selbsteitate des Diogenes [A 4] beziehen sich alle auf dieselbe
Schrift, die in hellenistischer Zeit in mindestens zwei Bücher geteilt wurde. Περὶ
ἀνϑρώπου φύσεως Scheint Hinweisung auf B [vgl. fr. 9]; ob im Anfang des-
selben oder in einem besonderen (dritten) Buche die Mer&wo« behandelt waren,
ist unsicher.

1 [1 Panzerbieter] Dıog. IX 57 [s. A 1.2] ἀρχὴ δὲ αὐτῶι τοῦ συγ-
γράμματος ἥδε᾽ λόγου παντὸς ἀρχόμενον δοχεῖ μοι χρεὼν
elvaı τὴν ἀρχὴν ἀναμφιβήτητον παρέχεσϑαι, τὴν δὲ
ἑρμηνείαν ἁπλῆν χαὶ σεμγήν.

2-5 SIMPL. phys. 151,28 [vgl. 5. 842,16] ἐν δέγετῶι Περὶ φύ-
σεως, ὃ τῶν αὐτοῦ μόνον eig ἐμὲ ἦλθε, πιροτίϑεται μὲν διὰ τιολ-
λῶν δεῖξαι ὅτι ἐν τῆι ὑπο αὐτοῦ τεϑείσηι ἀρχῆι ἐστι νόησις πολλή.
γράφει δὲ εὐθὺς μετὰ τὸ προοίμιον [fr. 1] τάδε᾽

2 [2] ἐμοὶ δὲ δοχεῖ τὸ μὲν ξύμπαν εἰπεῖν πάντα τὰ
ὄντα ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ ἑτεροιοῦσϑαι χαὶ τὸ αὐτὸ εἶναι.
χαὶ τοῦτο εὔδηλον᾽ εἰγὰρτὰ ἐν τῶιδε τῶὥιχόσμωι ἐόντα
vöv, γῆ καὶ ὕδωρ καὶ ἀὴρ καὶ πῦρ καὶ τὰ ἄλλα ὅσα φαί-
γεται ἐν τῶιδε τῶι χόσμωι ἐόντα, εἰ τούτων τι ἦν ἕτε-
θον τοῦ ἑτέρου, ἕτερον ὃν τῆι ἰδίαι φύσει, καὶ μὴ τὸ
αὐτὸ ἐὸν ueränınte ττολλαχῶς καὶ ἑτεροιοῦτο, οὐδαμῆι
οὔτε μίσγεσϑαι ἀλλήλοις ἠδύνατο, οὔτε ὠφέλησις τῶι

FRAGMENTE ÜBER DIE NATUR.

1. Bei Beginn jeder Darlegung muss meines Bedünkens der Anfang,
den man giebt, unbestreitbar und die Sprache einfach und würdig sein.

2. Meines Bedünkens sind, um das ganze herauszusagen, alle vor-
handenen Dinge Abänderungen desselben Ursto/fes und ein und dasselbe.
Und das liegt auf der Hand. Denn wenn der Inhalt dieser jetzigen
Weltordnung, Erde, Wasser, Luft und Feuer und was sonst in dieser
Weltordnung in die Erscheinung tritt, wenn davon irgend etwas
anders wäre als das andere, das heisst anders in seinem eigenen Wesen,
und wenn es nicht bei seinen vielfachen Umschlägen und Abänderungen
dasselbe bliebe, dann könnte es sich auf keine Weise mit einander ver-
mischen noch eins dem andern zum Nutzen oder Schaden gereichen noch

10

20

348 51. DIOGENES VON APOLLONIA

ἑτέρωι (γενέσϑαι ἀπὸ τοῦ ἑτέρου) οὔτε βλάβη, οὐδ᾽ ἂν
οὔτε φυτὸν ἐκ τῆς γῆς φῦναι οὔτε ζῶιον οὔτε ἄλλο γε-
νέσϑαι οὐδέν, εἰ μὴ οὕτω συνίστατο ὥστε ταὐτὸ εἶναι.
ἀλλὰ πάντα ταῦτα Ex τοῦ αὐτοῦ ἑτεροιούμενα ἄλλοτε
ἀλλοῖα γίνεται καὶ εἰς τὸ αὐτὸ ἀναχωρεῖ.

τούτοις χαὶ ἐγὼ πρώτοις ἐντυχὼν ὠνήϑην ἄλλο τι λέγειν
αὐτὸν παρὰ τὰ τέτταρα στοιχεῖα τὸ χοινὸν ὑττοχείμενον, εἴττερ
φησὶν μὴ ἀναμίγνυσθαι ταῦτα μηδὲ uerasıiserew εἰς ἄλληλα, elrreg
ἕν τι αὐτῶν ἦν ἡ ἀρχὴ ἰδίαν φύσιν ἔχον, χαὶ μὴ τὸ αὐτὸ στᾶσιν
ὑπτέχειτο, ἀφ᾽ οὗ πάντα ἑτεροιοῦται. ἐφεξῆς δὲ δείξας, ὅτι ἐστὶν
ἐν τῆν ἀρχῆι ταύτηι͵ νόησις πολλή ---

ὃ [4] οὐ γὰρ ἄν, φησίν, οἷόν τε ἦν οὕτω δεδάσϑαι
ἄνευ νοήσιος, ὥστε πάντων μέτρα ἔχειν, χειμῶνός τε
καὶ ϑέρους Kal νυχτὸς χαὶ ἡμέρας καὶ ὑετῶν καὶ ἀνέ-
μων καὶ ebdı®v' καὶ τὰ ἄλλα, εἴ τις βούλεται ἐννοεῖς-
σθαι, εὑρίσχοι ἂν οὕτω διαχείμενα ὡς ἀνυστὸν χάλ-
λιστα ---

ἐπάγει, ὅτε χαὶ ἄνθρωποι χαὶ τὰ ἄλλα ζῶια ἐχ τῆς ἀρχῆς
ταύτης, ἧτις ἐστὶν ὃ ἀήρ, χαὶ ζῆι χαὶ ψυχὴν ἔχει καὶ νόησιν, λέ-
γων οὕτως"

4 [4] ἔτι δὲ πρὸς τούτοις χαὶ τάδε μεγάλα σημεῖα.
ἄνθρωποι γὰρ καὶ τὰ ἄλλα ζῶια ἀναπνέοντα ζώει τῶι
ἀέρι. καὶ τοῦτο αὐτοῖς χαὶ Ψυχή ἔστι xal vonoıg, Ὁ
δεδηλώσεται ἐν τῆιδε τῆι συγγραφῆι ἐμφανῶς, χαὶ ἐὰν
τοῦτο ἀπιαλλαχϑῆι, ἀποϑθϑνήισχει καὶ ἡνόησις ἐπιλείπει.
auch etwa eine Pflanze aus der Erde spriessen oder ein Tier oder sonst
etwas entstehen, wenn es nicht so beschaffen wäre, dass es ein und
dasselbe ist. Vielmehr ändern sich alle diese Dinge aus demselben Ur-
stoffe ab, nehmen bald diese bald jene Gestalt an und kehren dann
wieder in denselben Urstoff zurück.

3. Denn ohne Geisteskraft wäre eine solche Verteilung (des Ur-
stoffes) unmöglich, dass er mit allen Dingen ein bestimmtes Maass ein-
hielte, mit Sommer und Winter, Nacht und Tag, Regen, Wind und
Sonnenschein. Auch das Übrige kann man, wenn man nur nachdenken
will, so geordnet finden, wie es nur am besten ausführbar ist.

4. Ferner kommen dazu noch folgende wichtige Beweise. Die
Menschen und die übrigen Lebewesen leben durch Einatmen der Luft.
Und dieser Sto/f ist ihnen Seele und Geisteskraft, wie in dieser Schrift
noch klar dargelegt werden wird, und wenn er sich trennt, dann sterben
sie und die Geisteskraft erlischt.

or

10

B. FR. 2—5. 349

εἶτα μετ᾽ ὀλίγα σαφῶς ἐπήγαγε"
ὅ [0] χαέ μοι δοχεῖ τὸ τὴν νόησιν ἔχον elvaı ὁ ἀὴρ
χαλούμενος ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων, Kal ὑπὸ τούτου παν-

τας χαὶ χυβερνᾶσϑαιχαὶ πάντων χρατξεῖν᾽ αὐτὸ γὰρ μοι

τοῦτο ϑεὸς [ἔϑος Hss.: verb. Usener; vgl. 5. 354, 87. 47) δοχεῖ
εἶναι χαὶ ἐπὶ πᾶν ἀφῖχϑαι χαὶ πάντα διατεϑέναι χαὶ
ἐν παντὶ ἐνεῖναι. καὶ ἔστιν οὐδὲ ἕν ὅτι μὴ μετέχει τού-
του μετέχει δὲ οὐδὲ ἕν ὁμοίως τὸ ἕτερον τῶι ἑτέρωι,
ἀλλὰ πολλοὶ τρόποι χαὶ αὐτοῦ τοῦ ἀέρος xal τῆς νοή-
σιός εἰσιν ἔστι γὰρ πολύτροπος, καὶ ϑερμότερος χαὶ
ψυχρότερος καὶ ξηρότερος καὶ ὑγρότερος χαὶ στασιμώ-
τερος χαὶ ὀξυτέρην κίνησιν ἔχων, καὶ ἄλλαι πολλαὶ
ἑτεροιώσιες ἔνεισι καὶ ἡδονῆς καὶ χροιῆς ἄπειροι. καὶ
πάντων τῶν ζώιων δὲ ἡ ψυχὴ τὸ αὐτό ἐστιν, ἀὴρ ϑερ-
μότερος μὲν τοῦ ἔξω ἐν ὧν ἐσμεν, τοῦ μέντοι παρὰ τῶι
ἡλίωι πολλὸν ψυχρότερος. ὅμοιον δὲ τοῦτο τὸ ϑερμὸν
οὐδενὸς τῶν ζώιλων ἐστίν (ἐπεὶ οὐδὲ τῶν ἀνϑρώπων
ἀλλήλοις), ἀλλὰ διαφέρει μέγα μὲν οὔ, ἀλλ᾿ ὥστεπαρα-
τ λήσια εἶναι. οὐ μέντοι γ8ὲ ἀτρεχέως γε ὅμοιον οὐδὲν
οἷόν τὲ γενέσθαι τῶν ἑτεροιουμένων ἕτερον τῶι ἑτέρωι,
πρὶν τὸ αὐτὸ γένηται. ἅτε οὖν πολυτρόπου ἐούσης τῆς

5. Und dieser mit Geisteskraft ausgestattete Ursio/f ist meines Be-
dünkens das, was von den Leuten die Luft genannt wird, und er lenkt
alle und beherrscht alle. Denn gerade dieser, dünkt mich, ist Gott,
ist allgegenwärtig und alles verwaltend und in allem vorhanden. Und
es giebt auch nicht das geringste, das nicht an seinem Wesen teil
hätte. Diese Teilnahme ist aber auch nicht gleich bei dem einen Dinge wie

‘bei dem andern, sondern es giebt viele Stufen der Luft selbst wie der
'Geisteskraft. Denn sie ist vielfach abgestuft, bald wärmer, bald kälter,

bald trockener, bald feuchter, bald ruhiger, bald heftiger bewegt. Und
so giebt es darin noch viele andere Abänderungen und unendliche Ab-

'stufungen von Geschmack und Farbe. Und bei allen Lebewesen ist

die Seele ein und dasselbe, nämlich Luft, die zwar wärmer ist als die
äussere, in der wir uns befinden, jedoch .viel kälter als die in der Nähe
der Sonne. Bei keinem der Lebewesen ist nun diese Wärme gleich (natür-
lich auch bei den Menschen nicht, im Vergleiche zu einander), sondern
sie ist verschieden, nicht stark, sondern so, dass sie ähnlich bleiben.
Aber freilich, kein Ding, das der Veränderung unterworfen ist, kann
ganz genau dem andern ähnlich werden, ohne geradezu dasselbe zu

10

20

350 51. DIOGENES VON APOLLONLA

ἑτεροιώσιος πολύτροπα καὶ τὰ ζῶια καὶ πολλὰ καὶ
οὔτε ἰδέαν ἀλλήλοις ἐοιχότα οὔτε δίαιταν οὔτε γόησιν
ὑπὸ τοῦ πλήϑεος τῶν ἑτεροιώσεων. ὅμως δὲ πάντα
τῶι αὐτῶι καὶ ζῆι καὶ ögdı nal ἀκούει, χαὶ τὴν ἄλλην
γόησιν ἔχει ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ σπιάντα.

6 [7] -- — 153,13 χαὲ ἐφεξῆς [nach fr. 5] δείχνυσιν ὅτι zul τὸ σπέρμα
τῶν ζώιων πνευματῶδές ἐστι καὶ νοήσεις γίνονται τοῦ ἀέρος σὺν τῶι αἵματι
τὸ ὅλον σῶμα καταλαμβάνοντος διὰ τῶν φλεβῶν, ἐν οἷς καὶ ἀνατομὴν ἀχριβῆ
τῶν φλεβῶν παραδίδωσιν. ἔν δὴ τούτοις σαφῶς φαίνεται λέγων, ὅτι ὃν ἄν-
ϑρωποι λέγουσιν ἀέρα, τοῦτό ἐστιν ἢ ἀρχή. Arıst. hist. anim. Γ 2. 611} 30 4. δὲ
ὃ ᾿4πολλ. τάδε λέγει" “αἱ φλέβες — γίνεται᾽. Viosvicıan. 1 [M. Wellmann
ΤΥ. ἃ. gr. Ärzte 1 208, 2] Alexander Amator veri [ἃ. i. Φιλαλήϑης] appellatus,
discipulus Asclepiadis libro primo De semine spumam sanguinis eius essentiam
dixit Diogenis placitis consentiens... 3. Diogenes autem Apolloniates essentiam
(seminis) similiter spumam sanguwinis dieit libro physico: etenim spira-
tione adductus spiritus sanguinem suspendit, cuius alia pars
carnebibitur alia superans in seminales. cadit vias et semen facit
quod<(non)estaliud quam spuma sangwinis spiritu collisi. Vgl. A 24.

αἱ φλέβες ἐν τῶι ἀνθρώπωι ὧδ᾽ ἔχουσιν. εἰσὶ δύο
μέγισται" αὗται τείνουσι διὰ τῆς χοιλίας παρὰ τὴν
vorralav ἄκανϑαν, ἡ μὲν ἐπὶ δεξιά, ἡ δ᾽ ἐπ᾽ ἀριστερά,
δὶς τὰ σχέλη ἑχατέραὰ τὰ πᾶρ Eavrfı χαὶ dvw eig ryv
κεφαλὴν παρὰ τὰς χλεῖδας διὰ τῶν σφαγῶν. ἀπὸ δὲ
τούτων καϑ' [512] ἅπαν τὸ σῶμα φλέβες διατείνουσιν,
ἀπὸ μὲν τῆς δεξιᾶς εἰς τὰ δεξιά, ἀπὸ δὲ τῆς ἀριστερᾶς
εἰς τὰ ἀριστερά, μέγισται μὲν δύο εἰς τὴν καρδίαν περὶ
αὐτὴν τὴννωτιαίαν ἄκανϑαν, ἕτεραι δ᾽ ὀλίγον ἀνωτέρω
werden. Da nun also die Abänderung mannigfach abgestuft ist, so
sind auch die Lebewesen mannigfach abgestuft und vielerlei und weder
an Gestalt einander vergleichbar noch an Geisteskraft in Folge der
Menge der Abänderungsstufen. Und doch ist es ein und derselbe Ur-
stoff, durch den sie leben und sehen und hören, und auch die sonstige
Geisteskraft haben sie alle von demselben.

6. Mit den Adern verhält es sich beim Menschen folgendermassen:
Es giebt zwei Hauptstämme; diese gehen durch die Bauchhöhle am
Rückgrat entlang, die eine rechts, die andere links, je in den entspre-
chenden Schenkel, und nach oben an den Schlüsselbeinen vorbei durch
die Kehle in den Kopf. Von diesen aus gehen Adern durch den ganzen
Körper, von dem rechten Hauptstamm nach der rechten Seite, von dem
linken nach der linken, und zwar gehen zwei besonders grosse in der
Nähe des Rückgrats selbst in das Herz, zwei andere etwas weiter oben

15

20

B. Fr. 5. 6. 351

διὰ τῶν στηϑῶν ὑπὸ τὴν μασχάλην εἰς ἑχατέραν τὴν
χεῖρα τὴν παρ᾽ ἑαυτῆι᾽ xal καλεῖται ἡ μὲν σπληνῖτις,
ἡ δὲ ἡπατῖτις. σχίζεται δ᾽ αὐτῶν ἄχρα ἑχατέρα, ἡ μὲν
ἐπὶ τὸν μέγαν δάχτυλον, ἡ δ᾽ ἐπὶ τὸν ταρσόν, ἀπὸ δὲ
τούτων λεπταὶ καὶ πολύοζοι ἐπὶ τὴν ἄλλην χεῖρα καὶ
δαχτύλους. ἕτεραι δὲ λεπτότεραι ἀπὸ τῶν πρώτων
φλεβῶν τείνουσιν, ἀπὸ μὲν τῆς δεξιᾶς εἰς τὸ ἧπαρ, ἀτίὸ
δὲ τῆς ἀριστερᾶς εἰς τὸν σπλῆνα χαὶ τοὺς νεφρούς. αἱ
δὲ εἰς τὰ σχέλη Teivovoaı σχίζονται κατὰ τὴν πρόσ-
φυσιν, καὶ διὰ παντὸς τοῦ μηροῦ τείνουσιν. ἡ δὲ με-
γίστη αὐτῶν ὄπισϑεν τείνει τοῦ μηροῦ καὶ ἐχφαΐίένεται
παχεῖα ἑτέρα δὲ εἴσω τοῦ μηροῦ μιχρὸν ἧττον παχεῖα
ἐκείνης. ἔπειτα παρὰ τὸ γόνυ τείνουσιν εἰς τὴν χνήμην
τε χαὶ τὸν πόδα καϑάπερ καὶ εἰς τὰς χεῖρας. καὶ ἐπὶ
τὸν ταρσὸν τοῦ ποδὸς καϑήχουσι χαὶ ἐντεῦϑεν ἐπὶ τοὺς
δακτύλους διατείνουσιν. σχίζονται δὲ καὶ ἐπὶ τὴν κοι-
λίαν καὶ τὸ πλευρὸν πολλαὶ ἀπ᾿ αὐτῶν καὶ λεπταὶ
φλέβες. αἱ δ᾽ εἰς τὴν κεφαλὴν τείνουσαι διὰ τῶν σφα-
γῶν φαίνονται ἐν τῶι αὐχένι μεγάλαι" ἀφ᾽ ἑχατέρας ὁ:
αὐτῶν, ἦι τελευτᾶι, σχίζονται εἰς τὴν κεραλὴν πολλαέ,
αἱ μὲν ἐκ τῶν δεξιῶν εἰς τὰ ἀριστερά, αἱ δ᾽ ἐκ τῶν

durch die Brust unter der Achsel her je in die entsprechende Hand;
man nennt die eine Milzader, die andere Leberader. Beide spalten sich
an ihren Enden so, dass ein Ast in den Daumen, der andere in
die Handwurzel tritt; von diesen aus gehen dann feine Adern mit vielen
Verästelungen in die übrige Hand und in die Finger. Von den Haupt-
stämmen gehen ferner (zwei) andere dünnere aus, von der rechten in
die Leber, von der linken in die Milz und in die Nieren.

Die in die Schenkel gehenden spalten sich an der Verbindungstelle
und gehen durch den ganzen Oberschenkel; ihr grösster Ast geht nach
der Hinterseite des Oberschenkels und tritt dort dick zu Tage, ein
anderer etwas weniger dicker geht nach der Innenseite des Oberschenkels.
Dann gehen sie an dem Knie vorbei in das Schienbein und in den
Fuss, in derselben Weise wie die oben beschriebenen in die Hände
gehen, und zwar laufen sie zunächst zur Fusswurzel hinab und ver-
teilen sich von da aus in die Zehen. Von ihnen gehen auch in die
Bauchhöhle und in die Rippengegend viele feine Äste ab,

Die durch die Kehle zum Kopf gehenden treten am Halse stark
zu Tage. Von den Enden beider gehen viele Äste in den Kopf, und

10

20

352 51. DIOGENES VON APOLLONILA

ἀριστερῶν εἰς τὰ δεξιά" τελευτῶσι δὲ παρὰ τὸ οὖς
ἑκάτεραι. ἔστι δ᾽ ἑτέρα φλὲψ ἐν τῶι τραχήλων παρὰ
τὴν μεγάλην ἑκατέρωθϑεν, ἐλάττων ἐχείνης ὀλίγον, εἰς
ἣν αἱ πλεῖσται ἐκ τῆς χεφαλῆς συνέχουσιν αὐτῆς χαὶ
αὗται τείνουσι διὰ τῶν σφαγῶν εἴσω χαὶ ἀπ᾽ αὐτῶν
ἑχατέρας ὑπὸ τὴν ὠμοτλάτην τείνουσι xal εἰς τὰς yel-
θας. καὶ φαίνονται παρά τὸ τὴν σπληνῖτιν χαὶ τὴν
ἡτιατῖτεν ἕτεραι ὀλίγον ἐλάττους, ἃς ἀποσχῶσιν ὅταν
τι ὑπὸ τὸ δέρμα λυπῆιν᾽ ἂν δέ τι πϑρὶ τὴν κοιλίαν, τὴν
ἡπατῖτιν χαὶ τὴν στληνῖτιν. τείνουσι δὲ χαὶ ὑπὸ τοὺς
μαστοὺς ἀπὸ τούτων ἕτεραι. ἕτεραι δ᾽ εἰσὶν αἱ ἀπὸ
ἑχατέρας τείνουσαι διὰ τοῦ νωτιαίου μυελοῦ εἰς τοὺς
ὄρχεις λεπταί, ἕτεραι δ᾽ ὑπὸ τὸ δέρμα καὶ διὰ τῆς
σαρχὸς τείνουσιν εἰς τοὺς νεφροὺς χαὶ τελευτῶσιν εἰς
τοὺς ὄρχεις τοῖς ἀνδράσι, ταῖς δὲ γυναιξὶν εἰς τὰς
ὑστέρας. (αἱ δὲ φλέβες αἱ μὲν πρῶται &x τῆς χκοιλέας
δὐρύτεραί Eloıy, ἔπειτα λεπτότεραι γίγνονται, ἕως ἂν
μεταβάλλωσιν ἐκ τῶν δεξιῶν εἰς τὰ ἀριστερὰ καὶ &x
τούτων εἰς τὰ δεξια) αὗται δὲ σπεῤματίτιδδο xa-
λοῦνται. τὸ δ᾽ αἷμα τὸ μὲν παχύτατον ὑπὸ τῶν σαρχω-

*) "Nicht hierher gehöriger Zusatz’. KALBFLEISCH.

zwar die von rechts kommenden nach links, die von links kommenden
nach rechts; die Enden beider liegen neben dem Ohre,

Neben der grossen Ader liegt am Halse auf jeder Seite eine andere
etwas kleinere, zu der sich die meisten vom Kopfe selbst kommenden
vereinigen; und zwar gehen diese beiden durch die Kehle nach innen
und entsenden Äste unter das Schulterblatt und in die Hände. Auch
treten neben der Milzader und neben der Leberader andere etwas
kleinere hervor, welche man beim Aderlass öffnet, wenn ein Schmerz
unter der Haut vorhanden ist, während man bei Schmerzen im Unter-
leibe die Leber- und die Milzader öffnet. Andere Äste von diesen gehen
auch unter die Brüste. Noch andere gehen von beiden durch das
Rückenmark zu den Hoden; sie sind dünn. Noch andere gehen unter
die Haut und durch das Fleisch zu den Nieren und enden bei den
Männern in den Hoden, bei den Frauen in der Gebärmutter. (Die ersten
Adern, die in der Bauchhöhle entspringen, sind breiter, dann werden
sie dünner, bis sie von rechts nach links und von links nach rechts
hinüber gehen.) Diese nennt man Samenadern. Das dickste Blut wird

Η

10

1ὅ

20

25

B. FR. 6—10. C. IMITATION 1. 353

δῶν ἐχπιένδεται" ὑπερβάλλον δὲ εἰς τοὺς τόπους τούτους
λεπτὸν χαὶ ϑερμὸν χαὶ ἀφρῶδες γίνεται.

7 [5] Smer. phys. 153, 17 [nach τοῦτό ἐστιν ἡ ἀρχὴ oben
S. 860,10] ϑαυμαστὸν δὲ ὅτι, χατὰ ἑτεροίωσιν τὴν ἀττ᾿ αὐτοῦ λέγων
τὰ ἄλλα γίνεσϑαι, ἀίδιον ὅμως αὐτό φησι λέγων" “καὶ αὐτὸ μὲν
τοῦτο χαὶ ἀίδιον χαὶ ἀϑάνατον σῶμα, τῶι [τῶν Aldine]
δὲ τὰ μὲν γίνεται, τὰ δὲ ἀπολείπει.

s [8] -- --- 153, 20 [nach fr. 7] χαὶ ἐν ἄλλοις" “ἀλλὰ τοῦτό
μοι δῆλον δοχεῖ εἶναι, ὅτι χαὶ μέγα καὶ ἐσχυρὸν καὶ
ἀξδιόν ve χαὶ ἀϑάνατον χαὶ πολλὰ εἰδός ἐστιΐ.

9 [S. 127] Garen. in Epid. VI comm. II (XVII A 1006, 8 Kühn.)
χαὶ μέντοι χαὶ ὡμολόγηται σχεδὸν ἅπασι τοῖς ἰατροῖς οὐ μόνον
διατιλάττεσϑαι ϑᾶττον, ἀλλὰ χαὶ χινεῖσθϑαι τὸ ἄρρεν τοῦ ϑήλεος...
“Ῥοῦφος [seil. Ephesius] δέ φησι “Πογένη τὸν Anollwvıcınv μόγον
ἐναντίως ἀποφήνασθαι κατὰ τὸ Περὶ φύσεως δεύτερον.
ἐγὼ δὲ οὐχ ἐνέτυχον τῶι βιβλίωι. Vgl. A 26.

10 [0] ἨΈΒΟΡΙιΑΝ, IT. μονήρ. λέξ. Ip. 7, 8 τὸ δὲ "win εἰρημέ-
γον παρὰ “]Πηογένει τῶι ᾿ΑἸπολλωνιάτην ἀντὶ τοῦ schen ϑηλυχοῦ
ἐσπιϑετικῶς ἄγνωστον τοῖς ἄλλοις.

C. IMITATION.

1. Arıstopn. Wolk. 225ff. [vgl. auch 5. 354, 35]
Σωχρ. ἀεροβατῶ καὶ περιφρονῶ τὸν ἥλιον"
Στρεψ. ἔπειτ᾽ ἀπὸ ταρροῦ τοὺς ϑεοὺὶς ὑπερφρονγεῖς
ἀλλ᾽ οὐχ ἀπὸ τῆς γῆς, εἴπερ; --- οὐ γὰρ dv ποτε
ἐξηῦρον ὀρϑῶς τὰ μετέωρα πράγματα,
εἰ μὴ χρεμάσας τὸ νόημα καὶ τὴν φροντίδα
230 λεπτὴν χαταμείξας εἰς τὸν ὅμοιον ἀέρα"
εἰ δ᾽ ὧν χαμαὶ τἄνω χάτωϑεν ἐσχόπουν,

nämlich von den fleischigen Teilen aufgesogen; gelangt es aber über
sie hinaus an diese Stellen, so wird es dünn, warm und schaumig.

?. Und dieser Urstoff nun an und für sich ist ein ewiger und un-
sterblicher Körper, von den anderen Dingen aber entsteht das eine und
das andere vergeht.

8. Doch ist dies meines Bedünkens klar, dass der Urstoff gross
und gewaltig, ewig und unsterblich und vielwissend ist.

9. Der Meinung, die männliche Frucht bewege sich eher als die
weibliche, da sie sich auch schneller bilde als Jene, tritt D. allein
entgegen.

10. Volle.

Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr. 23

10

25

30

(SE
ot

354 51. DIOGENES VON APOLLONIA. C. IMITATION 1—4.

οὐχ ἂν ποϑ᾽ ηὗρον" οὐ γὰρ ἀλλ᾽ ἡ γῆ βίαι

ἕλχει πρὸς αὑτὴν τὴν ἰχμάδα τῆς φροντίδος.

πάσχει δὲ ταὐτὸ τοῦτο zul τὰ zaodaun.
235 --- τί φής;

ἢ φροντὶς ἕλχει τὴν ἰχμάδ᾽ εἰς τὰ χάρόαμα;

828 ff.

Στρεψ. ἄϊνος βασιλεύει τὸν Aı' ἐξεληλαχως.
Φειδ. αἰβοῖ, τί ληρεῖς; --- ἴσϑι τοῦϑ᾽ οὕτως ἔχον.
880 --- τίς φησι ταῦτα; --- Σωχράτης ὃ ἠήλιος
καὶ Χαιρεφῶν ὃς οἶδε τὰ ψυλλῶν ἴχνη.

2. [Hırrocr.] de flatib.3 [VI94 L.] πνεῦμα δὲ τὸ μὲν ἐν τοῖσι σώμασι
φῖσα χαλέεται, τὸ δὲ ἔξω τῶν σωμάτων ἀήρ. οὗτος δὲ μέγιστος ἐν τοῖσι πᾶσι
τῶν πάντων δυνάστης ἐστίν. ἄξιον. δ᾽ αὐτοῦ ϑεήσασϑαι τὴν δύναμιν. ἄνεμος
γάρ ἔστιν ἠέρος ῥεῦμα καὶ χεῦμα" ὅταν οὖν πολὺς ἀὴρ ἰσχυρὸν ῥεῦμα ποιήσηι,
τά τε ὁένδρα ἀνασπαστὰ πρόρριξα γίνεται διὰ τὴν βίην τοῦ πνεύματος τό τε
πέλαγος κυμαίνεται δλχάδες τε ἀπείραντοι μεγέϑει διαρριπτεῦνται. τοιαύτην
μὲν οὖν ἐν τούτοις ἔχει δύναμιν" ἀλλὰ μήν ἐστὶ γε τῆι μὲν ὄψει ἀφανής, τῶι
δὲ λογισμῶι φανερός. τί γὰρ ἄνευ τούτου γένοιτ᾽ ἄν; ἢ τίνος οὗτος ἄπεστιν
ἢ τίνι οὐ ξυμπάρεστιν; ἅπαν γὰρ τὸ μεταξὺ γῆς τε χαὶ οὐρανοῦ πνεύματος
ἔμπλεόν ἐστιν. τοῦτο καὶ χειμῶνος καὶ ϑέρεος αἴτιον, ἐν μὲν τῶι χειμῶνι
πυχνὸν καὶ ψυχοὸν γινόμενον, ἐν δὲ τῶι ϑέρει πρηὺ καὶ γαληνόν. ἀλλὰ μὴν
ἡλίου τε χαὶ σελήνης καὶ ἄστρων ὁδὸς διὰ τοῦ πνεύματός ἐστιν" τῶι γὰρ πυρὶ
τὸ πνεῦμα τροφή, πῦρ δὲ ἠέρος στερηϑὲν οὐχ ἂν δύναιτο ζῇν" ὥστε χαὶ τὸν
τοῦ ἡλίου βίον ἀέναον ὃ ἀὴρ λεπτὸς ἐὼν παρέχεται. ἀλλὰ μὴν ὅτι χαὶ τὸ
πέλαγος μετέχει πνεύματος, φανερόν" οὐ γὰρ ἄν ποτε τὰ πλωτὰ ξώια ζὴν
ἠδύνατο μὴ μετέχοντα πνεύματος" μετέχοι δ᾽ αὖ πῶς ἂν ἄλλως ἀλλ᾽ n τοῦ
ὕδατος ἕλκοντα τὸν ἠέρα; [5. A 81] χαὶ μὴν zul ἡ γῆ τούτου βάϑρον οὗτός
τε γῆς ὄχημα, ZEVEOV δὲ οὐδέν ἐστιν τούτου. Vgl. Eurıp. Troad. 884

Hek. ω γῆς ὄχημα κἀπὶ γῆς ἔχων ἕδραν
ὅστις ποτ᾽ εἶ σύ, δυστόπαστος εἰδέναι,
Ζεύς, εἴτ᾽ ἀνάγκη φύσεος εἴτε νοῦς βροτῶν
προσηυξάμην σε: πάντα γὰρ δι᾿ ἀψόφου
βαίνων χελεύϑου χατὰ δίχην τὰ ϑνήτ᾽ ἄγεις.
Menel. τί δ᾽ ἔστιν; εὐχὰς ὡς ἐχαίνισας ϑεῶν.

ArıstopH. Wolk. 264 ὦὐ δέσποτ᾽ ἄναξ, ἀμέτρητ᾽ Ayo, ὃς ἔχεις τὴν γῆν
μετέωρον χτλ.

3. [Hrprocr.] de camib. 2 [VII 584 L.] δοχέει δέ μοι ὃ χαλέομεν ϑερμόν,
ἀϑανατόν τε εἶναι χαὶ νοξειν πάντα χαὶ δρῆν καὶ ἀχούειν καὶ εἰδέναι πάντα,
ἐόντα τε χαὶ ἐσόμενα. τοῦτο οὖν τὸ πλεῖστον, ὅτε ἐταράχϑη ἅπαντα ἐξεχώ-
ρησεν εἰς τὴν ἀνωτάτω περιφορήν zul αὐτό μοι δοχέει αἰϑέρα τοῖς παλαιοῖς
εἰρῆσϑαι.

4. ῬΉΙΙΜ fr. 91 ΠῚ 505 K.]

ὃν οὐδὲ εἷς λέληϑεν οὐδὲ ἕν ποιῶν
οὐδ᾽ αὖ ποιήσων οὐδὲ πεποιηκὼς πάλαι,
οὔτε ϑεὸς οὔτ᾽ ἄνθρωπος, οὗτός εἰμ᾽ ἐγώ,
’Ano, ὃν ἂν τις ὀνομάσειε καὶ Ale.

ὅ ἐγὼ δ᾽, ὃ ϑεοῦ ᾽στιν ἔργον, εἰμὲ πανταχοῦ,
ἐνταῦϑ' ἔν ᾿Αϑήναις, ἐν Πάτραις, Ev Σικχελίαι,

10

52. KRATYLOS. 53. ANTISTHENES. 355

ἐν ταῖς πόλεσι πάσαισιν, ἐν ταῖς οἰχίαις

πάσαις, ἐν ὑμῖν πᾶσιν" οὐχ ἔστιν τόπος,

οὗ μή ᾽στιν ᾿Δήρ᾽ ὃ δὲ παρὼν ἁπανταχοῦ
10 πάντ᾽ ἐξ ἀνάγχης οἷδε πανταχοῦ παρών.

92. KRATYLOS.

1. Praro Cratyl. 4290) Σω. Ὦρα ὅτι ψευδῆ λέγειν τὸ παράπαν οὐχ
ἔστιν, ἀρα τοῦτό σοι δύναται ὃ λόγος;... Κρατ. Πῶς γὰρ ἄν, ὦ Σώχρατες,
λέγων γέ τις τοῦτο ὃ λέγει μὴ τὸ ὃν λέγοι; ἢ οὐ τοῦτο' ἐστιν τὸ ψευδῆ λέγειν
τὸ μὴ τὰ ὄντα λέγειν; --- Κομψότερος μὲν ὃ λόγος ἢ zur” ἐμὲ χαὶ κατὰ τὴν
ἐμὴν ἡλικίαν, ὦ ἑταῖρε. ὅμως μέντοι εἰπέ μοι τοσόνδε᾽ πότερον λέγειν μὲν
οὐ δοχεῖ σοι εἶναι ψευδῆ, φάναι δέ; --- Οὐ μοι δοχεῖ οὐδὲ φάναι. --- Οὐδὲ εἰπεῖν
οὐδὲ προσειπεῖν; οἷον εἴ τις ἀπαντήσας τοι ἐπὶ ξενίας, λαβόμενος τῆς χειρὸς
εἴποι χαῖρε, © ξένε ᾿Αϑηναῖε ὑὲ Σ κιχρίωνος ἙἭμόγενες᾽, οὗτος λέξριεν
ἂν ταῦτα ἢ φαίη ἂν ταῦτα ἢ εἴποι ἂν ταῦτα ἢ προσείποι ἂν οὕτω σὲ μὲν
οὔ, Ἑρμογένη δὲ τόνδε; 7 οὐδένα; -- Ἐμοὶ μὲν δοχεῖ, ὦ Σώχρατες, ἄλλως dv
οὗτος ταῦτα φϑέγξασϑαι. 4407) Sokr. zu Krat. ἔτι γὰρ νέος εἶ χαὶ ἡλικίαν ἔχεις.

2. Arısr. rhetor. T 16. 14171 χαὶ ὡς περὶ Κρατύλου Αἰσχίνης [der
Sokratiker], ὅτε διασίζων καὶ τοῖν χεροῖν διασείων" πιϑανὰ γάρ, διότι σύμβολα
γίνεται ταῦτα ἃ ἴσασιν ἐχείνων ὧν οὐκ ἴσασιν.

3. Arısror. metaph. A 6. 987229... ἡ Πλάτωνος ἐπεγένετο πραγματεία
τὰ μὲν πολλὰ τούτοις [Pythagoreer] ἀχολουϑοῦσα, τὰ δὲ zul ἴδια παρὰ τὴν
τῶν Ἰταλικῶν ἔχουσα φιλοσοφίαν. ἐκ νέου τε γὰρ συνήϑης γενόμενος πρῶ-
τον Κρατύλωι χαὶ ταῖς Ἡραχλειτείοις δόξαις, ὡς ἁπάντων τῶν αἰσϑητῶν αεὶ
δεόντων χαὶ ἐπιστήμης περὶ αὐτῶν οὐχ οὔσης" ταῦτα μὲν χαὶ ὕστερον οὕτως

2 ὑπέλαβεν" Σωκράτους δὲ xt). Falsch Diog. ΠῚ δ u. A.

4. Arısr. metaphys. T 5. 101037 ἔτι δὲ πᾶσαν δρῶντες ταύτην κινουμένην
τὴν φύσιν, κατὰ δὲ τοῦ μεταβάλλοντος οὐϑὲν ἀληϑευόμενον, περί γε τὸ πάντηι
πάντως μεταβάλλον οὐχ ἐνδέχεσϑαι ἀληϑεύειν. ἐκ γὰρ ταύτης τῆς ὑπολήψεως
ἐξήνθησεν 7 ἀχροτάτη δόξα τῶν εἰρημένων, ἡ τῶν φασχόντων ἡραχλειτίζειν
καὶ οἵαν Κί. εἶχεν, ὃς τὸ τελευταῖον οὐθὲν Buero δεῖν λέγειν, ἀλλὰ τὸν δάχτυ-
λον Exiveı μόνον, καὶ Ἣρακλείτωι ἐπετίμα εἰπόντι |fr. 91] ὅτε die τῶι αὐτῶι
ποταμῶι οὐκ ἔστιν ἐμβῆναι" αὐτὸς γὰρ ὠιετο οὐδ᾽ ἅπαξ.

5. PrAto Cratyl. 8858. Κρατύλος φησὶν ὅδε, ὦ Σώχρατες, ὀνόματος
ὀρϑότητα εἶναι ἑχάστωι τῶν ὄντων φύσει πεφυκυῖαν καὶ οὐ τοῦτο εἶναι ὄνομα
ὃ ἄν τινες ξυνϑέμενοι χαλεῖν χαλῶσι, τῆς αὑτῶν φωνῆς μόριον ἐπιφϑεγγό-
μενοι, ἀλλὰ ὀρϑότητά τινα τῶν ὀνομάτων πεφυχέναι χαὶ Ἕλλησι zul βαρβά-
θοις τὴν αὐτὴν ἅπασιν. Vgl. Ammon. d. interp. p. 84, 22 Busse.

93. ANTISTHENES
DER HERAKLITEER.

Dıoc. VI 19 γεγόνασι δὲ καὶ ἄλλοι [ausser dem Sokratiker] ᾿ἀντισϑένεις
τρεῖς" Ἡρακλείτειος εἷς, ἕτερος Ἐφέσιος zul Ῥόδιός τις ἱστοριχκός [FHG IT 174 ff.].
Vgl. IX 15 [oben 8. 61, 21].

23%

356 54. LEUKIPPOS

54. LEUKIPPOS.

A. LEBEN UND LEHRE.
1. Dioc. IX 30—33.

“18εὐχιτίττος Ἐλεάτης, ὡς δέ τινες, ᾿ΑΙβδηρίτης, κατ᾽ ἐνίους δὲ 80

5 Πήλιος [1]. Π]Πιλήσιος]" οὗτος ἤχουσε Ζήνωνος.

15

30

δ)

ἤρεσχε δ᾽ αὐτῶι ἄπειρα εἶναι τὰ τιάντα χαὶ εἰς ἄλληλα μετα-
βάλλειν, τό ve στᾶν εἶναι χενὸν χαὶ πλῆρες σωμάτων]. τούς τε
χόσμους γίνεσϑαι σωμάτων εἰς τὸ χεγὸν ἐμπιπτόντων χαὶ ἀλλή-
λοις τύδριτυλεχομένων᾽ ἔκ TE τῆς χινήσεως κατὰ τὴν αὔξησιν αὐτῶν
γίνεσϑαι τὴν τῶν ἀστέρων φύσιν. φέρεσϑαι δὲ τὸν ἥλιον ἐν μεί-
ζονε χύχλωιν πιδρὶ τὴν σελήνην" τὴν γῆν ὀχεῖσθαι περὶ τὸ μέσον
δινουμένην᾽ σχῆμα τὸ αὐτῆς τυμπιανῶδες εἶναι. πρῶτός Te ἀτό-
μους ἀρχὰς ὑπεστήσατο. (nal) χεφαλαιωδῶς μὲν ταῦτα᾽ ἐπὶ μέρους
δὲ ὧδε ὄχει. τὸ μὲν στιᾶν ἄτιειρόν φησιν, ὡς πιροδξίρηται᾽ τού-51
του δὲ τὸ μὲν πλῆρες εἶναι, τὸ δὲ χενόν, (ἃ) χαὶ στοιχεῖά φησι.
χόσμους TE ἐχ τούτων Arceigovg εἶναι χαὶ διαλύεσθαι εἰς ταῦτα.
γίνεσϑαι δὲ τοὺς χόσμους οὕτω" φέρεσϑαι χατὰ ἀποτομὴν &x
τοῦ aweioov πολλὰ σώματα παντοῖα τοῖς σχήμασιν εἰς μέγα
χενόν, ἅπερ ἀϑροισϑέντα δίνην ἀπεργάζεσθαι μίαν, χαϑ᾽ ἣν
χτιροσχρούοντα (ἀλλήλοις) χαὶ παντοδατίῶς χυχλούμενα διαχρίνεσϑαι
χωρὶς τὰ ὅμοια πρὸς τὰ ὅμοια. ἰσορρόπων δὲ διὰ τὸ πλῆϑος
μηχέτι δυναμένων τιεριφέρεσϑαι, τὰ μὲν λεπτὰ χωρεῖν εἰς τὸ ἔξω
χνόν, ὥσπίερ διαττώμενα᾽ τὰ δὲ Aoırca συμμένειν χαὶ σιερυτύλεχό-
μδνα συγχατατρέχειν ἀλλήλοις καὶ ττοιδῖν τὐορῶτόν τι σύστημα σφαι-

5 oosıd&s. τοῦτο δ᾽ οἷον ὑμένα ἀφίστασϑαι |so die Hdss.: von sich 32

abtrennen]| segıexovra ἐν ἑαυτῶι παντοῖα σώματα ὧν χατὰ τὴν
τοῦ μέσου ἀντέρεισιν τυεριδινουμένων λετυτὸν γενέσθαι τὸν στέριξ
ὑμένα συρρεόντων del τῶν συνεχῶν κατ᾽ ἐπίψαυσιν τῆς δίνης.
χαὶ οὕτω γενέσθαι τὴν γῆν, συμμενόντων τῶν ἐνεχϑέντων ἐπὶ τὸ
μέσον. αὐτόν TE πάλιν τὸν τδριέχοντα οἷον ὑμένα αὔξεσϑαι χατὰ
τὴν ἐπέχρυσιν |Ereiogvow Brieger| τῶν ἔξωϑεν σωμάτων δίνηι
τὲ φερόμεγον αὐτόν, ὧν ἂν ἐτιιμαύσηι, ταῦτα ἐπιχτᾶσθϑαι. τούτων
δέ τινα συμτυλεχόμενα ποιξῖν σύστημα, τὸ μὲν πιρῶτον χάϑυγρον
χαὶ πτηλῶδες, ξηρανϑέντα καὶ πιδριφερόμενα σὺν τῆι τοῦ ὅλου δίνηι,

ὅ εἶτ᾽ ἐχχυυρωϑέντα τὴν τῶν ἀστέρων ἀποτελέσαι φύσιν. εἶναι 33

δὲ τὸν τοῦ ἡλίου χύχλον ἐξώτατον, τὸν δὲ τῆς σελήνης σπιροσγειό-
τατον, (τοὺς δὲν τῶν ἄλλων μεταξὺ τούτων |s. dag. Demokrit c. 55
A 86]. xal πάντα μὲν τὰ ἄστρα πυροῦσϑαι διὰ τὸ τάχος τῆς
φορᾶς, τὸν δὲ ἥλιον χαὶ ὑπὸ τῶν ἀστέρων ἐχτυροῦσϑαι" τὴν δὲ

A. 1-6. LEBEN UND LEHRE. 857

σελήνην τοῦ πυρὸς ὀλίγον μεταλαμβάνειν. Exheisew δὲ ἥλιον xal
σελήνην (x x * . τὴν δὲ λόξωσιν τοῦ ζωιδιαχοῦ γενέσϑαιδ τῶι
χεχλίσϑαι τὴν γῆν πιρὸς μεσημβρίαν᾽ τὰ δὲ πρὸς ἄρχτωι dei τε
γίφεσϑαι χαὶ χατάψυχρα εἶναι xal zınyvvosaı. χαὶ τὸν μὲν ἥλιον
ἐχλείτιειν στιανίως, τὴν δὲ σελήνην συνεχῶς διὰ τὸ ἀνίσους εἶναι
τοὺς χύχλους αὐτῶν. εἶναί ve ὥστιερ γενέσεις χόσμου ἰχόσμων
Rohde] οὕτω χαὶ αὐξήσεις χαὶ φϑίσεις χαὶ φϑορὰς χατά rıva
ἀνάγχην, ἣν Ömola ἐστὶν (οὐδ διασαφεῖ.

2. Ῥιοα. X 13 [Epicurea 365, 19 Usen.] τοῦτον [Epikur] AnoAAodwoog ἐν
Χρονικοῖς |fr. 75 Jacoby] Ναυσιφάνους ἐχοῦσαί φησι zal Πραξιφάνους" αὐτὸς
δὲ οὐ φησιν, ἀλλ᾽ ἑαυτοῦ ἐν τῆι πρὸς Εὐρύλοχον ἐπιστολῆι [fr. 123]. ἀλλ᾽
οὐδὲ Μεὐκιππὸν τινα γεγενῆσϑαί φησι φιλόσοφον οὔτ᾽ αὐτὸς οὐϑ᾽
“ἍἝρμαρχος, ὃν ἔνιοί φασι (καὶ ᾿Απολλόδωρος ὃ ᾿Επιχούρειος) διδάσκαλον Anuo-
zoitov γεγενῆσϑαι. Vgl. unten B 1 Vorbem.

3. SIMPL. phys. 25, 2 [vgl. oben S. 342, 22] Diogenes v. Αρ. τὰ μὲν πλεῖστα
συμπεφορημένως γέγραφε τὰ μὲν χατὰ ᾿Αναξαγόραν τὰ δὲ χατὰ Aevxın-
πον λέγων.

4. Crem. Strom. I 64 p. 353 P. Παρμενίδης τοίνυν Ξενοφάγους ἀχουστὴς
γίνεται, τούτου δὲ Ζήνων, εἶτα A., εἶτα Δημόχριτος. Vgl. Dioc. I 15. IX 84.

5. [GAren.]) Hist. philos. 8 [D. 601, 9] τούτου [Zeno v. Elea] δὲ A. 6
᾿Αβδηρίτης ἀχουστὴς τὴν τῶν ἀτόμων εὕρεσιν ἐπινενόηχε πρῶτος. Iumer. V.
P. 104 οἱ ἐκ τοῦ διδασχαλείου τούτου μάλιστα δὲ οἱ παλαιότατοι zul αὐτῶι
συγχρονίσαντες χαὶ μαϑητεύσαντες τῶι Πυϑαγόραι πρεσβύτηι νέοι Φιλόλαός
τε καὶ Εὔρυτος... Aevzınnog τε χαὶ Alzualov. Tzerz. Chil. II 980 Asvelnnov
τοῦ μαϑητοῦ Meilcoov.

6. Arısr. metaphys. A 4. 985” 4 2. δὲ καὶ 6 ἑταῖρος αὐτοῦ An-
μόχριτος στοιχεῖα μὲν τὸ στλῆρες χαὶ τὸ χεγὸν εἶναί φασι, λέγον-
τες τὸ μὲν ὃν τὸ δὲ μὴ ὄν, τούτων δὲ τὸ μὲν “λῆρες χαὶ στερεὸν
τὸ ὄν, τὸ δὲ χενὸν χαὶ μανὸν τὸ μὴ ὄν (διὸ χαὶ οὐϑὲν μᾶλλον τὸ
ὃν τοῦ μὴ ὄντος εἶναί φασιν, ὅτι οὐδὲ τὸ χεγὸν τοῦ σώματος),
αἴτια δὲ τῶν ὄντων ταῦτα ὡς ὕλην. xal χαϑάτιίερ οἱ ὃν στοιοῦνγ-
τὲς τὴν ὑπτοχειμένην οὐσίαν τἄλλα τοῖς πάϑεσιν αὐτῆς γεγνῶσι,
τὸ μανὸν χαὶ τὸ πυχγὸν ἀρχὰς τιϑέμενοι τῶν σιαϑημάτων, τὸν
αὐτὸν τρόπον χαὶ οὗτοι τὰς διαφορὰς αἰτίας τῶν ἄλλων εἶναί
φασιν. ταύτας μέντοι τρεῖς εἶναι λέγουσι, σχῆμά τὸ χαὶ τάξιν
χαὶ ϑέσιν᾽ διαφέρειν γάρ φασι τὸ ὃν δυσμῶι χαὶ διαϑιγῆι
χαὶ τροπῆι μόνον. τούτων δὲ Ö μὲν ῥυσμὸς σχῆμά ἐστιν, ἡ δὲ
διαϑιγὴ τάξις, ἡ δὲ τροττὴ θέσις διαφέρει γὰρ τὸ μὲν Α τοῦ Ν
σχήματι, τὸ δὲ AN τοῦ ΝΑ τάξει, τὸ δὲ I τοῦ N []. Η] ϑέσει.
regl δὲ χινήσεως, ὅϑεν ἢ ττῶς ὑπάρχει τοῖς οὖσι, χαὶ οὗτοι σαρα-
συλησίως τοῖς ἄλλοις ῥαυϑύμως ἀφεῖσαν. (Folgt was 5. 280, 45 ff. über
die Pythagoreer abgedruckt ist.) Aurx. in Metaph. z. d. St. 36, 21 Hayduck.
λέγει μὲν περὶ Asvzinnov τε zul Δημοχρίτου" οὗτοι γὰρ λέγουσιν ἀλληλοτυ-

10

15

20

25

30

40

358 54. LEUKIPPOS

πούσας zal κρουομένας πρὸς ἀλλήλας κινεῖσϑαι τὰς ἀτόμους, πόϑεν μέντοι
᾿ ἀρχὴ τῆς κιψήσεως τῆς [τοῖς die Hdss.; verb. Zeller] χατὰ φύσιν, οὐ λέγουσιν.

ἢ γὰρ χατὰ τὴν ἀλληλοτυπίαν βίαιός ἐστι κίνησις καὶ οὐ κατὰ φύσιν, ὑστέρα
δὲ ἡ βίαιος τῆς χατὰ φύσιν. ῬΉΠΡ. de anima p. 68, 3 Hayd. ῥυσμὸς λέξις
ἐστὲν ᾿Αβδηρική, σημαίνει δὲ τὸ σχῆμα.

7. Arısr. de gen. et corr. A 8. 824) 85 ὅδῶν δὲ μάλιστα χαὶ
χύδρὶ 1| πάντων Evi λόγωι διωρίχασι A. καὶ 4ημόχριτος,
ἀρχὴν ποιησάμενοι χατὰ φύσιν ἥπερ ἐστίν. ἐνίοις γὰρ τῶν ἀρ-
χαίων [|Parmenides] ἔδοξε τὸ ὃν ἐξ ἀνάγχης ἕν εἶναι χαὶ ἀχίνητον᾽
τὸ μὲν γὰρ κενὸν οὐχ ὄν, χινηϑῆναι δ᾽ οὐχ ἂν δύνασϑαι μὴ ὄντος
χενοῦ χεχωρισμένου, οὐδ᾽ αὖ πολλὰ εἶναι μὴ ὄντος τοῦ διείργον-
τος... [folgt die 5. 112. n. 25 mitget. St.] ... 825" 23 4. δ᾽ ἔχειν
ὠιήϑη λόγους |eine Theorie], οἵτινες πρὸς τὴν αἴσϑησιν ὁμολο-
γούμενα λέγοντες οὐχ ἀναιρήσουσιν οὔτε γένεσιν οὔτε φϑορὰν οὔτε
χένησιν χαὶ τὸ τὐλῆϑος τῶν ὄντων. ὁμολογήσας δὲ ταῦτα μὲν τοῖς
φαινομένοις, τοῖς δὲ τὸ ἕν χατασχευάζουσιν ὡς οὐχ ἂν χίνησιν
οὖσαν ἄνξυ χεγοῦ, τό τὸ χεγὸν μὴ ὃν χαὶ τοῦ ὄντος οὐϑὲν μὴ ὄν
φησιν δἶναι᾽ τὸ γὰρ χυρίως ὃν παμτυλῆρες ὄν. ἀλλ᾽ εἶναι τὸ
τοιοῦτον οὐχ ἕν, ἀλλ᾽ ἄπειρα τὸ πλῆϑος καὶ ἀόρατα διὰ σμιχρό-
τητα τῶν ὄγχων. ταῦτα δ᾽ ἐν τῶι χενγῶι φέρεσθαι (χενὸν γὰρ
εἶναι), χαὶ συνιστάμεγα μὲν γένεσιν ποιεῖν, διαλυόμενα δὲ φϑορᾶν.
ποιδῖν δὲ χαὶ πάσχειν ἧι τυγχάνουσιν ἁπτόμενα" ταύτην γὰρ οὐχ
ὃν εἶναι. χαὶ συντιϑέμενα δὲ καὶ σπιεριτυλεχόμενα γεννᾶν᾽ ἐχ δὲ
τοῦ xar ἀλήϑειαν Evöc [5. Parmenides 1, 29] οὐχ ἂν γενέσϑαι τιλῆ-
Jos οὐδ᾽ ἐχ τῶν ἀληϑῶς πολλῶν ἕν, ἀλλ᾽ εἶναι τοῦτ᾽ ἀδύνατον᾽
ἀλλ᾽, ὥσπερ Ἐμπεδοχλῆς nal τῶν ἄλλων τινές φασι πάσχειν διὰ
πόρων, οὕτω σπιᾶσαν ἀλλοίωσιν χαὶ τᾶν τὸ πάσχειν τοῦτον γίνε-

σϑαι τὸν τρόπον, διὰ τοῦ χενοῦ γινομένης τῆς διαλύσεως χαὶ τῆς
φϑορᾶς, ὁμοίως δὲ χαὶ τῆς αὐξήσεως, ὑτιδισδυομένων στερεῶν.
σχεδὸν δὲ χαὶ Ἐμτιεδοχλεῖ ἀναγχαῖον λέγειν ὥσπερ χαὶ A. φησιν.
εἶναι γὰρ ἄττα στερεά, ἀδιαίρετα δέ, δὲ μὴ πάντηι πόροι συνεχεῖς
εἰσιν. τοῦτο δ᾽ ἀδύνατον᾽ οὐθὲν γὰρ ἔσται ἕτερον στερεὸν παρὰ
τοὺς στιόρους, ἀλλὰ πᾶν χενόν. ἀνάγχη ἄρα τὰ μὲν ἁπτόμενα εἶναι
ἀδιαίρετα, τὰ δὲ μεταξὺ αὐτῶν xevd, οὗς ἔχεῖνος |Empedokles] λέ-
yeı σπὐόρους. οὕτως δὲ χαὶ A. λέγει zregi τοῦ ποιεῖν χαὶ πάσχειν.
...325°24 ὥσπερ ἐν τῶι Τιμαίωι γέγραφε Πλάτων" τοσοῦτον γὰρ
διαφέρει τοῦ μὴ τὸν αὐτὸν τρόπον “1ευχίσύπωι λέγειν, ὅτι ὃ μὲν
[Leuk.] στερεά, ὁ δὲ [Platon] ἐπέπεδα λέγει τὰ ἀδιαίρετα, χαὶ Ö
μὲν |Leuk.| ἀπείροις ὡρίσϑαι σχήμασι τῶν ἀδιαιρέτων στερεῶν
ἕχαστον, ὃ δὲ [Platon] ὡρισμένοις, ἐπδὶ ἀδιαίρετά γὲ ἀμφότεροι
λέγουσι χαὶ ὡρισμένα σχήμασιν. ἐχ δὴ τούτων αἱ γενέσεις χαὶ αἱ

A. 6—10. LEHRE. 359

διαχρίσεις Asvrinmwı μὲν δύο τρότιου ἂν εἶεν διά τὲ τοῦ χενοῦ
χαὶ διὰ τῆς ἁφῆς (ταύτηι γὰρ διαιρετὸν ἕχαστον), Πλάτωνι δὲ
χατὰ τὴν ἁφὴν μόνον" χενὸν γὰρ οὐχ εἶναί φησι. (Diese Stelle
meint |Ar.] de MXG 6. 980" 7 ἐν τοῖς Asuxirerrov χαλουμένοις λόγοις.)
8. Smmpr. phys. 28, 4 [aus Theophr. phys. ΟΡ. fr. 8] 4. δὲ ὁ Ἐλεάτης
ἢ Δηιλήσιος (ἀμφοτέρως γὰρ λέγεται zcegl αὐτοῦ) χοινωνήσας Ilag-
μενίδηι τῆς φιλοσοφίας, οὐ τὴν αὐτὴν ἐβάδισε Παρμενίδην χαὶ
Ξενοφάνει zeegl τῶν ὄντων ὅδόν, ἀλλ ὡς δοκχεῖ τὴν ἐναντίαν.
ἐχείνων γὰρ ἕν χαὶ ἀχένητον καὶ ἀγένητον χαὶ ᾿πιετιδρασμένον 7VOL-
10 ούντων τὸ πᾶν χαὶ τὸ μὴ ὃν μηδὲ ζητεῖν συγχωρούντων, οὗτος
ἄπειρα χαὶ del κινούμενα ὑττέϑετο στοιχεῖα τὰς ἀτόμους καὶ τῶν
ἐν αὐτοῖς σχημάτων ἄπειρον τὸ τὐλῆϑος διὰ τὸ μηδὲν μᾶλλον
τοιοῦτον ἢ τοιοῦτον εἶναι χαὶ γένεσιν καὶ μεταβολὴν ἀδιάλδιτύτον
ἐν τοῖς οὖσι ϑεωρῶν. ἔτι δὲ οὐδὲν μᾶλλον τὸ ὃν ἢ τὸ μὴ ὃν
15 ὑπάρχειν, χαὶ αἴτια ὁμοίως εἶναι τοῖς γινομένοις ἄμφω. τὴν γὰρ
τῶν ἀτόμων οὐσίαν ναστὴν χαὶ πλήρη ὑποτυϑέμενος ὃν ἔλεγεν
εἶναι χαὶ ἐν τῶι κενῶν φέρεσθαι, ὅπερ μὴ ὃν ἐχάλει χαὶ οὐχ
ἔλαττον τοῦ ὄντος εἶναί φησι. γιαρατυλησίως δὲ καὶ 6 ἑταῖρος
αὐτοῦ 4ημόχριτος ὃ ᾿Αβδηρίτης ἀρχὰς ἔϑετο τὸ γλῆρες χαὶ τὸ
20) xevdv χτλ. Cıc. Acad. pr. I 37, 118 [D. 119] Z. plenum et inane;
Democritus huic in hoc similis, uberior in ceteris.
9. Arısr. de gen. et corr. A 1. 314°21 4ημόχριτος δὲ καὶ A. Ex
σωμάτων ἀδιαιρέτων τἄλλα συγχεῖσϑαί φασι, ταῦτα δ᾽ ἄπειρα

or

χαὶ τὸ πλῆϑος εἶναι χαὶ Tag μορφάς, αὐτὰ δὲ πρὸς αὐτὰ διαφέ-
25 ρξὶν τούτοις ἐξ ὧν εἰσι χαὶ ϑέσει χαὶ τάξει τούτων. 8156 Anu.
δὲ χαὶ A. ποιήσαντες τὰ σχήματα τὴν ἀλλοίωσιν χαὶ τὴν γένεσιν
ἐχ τούτων ποιοῦσι, διαχρίσει μὲν χαὶ συγχρίσει γένεσιν χαὶ φϑο-
ράν, τάξει δὲ χαὶ ϑέσει ἀλλοίωσιν. ἐττεὶ δ᾽ ὥὦιοντο τἀληϑὲς ἐν
τῶι φαίνεσϑαι, ἐναντία δὲ χαὶ ἄπειρα τὰ φαινόμενα, τὰ σχήματα
80 ἄπιδιρα ἐποίησαν, ὥστε ταῖς μεταβολαῖς τοῦ συγχδιμένου τὸ αὐτὸ
ἐγαντίον δοχεῖν ἄλλωι γχαὶ ἄλλωι, χαὶ μεταχιγεῖσθαι μιχροῦ ἐμ-
μειγνυμένου χαὶ ὅλως ἕτερον φαίνεσϑαι Evög μεταχιγηϑέντος᾽ ἂχ
τῶν αὐτῶν γὰρ τραγωιδία χαὶ χωμωιδία γίνεται γραμμάτων.
10. Hıppor. ref. 1 12 [D. 564] 4. δὲ Ζήνωνος ἑταῖρος οὐ τὴνΊ
35 αὐτὴν δόξαν διετήρησεν, ἀλλά φησιν ἄπειρα εἶναι χαὶ ἀεὶ χινού-
μενα χαὶ γένεσιν χαὶ μεταβολὴν συνεχῶς οὖσαν. στοιχεῖα δὲ λέγει
τὸ πλῆρες χαὶ τὸ χενόν. κόσμους δὲ (ὧδε) γίνεσϑαι λέγει" ὅταν 2
εἰς μέγα χενὸν ἐχ τοῦ περιέχοντος ἀϑροισϑῆι πολλὰ σώματα
χαὶ συρρυῆι, ττροσχρούοντα ἀλλήλοις συμτλέχεσϑαι τὰ ὁμοιοσχήμονα
40 χαὶ τταρατιλήσια τὰς μορφάς, καὶ τιεριτυλεχϑέντων εἰς ἕτερα ἄστρα ἢ]

10

15

20

40

360 54. LEUKIPPOS

γίνεσϑαι, αὔξειν δὲ χαὶ φϑίνειν διὰ τὴν ἀνάγχην. τίς δ᾽ ἂν εἴη
ἡ ἀνάγχη, οὐ διώρισεν.

11. Cıe. Acad. pr. II 37, 118 [D 119; zwischen Parmenides und Demokrit]
L. plenum et inane. de deor. nat. I 24,66 ista enim flagitia Democriti, sive
etiam ante Leucippi, esse corpuscula quaedam levia, alia aspera, rutunda alia,
partim autem angulata, hamata quaedam et quasi adunca, ex his effechum esse
caelum atque terram nullo cogente natura, sed concursu quodam fortuito: hanc

tu opinionem, CO. Vellei, usque ad hanc aetatem perduxisti [vgl. Lact. de ira
10,:3 inst. div. ΜΠ 17,22].

12. Art. 1 8,14 [D. 285] A. Μιλήσιος ἀρχὰς zul στοιχεῖα τὸ πλῆρες zul
to xevov vgl. 114,3. Cuem. Protr. 66 p.57P.

13. Sımpr. phys. p. 925, 10 844. οὗ δὲ τῆς ἐπ᾿ ἄπειρον τομῆς ἀπε-
γνωχότες, ὡς οὐ δυναμένων ἡμῶν ἐπ᾽ ἄπειρον τεμεῖν χαὶ ἐχ. τούτου πιστώ-
σασϑαι τὸ ἀκατάληχτον τῆς τομῆς, ἐξ ἀδιαιρέτων ἔλεγον ὑφεστάναι τὰ σώματα
χαὶ εἰς ἀδιαίρετα διαιρεῖσϑαι. πλὴν ὅτι Δεύχιππος μὲν χαὶ Δημόκριτος ου
μόνον τὴν ἀπάϑειαν αἰτίαν τοῖς πρώτοις σώμασι τοῦ μὴ διαιρεῖσϑαι νομί-
ζουσιν, ἀλλὰ χαὶ τὸ σμικρὸν zul ἀμερές, Ἐπίχουρος [fr. 268] δὲ ἕστερον ἀμερῆ
μὲν οὐχ ἡγεῖται, ἄτομα δὲ αὐτὰ διὰ τὴν ἀπάϑειαν εἶναί φησι. καὶ πολλαχοῦ
μὲν τὴν Asvelnnov χαὶ Δημοχρίτου δόξαν ὃ ᾿Αριστοτέλης διήλεγξεν, zul dr
ἐχείνους ἴσως τοὺς ἐλέγχους πρὸς τὸ ἀμερὲς ἐνισταμένους ὃ ᾿Επίχουρος ὕστερον
μὲν γενόμενος, συμπαϑῶν δὲ τῆι “ευχίππου χαὶ Δημοχρίτου δόξηι περὲ τῶν
πρώτων σωμάτων, ἀπαϑῆ μὲν ἐφύλαξεν αὐτά, τὸ δὲ ἀμερὲς αὐτῶν παρείλετο,
ὡς διὰ τοῦτο ὑπὸ τοῦ ᾿Αριστοτέλους ἐλεγχομένων.

14. — — p. 86,1 οἱ δὲ περὶ “εύχιππον χαὶ Δημόχριτον τὰ ἐλάχιστα
πρῶτα σώματα ἄτομα χαλοῦντες κατὰ τὴν τῶν σχημάτων αὐτῶν χαὶ τῆς
ϑέσεως χαὶ τῆς τάξεως διαφορὰν τὰ μὲν ϑερμὰ γίνεσϑαι καὶ πύρια τῶν σω-
μάτων, ὅσα ἐξ ὀξυτέρων καὶ λεπτομερεστέρων χαὶ κατὰ ὁμοίαν ϑέσιν κειμένων
σύγχειται τῶν πρώτων σωμάτων, τὰ δὲ ψυχρὰ καὶ ὑδατώδη, ὅσα ἐκ τῶν ἐναν-
τίων, καὶ τὰ μὲν λαμπρὰ καὶ φωτεινά, τὰ δὲ ἀμυδρὰ καὶ σχοτεινά. de caelo
p. 242, 15 Heib. οὐδὲ ὡς διωρισμένο, ἄπειρα τῶι πλήϑει δυνατὸν εἶναι τὰ
στοιχειώδη σώματα, ὡς οἱ περὶ “εύκιππον καὶ Δημόκριτον ὑπετίϑεντο πρὸ
αὐτοῦ γεγονότες καὶ μετ᾽ αὐτὸν Enizovgos. οὗτοι γὰρ ἔλεγον ἀπείρους εἶναι
τῶι πλήϑει τὰς ἀρχὰς ἃς χαὶ ἀτόμους χαὶ ἀδιαιρέτους ἐνόμιζον χαὶ ἀπαϑεῖς
διὰ τὸ ναστὰς εἶναι χαὶ ἀμοίρους τοῦ χενοῦ" τὴν γὰρ διαίρεσιν χατὰ τὸ
χεγὸν τὸ ἐν τοῖς σώμασιν ἔλεγον γίνεσϑαι, ταύτας δὲ τὰς ἀτόμους ἐν ἀπείρωι
τῶι χενῶι κεχωρισμένας ἀλλήλων χαὶ διαφερούσας σχήμασί τε zul μεγέϑεσι
zul ϑέσει χαὶ τάξει φέρεσϑαι ἐν τῶι χενῶι καὶ ἐπικαταλαμβανούσας ἀλλήλας
συγχρούεσϑαι χαὶ τὰς μὲν ἀποπάλλεσϑαι, ὅπηι ἂν τύχωσιν, τὰς δὲ περιπλέ-
χεσϑαι ἀλλήλαις χατὰ τὴν τῶν σχημάτων χαὶ μεγεϑῶν zul ϑέσεων καὶ τάξεων
συμμετρίαν χαὶ συμβαίνειν [καὶ οἵτως τὴν τῶν συνϑέτων γένεσιν ἀποτελεῖσϑαι.

15. Art. 1 18, 8 [Ὁ 816] A. Δημόκριτος ... Ἐπίχουρος τὰ μὲν ἄτομα
ἄπειρα τῶι πλήϑει, τὸ δὲ κενὸν ἄπειρον τῶι μεγέϑει. Anısr. de caelo T4
30324 οὐδ᾽ ὡς ἕτεροί τινες λέγουσιν, οἷον A. τε καὶ Anu. ὃ Ἀβδηρίτης, εὔλογα
τὰ συμβαίνοντα" Bao γὰρ εἶναι τὰ πρῶτα μεγέϑη πλήϑει μὲν ἄπειρα, μεγέ-
ϑει δὲ ἀδιαίρετα, χαὶ οὔτ᾽ ἐξ ἑνὸς πολλὰ γίγνεσϑαι οὔτε ἐκ πολλῶν ἕν, ἀλλὰ
τῆι τούτων συμπλοκῆι χαὶ περιπαλάξει [so Simpl. d. caelo 609, 25 DE (vgl.
Demokrit ec. 55 B fr. 168): ἐπαλλάξει oder περιπλέξει die Hdss. ἃ. Arist. 1. τρῦπον

15

45

A. 10—22. LEHRE. 361

γάρ τινὰ καὶ οὗτοι πάντα τὰ ὄντα ποιοῖσιν ἀριϑμοὺς χαὶ ἐξ ἀριϑμῶν" zul
γὰρ εἰ μὴ σαφῶς δηλοῦσιν, ὅμως τοῦτο βούλονται λέγειν. καὶ πρὸς τούτοις,
ἐπεὶ διαφέρει τὰ σώματα σχήμασιν, ἄπειρα δὲ τὰ σχήματα, ἄπειρα καὶ τὰ
ἁπλᾶ σώματά φασιν εἶναι. ποῖον δὲ zul τί δχάστου τὸ σχῆμα τῶν στοιχείων,
οὐϑὲν ἐπιδιώρισαν, ἀλλὰ μόνον τῶι πυρὶ τὴν σφαῖραν ἀπέδωκαν" ἀέρα ὁὲ χαὶ
ὕδωρ καὶ τάλλα μεγέϑει καὶ μικρότητι διεῖλον, ὡς οὐσαν αὐτῶν τὴν φύσιν οἷον
πανσπερμίαν πάντων τῶν στοιχείων.

10. — — T 2. 800} 8 διὸ χαὶ “ευχίππωι καὶ Δημοχρίτωι τοῖς λέγουσιν
ἀεὶ χινεῖσϑαι τὰ πρῶτα σώματα ἔν τῶι χενῶι zal τῶι ἀπείρωι, λεχτέον τίνα
κίνησιν χαὶ τίς ἡ κατὰ φύσιν αὐτῶν κίνησις. SIMPL. 2. d. St. 583, 20 ἔλεγον
ἀεὶ χινεῖσϑαι τὰ πρῶτα χατ᾽ αὐτοὺς σώματα, τουτέστι τὰς ἀτόμους, ἐν τῶι
ἀπείρωι χενῶι βίαι.

17. Herm. irris. 12 [D. 654] ταῦτα γάρ τοι πάντα ὃ A. Angov ἡγούμενος
ἀρχὰς εἶναί φῆσι τὰ ἄπειρα καὶ ἀ(ζει)κίνητα καὶ Ehayıora' χαὶ τὰ “μὲν λεπτο-
μερῆ ἄνω χωρήσαντα πῦρ καὶ ἀέρα γενέσϑαι, τὰ δὲ παχυμερῆ χάτω ὑποστάντα
ὕδωρ καὶ γῆν.

18. Arısr. Metaph. A 6. 1011} 31 διὸ ἔνιοι ποιοῦσιν ἀεὶ ἐνέργειαν οἷον
A. καὶ Πλάτων᾽ ἀεὶ γὰρ εἶναί φασι κίνησιν. ἀλλὰ διὰ τί χαὶ τίνα [näml.
κίνησιν], οὐ λέγουσιν οὐδ᾽, εἰ ὡδὶ (7) od, τὴν αἰτίαν.

19. — de caelo Α 1. 215} 29 εἰ δὲ μὴ συμεχὲς τὸ πᾶν, ἀλλ᾽ ὥσπερ λέγει
Δημόχριτος χαὶ A. διωρισμένα τῶι χεγνῶι, μίαν ἀναγκαῖον εἶναι πάντων τὴν
κίνησιν». διώρισται μὲν γὰρ τοῖς σχήμασιν" τὴν δὲ φύσιν εἶναί φασιν αὐτῶν
μίαν ὥσπερ ἂν εἰ χρυσὸς ἕχαστον ein κεχωρισμένος. phys. A 6. 2132 27 08 0°
ἄνϑρωποι βούλονται κενὸν εἶναι διάστημα, ἐν ὧι μηδέν ἔστι σώμα αἰσϑητόν"
οἰόμενοι δὲ τὸ ὃν ἅπαν εἶναι σῶμά φασιν, ἐν ὧι ὅλον μηδέν ἔστι, τοῦτ᾽ εἶναι
κενόν. διὸ τὸ πλῆρες ἀέρος χενὸν εἶναι. οὔχουν τοῦτο δεῖ δεικνύναι, ὅτι ἔστι
τι ὃ ἀήρ [wie Anaxagoras s. oben 318, 42], ἀλλ᾽ ὅτι οὐχ ἔστι διάστημα ἕτερον
τῶν “σωμάτων οὔτε χωριστὸν οὔτε ἐνεργείαι ὃν, ὃ διαλαμβάνει τὸ πᾶν σώμα,
ὥστ᾽ εἶναι μὴ συνεχές, καϑάπερ λέγει Anuoxoırog καὶ A. καὶ [218] ἕτεροι
πολλοὶ τῶν “Φυσιολόγων, ἢ χαὶ εἴ τι ἔξω τοῦ παντὸς σώματός ἔστιν ὄντος
συνεχοῦς. οὗτοι μὲν οὖν οὐ χατὰ ϑύρας πρὸς τὸ πρόβλημα ἀπαντῶσιν, ἀλλ᾽
οἵ φάσκοντες εἶναι Inäml, τὸ κενόν) μᾶλλον. λέγουσι δ᾽ ἕν μὲν (1) ὅτι κίνησις
N κατὰ τόπον οὐχ ἂν εἴη (αὕτη δ᾽ ἐστὶ φορὰ χαὶ αὔξησις). it ἕνα μὲν οὖν
τρόπον ἐχ τούτων δειχνύουσιν ὅτι ἔστι τι κενόν. ἄλλον δ᾽ (2) ὅτι φαίνεται
ἔνια συνιόντα χαὶ πιλούμενα ... ἔτι δὲ (8) χαὶ ἡ αὔξησις δοχεῖ πᾶσι γίγνεσϑαι
διὰ κενοῦ .. - μαρτύριον δὲ χαὶ (4) τὸ περὶ τῆς τέφρας ποιοῦνται, ἢ δέχεται
ἴσον ὕδωρ ὅσον τὸ ἀγγεῖον τὸ χενόν. 1-- ὃ giebt Gomperz Gr. [2.1 1282 ἔ, dem
L., 4 dem Demokrit.

20. SIMPL. phys. 648,12 ... οἱ περὶ Δημόχριτον καὶ “εύχιππον ἔλεγον,
οὐ μόνον ἐν τῶι κόσμωι χενὸν εἶναί τι λέγοντες, ἀλλὰ καὲ ἔξω τοῦ κόσμου.

21. Axt. ἘΠ 1,8'[D..327) 44. Anuoxgırog ᾿Επίχουρος ἀπείρους κόσμους
ἐν τῶι ἀπείρωι κατὰ πᾶσαν περιαγωγύν. SIMPL. de caelo p- 202, 16 A. δὲ καὶ
Δημόκριτος ἀπείρους τῶι πλήϑει τοὺς χόσμους ἐν ἀπείρωι τῶι χενῶι zul ἐξ
ἀπείρων τῶι πλήϑει τῶν ἀτόμων συνίστασϑαί φησι.

22. Arr. II 2,2 [D. 829] 4. καὶ Δημόκριτος “σφαιροειδῆ τὸν χόσμον.
3,2 [D. 330] A. δὲ zul Δημόκριτος χαὶ Ἐπίκουρος οὐτ᾽ ἔμψυχον οὔτε προνοίαι
διοιχεῖσϑαι, φύσει δέ τινι ἀλ όγωι, ἐκ τῶν ἀτόμων συνεστῶτα [näml. τὸν χοσμογ].
4,6 [D. 331] ᾿ἀναξίμανδρος ... A. φϑαρτὸν τὸν χόσμον.

10

15

20

25

90

35

40

362 54. LEUKIPPOS

23. Art. 17,2 [D. 336] A. zei Δημόχριτος χιτῶνα χύχλωι χαὶ ὑμένα
περιτείνουσι τῶι κόσμωι διὰ τῶν ἀγκιστροειδῶν ἀτόμων συμπεπλεγμένον.
Vgl. τειχέων χκιϑῶνες Herodot. VII 139.

24. — 14 [D. 289; Usen. Epicur. fr. 308] 6 τοίνυν χόσμος συνέστη περι-
χεχλασμένωι σχήματι ἐσχηματισμένος τὸν τρόπον τοῦτον τῶν ἀτόμων σωμάτων
ἀπρονόητον καὶ τυχαίαν ἐχόντων τὴν κίνησιν συνεχῶς τε zul τάχιστα zıvov-
μένων, εἰς τὸ αὐτὸ πολλὰ σώματα συνηϑροίσϑη χαὶ διὰ τοῦτο ποικιλίαν
ἔχοντα χαὶ σχημάτων zul μεγεϑῶν. ἀϑροιζομένων δ᾽ ἐν ταὐτῶι τούτων
τὰ μὲν ὅσα μείζονα ἦν καὶ βαρύτερα πάντως ὑπεχάϑιζεν: ὅσα δὲ μικρὰ καὶ
περιφερῆ καὶ λεῖα zul εὐόλισϑα, ταῦτα καὶ ἐξεϑλίβετο χατὰ τὴν σύνοδον τῶν
ἀτόμων εἴς τε τὸ μετέωρον ἀνεφέρετο. ὡς δ᾽ οὖν ἐξέλειπε μὲν 7 πληκτιχὴ
δύναμις μετεωρίξουσα οὐχέτι τε ἦγεν ἢ πληγὴ πρὸς τὸ μετέωρον, ἐχωλύετο
δὲ ταῦτα κάτω φέρεσϑαι, ἐπιέζετο πρὸς τοὺς τόπους τοὺς δυναμένους δέξασϑαι"
οὗτοι δὲ ἦσαν οἱ πέριξ, καὶ πρὸς τούτοις τὸ πλῆϑος τῶν σωμάτων περιεκλᾶτο.
περιπλεχόμενά τε ἀλλήλοις χατὰ τὴν περίχλασιν τὸν οὐρανὸν ἐγέννησε. τῆς
δ᾽ αὐτῆς ἐχόμεναι φύσεως αἱ ἄτομοι ποικίλαι οὖσαι, καϑὼς εἴρηται, πρὸς τὸ
μετέωρον ἐξωϑούμεναι τὴν τῶν ἀστέρων φύσιν ἀπετέλουν. τὸ δὲ πλῆϑος
τῶν ἀναϑυμιωμένων σωμάτων ἔπληττε τὸν ἀέρα καὶ τοῦτον ἐξέϑλιβε. πνευ-
ματούμενος δὲ οὗτος χατὰ τὴν κίνησιν καὶ συμπεριλαμβάνων τὰ ἄστρα συμ-
περιῆγεν αὐτὰ καὶ τὴν νῦν περιφορὰν αὐτῶν μετέωρον ἐφύλαττε᾽ χἄπειτα ἐκ
μὲν τῶν ὑποχαϑιζόντων ἐγεννήϑη ἢ γῆ, ἐκ δὲ τῶν μετεωριζομένων οὐρανός,
πῦρ, ἀήρ. πολλῆς δὲ ὕλης ἔτι περιειλημμένης ἐν τῆι γῆι πυχνουμένης τε
ταύτης χατὰ τὰς ἀπὸ τῶν πνευμάτων πληγὰς καὶ τὰς ἀπὸ τῶν ἀστέρων
αὔρας προσεϑλίβετο πᾶς ὃ μιχρομερὴς σχηματισμὸς ταύτης zul τὴν ὑγρὰν
φύσιν ἐγέννα᾽ ῥευστικῶς δὲ αὕτη διαχειμένη χατεφέρετο πρὸς τοὺς κοίλους
τόπους χαὶ δυναμένους χωρῆσαί τε καὶ στέξαι, ἢ καϑ' αὑτὸ τὸ ὕδωρ ὑποστὰν
ἐχοίλαινε τοὺς ὑποχειμένους τόπους" τὰ μὲν οὖν χυριώτατα μέρη τοῦ κόσμου
τὸν τρόπον τοῦτον ἐγεννήϑη. Die aus Epikureischer Quelle geflossene Kos-
mogonie hat Rohde Kl. Schr. 1209! mit Wahrscheinlichkeit auf den Meyag διά-
xoouoc zurückgeführt (vgl. Emped. A 49. 66 S. 169, 26. 171, 34). Epikur be-
rücksichtigt den M. dıax. deutlich ep. I [Diog. X 8S—90 p. 37,7 Us.] χόσμος
ἐστὶ περιοχή τις οὐρανοῦ ἄστρα TE χαὶ γῆν χαὶ πάντα τὰ φαινόμενα περι-
ἔχουσα anorounvf[vgl. Α 1 5. 866, 11] ἔχουσα ἀπὸ τοῦ ἀπείρου καὶ λήγουσα
ἢ ἐν περιαγομένωι ἢ ἐν στάσιν ἔχοντι χαὶ στρογγύλην n τρίγωνον [vgl. oben
8.33 6. 6] 7) οἵαν δήποτε περιγραφήν ... ὅτι δὲ καὶ τοιοῦτοι χόσμοι εἰσὶν
ἄπειροι τὸ πλῆϑος, ἔστι χαταλαβεῖν, καὶ ὅτι ὃ τοιοῦτος δύναται κόσμος γίνεσϑαι
χαὶ ἐν χόσμωι καὶ μεταχοσμίωι ὃ λέγομεν μεταξὺ χόσμων διάστημα ἐν πολυ-
χένωι τόπωι καὶ οὐχ ἐν μεγάλωι καὶ εἰλιχρινεῖ κεν ῶι, καϑάπερ τινές φασιν,
ἐπιτηδείων τινῶν σπερμάτων ῥυέντων ἀφ᾽ ξνὸς χοσμου 7 μεταχοσμίου ἢ καὶ
ἀπὸ πλειόνων κατὰ μικρὸν προσϑέσεις TE καὶ διαρϑρώσεις καὶ μεταστάσεις
ποιούντων ἐπ᾽ ἄλλον τόπον ... οὐ γὰρ ἀϑροισμὸν δεῖ μόνον γενέσϑαι οὐδὲ
ὁῖνον ἐν ὧι ἐνδέχεται κόσμον γίνεσϑαι κενῶι κατὰ τὸ δοξαζόμενον ἐξ ἀνάγκης,
αὐὔξεσϑαί τε ἕως ἂν ἑτέρωι προσχρούσηι, χκαϑάπερ τῶν φυσιχῶν κα-
λουμένων φησί τις. τοῦτο γὰρ μαχόμενόν ἐστι τοῖς φαινομένοις.

25. --- III, 10 [D. 369] Δ. πυρὸς ἐναποληφϑέντος νέφεσι παχυτάτοις ἔχπτω-
σιν ἰσχυρὰν βροντὴν ἀποτελεῖν ἀποφαίνεται. Anders Demokrit, vgl. c. 55 A 93.

26. — — 10 περὲ σχήματος γῆς $ 4 [D. 377] A. τυμπανοειδῆ. Anders
Demokrit, vgl. c. 55 A 94.

10

15

20

25

30

45

A. 23—33. LEHRE. 363

4,7, Ὁ... 13,1 ID. παρεχπεσεῖν τὴν γῆν εἰς τὰ μεσημβρινὰ μέρη
διὰ τὴν ἐν τοῖς μεσημβρινοῖς ἀραιότητα, ἅτε δὴ πεπηγότων τῶν βορείων διὰ
τὸ χατεψῦχϑαι τοῖς χρυμοῖς, τῶν δὲ ἀντιϑέτων πεπυρωμένων, Vgl. Α1
S. 357,2. Anders Demokrit, vgl. c. 55 A 96.

28. Arıst. de anima A 2 4048 1 Δημόκχριτος μὲν" πῦρ τι χαὶ ϑερμὸν
φησιν αὐτὴν εἶναι [näml. τὴν wog)‘ ἀπείρων γὰρ ὄντων σχημάτων καὶ ἀτό-
κων [τὰ σφαιροειδῆ πῦρ καὶ ψυχὴν λέγει οἷον ἐν τῶι ἀέρι τὰ χαλούμενα ξύ-
σματα ἃ φαίνεται ἐν ταῖς διὰ τῶν ϑυρίδων ἀκτῖσιν, ὧν] τὴν μὲν πανσπερμίαν
στοιχεῖα λέγει τῆς ὅλης φύσεως (ὁμοίως δὲ χαὶ A.)' τούτων δὲ τὰ σφαιροειδῆ
ψυχήν, διὰ τὸ μάλιστα διὰ παντὸς δύνασϑαι διαδύνειν τοὺς τοιούτους ὁυ σμοὺς
χαὶ κινεῖν τὰ λοιπὰ κινούμενα χαὶ αὐτά, ὑπολαμβάνοντες τὴν ψυχὴν εἶναι τὸ
παρέχον τοῖς ζώιοις τὴν κίνησιν. διὸ χαὶ τοῦ ζῆν ὅρον εἶναι τὴν ἀναπνοήν.
συνάγοντος γὰρ τοῦ περιέχοντος τὰ σώματα καὶ ἐκϑλίβοντος τῶν σχημάτων
τὰ παρέχοντα τοῖς ζώιοις τὴν κίνησιν διὰ τὸ μηδ᾽ αὐτὰ ἠρεμεῖν μηδέποτε,
βοήϑειαν γίγνεσϑαι ϑύραϑεν ἐπεισιόντων ἄλλων τοιούτων ἐν τῶι ἀναπνεῖν"
χωλύειν γὰρ αὐτὰ καὶ τὰ ἐνυπάρχοντα ἐν τοῖς ζωιοις ἐχκρίνεσϑαι, συνανείρ-
yovra τὸ συνάγον χαὶ πηγνύον᾽ καὶ ζῆν δὲ ἕως ἂν δύνωνται τοῦτο ποιεῖν.
Die antike Glosse τὰ σφαιροειδὴ -- ἀχτῖσιν benutzt das 217 folgende Beispiel
der ξύσματα (8. oben $. 289, 28). Art. IV 3,7 [D.388] A. ἐχ πυρὸς εἶναι
τὴν ψυχήν.

29. Aer. IV 18,1 [Ὁ. 403] A., Δημόκριτος, Ἐπίχουρος χατὰ εἰδώλων
εἴσχρισιν οἴονται τὸ ὁρατικὸν συμβαίνειν πάϑος. ALEx. de sensu p. 24, 14
λέγει γὰρ Δημόκριτος τὸ ὁρᾶν. εἶναι τὸ τὴν ἔμφασιν τὴν ἀπὸ τῶν δρωμένων
δέχεσϑαι" ἔστι δὲ ἔμφασις τὸ ἐμφαινόμενον εἶδος ἐν τῆι χκόρηι, ὁμοίως δὲ καὶ.
ἐν τοῖς ἄλλοις τῶν διαφανῶν, ὅσα οἷά τε τὴν ἔμφασιν φυλάττειν ἐν αὑτοῖς.
ἡγεῖται δὲ αὐτὸς TE χαὶ πρὸ αὐτοῦ A. καὶ ὕστερον δὲ οἱ περὶ τὸν Ἐπί-
χουρον εἰδωλά τινα ἀπορρέοντα ὁμοιόμορφα τοῖς ap ὧν ἀπορρεῖ (ταῦτα δέ
ἐστι τὰ δρατά) ἐμπίπτειν τοῖς τῶν ὁρώντων ὀφϑαλμοῖς καὶ οὕτως τὸ δρᾶν
γίνεσθαι. ὅθ, 12 εἰδωλα γάρ τινα ὁμοιόμορφα ἀπὸ τῶν δρωμένων συνεχῶς
ἀπορρέοντα zul ἐμπίπτοντα τῆι ὄψει τοῦ δρᾶν ἠιτιῶντο. τοιοῦτοι δὲ ἦσαν
οἵ τε περὶ Asvxınnov καὶ Δημόκριτον, οἱ χαὶ ἐκ τῆς τῶν ἀοράτων διὰ μι-
κρότητα παραϑέσεως τὴν τῶν μεταξὺ χ χρωμάτων φαντασίαν ἐποίουν.

30. Art. IV 8,5 [D. 394] A. Δημόκριτος τὰς αἰσϑήσεις χαὶ τὰς νοήσεις
ἑτεροιώσεις εἶναι τοῦ σώματος. 8,10 A., Δημόκριτος, Enixovgos τὴν αἴσϑησιν
καὶ τὴν νόησιν γίνεσϑαι εἰδώλων ἔξωϑεν προσιόντων. μηδενὶ γὰρ ἐπιβάλλειν
μηδετέραν χωρὶς τοῦ προσπίπτοντος.

81. -- — 14,2 [D. 406] A., Anuoxgırog, ᾿Επίχουρος τὰς κατοπτρικὰς
ἐμφάσεις γίνεσϑαι zur’ εἰδώλων ἐνστάσεις, ἅτινα φέρεσϑαι μὲν ἀφ᾽ ἡμῶν,
συνίστασϑαι δὲ ἐπὶ τοῦ κατόπτρου κατ᾽ ἀντεπιστροφῆν.

82. — -- 9, 8 [D. 397) οἱ μὲν ἄλλοι φύσει τὰ αἰσϑητά, A. δέ, Δημόχριτος
χαὶ Διογένης νόμωι, τοῦτο δ᾽ ἐστὶ δόξηι καὶ πάϑεσι τοῖς ἡμετέροις. μηδὲν
δ᾽ εἶναι ἀληϑὲς μηδὲ χαταληπτὸν ἐχτὸς τῶν πρώτων στοιχείων, ἀτόμων zul
χενοῦ. ταῦτα γὰρ εἶναι μόνα φύσει, τὰ δ᾽ ἐκ τούτων ϑέσει καὶ τάξει χαὶ
σχήματι διαφέροντα ἀλλήλων συμβεβηκότα.

33, ErıpHan. adv. haer. III 2,9 [D. 590] A. ὃ Μιλήσιος, κατὰ δέ τινας
᾿Ελεάτης, καὶ οὗτος ἐριστικός. ἐν ἀπείρωι zal οὗτος τὸ πᾶν ἔφη εἶναι, κατὰ
φαντασίαν δὲ καὶ δόχησιν τὰ πάντα γίνεσϑαι χαὶ μηδὲν χατὰ ἀλήϑειαν, ἀλλ᾽
ovrw φαίνεσϑαι κατὰ τὴν ἐν τῶι ὕδατι κώπην.

364 54. LEUKIPPOS. A. 34—37. LEHRE. B. FR. 1.

34. Arr. V 25 (ποτέρου ἐστὶν ὕπνος καὶ ϑάνατος, ψυχῆς ἢ σώματος") ὃ 3
[D. 437] “εύκιππος F οὐ μόνον [ὕπνον σώματος γίνεσϑαι, F ἀλλὰ κράσει [ἀπο-
κρίσει) τοῦ λεπτομεροῦς πλείονι τῆς εἰσχρίσεως τοῦ ψυχικοῦ ϑερμοῦ᾽ ( οὗ)
τὸν πλεονασμὸν αἴτιον ϑανάτου᾽ ταῦτα δὲ εἶναι πάϑη σώματος, οὐ ψυχῆς ().
Vgl. A 28.

35. — Υ 4,1 [D. 417] 4. καὶ Ζήνων σῶμα [näml. εἶναι τὸ σπέρμα]:
ψυχῆς γὰρ εἶναι ἀπόσπασμα.

36. — — T (πῶς ἄρρενα γεννᾶται zul ϑήλεα ) ὃ ὕ ἃ [D. 420] A. διὰ τὴν
παραλλαγὴν τῶν μορίων καϑ᾽ ἣν ὃ μὲν καυλόν, ἡ δὲ μήτραν ἔχει" τοσοῦτον
10 γὰρ μόνον λέγει. Anders Demokritos c. 55 A 148.

37. Crem. Strom. II 129 p.497 P. vol μὴν “ύχος ὁ Περιπατητιχὸς τὴν
ἀληϑινὴν χαρὰν τῆς ψυχῆς τέλος ἔλεγεν εἶναι, ὡς Asvxınog [? Δεύχιππος] τὴν
ἐπὶ χαλοῖς. Vgl. Demokrit c. ὅδ Β fr. 207.

on

B. FRAGMENTE.

15 AEYKIHIHOY MEIAS AIAKOZIMO2.
Vgl. c.55 A 33 (Tetral. IL IV); B fr. 5.

Die Schriften der älteren Abderiten scheinen im vierten Jahrh. bereits
ohne Unterschied der Verf. in einem Corpus Democriteum vereinigt gewesen
zu sein. Aristoteles und Theophrast wussten wohl durch mündliche Tradition

20 der Schule etwas über den Stifter. Auch konnte vermutlich aus der Klage
wegen Plagiats, die Demokrit im Mıxoos diexoouos gegen Anaxagoras erhob
[s. cc. 55 B5], die Autorschaft des Leukippos für den Μέγας διάχοσμος und
Περὶ νοῦ festgestellt werden. Vgl. A 2.24, c.55 An.1 $40n.2.14.

1 AcHıLL. isag. 1, 13 (aus Eudoros) [vgl. 5. 321, 3] τοὺς ἀστέρας

3 δὲ ζῶια εἶναι οὔτε AvaSaydgaı οὔτε Anuoxgirwı ἐν τῶι Meya-
λωι διαχόσμωι δοχεῖ.

Weitere Citate sind nicht erhalten, doch sind Termini wie ἄτομοι,
vaora, μέγα χενόν, δυσμός, διαϑιγή, τροπή, πδρὲσπ ά-
λαξις, δῖνος ἃ. Α. aus den doxogr. Excerpten nachweisbar.

30 JIEPI NOY.
S. A 28ff. Ὁ 55 A 33.
2 Aer. 125,4 [Ὁ. 321] 4. πάντα κατ᾽ ἀνάγχην τὴν δ᾽ αὐτὴν
ὑπάρχειν εἱμαρμένην. λέγδι γὰρ ἐν τῶι Περὶ νοῦ"

LEUKIPPS GROSSE WELTORDNUNG.

1. In der Gr. Welt. war geleugnet, dass die Gestirne lebende
Wesen seien.

Atomistische Termini daraus: Atome, Massive (= Atome), die
Weltenleere, Gestalt, gegenseitige Berührung (d. h. Reihenfolge), Lage,
Verflechtung, Wirbel u. 4.

54. LEUKIPPOS. B. Fr. 2. 55. DEMOKRITOS. A. 1. LEBEN. 365

2 οὐδὲν χρῆμα μάτην ylveraı, ἀλλὰ πάντα Ex λόγου
u ‚€ 2 > r
te χαὶ ὑπ᾿ ἀνάγκης.

ÜBER GEIST.

2. Kein Ding entsteht ohne Ursache, sondern alles aus einem δ6-

5 stimmten Grunde und unter dem Drucke der Notwendigkeit.

10

15

20

25

30

55. DEMOKRITOS.
A. LEBEN UND LEHRE.

LEBEN.

1. LAErT. Dıoc. IX 34—49.

Amudxgırog Ἡγησιστράτου, οἱ δὲ ᾿΄ϑηνοχρίτου, τινὲς Jaua- 34
olsızcov ᾿Αβδηρίτης ἤ, ὡς ἔνιοι, Πιλήσιος |vgl. oben S. 866, 5].
οὗτος μάγων τινῶν διήχουσε χαὶ Χαλδαίων, Ξέρξου τοῦ βασιλέως
τῶι πτατρὶ αὐτοῦ ἐπιστάτας χαταλιτίόντος, ἡνίχα ἐξενίσϑη rag’
αὐτῶι, χαϑά φησι χαὶ Ἡρόδοτος [Roman nach VIII 120. VII 27, vgl.
5.369,42] παρ᾽ ὧν τά re τιδρὶ ϑεολογίας χαὶ ἀστρολογίας ἔμαϑεν
ἔτι σταῖς ὦν. ὕστερον δὲ “Τευχίπττωιν παρέβαλε χαὶ ᾿Αναξαγόραι
χατά τινας, ἔτεσιν ὧν αὐτοῦ νεώτερος Terragdxovra |Apollodoros
fr. 47 Ὁ Jacoby]. Φαβωρῖνος δὲ φησιν ἐν Παντοδαττῆι ἱστορίαι
[ἘῊ6. III 582 fr. 33] λέγειν Anusxgırov τιδρὶ ᾿ναξαγόρου, ὡς οὐχ
δἴησαν αὐτοῦ αἱ δόξαι αἵ ve περὶ ἡλίου καὶ σελήνης, ἀλλ᾽ ἀρχαῖαι,
τὸν δὲ ὑφηιρῆσϑαι. διασύρειν τὲ αὐτοῦ τὰ “τδρὶ τῆς διαχοσμή- 35
σξως χαὶ τοῦ γοῦ, ἐχϑρῶς ἔχοντα πρὸς αὐτόν, ὅτι δὴ μὴ προσή-
χατοὸ αὐτόν. πῶς οὖν χατά τινας ἀχήχοεδν αὐτοῦ;

φησὶ δὲ “ημήτριος ἐν Ὁμωνύμοις χαὶ ᾿Αντισϑένης ἐν Ζια-
δοχαῖς [FHG. III 183 n.] ἀποδημῆσαι αὐτὸν χαὶ εἰς Alyvrcrov πρὸς
τοὺς ἱερέας γεωμετρίαν μαϑησόμενον χαὶ πρὸς Χαλδαίους εἰς τὴν
Περσίδα χαὶ εἰς τὴν Ερυϑρὰν ϑάλασσαν γενέσϑαι. τοῖς τε Γυμ-
γοσοφισταῖς φασί τινες συμμῖξαι αὐτὸν ἐν ᾿Ινδίαι χαὶ εἰς AlYıo-
πίαν ἐλϑεῖν. τρίτον τε ὄντα ἀδελφὸν γείμασϑαι τὴν οὐσίαν" xai
οἱ μὲν τελείους φασὶ τὴν ἐλάττω μοῖραν ἑλέσϑαι τὴν ἐν ἀργυρίωι,
χρείαν ἔχοντα (διὰ To) ἀποδημῆσαι τοῦτο [τούτου Reiske] χἀχεί-
γων δολίως ÜNOTTEVOAVTWV. ὁ δὲ 4“]ημήτριος ὑπὲρ ἑχατὸν τά- 88
λαντά φησιν elvaı αὐτῶι τὸ μέρος, ἃ πάντα χαταναλῶσαι. λέγει
δὲ ὅτι τοσοῦτον ἦν φιλότπτονος ὥστε τοῦ σπτεριχήσιου δωμάτιόν τι
ἀποτεμόμενος χατάχλειστος NV’ nal ποτε τοῦ πατρὸς αὐτοῦ χερὸς
ϑυσίαν βοῦν ἀγαγόντος χαὶ αὐτόϑι προσδήσαντος, ἱχανὸν χρόνον

10

15

20

25

30

39

40

366 55. DEMOKRITOS

un γνῶναι, ἕως αὐτὸν ἐχεῖνος διαναστήσας πιροφάσει τῆς ϑυσίας
χαὶ τὰ περὶ τὸν βοῦν διηγήσατο. “δοχεῖ δέ, φησί, χαὶ ᾿2“ϑήναζε
ἐλϑεῖν χαὶ μὴ σπουδάσαι γνωσθῆναι δόξης χαταφρονῶν. χαὶ εἰ-
δέναι μὲν Σωχράτη, ἀγνοεῖσθαι δὲ ὑπο αὐτοῦ" “ἦλθον γάρ,
φησίν, εἰς ᾽'4ϑήνας καὶ οὔτις μὲ ἔγνωχεν [fr. 116]”.

("elrceg οἱ ᾿Αντερασταὶ Πλάτωνός εἰσι, φησὶ Θρασύλος, οὗτος 37

x

ἂν Ein ὃ παραγενόμενος ἀνώνυμος, τῶν 7reol Οἰνοπίδην χαὶ ᾿να-
ξαγόραν ἕτερος, ἐν τῆι πρὸς Σωχράτην ὁμιλίαι διαλεγόμενος τιερὶ
φιλοσοφίας, ὧι, φησίν, ὡς τιεντάϑλωι ἔοιχεν ὅ φιλόσοφος |Anterast.
p. 1864. καὶ ἦν ὡς ἀληϑῶς ἐν φιλοσοφίαι πένταϑλος" τὰ γὰρ
φυσικὰ χαὶ τὰ ἠϑικὰ ζἤσχητοΣ, ἀλλὰ χαὶ τὰ μαϑηματιχὰ χαὶ τοὺς
ἐγχυχλίους λόγους, χαὶ περὶ τεχνῶν πτᾶσαν εἶχεν Eurceigiav. τού-
του ἐστὶ χαὶ τὸ “λόγος ἔργου σκιή᾽ [fr. 145]).. 4ημήτριος δὲ ὁ
Φαληρεὺς ἐν τῆι Σωχράτους ἀπολογέαι [610 FHG. II 368] μηδὲ
ἐλθεῖν φησιν αὐτὸν εἰς ᾿Αϑήνας. τοῦτο δὲ χαὶ μεῖζον, εἴγε το-
σαύτης πόλεως ὑτιερεφρόνησεν, οὐχ ἔχ τόπου δόξαν λαβεῖν βουλό-
uevog, ἀλλὰ τόπωι δόξαν σπιεριϑεῖναι σπιροδλόμενοο. (δῆλον δὲ
xdx τῶν συγγραμμάτων οἷος ἦν. δοχεῖ δέ, φησὶν ὅ Θρασύλος,
ζηλωτὴς γεγονέναι τῶν Πυϑαγορικῶν᾽ ἀλλὰ χαὶ αὐτοῦ τοῦ Πυϑα-
γόρου μέμνηται, ϑαυμάζων. αὐτὸν ἐν τῶι ὁμωνύμωι συγγράμματι
[5. BI1]. πάντα δὲ δοχεῖν πταρὰ τούτου λαβεῖν χαὶ αὐτοῦ δ᾽ ἂν
ἀχηχοέναι, δὲ μὴ τὰ τῶν χρόνων ἐμάχετο. πάντως μέντοι τῶν
Πυϑαγορικῶν τινος ἀχοῦσαί φησιν αὐτὸν Γλαῦχος ὃ “Ρηγῖνος, κατὰ
τοὺς αὐτοὺς χρόνους αὐτῶι γεγονώς. φησὶ δὲ χαὶ Arcoll60wg0g
Κυζιχηνὸς Φιλολάωι αὐτὸν συγγεγονέναι).

ἤσχει δέ, φησὶν 6 Αντισϑένης |FHG. III 173 n.], καὶ ποιχίλως
δοκιμάζειν τὰς φαντασίας, ἐρημάζων ἐνίοτε xal τοῖς τάφοις ἐν-
διατρίβων. ἐλθόντα δή φησιν αὐτὸν ἐκ τῆς ἀποδημίας τα- 89
χδινότατα διάγειν, ἅτε πᾶσαν τὴν οὐσίαν χαταναλωχότα᾽ τρέ-
φεσϑαί τὸ διὰ τὴν ἀπορίαν ἀπὸ τἀδελφοῦ 4αμάσου. ὡς δὲ
rroosınav τινα τῶν μελλόντων εὐδοχίμησε, λοιττὸν ἐνθέου δό-
Eng παρὰ τοῖς στλείστοις ἠξιώϑη. νόμου δὲ ὄντος τὸν ἀναλώ-
σαντα τὴν πατρώιαν οὐσίαν μὴ ἀξιοῦσϑαι ταφῆς ἐν τῆι πατρίδι,
φησὶν ὃ ᾿Αντισϑένης, συνέντα, μὴ ὑτυεύϑυνος γενηϑείη τερός τι-
γων φϑονούντων Kal συχοφαντούντων, ἀναγνῶναι αὐτοῖς τὸν Meyav
διάχοσμον, ὃς ἁπάντων αὐτοῦ τῶν συγγραμμάτων σπιροέχει" καὶ
wevraxooloıg ταλάντοις τιμηϑῆναι" μὴ μόνον δέ, ἀλλὰ χαὶ χαλ-
χαῖς εἰχόσι" nal τελευτήσαντα αὐτὸν δημοσίαι ταφῆναι; βιώσαντα
ὑπὲρ τὰ ἑχατὸν ἔτη. ö δὲ 4ημήτριος |der Magnesier vgl. 40
Ζ. 28 -- 8 36] τοὺς συγγενέας αὐτοῦ φησιν ἀναγνῶναι τὸν Meyav

25

ı (DIOG. IX 36—43). LEBEN. 367

2 a (d c 7 a ν᾽ δ . )
διέχοσμον, ὃν μόνον ἑχατὸν ταλάντων τιμηϑῆναι. ταὐτὰ δὲ χαὶ

ς ‚N ‚ a
ἰ-πιιτόϑοτός φησιν.

᾿Τριστόξενος δ᾽ ἐν τοῖς ἱστοριχοῖς ὑπομνήμασί [vgl. oben
S. 276, 88] φησι Πλάτωνα ϑελῆσαι συμφλέξαι τὰ “]ημοχρίτου συγ-
nn Örcdoa ἐδυνήϑη συναγαγεῖν, Awöxhav δὲ καὶ Κλεινίαν
τοὺς Πυϑαγοριχοὺς χωλῦσαι αὐτόν, ὡς οὐδὲν ὄφελος" παρὰ πολλοῖς
γὰρ εἶναι ἤδη τὰ βιβλία. χαὶ δῆλον δέ" πάντων γὰρ σχεδὸν τῶν
ἀρχαίων μεμνημένος ὃ Πλάτων οὐδαμοῦ Amuoxgirov διαμνημονεύει,
ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ἔνϑα ἀντειπεῖν τι αὐτῶι δέοι, δῆλον {ὅτι εἰδὼς ὡς
γιρὸς τὸν ἄριστον αὐτῶι τῶν φιλοσόφων (ὃ ἀγὼν) ἔσουτο᾽ ὅν ye
χαὶ Τίμων τοῦτον ἐπαινέσας τὸν τρόττον ἔχει |fr. 46]'
οἷον “]ημόχριτόν τὸ πιερίφρονα, τοιμένα μύϑων,
ἀμφίνοον λεσχῆνα μετὰ τιρώτοισιν ἀνέγνων.

γέγονε δὲ τοῖς χρόνοις, ὧς αὐτός φησιν ἐν τῶι ΠΠιχρῶι δια- 41

χόσμωι |fr. 5], νέος χατὰ πρεσβύτην ᾿ναξαγόραν, ἔτεσιν αὐτοῦ
γεώτερος τετταράχοντα. συντετάχϑαι δέ φησι τὸν Mıxoöv διά-
χοσμον ἔτεσιν ὕστερον τῆς ᾿Ιλίου ἁλώσεως τριάχοντα χαὶ ἕσταχο-
σίοις. γεγόνοι δ᾽ ἄν, ὡς ὃ μὲν ᾿Απολλόδωρος ἐν Χρονικοῖς [ἴτ. 47 ἃ
Jacoby], χατὰ τὴν ὀγδοηχοστὴν ὀλυμτιιάδα [460—457), ὡς δὲ Θρα-
σύλος ἐν τῶι ἐπιιγραφομένωι Ta πρὸ τῆς ἀναγνώσεως τῶν Amuo-
χρέτου βιβλίων, χατὰ τὸ τρίτον ἔτος τῆς ἑβδόμης xal ἑβδομηχο-
στῆς ὀλυμπιάδος [410], ἐνιαυτῶν, φησί, σπιρεσβύτερος ὧν Σωχρά-
τους. εἴη ἂν οὖν χατ᾽ ᾿Αρχέλαον τὸν ᾿ΑΙναξαγόρου μαϑητὴν χαὶ
τοὺς περὶ Οἰνοπίδην" χαὶ γὰρ τούτου μέμνηται [8. 5. 239, 281.

μέμνηται δὲ χαὶ σπιδρὶ τῆς τοῦ ἑνὸς δόξης τῶν τήερὶ Παρμενίδην 42

χαὶ Ζήνωνα ὡς χατ᾽ αὐτὸν μάλιστα διαβεβοημένων, χαὶ Πρωτα-
γόρου τοῦ Aßöngirov, ὃς ὡμολόγηται χατὰ Σωχράτην yeyovevau.

φησὶ δ᾽ ᾿ϑηνόδωρος [Zeller IIIa 6802] ἐν 7 Περιπιάτων, ἐλ-
ϑόντος Insoxodrovg στιρὸς αὐτόν, κελεῦσαι χομισϑῆναι γάλα᾽ xal
ϑεασάμενον τὸ γάλα eirreiv εἶναι αἰγὸς ττρωτοτόχου χαὶ uelalvng'
ὅϑεν τὴν ἀχρίβειαν αὐτοῦ ϑαυμάσαι τὸν Insorgaenv. ἀλλὰ χαὶ
χόρης ἀχολουϑούσης τῶι Ἱσιποχράτει Τὴ μὲν πρώτην ἡμέραι
ἀσπάσασθαι οὕτω χαῖρε χόρη᾽, τῆι δ᾽ ἐχομένηι 'χαῖρε γύναι
χαὶ ἦν ἡ χόρη τῆς νυχτὸς διεφϑαρμέγη.

τελευτῆσαι δὲ τὸν “ημόχριτόν φησιν “Ἕρμιτιστος [FHG. 1Π|48

43 fr. 29; vgl. zu A 28] τοῦτον τὸν τρόττον. ἤδη ὑπέργηρων ὄντα
πρὸς τῶι χαταστρέφειν εἶναι. τὴν οὖν ἀδελφὴν λυπεῖσθαι ὅτι ἐν
τῆι τῶν ϑεσμοφόρων ἑορτῆι μέλλοι τεϑνήξεσϑαι χαὶ τῆι ϑεῶι τὸ
χαϑῆχον αὐτὴ οὐ ποιήσειν᾽ τὸν δὲ ϑαρρεῖν εἰπεῖν χαὶ χελεῦσαι
αὑτῶι προσφέρειν ἄρτους ϑερμοὺς ὁσημέραι. τούτους δὴ ταῖς

10

15

20

25

30

35

368 55. DEMOKRITOS

dıol προσφέρων διεχράτησεν αὑτὸν τὴν ἑορτήν" Erreiön δὲ τταρῆ λ-
ϑον αἱ ἡμέραι (τρεῖς δ᾽ ἦσαν), ἀλυπότατα τὸν βίον τυροήχατο, ὥς
φησιν ὁ Ἵσπσιαρχος, ἐννέα πρὸς τοῖς ἑχατὸν ἔτη βιούς. ἡμεῖς ve
eig αὐτὸν ἐν τῆι Παμμέτρωι τοῦτον ἐττονήσαμεν τὸν τρόπον"
χαὶ τίς ἔφυ σοφὸς ὧδε, τίς ἔργον ἔρεξε τοσοῦτον
ὅσσον ὁ ππαντοδαὴς ἤνυσε 4]ημόχριτος;
ὃς Θάνατον παριόντα τρί᾽ ἤματα δώμασιν ἔσχεν
χαὶ ϑερμοῖς ἄρτων ἄσϑμασιν ἐξένισεν.

τοιοῦτος μὲν ὁ βίος τἀνδρός.

δοχεῖ δὲ αὐτῶι trade‘ ἀρχὰς εἶναι τῶν ὅλων ἀτόμους χαὶ χε- 44.

γόν, τὰ δ᾽ ἄλλα πάντα νεγομίσϑαι [δοξάζεσθαι]. ἀπείρους re
εἶναι χόσμους χαὶ γενητοὺς χαὶ φϑαρτούς. μηδέν τὲ ἐχ τοῦ μὴ
ὄντος γίνεσθαι μηδὲ εἰς τὸ μὴ ὃν φϑείρεσϑαι. χαὶ τὰς ἀτόμους
δὲ ἀπείρους εἶναι χατὰ μέγεϑος χαὶ πλῆϑος, φέρεσϑαι δ᾽ ἐν τῶι
ὅλων δινουμένας, xal οὕτω πάντα τὰ συγχρίματα γεννᾶν, στῦρ,
ὕδωρ, ἀέρα, γῆν᾽ εἶναι γὰρ xal ταῦτα ἐξ ἀτόμων τινῶν συστή-
ματα ἅπερ εἶναι ἀπαϑῆ καὶ ἀναλλοίωτα διὰ τὴν στερρότητα.
τόν τὸ ἥλιον χαὶ τὴν σελήνην ἐχ τοιούτων λείων χαὶ περιφερῶν
ὄγχων συγχεχρίσϑαι, καὶ τὴν ψυχὴν ὁμοίως" ἣν χαὶ γοῦν ταὐτὸν

FF re ς - > > r 3 }
elvaı. ὁρᾶν δ᾽ ἡμᾶς κατ᾽ εἰδώλων ἐμπτώσεις. πάντα ve xar 45

ἀνάγχην γίνεσϑαι, τῆς δίνης αἰτίας οὔσης τῆς γενέσεως πάντων,
ἣν ἀνάγκην λέγει. τέλος δ᾽ εἶναι τὴν εὐθυμίαν, οὐ τὴν
αὐτὴν οὖσαν τῆι ἡδονῆι, ὡς ἔνιοι παραχούσαντες ἐξεδέξαντο, ἀλλὰ
xaF ἣν γαληνῶς καὶ εὐσταϑῶς ἡ ψυχὴ διάγει, ὑπτὸ μηδενὸς τα-
ραττομένη φόβου ἢ δεισιδαιμονίας ἢ ἄλλου τινὸς πάϑους. χαλεῖ
δ᾽ αὐτὴν χαὶ εὐεστὼ καὶ πολλοῖς ἄλλοις ὀνόμασι [vgl. fr. 8],
ποιητὰ δὲ νόμιμα [ποιότητας δὲ νόμωι Zeller] εἶναι, φύσει δ᾽
ἀτόμους χαὶ χενόν. χαὶ ταῦτα μὲν αὐτῶι ἐδόχει. τὰ δὲ βιβλία
αὐτοῦ. κελ.. 88 46---49: s. A 33.

γεγόνασι δὲ Amudxgıroı EE' πρῶτος αὐτὸς οὗτος, δεύτερος 49
Χῖος μουσιχὸς χατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον, τρίτος ἀνδριαντοποιός, οὗ
μέμνηται ᾿Αντίγονος [8.10 Wilamowitz], τέταρτος regt τοῦ ἱεροῦ
τοῦ ἐν ᾿Εφέσωι γεγραφὼς χαὶ τῆς πόλεως καὶ Σαμοϑράικχης, πέμ-
χύτος ποιητὴς ἐτιιγραμμάτων σαφὴς χαὶ ἀνϑηρός, ἕχτος Ileoya-
umvög ἀπὸ ὁητοριχῶν λόγων.

2. SUIDAS.

“]ημόχριτος Ἡγησιστράτου (οἱ δὲ Admvorgirov ἢ Aauaoir-

σου) γεγονὼς ὅτε χαὶ Σωχράτης ὃ φιλόσοφος χατὰ τὴν οζ ὀλυμ-
πιάδα [472---469] (οἱ δὲ χατὰ τὴν τί [400---4δ 7) φασίν) ᾿1βδηρίτης

10

‚15

20

30

45

A. 1 (DIOG. IX 43—45. 49) LEBEN. 2—10, 369

&x Θράιχης φιλόσοφος, μαϑητὴς χατά τινας AvaSagögov χαὶ Asv-
χέππτου, ὡς δέ τινες, καὶ μάγων καὶ Χαλδαίων Περσῶν. ἦλϑε γὰρ
χαὶ εἰς Πέρσας καὶ ᾿Ινδοὺς χαὶ Alyvrrlovg χαὶ τὰ rag’ ἑχάστοις
παιδεύϑη σοφά, εἶτα ἐπανῆλθε χαὶ τοῖς ἀδελφοῖς συνῆν “Hoo-
δότωι χαὶ “Ιαμάστηι. ἦρξε δὲ ἐν ᾿Αβδήροις διὰ τὴν ἑαυτοῦ σο-
play τιμηϑείς. μαϑητὴς δὲ αὐτοῦ διαφανὴς ἐγένετο Π]ητρόδωρος
6 Χῖος, οὗ πάλιν ἀχροαταὶ ᾿νάξαρχος xal “πτιοχράτης ö ἰατρός
[so hier; vgl. A 10]. ἐπεχλήϑη δὲ Σοφία ὃ Amuöxgırog καὶ Γελα-
σῖνος δὲ διὰ τὸ γελᾶν πρὸς τὸ χενόσπουδον τῶν ἀνϑρώτιων᾽ γνή-
σια δὲ αὐτοῦ βιβλία εἰσὶ δύο, ὅ ve Π]έγας διάκοσμος καὶ τὸ Περὶ

\ >}

φύσεως χόσμου. Eygae δὲ καὶ ἐπιστολάς. Aus Hesychios, folgen
Excerpte aus Diogenes.
3. Arr. 13,16 [D. 285 vgl. n. Theodor.] 4. Δαμασίππου ᾿Αβδηρίτης κτλ.

4. Eusep. Chron. a) Cyrill. ο. Jul. Ip. 13 Spanh. ἑβδομηχοστῆι ὀλυμπιάδι
[500 -407] φασὶ γενέσϑαι Amuoxzgırov καὶ Avasayogav φιλοσόφους φυσικοὺς
ὁμοῦ τε καὶ Ἡράχλειτον τὸν ἐπίχλην σχοτεινόν [vgl. Hieron. a. Abr. 1517 — Ol.
70,1. 500; Armen. ἃ. Abr. 1514 = Ol. 69. 3. 502]; b) Akme: Cyrill. ὀγδοηκοστῆι
ἕχτηι ὀλυμπιάδι [486 -- 488] γενέσϑαι φασὶ τὸν ᾿Αβδηρίτην Δημόχριτον, Ἐμπε-
δοχλεά τε χαὶ Ἱπποχράτην χτλ., Arm. ἃ. A. 1681 [0]. 86, 2. 435] vgl. S. 111
n. 110; c) Tod Hier. a. Abr. 1616 [0]. 94, 4. 401], Armen. a. Abr. 1613 [Ol. 94,2.
403]; Chron. pasch. 317,5 4. τελευτᾶι ζήσας ἔτη ἑχατόν. Ol. 105, 2 [359].

5. Dion. XIV 11,5 περὶ δὲ τὸν αὐτὸν χρόνον [0]. 94, 1.404] χαὶ A. ὁ
φιλόσοφος ἐτελεύτησε βιώσας ἔτη ἐνενήχοντα.

6. [Luc.] Macrob. 18 A. μὲ» ὃ ᾿Αβδηρίτης ἐτῶν γεγονὼς τεσσάρων zul
ἑχατὸν ἀποσχόμενος τροφῆς ἐτελεύτα. CENSOR. 15,3 Democritum quoque Ab-
deriten et Isocraten rhetorem ferunt prope ad id aetatis pervenisse quo Gorgian
Leontinum, quem omnium veterum maxime senem fuisse et octo supra centum
annos habuisse constat. Vgl. 8. 366, 39. 368, 3.

7. Arıst. meteor. B Τ (περὶ σεισμοῦ) p. 365° 17 ᾿ἀναξαγόρας τε γὰρ ὃ
Κλαζομένιος καὶ πρότερος Αναξιμένης ὃ Μιλήσιος ἀπεφήναντο καὶ τούτων
ὕστερος Δημόκριτος ὃ ᾿Αβδηρίτης. Anaxagoras von Demokrit gelobt s. 0.
S. 323, 47, getadelt Demokr. fr. 5.

8. Sext. VII 389 πᾶσαν μὲν οὖν φαντασίαν οὐκ ἂν εἴποι τις ἀληϑῆ διὰ τὴν
περιτροπήν, χαϑὼς ὃ τε A. χαὶ ὃ Πλάτων ἀντιλέγοντες τῶι Πρωταγόραι
ἐδίδασχον [vgl. fr. 156].

9. Arm. VIII p. 3540 ἐν δὲ τῆι αὐτῆι ἐπιστολῆι [fr. 172 p. 153,2 Us] ὃ
Enizovoog χαὶ Πρωταγόραν φησὶ τὸν σοφιστὴν EX φορμοφόρου καὶ ξυλοφόρου
πρῶτον μὲν γενέσϑαι γραφέα Δημοχρίτου" ϑαυμασϑέντα δ᾽ ὑπ᾽ ἐχείνου ἐπὶ
ξύλων τινὶ ἰδίαι συνϑέσει ἀπὸ ταύτης τῆς ἀρχῆς ἀναληφϑῆναι ὑπ᾽ αὐτοῦ καὶ
διδάσχειν ἐν κώμηι τινὶ γράμματα, ἀφ᾽ ὧν ἐπὶ τὸ σοφιστεύειν ὁρμῆσαι. PHILOSTR.
vit. sophist. 10 p. 13,1 Kayser. Πρωταγόρας δὲ ὁ ᾿Αβδηρίτης σοφιστὴς καὶ 4η-
μοχρίτου μὲν ἀχροατὴς οἴχοι ἐγένετο, ὡμίλησε δὲ χαὶ τοῖς ἐκ Περσῶν μάγοις
κατὰ τὴν Ξέρξου ἐπὶ τὴν Ἑλλάδα ἔλασιν. Vgl. 8. 365, 12.

10. Sup. 8. v. Ἱπποχράτης. ... οὗτος μαϑητὴς γέγονε τὸ μὲν σιρῶτον
τοῦ πατρός, μετὰ δὲ ταῦτα Ἡροδίχου τοῦ Σηλυβριανοῦ zul Τοργίου τοῦ Asov-

Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr. 24

ot

10

30

40

370 55. DEMOKRITOS

τίνου ῥήτορος καὶ φιλοσόφου, ὡς δέ τινες, Δημοχρίτου τοῦ ᾿Αβδηρίτου. ΕΝ
βαλεῖν γὰρ αὐτῶι νέον πρεσβύτηι.

108. — 8. v. Διαγόρας ... ὃν εὐφυᾶ ϑεασάμενος A. ὃ ᾿Αβδηρίτης ὠνή-
σατο αὐτὸν δοῦλον ὄντα μυρίων ὁραχμῶν zul μαϑητὴν ἐποιήσατο. Vgl.n. 9.
10 und den Φρύγιος λόγος [B unechte fr. In. 6].

11. Var. Max. VIIIT ext. 4. Athenis autem conpluribus annis moratus omnia
temporum momenta ad percipiendam et exercendam doctrinam conferens ignotus
ilh urbi vieit, quod ipse quodam volumine lestatur. 8. Β fr. 116 (S. 366, 2).

12. StRAB. XV p. 703 [aus Megasthenes] ἐν de τῆι ὀρεινῆι Indiens] Σίλαν
ποταμὸν εἶναι ὧι μηδὲν ἐπιπλεῖ. Anuoxgırov μὲν οὖν ἀπιστεῖν ἅτε πολλὴν τῆς
᾿Ασίας πεπλανημένον. χαὶ ᾿Αριστοτέλης δὲ ἀπιστεῖ.

13. Cıc. de fin. V 19, 50 qwid de Pythagora? quid de Platone aut de De-
mocrito loquar? a qwibus propter discendi cupiditatem videmus ultimas terras
esse peragratas.

14. Roman: PnıtLo de prov. Il13 p. 52 Aucher. [nach Anaxagoras wie
n. 15) Democritus autem alter [neben Anaxagoras, vgl. oben 5. 308, 25] opulen-
tus et possessor multorum, eo quod ortus esset ex illustri familia, desiderio
sapientiae familiarissimae deditus caecam invisamque opulentiam quae pravis
et vilibus tribui consuevit inhibuit; eam vero quae haud caeca est ac constans
eo quod cum bonis solis assuescat acquisivit. propterea unwersas patriae leges
dimovere visus est et quasi malus genius reputatus, ita ut periclitatus fuerit
ne sepulero ipso privaretur ob legem apud Abderitas vigentem quae insepultum
proiciendum statwebat qui patrias leges non observasset. id sane subeundum
erat Democrito, nist misericordiam sortitus esset benignitate, quam ergo eum
habuit Hippocrates Cous; aemulatores enim sapientiae inter se erant. porro
exc suis operibus celebratis quod appellatur Magnus diacosmus centum, ut non-
nulli dicunt adhuc amplius Attieis talentis ccc, aestimatum fuit. Vgl. A 1 39.40.

15. — de vita contenpl. p. 473 M. ’Avagayooav καὶ Δημόκριτον Ἕλληνες
dudovow ὅτι φιλοσοφίας ἱμέρωι πληχϑέντες μηλοβότους [s. S. 308, 26] εἴασαν
γενέσϑαι τὰς οὐσίας [daraus Clem. quis div. salv. 11 p. 941 P. Lact. Inst. II
28, 4 Orig. ὁ. Cels. ΠῚ 84] vgl. Dıio 54,2 p. 113,21 Arn. Ciıc. de fin. V 29, 87
[s. A. 169] Horar. ep. 112, 12 miramur, st Democriti pecus edit agellos culta-
que, dum peregre est animus sine corpore velox.

16. Arı. V.H.IV 20 Δημόκριτον τὸν ᾿Αβδηρίτην λόγος ἔχει τά τε ἄλλα
γενέσϑαι σοφὸν καὶ δὴ καὶ ἐπιϑυμῆσαι λαϑεῖν, zul ἐν ἔργωι ϑέσϑαι σφόδρα
πάνυ τοῦτο. διὰ ταῦτα τοι καὶ πολλὴν ἐπήιει γῆν. ἧχεν οὖν πρὸς τοὺς Χαλδαίους
χαὶ εἰς Βαβυλῶνα καὶ πρὸς τοὺς μάγους καὶ τοὺς σοφιστὰς τῶν ᾿Ινδῶν [vgl. 4 40,11.
τὴν παρὰ τοῦ Aauaoinnov τοῦ πατρὸς οὐσίαν ἐς τρία μέρη »νεμηϑεῖσαν τοῖς ἀδελ-
AR τοῖς τρισίν, τἀργύριον μόνον λαβὼν ἐφόδιον τῆς ὁδοῦ τὰ λοιπὰ τοῖς ἀδελφοῖς
εἰασεν᾽ διὰ ταῦτα τοι zal Θεόφραστος [in Περὶ εὐδαιμονίας Ὁ] αὐτὸν ἐπήινει, ὅτι
περιήιει κρείττονα ἀγερμὸν ἀγείρων Μενέλεω χαὶ Ὀδυσσέως [y 301. ὃ 80. 90].
ἐχεῖνοι μὲν γὰρ ἡλῶντο, αὐτόχρημα Φοινίχων ἐμπόρων μηδὲν διαφέροντες" χρή-
ματα γὰρ ἤϑροιζον καὶ τῆς περιόδου καὶ τοῦ περίπλου ταύτην εἶχον τὴν πρόφασιν.

11. Ῥιαν. N. H. XVII 273 ferunt Demoeritum, qui primus intellexit
ostenditque caeli cum terris societatem spernentibus hanc curam eius opulentissi-
mis civium praevisa olei caritate ec futuro vergiliarum ortu (qua disimus
ratione ostendemusque iam planius) magna tum vilitate propter spem olivae
cocmisse in toto tractw omne oleum, mirantibus qui paupertatem quietemque

10

15

2

—_

25

35

45

A. 10—22. LEBEN. 371

doctrinarum ei seiebant in primis cordi esse. atque ut adparwt causa et ingens
divitiarum cursus, restituisse mercedem anxiae et avidae dominorum poeniten-
tiae, contentum ita probavisse opes sibi in facili, cum vellet, fore. Vgl. B 14.
Ebendaher:

18. Crem. Strom. VI 32 p. 755P. A. δὲ &x τῆς τῶν μεταρσίων παρα-
τηρήσεως πολλὰ προλέγων Σοφία ἐπωνομάσϑη᾽ ὑποδεξαμένου γοῦν αὐτὸν
φιλοφρόνως Δαμάσου τοῦ ἀδελφοῦ τεχμηράμενος ἔχ τινων ἀστέρων πολὺν
ἐσόμενον προεῖπεν ὄμβρον. οἱ μὲν οὖν πεισϑέντες αὐτῶι συνεῖλον τοὺς καρ-
πούς (καὶ γὰρ ὥραι ϑέρους ἐν ταῖς ἅλωσιν ἔτι Nov), οἱ δὲ ἄλλοι πάντα ἀπώ-
λεσαν ἀδοχίήτου χαὶ πολλοῦ καταρρήξαντος ὄμβρου. Ῥιακ. N. Η. ΧΥ͂ΠΙῚ 341
tradunt eundem Democritum metente fraire eius Damaso ardentissimo aestu
orasse, ut reliquae segeti parceret raperetque desecta sub tectum, paucis mox
horis saevo imbre vaticinatione adprobata.

19. Prrvostrar. V. Apoll. VIII 7 p. 313,17 Kayser. τίς δ᾽ ἂν σοφος
ἐχλιπεῖν σοι δοχεῖ.τὸν ὑπὲρ πόλεως τοιαύτης ἀγῶνα; ἐνθυμηϑεὶς μὲν Δημό-
xgLrov ἐλευϑερώσαντα λοιμοῦ ποτε Αβδηρίτας, ἐννοήσας δὲ Σοφοκλέα τὸν
᾿Αϑηναῖον, ὃς λέγεται καὶ ἀνέμους ϑέλξαι τῆς ὥρας πέρα πνεύσαντας κτλ.

20. Iuzıan. ep. 37 φασὶ γὰρ Anuözgırov τὸν ᾿Αβδηρίτην, ἐπειδὴ ΖΔαρείωι
γυναικὸς καλῆς ἀλγοῦντι ϑάνατον οὐχ εἶχεν ὅτι ἂν εἰπὼν εἰς παραμυϑίαν
ἀρχέσειεν, ὑποσχέσϑαι οἱ τὴν ἀπελθοῦσαν εἰς φῶς ἀνάξειν, ἣν ἐθελήσηι τῶν
εἰς τὴν χρείαν ἡκόντων ὑποστῆναι τὴν χορηγίαν. κελεύσαντος δ᾽ ἐχείνου
μηδενὸς φείσασϑαι, ὅτι δ᾽ ἂν ἐξῆι λαβόντα τὴν ὑπόσχεσιν ἐμπεδῶσαι, μικρὸν
ἐπισχόντα χρόνον εἰπεῖν, ὅτι τὰ μὲν ἄλλα αὐτῶι πρὸς τὴν τοῦ ἔργου πρᾶξιν
συμπορισϑείη, μόνου δὲ ἑνὸς προσδέοιτο ὃ δὴ αὐτὸν μὲν οὐκ ἔχειν ὅπως ἂν
λάβοι, Δαρεῖον δὲ ὡς βασιλέα ὅλης τῆς ᾿Ασίας οὐ χαλεπῶς ἂν ἴσως εὑρεῖν.
ἐρομένου δ᾽ ἐχείνου, τί ἂν εἴη τοσοῦτον ὃ μόνωι βασιλεῖ γνωσϑῆναι συγ-
χωρεῖται, ὑπολαβόντα φασὶ τὸν Δημόκριτον ( εἰπεῖν), εἰ τριῶν ἀπενϑήτων
ὀνόματα τῶι τάφωι τῆς γυναικὸς ἐπιγράψειεν, εὐθὺς αὐτὴν ἀναβιώσεσϑαι τῶι
τῆς τελετῆς νόμωι δυσωπουμένην. ἀπορύσαντος δὲ τοῦ Δαρείου καὶ μηδένα
ἄρα δυνηθέντος εὑρεῖν, ὅτωι μὴ καὶ παϑεῖν λυπηρόν τι συνηνέχϑη, γελάσαντα
συνήϑως. τὸν Δημόκριτον εἰπεῖν᾽ “τί οὖν, ὦ πάντων ἀτοπώτατε, ϑρηνεῖς
ἀνέδην ὡς μόνος ἀλγεινῶι τοσούτωι περιπλαχεὶς ὃ μηδὲ ἕνα τῶν πώποτε
γεγονότων ἄμοιρον οἰχείου πάϑους ἔχων εὑρεῖν.

21. Cıc. de orat. II 235 atque illud primum quwid sit ipse risus, quo pacto
concitetur .... viderit Democritus. HorAr. ep. II 1,194 si foret in terris, rideret D.
Sorıox [Lehrer Senecas] Περὶ ὀργῆς β Ὁ. Stob. flor. (III) 20, 53 τοῖς δὲ σοφοῖς
ἀντὶ ὀργῆς Ἡρακλείτωι μὲν δάκρυα, “ημοχρίτωι δὲ γέλως ἐπήιει [ν9]. 8. 377
19]. Iuven. 10, 33 perpetuo risu pulmonem agitare solebat D.; 41 tunc quoque
materiam risus invenit ad omnis occursus hominum, cwius prudentia monstrat
summos posse viros et magna exempla daturos vervecum in patria crassoque sub
aere nasci. Dazu das Schol. Abderita nam fuit D., ubi stulti solent nasci.
Abdera als Schildburg zuerst bei Machon Ath. VIII 349 B, V. 29, vgl. Cıc.
S. 382, 37.

22. Cıc. Tusc. V 38, 114 [Epicurea ὃ. 336 m. Anm. Usen.] D. Tuminibus
amissis alba scilicet discernere et atra non poterat: at vero bona mala, aequa
iniqua, honesta turpia, utilia inutilia, magna parva poterat, et sine varietate
colorum licebat vivere beate, sine notione rerum non licebat. atque hie vir im-
pediri etiam animi aciem aspectu oculorum arbitrabatur, et cum alüi saepe

24*

10

15

20

25

30

40

45

372 55. DEMOKRITOS

quod ante pedes esset non viderent, ille in infinitatem ommem peregrinabatur, ut
nulla in extremitate consisteret. {

23. GEeLL. X 17 Democritum philosophum in monumentis historiae graecae
scriptum est, virum praeter alios venerandum auctoritateque antigua praeditum,
luminibus oculorum sua sponte se privasse, quia existimaret cogitationes commen-
tationesque animi sui in contemplandis naturae rationibus vegetiores et exacti-
ores fore si eas videndi inlecebris et oculorum impedimentis liberasset. id factum
eius modumgque ipsum, quo caecitatem facile sollertia subtilissima conscivit Labe-
rius poeta in mimo quem scripsit RESTIONEM versibus quidem satis munde atque
graphice factis descripsit, sed causam voluntariae caecitatis finit aliam vertit-
que in eam rem quam tum agebat, non inconcinniter. est enim persona, quae
hoc apud Laberium dieit, dwitis avari et parci, sumptum plurimum asotiamque
adulescentis filii deplorantis. versus Laberiani hi sunt [CF T12ff. p. 353,
Ribbeck]:

Democritus Abderites physicus philosophus -
clipeum constituit contra exortum Hyperionis,
oculos effodere ut posset splendore aereo.
ita radiüs solis aciem ejfodit luminis,
5 malis bene esse ne videret civibus.
sic 670 fulgentis splendorem pecuniae
volo elucificare exitum aetatis meae,
ne in re bona esse videam nequam filium.
24. Luor. III 1039 [daraus Laect. Inst. II 18, 6]:
denique Democritum postguam matura vetustas
admonuit memores motus languescere mentis,
sponte sua leto caput obvius optulit ipse.

25.H ımer. ecl. 3, 18 &xwv δὲ ἐνόσει σῶμα Anuozoırog, ἵνα vyıalvyı τὰ
χρείττονα.

26. TERT. apolog. 46 1). excaecando semetipsum, quod mulieres sine con-
cupiscentia aspicere non posset et doleret, si non esset potitus, incontinentiam
emendatione profitetur.

27. Pur. de curios. 12 p. 521D £&xeivo μὲν ψεῦδός ἐστι τὸ 4Δημόχριτον
ὁχουσίως σβέσαι τὰς ὄψεις ἀπερεισάμενον εἰς ἔσοπτρον πυρωϑὲν χαὶ τὴν ἀπ᾿
αὐτοῦ ἀνάκλασιν δεξάμενον, ὅπως μὴ παρέχωσι ϑόρυβον τὴν διάνοιαν ἔξω
χαλοῦσαι πολλάκις, ἀλλ᾽ ἐῶσιν ἔνδον οἰχουρεῖν καὶ διατρίβειν πρὸς τοῖς νοη-
τοῖς ὥσπερ παρόδιοι ϑυρίδες ἐμφραγεῖσαι.

28. Anon. Lonpın. c. 37, 34ff. [aus Asklepiades] χανταῦϑαά φησιν, ὡς
λόγος ἔχει, Δημόκριτον ἀσιτήσαντα τέσσερας ἡμέρας πρὸς τῶι ἀναιρεῖσϑαι
γίνεσϑαι καὶ αὐτὸν παραχληϑέντα πρός τινων γυναικῶν ἐπιμεῖναι ἡμέρας
τινὰς ἐν τῶι βίωι, ἵνα μὴ γένωνται ταύταις δυστυχῶς τὰ χατὰ χείνους τοὺς
χρόνους Θεσμοφόρια λελυμένα, φασὶν αὐτὸν ἀπαλλάττειν χελεῦσαι, χαϑίζειν
δὲ πρὸς τοὺς ἄρτους, χαὶ τούτους καταπνεῖν ἀτμὸν τὸν γινόμενον. καὶ ὃ 4.
ἀποσπασάμενος τὸν ἀπὸ τοῦ ἱἰπνοῦ aruov δώννυταί τε τὰς δυνάμεις καὶ ἐπι-
βιοῖ τὸ λοιπόν. CAELIUS Aur. acut. morb. I 81 sit igitur polenta infusa at-
que panis assus aceto infusus vel mala cydonia aut myrta et his similia. hae
enim defectu esxtinetam corporis fortitudinem retinent, sicut ratio probat atque
Demoeriti dilatae mortis exemplum fama vulgatum. Diese Parodie von ἐν
τῶι ἀναπνεῖν χαὶ ἐχπγεῖν εἶναι τὸ ζῆν xal τὸ anodvrıozeıw [s. S. 387, 20]

10

15

20

25

40

A. 32—31. LEBEN. 32. 33. SCHRIFTEN. 373
stammt aus dem von Hermippos [s. A 1, $ 43] ausgezogenen Buch Περὶ ϑανά-
τῶν [5. Herakleitos Berl. 1901 S. 86 Anm. 16].

29. Arm. epit. II p. 46E Δημόκριτον δὲ τὸν ᾿Αβδηρίτην λόγος ἔχει διὰ
γῆρας ἐξάξαι αὑτὸν διεγνωχότα τοῦ ζῆν καὶ ὑφαιροῦντα τῆς τροφῆς 209”
ἑχάστην ἡμέραν, ἐπεὶ ai τῶν Θεσμοφορίων ἡμέραι ἐνέστησαν, δεηϑεισῶν τῶν
οἰχείων γυναικῶν μὴ ἀποϑανεῖν κατὰ τὴν πανήγυριν, ὅπως E00TKOWOL, πει-
σϑῆναι κελεύσαντα μέλιτος ἀγγεῖον αὑτῶι πλησίον παρατεϑῆναι καὶ διαζῆσαι
ἡμέρας ἱκανὰς τὸν ἀνόρα τῆι ano τοῦ μέλιτος ἀναφορᾶι μόνηι χρώμενον χαὶ
μετὰ τὰς ἡμέρας βασταχϑέντος τοῦ μέλιτος ἀποϑανγεῖν. ἔχαιρε δὲ 6 4. ἀεὶ
τῶι μέλιτι, καὶ πρὸς τὸν πυϑόμενον, πῶς ἂν ὑγιῶς τις διάγοι ἔφη, εἰ τὰ μὲν
ἐντὸς μέλιτι βρέχοι, τὰ δ᾽ ἐχτὸς ἐλαίωι. Variante der Parodie nach A 161.

30. Marc. Anton. ΠῚ 8 Δημόχριτον δὲ οἱ φϑεῖρες [näml. ἀπέκτειναν.
Verwechslung mit Pherekydes v. Syros].

31. Gxom. Parıs. 134 [ed. Sternb. Krak. Ak. XX p. 157] n. 214 4. voon-
σας zul ληϑάργωι περιπεσὼν ὡς ἀνένηψεν “οὐδέν us, ἔφη, ἐξαπατήσει ἡ φιλο-
Cola’ καὶ ἐξήγαγεν &avrov τοῦ βίου.

SCHRIFTEN. 8. Α 2.

32. Suıp. [aus Hesych.] Καλλίμαχος [Schriftenverzeichnis] Πίναξ τῶν An-
uoxoltov γλωσσῶν καὶ συνταγμάτων. STEPH. ΒΥΖ. [aus Hesych.] p. 640, 5
Mein. ἩἩγησιάναξ γραμματιχὸς [Susemihl Al. L. II 31] γράψας Περὲ τῆς 4ημο-
xoltov λέξεως βιβλίον ἕν καὶ Περὶ ποιητιχῶν λέξεων. ἦν δὲ Τρωιαδεύς.

33. Dıog. IX 45—49 TETRALOGIEN-ORDNUNG DES THRASYLLOS. τὰ δὲ
βιβλία αὐτοῦ καὶ Θρασύλος ἀναγέγραφε κατὰ τάξιν οὕτως ὡσπερεὶ καὶ τὰ
Πλάτωνος zara τετραλογίαν.

Ἔστι δὲ Ηϑικὰ μὲν τάδε"

I. 1. Πυϑαγόρης 2. Περὶ τῆς τοῦ σοφοῦ διαϑέσεως 8. Περὶ τῶν ἐν Audov
[so Suid. τριτογένεια: ἀίδηι ΒΡΕῚ A. Τριτογένεια (τοῦτο δέ ἐστιν, ὅτι
τρία γίνεται ἐξ αὐτῆς ἃ πάντα ἀνϑρώπινα συνέχει).

I. 1. Περὶ ἀνδραγαϑίας ἢ Περὶ ἀρετῆς 2. ᾿Αμαλϑείης χέρας 3. Περὶ
εὐθυμίης 4. Ὑπομνημάτων ηϑικῶν [Bücherzahl ἔρθῃ" ἡ γὰρ Εὐεστω
οὐχ εὑρίσχεται. χαὶ ταῦτα μὲν τὰ Ηϑιχά.

Φυσικὰ δὲ τάδε"

III. 1. Μέγας διάχοσμος (ὃν οἱ περὶ Θεόφραστον “ευχίππου φασὶν εἶναι)
2. Μιχρὸς διάχοσμος 8. Κοσμογραφίη 4. Περὶ τῶν πλανήτων.

IV. 1. Περὶ φύσεως πρῶτον 2. Περὶ ἀνθρώπου φύσιος (ἢ Περὶ σαρχός) δεύ-

40

τερον 8. Περὶ νοῦ A. Περὶ αἰσϑησίων (ταῦτα τινες ὁμοῦ γράφοντες

Περὶ ψυχῆς ἐπιγραφουσι).

Υ. 1. Περὶ χυμῶν 2. Περὶ χροῶν 8. Περὶ τῶν BERGEN δυσμῶν
4, Περὶ ἀμειψιρυσμιῶν.

NL 1. Κρατυντήρια (ὅπερ ἐστὶν ἐπικριτικὰ [so BP, vgl. Suid. s. v. χρατυν-
τήρια : ἐπιχρατιχὰ F: ἐπικρατυντιχκὰ Bywater] τῶν προειρημένων)
2. Περὶ εἰδώλων [εἰδώλου ΒΡῚ ἡ Ei Περὶ προνοίας 3. Περὶ λογιχῶν [F: λοι-
μῶν ΒΡΊ] χανὼν [so ΒΡΕῚ « β.γγ 4. ᾿ἀπορημάτων [Bücherzahl fehlt]
ταῦτα zul περὶ Φύσεως.

47

374

h)
vo
vIH
10.
IX
x
15
XL.
XII.
20
ΧΠΙ.
2
30

55. DEMOKRITOS

Τὰ δὲ Aovvrazıa ἐστι τάδε"
1. Αἰτίαι οὐράνιαι 2. Αἰτίαι ἀέριοι 8. Αἰτίαι ἐπίπεδοι 4. Αἰτίαι περὶ
πυρὸς χαὶ τῶν ἐν πυρί 5. Αἰτίαι περὶ φωνῶν 6. Αἰτίαι περὶ σπερ-
μάτων χαὶ φυτῶν zul καρπῶν ἢ. Αἰτίαι περὶ ζώιων αβγ 8. Αἰτίαι
σύμμιχτοι 9. Περὶ τῆς AlYov ταῦτα καὶ τὰ ᾿Ασύντακτα.

Μαϑηματικὰ δὲ ταδεὶ

. 1. Περὶ διαφορῆς γνώμης ἢ Περὶ ψαύσιος κύχλου καὶ σφαίρης 2. Περὶ

γεωμετρίης 3. Γεωμετρικῶν 4. ᾿Αριϑμοί.

. 1. Περὶ ἀλόγων γραμμῶν xal ναστῶν aß 2. Ἐχπετάσματα 3. Μέγας

ἐνιαυτὸς ἢ ᾿Αστρονομίη, παράπηγμα 5. ἄμιλλα κλεψύδραι [so die Hdss.].

. 1. Οὐρανογραφίη 2. Γεωγραφίη 3. Πολογραφίη 4. ᾿Αχτινογραφίη

τοσαῖτα καὶ τὰ Παϑηματιχα.

I
Movoıza δὲ ταδε.

. 1. Περὶ δυϑμῶν καὶ ἁρμονίης 2. Περὶ ποιήσιος 8. Περὶ χαλλοσύνης

ἐπέων 4. Περὶ εὐφώνων καὶ δυσφώνων γραμμάτων.
1. Περὶ Ὁμήρου ἢ Ὀρϑοεπείης καὶ γλωσσέων 3. Περὶ ἀοιδῆς 3. Περὶ
ῥημάτων 4. Ὀνομαστιχῶν. τοσαῦτα καὶ τὰ Μουσικχαά.
Τεχνικὰ δὲ τάδε"

1. Πρόγνωσις 2. Περὶ διαίτης ἢ Διαιτητικόν 3. [ἢ] Ἰητριχὴ γνώμη
4. Αἰτίαι περὶ ἀκαιριῶν zul ἐπικαιριῶν.
1. Περὶ γεωργίης ἢ Γεωμετρικόν [so ΒΡΕῚ 2. Περὶ ζωγραφίης 3. Τα-
χτιχὸν καὶ 4. Ὁπλομαχικόν. τοσαῦτα καὶ τάδε.

τάττουσι δέ τινες [Ergänzer des Kallimacheischen Pinax] χατ᾽ ἰδίαν
ἐχ τῶν Ὑπομημάτων καὶ ταῦτα.
1. Περὶ τῶν ἐν Βαβυλῶνι ἱερῶν γραμμάτων 2. Περὶ τῶν ἐν Μερόηι
3. Ὠχεανοῦ περίπλους A. Περὶ ἱστορίης 5. Χαλδαϊκὸς λόγος 6. Φρύ-
γιος λόγος 7. Περὶ πυρετοῦ za) τῶν ἀπὸ νόσου βησσόντων 8. Νομικὰ
αἴτια 9. Χερνικὰ προβλήματα [so Β: χέρνιβα ἢ προβλήματα FP].

τὰ δ᾽ ἄλλα, ὅσα τινὲς ἀναφέρουσιν εἰς αὐτόν, τὰ μὲν ἐκ τῶν αὐτοῦ
διεσχεύασται, τὰ δ᾽ ὁμολογουμένως ἐστὶν ἀλλότρια. ταῦτα καὶ περὶ
τῶν βιβλίων αὐτοῦ καὶ τοσαῦτα.

STIL.
34. Cic. de orat. 1 11,49 si ornate locutus est, sicut et fertur et mihi

videtur phy,sicus ille D., materies illa fuwit physici de qua dixit, ormatus vero

35 ipse verborum oratoris putandus est. orat. 20, 67 quiequid est enim, quod sub
aurium mensuram aliquam cadat, etiamsi abest a versu (nam id quidem ora-
tionis est vitium), mumerus vocatur, qui graece δυϑμὸς dieitur. ttaque video
visum esse non nullis Platonis et Democriti locutionem etsi absit a versu, tamen
quod incitatius feratur et clarissimis verborum luminibus utatur, potius podma

40 putandum gquam comicorum poetarum. de divin. II 64, 133 valde Heraclitus
obscurus, minime D. Dioxys. de comp. verb. 24 im mittleren Stile ragen
hervor φιλοσόφων δὲ zur’ ἐμὲν δόξαν A. τε καὶ Πλάτων καὶ ᾿Αριστοτέλης"
τούτων γὰρ ἑτέρους εὑρεῖν ἀμήχανον ἄμεινον κεράσαντας τοὺς λόγους. Vgl.
Timon S. 367, 11.

49:

10

15

20

25

90

90

40

A. 33. SCHRIFTEN. 34. STIL. 35—37. LEHRE. 375

Leure. Vgl. durchweg Leukippos!

Sımpr. de eaelo 294, 33 ὀλίγα δὲ ἐκ τῶν Αριστοτέλους Περὶ Δημοχρίτου
's. Z. 25]. Τιοα. V 26 [Katal. der Arist. Schr. n. 124 Rose] Προβλήματα ἐκ τῶν

Anuoxoitov «8. V 49 [Katalog der Schr. des Theophrast] Περὶ Anuoxel-
του ἃ. Ebenda 43 Περὶ τῆς Δημοχρίτου ἀστρολογίας. V 87 [Katalog der
Schr. des Herakleides Pontikos] Περὶ φύσεως zul περὶ εἰδώλων πρὸς Amuo-
χριτον. Ebenda 88 Πρὸς τὸν Δημόχριτον ἐξηγήσεις &. ῬΉΠΟΡ. schol. Zenon.
de 110. die. VH! V 2 fr. 20 [Usener Epic. 97, 10] ὡς ἔν τε τοῖς Πρὸς Δημόχριτον
ἵσταται διὰ τέλους ὃ Enixovoog. Dıoc. X 24 [Katal. der Schr. des Epikureers
Metrodoros] Πρὸς Δημόχριτον. Vgl. Kolotes zu B fr. 1. 156. Dıoc. VII 174
[Katal. des Kleanthes] Πρὸς Anuoxeırov. VII 178 [Katal. des Sphairos] Περὶ
ἐλαχίστων, Πρὸς τὰς ἀτόμους καὶ τὰ εἴδωλα.

35. Arıst. de gen. et corr. A 2. 815 84 ὅλως δὲ παρὰ τὰ ἐπι-
πολῆς σπτιερὶ οὐδενὸς οὐδεὶς ἐπέστησεν ἔξω Amuoxrgirov. οὗτος δ᾽
ἔοιχε μὲν σιδρὶ ἁπάντων φροντίσαι, ἤδη δὲ ἐν τῶι πῶς διαφέρει.

36. ΑΕΙΒΤ. de partt. anim. A 1. 0425 24 αἴτιον δὲ τοῦ μὴ ἐλϑεῖν
τοὺς πιρογενεστέρους &rri τὸν τρόττον τοῦτον |die wissenschaftliche
Methode des Ar.|, ὅτε τὸ τί ἦν εἶναι χαὶ τὸ ὁρίσασϑαι τὴν οὐσίαν
οὐχ ἦν, ἀλλ ἥψατο μὲν A. πρῶτος, ὡς οὐχ ἀναγχαίου δὲ τῆι
φυσιχῆι ϑεωρίαι ἀλλ᾽ ἐχφερόμενος Ür’ αὐτοῦ τοῦ πράγματος,
ἐπὶ Σωχράτους δὲ τοῦτο μὲν ηὐξήϑη, τὸ δὲ ζητεῖν τὰ σπιδρὶ φύ-
σεως ἔληξε. metaph. Μ 4. 10780}19 τῶν μὲν γὰρ φυσικῶν ἐπὶ μιχρὸν
A. ἥψατο μόνον χαὶ ὡρίσατό πως τὸ ϑερμὸν χαὶ τὸ ψυχρόν.

37. Sımpuic. de caelo p. 294, 33 Heib. ὀλίγα δὲ ἐκ τῶν “4ρι-
στοτέλους Περὶ Anuoxoirov |fr. 208 Rose] π“αραγραφέντα δηλώσει
τὴν τῶν ἀνδρῶν ἐχείνων διάνοιαν.

"A. ἡγεῖται τὴν τῶν ἀιδίων φύσιν εἶναι μιχρὰς οὐσίας πλῆ-
ϑὸς ἀπείρους" ταύταις δὲ τόττον ἄλλον ὑποτέϑησιν drveıgov τῶι
μεγέϑει" προσαγορδύει δὲ τὸν μὲν τόπον τοῖσδε τοῖς ὀνόμασι τῶι
Te χεγνῶι xal τῶν οὐδενὶ χαὶ τῶν ἀπείρωι, τῶν δὲ οὐσιῶν
ἑχάστην τῶι τὲ δενὶ χαὶ τῶν ναστῶι χαὶ τῶι ὄντι. νομίζει
δὲ εἶναι οὕτω μιχρὰς τὰς οὐσίας, ὥστε ἐχφυγεῖν τὰς ἡμετέρας
αἰσθήσεις. ὑπάρχειν δὲ αὐταῖς σαντοίας μορφὰς xal σχήματα
παντοῖα χαὶ χατὰ μέγεϑος διαφοράς. ἔχ τούτων οὖν ἤδη χαϑά-
so ἔχ στοιχείων γεγνᾶν χαὶ συγχρίνδι τοὺς ὀφρϑαλμοφανγεῖς χαὶ
τοὺς αἰσϑητοὺς ὄγχους. στασιάζειν δὲ χαὶ φέρεσϑαι ἐν τῶι χενῶι
διά τε τὴν ἀνομοιότητα χαὶ τὰς ἄλλας εἰρημένας διαφοράς, φε-
ρομένας δὲ Eurmintew χαὶ σπιεριτελέχεσθϑαι τύδριτυλοχὴν τοιαύτην,
ἣ συμιψαύειν μὲν αὐτὰ χαὶ πλησίον ἀλλήλων εἶναι σιοιεῖ, φύσιν
μέντοι μίαν ἐξ ἐχείνων var ἀλήϑειαν οὐδ᾽ ἡντιναοῦν γεγνᾶιν᾽ χο-
μιδῆι γὰρ εὔηϑες εἶναι τὸ δύο ἢ τὰ sıheiova γενέσθαι ἄν ποτε

10

15

20

25

30

40

376 55. DEMOKRITOS

ἕν. τοῦ δὲ συμμένειν τὰς οὐσίας wer’ ἀλλήλων μέχρι τινὸς
αἰτιᾶται τὰς ἐτταλλαγὰς χαὶ τὰς ἀντιλήψεις τῶν σωμάτων᾽ τὰ μὲν
γὰρ αὐτῶν εἶναι σχαληγά, τὰ δὲ ἀγχιστρώδη, τὰ δὲ χοῖλα, τὰ δὲ
χυρτά, τὰ δὲ ἄλλας ἀναρίϑμους ἔχοντα διαφοράς" ἐττὶ τοσοῦτον
οὖν χρόνον σφῶν αὐτῶν ἀντέχεσθαι νομίζει χαὶ συμμένειν, ἕως
ἰσχυροτέρα τις ἐχ τοῦ “εριέχοντος ἀνάγχη scagayevouern διασείσην
χαὶ χωρὶς αὐτὰς διαστιείρηι᾽. λέγει δὲ τὴν γένεσιν χαὶ τὴν ἐναν-
τίαν αὐτῆι διάχρισιν οὐ μόνον σιερὶ ζώιων, ἀλλὰ χαὶ περὶ φυτῶν
χαὶ πιδρὶ χόσμων χαὶ συλλήβδην στερὶ τῶν αἰσϑητῶν σωμάτων
ἁπάντων. Ei τοίνυν ἡ μὲν γένεσις σύγχρισις τῶν ἀτόμων ἐστίν,
ἡ δὲ φϑορὰ διάχρισις, χαὶ χατὰ “]ημόχριτον ἀλλοίωσις ἄν εἴη ἡ
γένεσις.

38. SımpL. phys. 28, 15 [aus Theophr. phys. op. fr. 8, wie n. 39,
40, 2—4; hinter Leuk. S. 359, 18] πταρατιλησίως δὲ χαὶ ὅ ἑταῖρος
αὐτοῦ A. ὁ ᾿Αβδηρίτης ἀρχὰς EIero τὸ τιλῆρες χαὶ τὸ χενόν, ὧν
τὸ μὲν ὃν τὸ δὲ μὴ ὃν ἐκάλει᾽ ὡς (γὰρ) ὕλην τοῖς οὖσι τὰς ἀτό-
μους ὑτιοτυϑέντες τὰ λοιπὰ γεννῶσι ταῖς διαφοραῖς αὐτῶν. τρεῖς
δέ εἰσιν αὗται δυσμὸς τροπὴ διαϑιγή, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν σχῆμα
χαὶ ϑέσις χαὶ τάξις. πεφυχέναι γὰρ τὸ ὅμοιον ὑπὸ τοῦ ὁμοίου
χινεῖσϑαι χαὶ φέρεσθαι τὰ συγγενῆ πιρὸς ἄλληλα χαὶ τῶν σχημά-
τῶν ἕχαστον εἰς ἑτέραν ἐγχοσμούμενον σύγχρισιν ἄλλην ποιεῖν
διάϑεσιν᾽ ὥστε εὐλόγως ἀπείρων οὐσῶν τῶν ἀρχῶν πάντα τὰ
πάϑη καὶ τὰς οὐσίας ἀποδώσειν ἐπηγέλλοντο, ὕφ᾽ οὗ τέ τι yive-
ται χαὶ πῶς" διὸ χαί φασι μόνοις τοῖς Ärreiga ποιοῦσι τὰ στοι-
χεῖα πάντα συμβαίνειν χατὰ λόγον. καὶ τῶν ἐν ταῖς ἀτόμοις σχη-
μάτων ἄπειρον τὸ πλῆϑός φασι διὰ τὸ μηδὲν μᾶλλον τοιοῦτον
ἢ τοιοῦτον εἶναι. ταύτην γὰρ αὐτοὶ τῆς ἀπίδιρίας αἰτίαν ἀπο-
διδόασι.

39. PLuTArcH. Strom. 7 |D. 581] 4. ö ᾿Αβδηρίτης ὑπεστήσατο
τὸ πτᾶν dreıgov διὰ τὸ μηδαμῶς ὑττό τινος αὐτὸ δεδημιουργῆσϑαι.
ἔτι δὲ χαὶ ἀμετάβλητον αὐτὸ λέγει χαὶ χαϑόλου οἷον πᾶν ἔστιν
ῥητῶς ἐχτίϑεται" μηδεμίαν ἀρχὴν ἔχειν τὰς αἰτίας τῶν νῦν yıyvo-
μένων, ἄνωθεν δ᾽ ὅλως ἐξ ἀπείρου χρόνου προχατέχεσϑαι τῆι
ἀνάγκην πάνϑ'᾽ ἁπλῶς τὰ γεγονότα χαὶ ἐόντα καὶ ἐσόμενα.
ἡλίου δὲ καὶ σελήνης γένεσίν φησι. χατ᾽ ἰδίαν φέρεσϑαι ταῦτα
μηδέπω τὸ παράτταν ἔχοντα ϑερμὴν φύσιν, μηδὲ μὴν καϑόλου
λαμτιροτάτην, τοὐναντίον δὲ ἐξωμοιωμένην τῆι scegl τὴν γῆν φύ-
GEL’ γεγονέναι γὰρ ἕχάτερον τούτων τιρότερον ἔτι xar ἰδίαν ὑὕπο-
βολήν τινὰ χόσμου, ὕστερον δὲ μεγεϑοποιουμένου τοῦ “περὶ τὸν
ἥλιον χύχλου ἐναττοληφϑῆγναι ἐν αὐτῶι τὸ πῦρ.

10

A. 37—44. LEHRE. 377

40. Hıproryr. refut. I 13 |D. 565] £. δὲ Aevriserov ylveraı
γνώριμος. 4A. Aauaoinzov ᾿Αβδηρίτης ττολλοῖς συμβαλὼν yvuvo-
σοφισταῖς ἐν ᾿Ινδοῖς χαὶ ἱερεῦσιν ἐν Alyinrwı καὶ ἀστρολόγοις
χαὶ ἐν Βαβυλῶνι μάγοις.

λέγει δὲ ὁμοίως Asvrinnwı περὶ στοιχείων, στλήρους χαὶ
χεγοῦ, τὸ μὲν στλῆρες λέγων ὄν, τὸ δὲ χενὸν οὐχ ὄν᾽ ἔλεγε δὲ ὡς
dei χινουμένων τῶν ὄντων ἐν τῶι χενῶι᾽ ἀτιξίρους δὲ εἶναι χόσμους
χαὶ μεγέϑει διαφέροντας. ἐν τισὶ δὲ μὴ εἶναι ἥλιον μηδὲ σελή-
γὴν, ἐν τισὶ δὲ μείζω τῶν παρ᾽ ἡμῖν καὶ ἐν τισὶ hei. εἶναι
δὲ τῶν χόσμων ἄνισα τὰ διαστήματα χαὶ τῆι μὲν πλείους τῆι δὲ
ἐλάττους χαὶ τοὺς μὲν. αὔξεσθαι τοὺς δὲ ἀχμάζειν, τοὺς δὲ φϑί-
vew, χαὶ τῆι μὲν γίνεσθαι, τῆι δ᾽ ἐχλείχιειν. φϑείρεσϑαι δὲ αὐτοὺς
in ἀλλήλων τιροστιίστστοντας. εἶναι δὲ ἐνίους χόσμους ἐρήμους
ζώιων χαὶ φυτῶν χαὶ σιαντὸς ὑγροῦ. τοῦ δὲ γέαρ᾽ ἡμῖν χόσμου
πρότερον τὴν γῆν τῶν ἄστρων γενέσϑαι, εἶναι δὲ τὴν μὲν σελήνην
χάτω, ἔπειτα τὸν ἥλιον, εἶτα τοὺς ἀπλανεῖς ἀστέρας. τοὺς δὲ
σπλανήτας οὐδ᾽ αὐτοὺς ἔχειν ἴσον ὕψος. ἀχμάζειν δὲ χόσμον, ἕως
ἂν μηχέτι δύνηται ἔξωϑέν τι σπιροσλαμβάνειν.

οὗτος ἐγέλα πάντα, ὡς γέλωτος ἀξίων πάντων τῶν ἐν ἀν-
ϑρώττοις.

41. Arısr. phys. Γ 4, 208 88 4. δ᾽ οὐδὲν ἕτερον ἐξ ἑτέρου γίγνεσϑαι τῶν
πρώτων φησίν. ἀλλ᾽ ὅμως γε αὐτῶν [E, näml. τῶν ἀτόμων Simpl. 462, 12] τὸ
χοινὸν σῶμα πάντων ἐστὶν ἀρχή, μεγέϑει χατὰ μόρια χαὶ σχήματι διαφέρον.

42. Arısr. metaphys. Ζ 13. 1039: 9 ἀδύνατον γὰρ εἶναί φησιν |Demokr.]
ἐκ δύο ἕν ἢ ἐξ ἑνὸς δύο γενέσϑαι' τὰ γὰρ μεγέϑη, τὰ ἄτομα, τὰς οὐσίας
ποιεῖ; vgl. Ar. de gen. et corr. A 8. 318b6 Παρμενίδης λέγει δύο τὸ ὃν χαὶ τὸ
μὴ ὃν εἶναι, φάσχων πῦρ καὶ γῆν.

43. ῬΙΟΝΥΒ. bei Eus. P. E. XIV 28,2. 8 οἱ μὲν γὰρ ἀτόμους προσειπόντες
ἀἄφϑαρτά τινα χαὶ σμιχρότατα σώματα πλῆϑος ἀνάριϑμα, καί τι χωρίον χενὸν
μέγεϑος ἀπεριόριστον προβαλόμενοι, ταύτας δὴ φασι τὰς ἀτόμους ὡς ἔτυχεν
ἐν τῶι χενῶι φερομένας αὐτομάτως τε συμπιπτούσας ἀλλήλαις διὰ ῥύμην
ἄταχτον χαὶ συμπλεχομένας διὰ τὸ πολυσχήμονας οὖσας ἀλλήλων ἐπιλαμβάνε-
σϑαι, καὶ οὕτω τόν τε χόσμον καὶ τὰ ἐν αὐτῶι, μᾶλλον δὲ κόσμους ἀπείρους
ἀποτελεῖν. ταύτης δὲ τῆς δόξης ᾿Επίχουρος γεγόνασι zul A. τοσοῦτον δὲ
διερώνησαν ὅσον ὃ μὲν ἐλαχίστας πάσας zul διὰ τοῦτο ἀνεπαισϑήτους, ὃ δὲ
χαὶ μεγίστας εἶναί τινας ἀτόμους ὃ A. ὑπέλαβεν. ἀτόμους δὲ εἶναί φασιν
ἀμφότεροι χαὶ λέγεσϑαι διὰ τὴν ἄλυτον στερρότητα. vgl. Erıcur. ep. 155
[p. 15, 12 Us.] ἀλλὰ μὴν οὐδὲ δεῖ νομίζειν πᾶν μέγεϑος ἐν ταῖς ἀτόμοις ὑπάρ-
χειν, ἵνα μὴ τὰ φαινόμενα ἀντιμαρτυρῆι, παραλλαγὰς δέ τινας μεγεϑῶν νομι-
στέον εἶναι.

44. Herm. irris. 18 [D. 654] 4. ... ἀρχὰς τὸ ὃν χαὶ τὸ un ὄν, καὶ τὸ
μὲν ὃν πλῆρες τὸ δὲ μὴ ὃν κενόν. τὸ δὲ πλῆρες Ev τῶι χενῶι τροπῆι χαὶ
ῥυϑμῶι ποιεῖ τὰ πάντα.

10

15

20

30

90

40

378 55. DEMOKRITOS

45. ARIST. phys. A 5. 1888 22 A. τὸ στερεὸν ἱπλήρες Simpl. 44, 16] zu)
χενόν, ὧν τὸ μὲν ὡς ὄν, τὸ δ᾽ ὡς οὐχ ὃν εἶναί φησιν" ἔτι ϑέσει, σχήματι,
τάξει. ταῦτα δὲ γένη ἐναντίων" ϑέσεως ἄνω χάτω, πρόσϑεν ὄπισϑεν, σχήματος
γωνία εὐϑὺ περιφερές.

46. Art. 13,16 [Ὁ. 285] A. τὰ ναστὰ xal κενά [näml. ἀρχὰς elvaı).
λιν VIO 931 τί δηλοῖ τὸ “ναστοτέραν᾽ (bei Archigenes) οὐ πάνυ σαφῶς οἶδα
διὰ τὸ μηδὲ σύνηϑες εἶναι τοῖς “Ἑλλησιν ὄνομα κατὰ τοῦ τοιόυτου πράγματος
λέγεσϑαι. ἄρτον μὲν γάρ τινα ναστὸν ἐχάλουν, οὐ μὴν ἄλλο γέ τι σῶμα πρὸς
αὐτῶν οὕτως ὠνομασμένον ἐπίσταμαι. αὐτὸς δὲ ὃ ᾿ἀρχιγένης. . δοχεῖ μοι
τὸ ναστὸν ἀντὶ τοῦ πλήρους ὀνομαζειν.

41. Arr. 1 8, 18 [D. 285, im Bericht über Epikur, also nicht theophrastisch]
A. μὲν γὰρ ἔλεγε δύο, μέγεθός τε zul σχῆμα, ὃ δὲ Ἐπίχουρος τούτοις καὶ
τρίτον βάρος προσέϑηχεν. 12,6 [D. 311; ebenfalls hinter Epikur!] A. τὰ
πρῶτά φησι σώματα (ταῦτα δ᾽ ἦν τὰ ναστά) βάρος μὲν οὐχ ἔχειν, κινεῖσϑαι
(δὲ κατ᾽ ἀλληλοτυπίαν ἐν τῶι ἀπείρωι. δυνατὸν (δ᾽) εἶναι κοσμιαίαν ὑπάρχειν
ἄτομον. Ciıc. de fato 20, 46 declinat, inquit, atomus. primum cur? aliam enim
quandam vim motus habebant a Democrito impulsionis quam plagam ille ap-
pellat, a te Epieure gravitatis et ponderis. [vgl. Usener Epicur. p. 378]. Sımpr.
phys. 42, 10 4. φύσει ἀκίνητα λέγων τὰ ἄτομα πληγῆι κινεῖσϑαί φησιν. Akt.
123, 8 [D. 319; aus epikur. Quelle vgl. die Weiterzählung p. 820}2] 4, ἕν γένος
κινήσεως TO χατὰ παλμὸν ἀπεφαίνετο.

48. Art. 1 160, 2 [D. 315] οἱ τὰς ἀτόμους, περὶ τὰ ἀμερῆ ἵστασϑαι καὶ
μὴ εἰς ἄπειρον εἶναι τὴν τομήν.

49. Garen. de elem. sec. Hipp. 1 2 [1 4117 Κι “νόμωι γὰρ xooır,
γόμωι πικρόν, νόμωι γλυχύ, ἐτεῆι δ᾽ ἄτομον καὶ xevov |fr. 125] ὃ
A. φησιν ἐκ τῆς συνόδου τῶν ἀτόμων γίνεσϑαι νομίζων ἁπάσας τὰς αἰσϑητὰς
ποιότητας ὡς πρὸς ἡμᾶς τοὺς αἰσϑανομένους αὐτῶν, φύσει δὲ οὐδὲν εἶναι
λευχὸν ἢ μέλαν ἢ ξανϑὸν ῇ ἐρυϑρὸν ἢ πικρὸν ἢ γλυχύ" τὸ γὰρ δὴ “νόμωι
ταὐτὸ βούλεται τῶι οἷον “νομιστί᾽ χαὶ ἡ πρὸς ἡμᾶς, οὐ χατὰ τὴν αὐτῶν τῶν
πραγμάτων φύσιν, ὅπερ [δ av πάλιν ᾿ ἐτεῆι᾽ καλεῖ παρὰ τὸ ἡ ἐτεόν᾽, ὅπερ
ἀληϑὲς δηλοῖ, ποιήσας τοὔνομα. καὶ εἴη ἂν ὃ σύμπας αὐτοῦ νοῦς τοῦ λόγου
τοιόσδε νομίζεται μὲν [το] παρα τοῖς ἀνθρώποις λευχὸν τι εἶναι zal μέλαν
καὶ γλυχὺ καὶ πιχρῦν, κατὰ δὲ τὴν ἀλήϑειαν δὲν χαὶ μηδέν ἐστι τὰ πάντα
[vgl. fr. 1561. χαὶ γὰρ αὖ χαὶ τοῦτ᾽ εἴρηκεν αὐτός, " dev’ μὲν τὰς ἀτόμους
ὀνομάζων, ᾿ μηδέν᾽ δὲ τὸ χενόν. αἱ μὲν οὖν ἄτομοι σύμπασαι σώματα οὖσαι
σμικρὰ χωρὶς ποιοτήτων εἰσί, τὸ δὲ κενὸν χώρα τις, ἔν nu φερόμενα ταυτὶ
τὰ σώματα ἄνω τε χαὶ κάτω σύμπαντα διὰ παντὸς τοῦ αἰῶνος ἢ περιπλέχεταί
πως ἀλλήλοις ἢ προσχρούει χαὶ ἀποπάλλεται, καὶ διακρίνει δὲ καὶ συγχρίνει
πάλιν εἰς ἄλληλα κατὰ τὰς τοιαύτας ὁμιλίας xax τούτου τά τε ἄλλα συγχρί-
ματα πάντα ποιεῖ χαὶ τὰ ἡμέτερα σώματα χαὶ τὰ παϑήματα αὐτῶν καὶ τὰς
αἰσϑήσεις. ἀπαϑῆ δ᾽ ὑποτίϑενται τὰ σώματα εἶναι τὰ πρῶτα (τινὲς μὲν
αὐτῶν ὑπὸ σχληρότητος ἄϑραυστα, καϑάπερ οἱ περὶ Ἐπίκουρον [Epieur.
p. 205, 29 Us.], ἔνιοι δὲ ὑπὸ σμιχρότητος ἀδιαίρετα, καϑάπερ οἱ περὲ τὸν
“εὐχιππον), ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ἀλλοιοῦσϑαι χατά τι δυνάμενα ταύτας δὴ τὰς ἀλλοιώ-
σεις, ἃς ἅπαντες ἄνϑρωποι πεπιστεύχασιν εἶναι, διδαχϑέντες ὑπὸ τῶν αἰσϑή-
σεῶν, οἷον οὔτε ϑερμαίνεσϑαί τί φασιν ἐχείνων οὔτε ψύχεσϑαι, κατὰ δὲ τὸν
αὐτὸν τρόπον οὐϑ' ὑγραίνεσϑαι οὔτε ξηραίνεσϑαι, πολὺ δὲ δὴ μᾶλλον ἔτι

τὸ

20

1%

‚30

35

40

A. 45-57. LEHRE. 379

αἧτε μελαίνεσϑαι μήτε λευχαίνεσϑαι μήτ᾽ ἄλλην τινὰ ὅλως ἐπιδέχεσϑαι ποιό-
τητὰ χατὰ μηδεμίαν μεταβολήν.

55. DıoGen. v. Oinoanda fr. 80.81 00]. 8,8 [.Bull. Corr. Hell. ΧΧΤ 428] ἂν γὰρ
τῶι Δημοχρίτου τις χρήσηται λόγωι, μηδεμίαν μὲν ἐλευϑέραν φάσχων ταῖς
ἀτόμοις χείνησιν εἶναι διὰ τὴν πρὸς ἀλλήλας σύνχρουσιν αὐτῶν, ἔνερϑεν δὲ
φαίνεσϑαι χατηνανχασμένως πάντα χεινεῖσϑαι, φήσομεν πρὸς αὐτόν" οὔχουν
οἶδας ὅστις ποτὲ εἶ, χαὶ ἐλευϑέραν τινὰ ἐν ταῖς ἀτόμοις χείνησιν εἶναι, ἣν
Δημόχριτος μὲν οὐχ εὗρεν, Ἐπίχουρος δὲ εἰς φῶς ἤγαγεν, παρενχλιτικὴν
ὑπάρχουσαν ὡς ἐκ τῶν φαινομένων δείχνυσιν;

51. Cıc. de nat. deor. 126, 73 quid est in physieis Epicuri non a Demo-
crito? nam etsi quaedam commutawit, ul quod paullo ante de inclinatione ato-
morum αἰαὶ, tamen pleraque dieit eadem, atomos, inane, imagines, infinitatem
locorum innumerabilitatemgue mundorum, eorum ortus interitus, ommia fere
quibus naturae ratio continetur.

52. Laerr. DıoG. X 3 φησὶ δ᾽ Ἕρμιππος [FHG III 45 fr. 40] γραμματοδι-
δάσχαλον αὐτὸν [Epikur] γεγενῆσϑαι, ἔπειτα μέντοι περιτυχόντα τοῖς Anuoxgi-
του βιβλίοις ἐπὲ φιλοσοφίαν ἄιξαι.

53. Prur. adv. Colot. 3 p. 1108 E. χαίτοι πολὺν χρόνον αὐτὸς ξαυτὸν
ἀνηγόρευε Δημοχρίτειον ὃ Enixovgog, ὡς ἄλλοι τε λέγουσι χαὶ “εοντεύς, εἷς
τῶν ἐπ᾿ ἄχρον Ἐπιχούρου μαϑητῶν, πρὸς Avxzopoova γράφων, τιμᾶσϑαί τέ
φησι τὸν Δημόχριτον ὑπ᾽ Ἐπικούρου διὰ τὸ πρότερον ἅψασϑαι τῆς ὀρϑῆς
γνώσεως, zul τὸ σύνολον τὴν πραγματείαν Δημοχρίτειον προσαγορεύεσϑαι
διὰ τὸ περιπεσεῖν αὐτὸν πρότερον ταῖς ἀρχαῖς περὶ φύσεως. ὃ δὲ ἥητρό-
δωρος Avrızovs (ἐν τῶι) Περὶ φιλοσοφίας εἴρηχεν, ὡς εἰ μὴ καϑηγήσατο A.,
οὐχ ἂν προῆλϑεν 'Enixovoog ἐπὶ τὴν σοφίαν. Ὅτοα. X 8 (Epikur nannte) An-
μόχριτον “ηρόχριτον.

55. Strap. XVIp. 757 εἰ δὲ δεῖ Ποσειδωνίωι πιστεῦσαι καὶ τὸ περὶ τῶν
ἀτόμων δόγμα παλαιόν ἐστιν ἀνδρὸς Σιδωνίου Μώχου πρὸ τῶν Τρωιχῶν
χρόνων γεγονότος. NEXT. adv. math. IX 363 4. δὲ χαὶ ᾿Επίχουρος ἀτόμους,
εἰ ur τι ἀρχαιοτέραν ταύτην ϑετέον τὴν δόξαν, καὶ ὡς ἔλεγεν ὃ Στωικὸς
Ποσειδώνιος ἀπὸ Μώχου τινὸς ἀνδρὸς Φοίνιχος καταγομένην. Dıoc. pr. 1
τὸ τῆς φιλοσοφίας ἔργον ἕνιοί φασιν ἀπὸ βαρβάρων ἄρξαι... Φοίνιχα τε
γενέσϑαι Moxov [ὦχον ΒΡΕῚ χαὶ Θρᾶικα Ζάμολξιν χαὶ Λίβυν Ἄτλαντα. Über
diese Schwindelschrift, die vielleicht durch Mitteilungen des Tyriers Diotimos
[s. 0. 63] veranlasst ist, vgl. ausserdem Ios. antiqu. 1107; Arten. III p. 126 A;
Damasc. I 323 Ruelle; Iamgr. V.P. 14.

56. Cıc. de fin. 16, 17 ille [Demokr.] atomos quas appellat, id est corpora
individua propter soliditatem, censet in infinito inani, in quo nihil nec summum

‚nec infimum nec medium nec ultimum nec extremum sit, ila ferri, ut con-

cursionibus inter se cohaerescant, ex quo efficiantur ea, quae sint quaeque cer-
nantur, omnia; eumque motum atomorum multo a principio, sed ea aeterno

‚tempore intellegi convenire.

57. Prur. adv. Colot. 8p. 1110 F τί γὰρ λέγει A.; οὐσίας ἀπείρους τὸ
πλῆϑος ἀτόμους TE χαδιαφόρους, ἔτι δ᾽ anolovs zul ἀπαϑεῖς Ev τῶι χενῶι
φέρεσϑαι διεσπαρμένας" ὅταν δὲ πελάσωσιν ἀλλήλαις ἢ συμπέσωσιν ἢ περι-
πλαχῶσι, φαίνεσϑαι τῶν ἀαϑροιζομένων τὸ μὲν ὕδωρ τὸ δὲ πῦρ τὸ δὲ φυτὸν
τὸ δ᾽ ἄνϑρωπον᾽ εἶναι δὲ πάντα τὰς ἀτόμους (N) ἰδέας ὑπ᾽ αὐτοῦ χαλου-
μένας, ἕτερον δὲ μηδέν" ἐκ μὲν γὰρ τοῦ μὴ ὄντος οὐχ εἶναι γένεσιν, ἐχ δὲ

ζι

10

39

40

380 55. DEMOKRITOS

τῶν ὄντων μηδὲν ἂν γενέσϑαι τῶι μήτε πάσχειν μήτε μεταβάλλειν τὰς ἀτό-
μους ὑπὸ στερροότητος" ὅϑεν οὔτε χρόαν ἐξ ἀχρώστων οὔτε φύσιν ἤ ψυχὴν
ἐξ ἀποίων χαὶ (ἀπαϑῶν) ὑπάρχειν. Ärıst. Metaph. A 1. 106$22 zul ὡς 4.
φησιν, ἦν ὁμοῦ πάντα δυνάμει, ἐνεργείαι δ᾽ οὐ.

_ ὅϑ, Arıst. phys. © 9. 266» 24 διὰ δὲ τὸ χενὸν κινεῖσϑαί φασιν" zul γὰρ
οὗτοι τὴν κατὰ τόπον κίνησιν κινεῖσθαι τὴν φύσιν λέγουσιν. ϑτμΡΙ,. Ζ. ἃ. St.
1818, 88 τουτέστι τὰ φυσιχὰ καὶ πρῶτα καὶ ἄτομα σώματα᾽ ταῦτα γὰρ ἐχεῖνοι
φύσιν ἐχάλουν χαὶ ἔλεγον χατὰ τὴν ἐν αὐτοῖς βαρύτητα χινούμενα ταῦτα διὰ
τοῦ κενοῦ εἴχοντος καὶ μὴ ἀντιτυποῦντος χατὰ τόπον κινεῖσθαι" περιπα-
λάσσεσϑαι γὰρ ἔλεγον αὐτά. καὶ οὐ μόνον πρώτην ἀλλὰ χαὶ μόνην ταύτην
οὗτοι κίνησιν τοῖς στοιχείοις ἀποδιδόασι, τὰς δὲ ἄλλας τοῖς ἐκ τῶν στοιχείων"
αὐξάνεσθαι γὰρ καὶ φϑίνειν χαὶ ἀλλοιοῦσϑαι καὶ γίνεσϑαι χαὶ φϑείρεσϑαι
προσχρινομένων καὶ ἀποκρινομένων τῶν πρώτων σωμάτων φασίν.

59. Sext. VIII 6 οἱ δὲ nei τὸν Πλάτωνα καὶ Δημόχριτον μόνα τὰ νοητὰ
ὑπενόησαν ἀληϑῆ εἶναι, ἀλλ᾽ ὃ μὲν 4. διὰ τὸ μηδὲν ὑποχεῖσϑαι φύσει αἰσϑη-
τόν, τῶν τὰ πάντα συγχρινουσῶν ἀτόμων πάσης αἰσϑητῆς ποιότητος ἔρημον
ἐχουσῶν φύσιν, ὃ δὲ Πλάτων διὰ τὸ γίγνεσϑαι μὲν ἀεὶ ta αἰσϑητά, μηδέποτε
δὲ εἶναι χτλ.

60. Arısr. de caelo A 2. 8098 1 τοῖς δὲ στερεὰ [näml. τὰ πρῶτα λέγουσιν
im Gegensatz zu Platon] μᾶλλον ἐνδέχεται λέγειν τὸ μεῖζον εἶναι βαρύτερον
αὐτῶν. τῶν δὲ συνθέτων, ἐπειδήπερ οὐ φαίνεται τοῦτον ἔχειν ἕχαστον τὸν
τρόπον, ἀλλὰ πολλὰ βαρύτερα δρῶμεν ἐλάττω τὸν ὄγκον ὄντα καϑαάπερ ἐρίου
χαλχόν, ἕτερον τὸ αἴτιον οἴονταί τε χαὶ λέγουσιν ἔνιοι" τὸ γὰρ χενὸν ἐμπερι-
λαμβανόμενον χουφίζειν τὰ σώματά φασι χαὶ ποιεῖν ἔστιν ὅτε τὰ μείζω
κουφότερα" πλοῖον γὰρ ἔχειν. χενὸν ... λέγουσι μὲν οὖν τοῦτον τὸν τρόπον,
ἀνάγκη δὲ «ἴροσϑεῖναι τοῖς οὕτω ὀιορίξουσιν μὴ μόνον τὸ χενὸν ἔχειν πλεῖον,
ἂν nu κουφότερον, ἀλλὰ καὶ τὸ στερεὸν ἔλαττον" εἰ γὰρ ὑπερέξει τῆς τοιαύτης
ἀναλογίας, οὐκ ἔσται κουφότερον. διὰ γὰρ τοῦτο χαὶ τὸ πῦρ εἶναί φασι χου-
φότατον, ὅτι πλεῖστον ἔχει xEvoV. συμβήσεται οὖν μικροῦ πυρὸς πολὺν χρυσὸν
πλεῖον ἔχοντα τὸ κενὸν εἶναι χουφότερον, εἰ μὴ καὶ στερεὸν ἕξει πολλαπλάσιον"
de gen. et inter. A 8. 326? 9 χαίτοι βαρύτερόν γε χατὰ τὴν ὑπεροχήν φησιν
εἶναι 4. ἕχαστον τῶν ἀδιαιρέτων. de caelo A 2.3095 84 ἐναντίας δὲ [näml.
τῆς ὕλης οὔσης] χαϑάπερ οἱ τὸ χενὸν χαὶ πλῆρες, οὐχ ἔσται τὰ μεταξὺ τῶν
ἁπλῶς βαρέων καὶ κούφων διὰ τίν᾽ αἰτίαν βαρύτερα χαὶ χουφότερα ἀλλήλων
χαὶ τῶν ἁπλῶν ἐστιν. τὸ δὲ μεγέϑει χαὶ μιχρότητι διορίζειν πεπλασμένωι
μὲν ἔοιχε μᾶλλον τῶν πρότερον ... καὶ μήϑ᾽ ἁπλῶς εἶναι μηϑὲν κοῦφον μή-
τε φερόμενον ἄνω ἀλλ᾽ ἢ ὑστερίζον ἢ ἐχϑλιβόμενον καὶ πολλὰ μικρὰ ὀλίγων
μεγάλων βαρύτερα εἶναι.

61. SIMPL. de caelo 569, 5 οἱ γὰρ περὶ Δημόχριτον χαὶ ὕστερον Ἐπί-
χουρος τὰς ἀτόμους πάσας ὁμοφυεῖς οὔσας βάρος & ἔχειν φασί, τῶι δὲ εἶναί
τινὰ βαρύτερα ἐξωϑούμενα τὰ κουφότερα ὑπ᾽ αὐτῶν ὑφιξανόντων ἐπὶ τὸ
ἄνω φέρεται; χαὶ οὕτω λέγουσιν οὗτοι δοχεῖν τὰ μὲν χοῦφα εἶναι τὰ δὲ βαρέα.
112,27807 περὶ Δημόχριτον οἴονται, πάντα μὲν ἔχειν βάρος, τῶι δὲ ἔλαττον
ἔχειν βάρος τὸ πῦρ ἐχϑλιβόμενον ὑπὸ τῶν προλαμβανόντων ἄνω φέρεσϑαι
χαὶ διὰ τοῦτο κοῦφον δοχεῖν. τούτοις δὲ τὸ βαρὺ μόνον εἶναι δοχεῖ χαὶ ἀεὶ
φέρεσϑαι πρὸς τὸ μέσον τοῦτο. Gegen Demokrit Ericur. ep. 161 [p. 18, 15
Us.] ἰσοταχεῖς ἀναγχαῖον τὰς ἀτόμους εἶναι, ὅταν διὰ τοῦ χενοῦ εἰσφέρωνται

μηϑενὸς ἀντικόπτοντος" οὔτε γὰρ τὰ {μεγάλα καὶ) βαρέα ϑᾶττον οἰσϑήσεται

A. 57—69. LEHRE. 381

τῶν μιχρῶν χαὶ χούφων, ὅταν γε δὴ μηδὲν ἀπαντᾶι αὐτοῖς, οὔτε τὰ μιχρὰ
(βραδύτερον) τῶν μεγάλων πάντα πόρον σύμμετρον ἔχοντα, ὅταν μηϑὲν μηδὲ
ἐχείνοις ἀντικόπτηι. Vgl. Luck. II 215ff.

62. Arısr. de caelo A 6. 313221 περὲ δὴ τούτων ἁπάντων [Schwimmen

5 von Metallplättchen u. dgl. auf dem Wasser] τὸ μὲν νομίζειν αἴτιον εἶναι ὥσπερ

τὸ

120

40

45

4. οὐχ ὀρϑῶς ἔχει. ἐχεῖνος γάρ φησι τὰ ἄνω φερόμενα ϑερμὰ ἐχ τοῦ ὕδατος
ἀναχωχεύειν τὰ πλατέα τῶν ἐχόντων βάρος, τὰ δὲ στενὰ διαπίπτειν" ὀλίγα
γὰρ εἶναι τὰ ἀντιχρούοντα αὐτοῖς. ἔδει δ᾽ ἐν τῶι ἀέρι ἔτι μᾶλλον τοῦτο
ποιεῖν, ὥσπερ ἐνίσταται κἀκεῖνος αὐτός. ἀλλ᾽ ἐνστὰς λύει μαλακῶς" φησὶ
γὰρ οὐχ εἰς ἕν ὁρμᾶν τὸν σοῦν, λέγων 'σοῦν᾽ τὴν χίνησιν τῶν ἄνω φερο-
μένων σωμάτων.

63. — de gen. et int. A 7. 323910 4. δὲ παρὰ τοὺς ἄλλους ἰδίως ἔλεξε
μόνος" φησὶ γὰρ τὸ αὐτὸ καὶ ὅμοιον εἶναι τό τε ποιοῦν καὶ πάσχον. οὐ γὰρ
ἐγχωρεῖν τὰ ἕτερα zul διαφέροντα πάσχειν ὑπ᾽ ἀλλήλων, ἀλλὰ κἂν ἕτερα
ὄντα ποιῆι τι εἰς ἄλληλα οὐχ ἧι ἕτερα ἀλλ᾽ ἧι ταὐτόν τι ὑπάρχει, ταύτηι
τοῦτο συμβαίνειν αὐτοῖς.

64. ΑΤΕχ. de mixt. 2 [II 214, 18 Bruns.] A. μὲν οὖν ἡγούμενος τὴν λεγο-
μένην κρᾶσιν γίνεσϑαι χατὰ ᾿παράϑεσιν σωμάτων διαιρουμένων τῶν κιρνα-
μένων εἰς μικρὰ χαὶ τῆι παρ᾽ ἄλληλα ϑέσει τὴν μίξιν ποιουμένων, οὐδὲ τὴν
ἀρχήν φησιν εἶναι πρὸς ἀλήϑειάν τινὰ κεχραμένα, ἀλλ᾽ εἶναι τὴν δοχοῦσαν
χρᾶσιν παράϑεσιν σωμάτων ἀλλήλοις χατὰ μιχρὰ σωζόντων αὐτῶν ἑχάστου
τὴν οἰχείαν φύσιν, ἣν εἶχον χαὶ πρὸ τῆς μίξεως" δοχεῖν δ᾽ αὐτὰ χεχρᾶσϑαι
τῶι τὴν αἴσϑησιν διὰ μιχρότητα τῶν παρακειμένων μηδενὸς αὐτῶν αἰσϑάνε-
σϑαι δύνασϑαι μόνου. Vgl. oben $. 817, 16.

65. ARIST. phys. 81. 252232 ὅλως δὲ τὸ »ομίξειν ἀρχὴν εἶναι ταύτην
ἱκανήν, ὅτι ἀεὶ ἔστιν οὕτως ἢ γίγνεται, οὐχ ὀρϑῶς ἔχει ὑπολαβεῖν, &p ὃ 4.
ἀνάγει τὰς περὶ φύσεως αἰτίας ὡς οὕτω χαὶ τὸ [τὰ Simpl. 1186, 20] πρότερον
ἐγίνετο" τοῦ δὲ ἀεὶ οὐκ ἀξιοῖ ἀρχὴν ζητεῖν.

66. Cıc. de fato 17,39 omnia ita fato fieri, ut id fatum vim necessitatis
adferret: in qua sententia D., Heraclitus, Empedocles, Aristoteles LAnawagoras
Karsten] fuit. Arıst. de gen. animal. E 8. 1892 4. δὲ τὸ οὗ ἕνεχα ἀφεὶς λέ-
γειν, πάντα ἀνάγει εἰς ἀνάγκην οἷς χρῆται ἢ φύσις. Arr. 126 (περὶ οὐσίας
ἀνάγκης) ὃ 2 [D. 821] A. τὴν ἀντιτυπίαν καὶ φορὰν χαὶ πληγὴν τῆς ὕλης. Vgl.
Α 88 und S. 114 n. 32.

67. SımpL. phys. 327,24 ἀλλὰ χαὶ 4. ἐν οἷς φησι “δῖνον ἀπὸ τοῦ nev-
τὸς ἀποχριϑῆναι παντοίων εἰδέων᾽ [fr. 161] (πῶς δὲ καὶ ὑπὸ τίνος
αἰτίας μὴ λέγει), ἔοικεν ἀπὸ ταὐτομάτου χαὶ τύχης γεννᾶν αὐτόν.

68. Arısr. Phys. Β 4. 195036 : ἔνιοι γὰρ καὶ εἰ ἔστιν N un [die τυχη] ἀπο-
θοῦσιν" οὐδὲν γὰρ δὴ γίνεσϑαι ἀπὸ τύχης φασίν, ἀλλὰ πάντων εἶναί τι αἴτιον
ὡρισμένον ὅσα λέγομεν ἀπὸ αὐτομάτου γίγνεσϑαι ἢ τύχης. Vgl. zu 196} 14
Sımpr. p. 330,14 τὸ δὲ raIaneg ὃ παλαιὸς λόγος ὃ ἀναιρῶν τὴν τύχην᾽ πρὸς
Anuozgırov ξοιχεν εἰρῆσϑαι" ἐχεῖνος γὰρ xav ἐν τῆι κοσμοποιίαι ἐδόχει τῆι
τύχηι κεχρῆσϑαι, ἀλλ᾽ ἐν τοῖς μερικωτέροις οὐδενός φῆσιν εἶναι τὴν τύχην
αἰτίαν ἀναφέρων εἰς ἄλλας αἰτίας, οἷον τοῦ ϑησαυρὸν εὑρεῖν τὸ σκάπτειν rn
τὴν φυτείαν τῆς ἐλαίας, τοῦ δὲ καταγῆναι τοῦ φαλακροῦ τὸ κρανίον τὸν ἀετὸν
ῥίψαντα τὴν χελώνην, ὅπως τὸ χελώνιον ῥαγῆι. οὕτως γὰρ ὃ Εὔδημος
ἱστορεῖ |fr. 22].

69. — — Β 4. 190124 εἰσὶ δέ τινες οἱ χαὶ τοὐρανοῦ τοῦδε χαὶ τῶν

10

20

25

30

35

40

382 55. DEMOKRITOS

κόσμων πάντων αἰτιῶνται τὸ αὐτόματον" ἀπὸ ταὐτομάτου γὰρ γίγνεσϑα.
τὴν δίνην χαὶ τὴν κίνησιν τὴν διαχρίνασαν zal καταστήσασαν εἰς ταύτην τὴν
τάξιν τὸ πᾶν.... λέγοντες γὰρ τὰ μὲν Sau χαὶ τὰ φυτὰ ἀπὸ τύχης μήτε εἶναι
μήτε γίγνεσϑαι, ἀλλ᾽ ἤτοι φύσιν ἢ νοῦν N τι τοιοῦτον ἕτερον εἶναι τὸ αἴτιον
(οὐ γὰρ ὃ τι ἔτυχεν ἐχ τοῦ σπέρματος ἑχάστου γίγνεται, ἀλλ᾽ ἐκ μὲν τοῦ τοι-
ουδὶ ἐλαία, ἐκ δὲ τοιουδὲ ἄνϑρωπος), τον δ᾽ οὐρανὸν zul τὰ ϑειότατα τῶν
φανερῶν ἀπὸ τοῦ αὐτομάτου γενέσϑαι, τοιαύτην δ᾽ αἰτίαν μηδεμίαν εἶναι
οἵαν τῶν ζώιων χαὶ τῶν φυτῶν. Bezieht Simpl. phys. 331, 16 auf Demokr.

70. Arısr. phys. B 4. 19655 εἰσὶ δέ τινες οἷς δοκεῖ εἶναι μὲν αἰτία ἡ τύχη,
ἄδηλος δὲ ἀνϑρωπίνηι διανοίαι ὡς ϑεῖόν τι οὖσα χαὶ δαιμονιώτερον. Arr. 129,1
[D. 326 n.] ᾿ἀναξαγόρας δὲ καὶ A. χαὶ οἱ Στωικοὶ ἄδηλον αἰτίαν ἀνϑρωπίνωι
λογισμῶι [näml. τὴν τύχην εἶναι]. Lacranr. Inst. Div. 1.2 ab illa quaestione
principium sumere, quae videtur prima esse natura, silne providentia quae
rebus omnibus consulat an fortuitu vel facta sint ommia vel gerantur. cwius
sententiae auctor est D., confirmator Epicurus.

71. Arıstor. phys. © 1. 251616 A. γε δείχνυσιν ὡς ἀδύνατον ἅπαντα
γεγονέναι" τὸν γὰρ χφόνον ἀγένητον εἶναι. SIMPL. phys. 1153, 22 ö μέντοι A.
οὕτως ἀίδιον ἐπέπειστο εἶναι τὸν χρόνον, ὅτι βουλόμενος δεῖξαι μὴ πάντα
γενητὰ ὡς ἐναργεῖ τῶι τὸν χρόνον μὴ γεγονέναι προσεχρήσατο.

72. SExT. X 181 δοχεῖ δὲ χαὶ εἰς τοὺς περὶ ᾿Επίχουρον [fr. 294 Us.] za!
Δημόχριτον φυσιχοὺς τοιαύτη τις ἀναφέρεσϑαι τοῦ χρόνου νόησις χρόνος
ἐστὶν ἡμεροειδὲς χαὶ νυχτοειδὲς φάντασμα.

73. THEOPHR. ἅ. ign. 52 ἀπορεῖται δὲ τοῦτο, διὰ τί τὸ τῆς φλογὸς σχῆμα
πυραμοειδές ἐστι; καί φησι A. μὲν περιψυχομένων αὐτῶν [αὐτῆς Münzel] τῶν
ἄχρων εἰς μιχρὸν συνάγεσϑαι καὶ τέλος ἀποξύνεσϑαι.

74. Art. 171,16 [D. 802] A. νοῦν τὸν ϑεὸν ἔν πυρὶ σφαιροειδεῖ. ὍΟἰο.
de deor. nat. 112,29 D. qui tum imagines eorumque circumitus in deorum nu-.
mero refert, tum illam naturam quae imagines fundat ac mittat, tum scientiam
intellegentiamque nostram, nonme in maximo errore versatur? cum idem om-
nino, quia nihil semper suo statu mameat, negat [so B!] esse quiequam sempiter-
num, nonne deum omnino ita tollit, ut nullam opimionem eius religquam faciat?
43, 120 mihi quidem etiam D., vir magnus in primis cuwius fontibus Epicurus
hortulos suos inrigavit, nutare videtur in natura deorum. tum enim censet ima-
gines divinitate praeditas inesse in universitate rerum tum principia mentis, quae
sunt in eodem universo, deos esse dicit, tum amimantes imagines, quae vel pro-
desse nobis soleant vel nocere, tum ingentis quasdam imagines tantasque, ut uni-
versum mundum conplectantur extrinsecus: quae quidem omnia sunt patria
Demoeriti quam Demoecrito digniora. Vgl. fr. 166.

75. Sexr. IX 24 εἰσὶ δὲ οἱ ἀπὸ τῶν γιγνομένων χατὰ τὸν κόσμον παρα-
δόξων ὑπονοήσαντες εἰς ἔννοιαν ἡμᾶς ἐληλυϑέναι ϑεῶν, ap ἧς φαίνεται εἶναι
δόξης zul ὃ A." δρῶντες γάρ, φησί, τὰ ἐν τοῖς μετεώροις παϑήματα οἱ παλαιοὶ
τῶν ἀνθρώπων χαϑάπερ βροντὰς zul ἀστραπὰς χεραυνούς TE χαὶ ἄστρων
συνόδους [Kometen] ἡλίου τε καὶ σελήνης ἐχλείψεις ἐδειματοῦντο ϑεοὺς οἰόμενοι
τούτων αἰτίους εἶναι. [Der aus Poseidonios Περὲ ϑεῶν genommene Bericht
giebt, wie der Stil zeigt (trotz φησί), nicht die eigenen Worte des D.]

76. Prim. N. Hist. II 14 innumeros quidem credere [näml. deos]... aut, ut
Democrito placuit, duos omnino, Poenam et Beneficium.

or

10

15

45

A. 69—82. LEHRE. 383

. Prur. quaest. conv. VIII 10 (διὰ τί τοῖς φϑινοπωρινοῖς ἐνυπνίοις
ἥκιστα FR RE δ} p. 1834 F.735 A ὁ ὁ δὲ Φαβωρῖνος ... λόγον τινὰ τοῦ
Δημοχρίτου παλαιὸν ὥσπερ ἐχ χαπνοῦ χαϑελὼν ἡμαυρωμένον οἷος ἦν ἐχ-
καϑαίρειν χαὶ διαλαμπρύνειν ὑποθέμενος τοῦτο δὴ τοὐπιδήμιον δ. φησι 4.
ἐγχαταβυσσοῦ σϑαι τὰ εἴδωλα διὰ τῶν πόρων εἰς τὰ σώματα καὶ
ποιεῖν τὰς κατὰ τὸν ὕπνον ὄψεις ἐπαναφερόμενα᾽ φοιτᾶν de ταῦτα
πανταχόϑεν ἀπιόντα χαὶ σχευῶν καὶ ἱματίων χαὶ φυτῶν, μάλιστα δὲ ζώιων
ὑπὸ σάλου πολλοῦ καὶ ϑερμότητος οὐ μόνον ἔχοντα ‚uoggpoeidelc τοῦ
σώματος ἐχμεμαγμένας ὁμοιότητας (ὡς Enizovgos οἴεται μέχρι τούτου An
μοκρίτωι συνεπόμενος, ἐνταῦϑα δὲ προλιπῶν τὸν λόγον)» ἀλλὰ καὶ τῶν κατὰ
ψυχὴν κινημάτων zul βουλευμάτων (Lv) ἑἕχάστωι zal ἡϑῶν zul παϑῶν ἐμφά-
Bis ἀναλαμβάνοντα συνεφέλχεσϑαι χαὶ προσπίπτοντα μετὰ τούτων ὥσπερ
ἔμψυχα φράζειν χαὶ διαγγέλλειν τοῖς ὑποδεχομένοις τὰς τῶν μεϑιέντων αὐτὰ
δόξας καὶ διαλογισμοὺς χαὶ δρμάς, ὅταν ἐνάρϑρους zul ἀσυγχύτους φυλάτ-
Tovre προσμίξηι τὰς εἰχόνας. τοῦτο δὲ μάλιστα ποιεῖ δι᾿ ἀέρος λείου τῆς
φορᾶς αὐτοῖς γιγνομένης ἀκωλύτου καὶ ταχείας. ὃ δὲ φϑινοπωρινός, ἐν ὧι φυλ-
λοχοεῖ τὰ δένδρα πολλὴν ἀνωμαλίαν ἔχων χαὶ τραχύτητα διαστρέφει χαὶ παρα-
τρέπει πολλαχῆ τὰ εἴδωλα zul τὸ ἐναργὲς αὐτῶν ἐξίτηλον za ἀσϑενὲς ποιεῖ
τῆι βραδυτῆτι τῆς πορείας AURVOOVUEVOV ὥσπερ αὐ πάλιν πρὸς ὀργώντων χαὶ
διαχαομένων ἐχϑρωισχοντα πολλὰ καὶ ταχὺ χομιζόμενα τὰς ἐμφάσεις νεαρὰς
zal σημαντιχὰς ἀποδίδωσιν.

18. Ioann. Corroxes Hermipp. 122 [p. 26, 13 Kroll-Viereck] τὸ μέντοι
τοῦ Δημοχρίτου (οὐ) χαλῶς ἂν ἔχοι παραλιπεῖν, ὃς εἴδωλα αὐτοὺς [näml,
τοὺς δαίμονας] ὀνομάζων μεστόν τε εἶναι τὸν ἀέρα τούτων [vgl. Ο δ]
φησὲ χαὶ νεύροις χαὶ μυελοῖς ἐγχαϑημένους ἀνεγείρειν καὶ ἀναπλάττειν τὰς
ψυχὰς ἡμῶν εἰς αὑτοὺς διά τε φλεβῶν χαὶ ἀρτηριῶν καὶ αὐτοῦ τοῦ ἐγχεφάλου
χαὶ μέχρι τῶν σπλάγχνων διήχοντας" τὴν ἀρχήν τε ἕχαστον γενόμενον καὶ
ψυχωθέντα παραλαμβάνειν τοὺς κατ᾽ ἐχεῖνο τῆς γενέσεως ὑπηρέτας χὰν-
τεῦϑεν τὴν ἐπίγειον ταύτην διοίχησιν δι᾿ ὀργάνων τῶν ἡμετέρων σωμάτων
διοιχεῖν.

19. Cem. Strom. V 88 p. 698 P. χαϑόλου γοῦν τὴν περὶ τοῦ ϑείου ἔννοιαν
Ξενοχράτης ὁ Καλχηδόνιος οὐχ ἀπελπίζει χαὶ ἐν τοῖς ἀλόγοις, 4. δέ, κὰν μὴ
ϑέληι, ὁμολογήσει διὰ τὴν ἀχολουϑίαν τῶν δογμάτων᾽ τὰ γὰρ αὐτὰ πεποίηχεν
εἴδωλα τοῖς ἀνϑρώποις προσπίπτοντα καὶ τοῖς ἀλόγοις ζώιοις ἀπὸ τῆς ϑείας
οὐσίας.

80. Cıc. Ac. pr. Π 37,121 ipse [Demokrit] autem singulas mundi partes
persequens, quidquid aut sit aut fiat, naturalibus fieri aut factum esse docet
ponderibus et motibus.

81. — — 17,55 dein confugis ad physicos eos, qui masxime in Academia
inridentur, a quibus ne tu quidem iam te abstinebis. et ais Democritum dicere
innumerabiles esse mundos et quidem sic quosdam inter sese non solum similes,
sed undique perfecte et absolute ita pares, ut inter eos nihil prorsus intersit
[et eos quidem innumerabiles), itemque homines.

82. Sımpr. de cael. p. 310, 5 “οὐ γὰρ εἰς ὕλην τοῦ χόσμου, φησίν [Ale-
xander), ἡ ῇ διάλυσις αὐτοῦ χαὶ φϑορά, ἥτις δύναμιν εἶχεν τοῦ γενέσϑαι κόσμος,
ἀλλ᾽ εἰς ἄλλον κόσμον, ὧν ἀπείρων ὄντων καὶ ἀλλήλους διαδεχομένων οὐχ
ἀνάγχη πάλιν ἐπὶ τὸν αὐτὸν τὴν ἐπάνοδον γίνεσϑαι᾽. οὕτως δὲ ἐδόχει τοῖς

10

15

20

25

30

35

40

45

384 55. DEMOKRITOS

περὶ Asvxınnov χαὶ Amuoxoırov ... οἱ δὲ Δημοχρίτου χόσμοι εἰς ἑτέρους
χόσμους μεταβάλλοντες ἐκ τῶν αὐτῶν ἀτόμων ὄντας οἱ αὐτοὶ τῶι εἴδει γί-
γονται, εἰ καὶ μὴ τῶι ἀριϑμῶι.

83. Sexr. IX 118 ὥστε zur’ ἀνάγχην μὲν χαὶ ὑπὸ δίνης, ὡς ἔλεγον
οἵ περὶ τὸν Amuoxoırov, οὐχ ἂν κινοῖτο ὃ κόσμος.

84. Arr. Π 4,9 [D. 881] A. φϑείρεσϑαι τὸν κόσμον τοῦ μείζονος τὸν
μικρότερον νικῶντος.

8ὅ. --- — 18 (περὶ οὐσίας ἄστρων) ὃ 4 [Ὁ. 341] A. πέτρους.

80. --- — 15 (περὶ τάξεως ἀστέρων) ὃ 8 [D. 344] 4. τὰ μὲν ἀπλανῇ πρῶ-
τον, μετὰ δὲ ταῦτα τοὺς πλανήτας, ἐφ᾽ οἷς ἥλιον φωσφόρον σελήνην. Vgl.
oben $. 321,1 und Leuk. S. 356, 36.

87. — — 20,7 [D. 349] A. μύδρον ἢ πέτρον διάπυρον [näml. εἶναι τὸν
7Jıov]. Cıc. de fin. I 6,20 sol Democrito magnus videtur.

88. Lucr. V 621ff. (Kreislauf von Sonne und Mond)

nam fieri vel cum primis id posse videtur,
Demoeriti quod sancta viri sententia ponit:
quanto quaeque magis sint terram sidera propter,
tanto posse minus cum caeli turbine ferri.

625 evanescere enim rapidas illius et acris
imminui supter viris ideoque relingui
paulatim solem cum posterioribu’ signis,
inferior multo quod sit: quam fervida signa.
et magis hoc lunam: quanto demissior eius

630 cursus abest procul a caelo terrisque propinquat,
tanto posse minus cum signis tendere cursum.
flaccidiore etenim quanto iam turbine fertur
inferior quam sol, tanto magis omnia signa
hanc adıpiscuntur circum praeterque feruntur.

635 propterea fit ut haec ad signum quodque reverti
mobilius videatur, ad hanc qwia signa revisunt.

89. Art. II 23 (περὶ τροπῶν ἡλίου) ὃ 1 [D. 353] A. &x τῆς περιφερούσης
αὐτὸν δινήσεως.

90. Aer. II 25, 9 [D. 356] (über den Mond) s. 5. 820, 37. 30 (διὰ τί γεώ-
ὁης φαίνεται σελήνη) ὃ 8 [D. 361) A. ἀποσχίασμα τι τῶν ὑψηλῶν ἐν αὐτῆι
μερῶν" ἄγχη γὰρ αὐτὴν ἔχειν καὶ νάπας.

91. Arıst. Meteorol. A 8. 345225 (über die Milchstr.) 5. S. 321,5. ALEX.
z. ἃ. St. p. 37,23 ᾿ἀναξαγόρας δὲ καὶ 4. φῶς εἶναι τὸ γάλα λέγουσιν ἄστρων
τινῶν. ὃ γὰρ ἥλιος νύχτωρ ὑπὸ γῆν ἰὼν ὅσα μὲν περιλάμπει τῶν ὑπὲρ γῆς
ὄντων ἄστρων, τούτων μὲν μὴ γίνεσϑαί φασιν φανερὸν τὸ οἰχεῖον φῶς ἐμπο-
διζόμενον ὑπὸ τῶν τοῦ ἡλίου ἀχτίνων᾽ ὅσοις δὲ ἡ σχιὰ τῆς γῆς ἐπιπροσϑοῦσα
ἐπισχοτεῖ, ὡς μὴ ἐπιλάμπεσϑαι τῶι ἀπὸ τοῦ ἡλίου φωτί, τούτων δὲ τὸ οἰκεῖον
φῶς δρᾶσϑαι, καὶ τοῦτο εἶναι τὸ γάλα. Ant. ΠῚ (περὲ γάλαχτος) $ 6 [D. 365]
A. πολλῶν χαὶ μιχρῶν καὶ συνεχῶν ἀστέρων συμφωτιζομένων ἀλλήλοις διὰ
τὴν πύχνωσιν συναυγασμόν.

92. Auzx. zu Arist. Meteor. p. 26, 11 [5. 3.921, 13] περὶ δὲ τῶν κομητῶν
᾿Αναξαγόρας μὲν χαὶ 4. λέγουσι τὸν κομήτην. λεγόμενον ἀστέρα ᾿σύμφασιν᾽
εἶναι τῶν πλανήτων ἀστέρων᾽ οὗτοι δέ εἰσιν ὃ τε τοῦ Κρόνου χαὶ ὃ τοῦ “ιὸς
καὶ ὃ τῆς ᾿Αφροδίτης καὶ ὃ τοῦ “ἄρεος καὶ ὃ τοῦ Ἑρμοῦ. τούτους γάρ, ὅταν

10

15

20

A. 82—98. LEHRE. 385

ἐγγὺς ἀλλήλων γένωνται, φαντασίαν ἀποτελεῖν ὡς ἄρα ἅπτονται ἀλλήλων χαὶ
ἔστιν εἷς ἀστήρ, ὃ καλούμενος κομήτης. ᾿σύμφασιν᾽ γὰρ λέγει τὴν ἐκ πάντων
τῶν συνελθόντων ὡς ἐξ ἑνὸς φαντασίαν γενομένην. SEN. nat. quaest. VII 3, 2
D. quoque, subtilissimus antiquorum ommium, suspicari se ait plures stellas esse
quae currant, sed nec numerum illarum posuit nec nomina nondum comprehensis
quinque siderum cursibus [Planeten].

93. Ar. 13, 11 [D. 369] 4. βροντὴν μὲν ἐκ συγχρίματος ἀνωμάλου
τὸ περιειληφὸς αὐτὸ νέφος πρὸς τὴν κάτω φορὰν ἐχβιαζομένου" ἀστραπὴν ὁὲ
σύγχρουσιν νεφῶν, ὑφ᾽ ἧς τὰ γεννητικὰ τοῦ πυρὸς διὰ τῶν πολυχένων ἀραιω-
μάτων ταῖς παρατρίψεσιν εἰς τὸ αὐτὸ συναλιζόμενα διηϑεῖται" χεραυνὸν δέ,
ὅταν ἐχ χαϑαρωτέρων χαὶ λεπτοτέρων δὁμαλωτέρων τε καὶ πυχναρμόνων,
καϑάπερ αὐτὸς γράφει, γεννητιχῶν τοῦ πυρὸς ἡ φορὰ βιάζηται" πρηστῆρα
ὁέ, ὅταν πολυχενώτερα συγχρίματα πυρὸς ἐν πολυχένοις κατασχεϑέντα χώ-
ραις καὶ περιοχαῖς ὑμένων ἰδίων σωματοποιούμενα τῶι πολυμιγεῖ τὴν ἐπὶ τὸ
βάϑος δρμὴν λάβηι.

94, — — 10 (neol σχήματος γῆς) ὃ ὅ [D.377] A. δισκοειδῆ μὲν τῶι
πλάτει, κοίλην δὲ τῶι μέσωι. EuUSTATH. zu Η 446 p. 690 τὴν δὲ οἰκουμένην γῆν
Ποσειδώνιος μὲν ὃ Στωιχὸς καὶ Διονύσιος σφενδονοειδῆ φασι, A. δὲ προμήκη.
Vgl. oben S. 322,2 und unten B 15.

95. Arr. III 13,4 [D. 378] 4. zart’ ἀρχὰς μὲν πλάζεσϑαι τὴν γῆν διά τε
μικρότητα [μανότητα Dyroff) χαὲ χουφότητα, πυχνωϑεῖσαν δὲ τῶι χρόνωι καὶ
βαρυνϑεῖσαν χαταστῆγναι.

96. — — 12, 2 [D. 317] A. διὰ τὸ ἀσϑενέστερον εἶναι τὸ μεσημβρινὸν
τοῦ περιέχοντος αὐξομένην τὴν γῆν κατὰ τοῦτο ἐγκλιϑῆναι" τὰ γὰρ βόρεια
ἄχρατα, τὰ δὲ μεσημβρινὰ χέχραται: ὅϑεν κατὰ τοῦτο βεβάρηται, ὅπου πε-
ρθισσή ἐστι τοῖς καρποῖς χαὶ τῆι αὔξηι.

97. Arıst. meteorol. Β 7. 86811 4. de φῆσι πλήρη τὴν γῆν ὕδατος οὖσαν
καὶ πολὺ δεχομένην ἕτερον ὄμβριον ὕδωρ ὑπὸ τούτου κινεῖσϑαι" πλείονός τε
γὰρ γινομένου διὰ τὸ μὴ δύνασϑαι δέχεσϑαι τὰς κοιλίας ἀποβιαζόμενον ποιεῖν
τὸν σεισμόν, καὶ ξηραινομένην χαὶ ἕλχουσαν εἰς τοὺς χενοὺς τόπους ἐκ τῶν
πληρεστέρων τὸ μεταβάλλον ἐμπῖπτον κινεῖν.

98. Sen. nat. qu. VI20, 1 [aus Poseidonios] D. plura putat [80. in causa
esse]. ait enim motum aliquando spiritw fieri aliquando aqua aliquando utro-
que et id hoc modo prosequitur: aliqua pars terrae concava est; in hanc aquae
magna vis confluit. ex hac est aliquid tenue et ceteris liquidius. hoc cum
superveniente gravitate reiectum est, terris [terrenis (sc. aquis) Gercke] illiditur
et ıllas movet; nec emim fluctuari potest sine motuw eius, in quod impingi-

tur... . ubi in unum locum congesta est et capere se desüt, aliquo incum- :

bit et primo viam pondere aperit deinde impein. nec enim exire misi per
devexum potest diu inclusa nec in directum cadere moderate aut sine concussione
eorum, per quae vel in quae cadit. si vero, cum iam rapi coepit, aliquo loco
substitit et illa vis fluminis in se revoluta est, in continentem terram repellitur
et illam, qua parte masime pendet, excagitat. praeterea aligquando madefacta tellus
liquore penitus accepto altius sedit et fundus ipse vitiatur: tunc ea pars premi-
tur in quam masxime aquarum vergentium pondus inclinat. spiritus vero non-
muımquam impellit undas et si vehementius insistit eam scilicet partem terrae
movet, in quam coactas aquas intulit; nonnumquam in terrena itinera coniectus
et exituwm quaerens movet ommia, [et] terra autem quoque penetrabilis ventis est et
Diels, Fragm. d. Vorsokr, 25

4

10

20

90

so
or

40

45

986 55. DEMOKRITOS

spiritus subtilior est quam ut possit excludi, vehementior, quam ut sustineri
concitatus ac rapidus. Vgl. Arr. II 15,7 [oben S. 115 n. 44].

98. Art. IV 1 (περὶ Νείλου ἀναβάσεως) ἢ 4 [Ὁ. 385] A. τῆς χιόνος τῆς ἐν
τοῖς πρὸς ἄρχτον μέρεσιν ὑπὸ ϑερινὰς τροπὰς ἀναλυομένης τε zul διαχεο-
μένης νέφη μὲν ἐκ τῶν ἀτμῶν πιλοῦσϑαι" τούτων δὲ συνελαυνομένων πρὸς
μεσημβρίαν χαὶ τὴν Αἴγυπτον ὑπὸ τῶν ἐτησίων ἀνέμων ἀποτελεῖσθαι ῥα-
ydalovs ὄμβρους, ip ὧν ἀναπίμπλασϑαι τάς τε λίμνας χαὶ τὸν Νεῖλον
ποταμόν.

99. Arısr. meteorol. B3 356b4 περὶ δὲ τῆς ἁλμυρότητος αὐτῆς In. τῆς
ϑαλάσσης] λεχτέον καὶ πότερον ἀεί ἐστιν ἢ αὐτὴ ἢ οὔτ᾽ nv οὔτ᾽ ἔσται, ἀλλ᾽
ὑπολείψει" καὶ γὰρ οὕτως οἴονταί τινες. τοῦτο μὲν οὖν ἐοίχασι πάντες Öuo-
λογεῖν, ὅτι γέγονεν, εἴπερ καὶ πᾶς ὃ κόσμος" ἅμα γὰρ αὐτῆς ποιοῦσιν τὴν
γένεσιν. ὥστε δῆλον ὡς εἴπερ ἀίδιον τὸ πᾶν, χαὶ περὶ τῆς ϑαλάττης οὕτως
ὑποληπτεόν. τὸ δὲ νομίζειν ἐλάττω τε γίγνεσθαι τὸ πλῆϑος, ὥσπερ φησὶ 4.,
χαὶ τέλος ὑπολείψειν, τῶν Αἰσώπου μύϑων οὐϑὲν διαφέρειν ἔοιχεν [ὃ πεπει-
σμένος οὕτως]. καὶ γὰρ ἐχεῖνος [vgl. fr. 19 Halm] ἐμυϑολόγησεν ὡς die μὲν ἡ
Χάρυβδις ἀναρροφήσασα τὸ μὲν πρῶτον τὰ 007 ἐποίησε φανερά, τὸ δὲ δεύ-
τερον τὰς γήσους, τὸ δὲ τελευταῖον ῥοφήσασα ξηρὰν ποιήσει πάμπαν. ἐχείνωι
μὲν οὖν ἥρμοττεν ὀργιξομένωι πρὸς τὸν πορϑμέα τοιοῦτον εἰπεῖν μῦϑον; τοῖς
δὲ τὴν ἀλήϑειαν δητοῦσιν ἡττον" δι᾿ ἣν γὰρ αἰτίαν ἔμεινε τὸ πρῶτον εἴτε διὰ
βάρος, ὥσπερ τινὲς καὶ τούτων. φασίν ... δῆλον ὅτι διὰ τοῦτο διαμένειν
ἀναγχαῖον καὶ τὸν λοιπὸν χρόνον αὐτήν. Vgl. oben 8. 171, 41.

100. Arıst. de anima A 2. 404227 [nach Anaxag. 5. 824, 18] οὐ μὴν παν-
τελῶς γ᾽ ὠσπερ 4." ἐχεῖνος μὲν γὰρ ἁπλῶς ταὐτὸν ψυχὴν zal νοῦν [s. 5. 115
n. 45]° τὸ γὰρ ἀληϑὲς εἶναι τὸ φαινόμενον" διὸ καλῶς ποιῆσαι τὸν Ὅμηρον
[5. 8. 892, 14] ὡς “Ἕχτωρ χεῖτ᾽ ἀλλοφρονέων. οὐ δὴ χρῆται τῶι νῶι ὡς
δυνάμει τινὲ περὲ τὴν ἀλήϑειαν, ἀλλὰ ταὐτὸ λέγει ψυχὴν καὶ νοῦν. 4085
ἔδοξέ τισι πῦρ εἶναι" καὶ γὰρ τοῦτο λεπτομερέστατόν τε καὶ μάλιστα τῶν
στοιχείων ἀσώματον, ἔτι δὲ κινεῖταί τε χαὶ κινεῖ τὰ ἄλλα πρώτως. Δ. δὲ χαὶ
γλαφυρωτέρως εἴρηκεν ἀποφηνάμενος, διὰ τί τούτων ἑκάτερον" ψυχὴν μὲν
γὰρ εἶναι ταὐτὸ καὶ νοῦν. τοῦτο δ᾽ εἶναι τῶν πρώτων χαὶ ἀδιαιρέτων σω-
μάτων, κινητικὸν δὲ διὰ μιχρομέρειαν xal τὸ σχῆμα" τῶν δὲ σχημάτων εὐχι-
νητότατον τὸ σφαιροειδὲς λέγει" τοιοῦτον δ᾽ εἶναι τόν τε νοῦν καὶ τὸ πῦρ.
Ῥηπω». z. ἃ. St. p. 88, 21Η. ἀσώματον δὲ εἶπε τὸ πῦρ, οὐ χυρίως ἀσώματον
(οὐδεὶς γὰρ αὐτῶν τοῦτο ἔλεγε), ἀλλ᾽ ὡς ἐν σώμασιν ἀσώματον διὰ λεπτο-
μέρειαν.

101. Art. IV 8, 5 [D. 888] (ü. die Seele) A. πυρῶδες σύγχριμα ἐχ τῶν
λόγωι ϑεωρητῶν, σφαιριχὰς μὲν ἐχόντων τὰς ἰδέας, πυρίνην δὲ τὴν δύναμιν,
ὅπερ σῶμα εἶναι. Vgl. oben S. 115 π. 4.

103. Macro. in 5. Seip. [14,19 (über die Seele) D. spiritum insertum
atomis hac facilitate motus ut corpus illi omme sit pervium.

104. Arısr. de anima A 3. 406515 ἔνιοι δὲ καὶ χινεῖν φασι τὴν ψυχὴν
τὸ σῶμα ἐν ὧι ἐστιν, ὡς αὐτὴ κινεῖται, οἷον 4. παραπλησίως λέγων Φιλίππωι
τῶι χωμωιδοδιδασχάλωι [11172 fr. 22 Κι. φησὶ γὰρ τὸν Δαίδαλον κινουμένην
ποιῆσαι τὴν ξυλίνην ᾿Αφροδίτην ἐγχέαντ᾽ ἄργυρον χυτόν᾽ ὁμοίως δὲ καὶ A.
λέγει" κινουμένας γάρ φησι τὰς ἀδιαιρέτους σφαίρας, διὰ τὸ πεφυχέναι μηδέ-
ποτε μένειν, συνεφέλχειν καὶ χινεῖν τὸ σῶμα πᾶν.

10

'15

‚20

3

A. 97—112. LEHRE. 387

104. --- — Α ὅ. 40932 A. χινεῖσϑαί φησιν ὑπὸ τῆς ψυχῆς [nänıl. τὸ
σῶμα]. . εἴπερ γὰρ ἔστιν ἡ ψυχὴ ἐν παντὶ τῶι αἰσϑανομένωι σώματι, ἀναγ-
καῖον ἐν τῶι αὐτῶι δύο εἶναι σώματα, εἰ σῶμά τι ἡ ψυχή.

105. Axr. IV 4, 6 [D. 890] (aus epikur. Quelle) 4., Ἐπίκουρος διμερῆ τὴν
ψυχήν, τὸ μὲν Aoyızdv ἔχουσαν ἐν τῶι ϑώραχι χαϑιδρυμένον, τὸ δὲ ἄλογον
χαϑ᾽ ὅλην τὴν σύγκρισιν τοῦ σώματος διεσπαρμένον. 5,1 [D.391 n. Theodoret.]
Ἱπποχράτης μὲν γὰρ καὶ 4. χαὲ Πλάτων ἐν ἐγχεφάλωι τοῦτο [näml. τὸ ἦγε-
uovızon] ἱδρῦσϑαι. Prıtor. de anima p. 35, 12 Hayd. ἀμερῆ γάρ φῆσιν αὐτὴν
[n. τὴν ψυχήν] A. εἶναι καὶ οὐ πολυδύναμον, ταὐτὸν εἶναι λέγων τὸ νοεῖν τῶι
αἰσϑάνεσϑαι καὶ ἀπὸ μιᾶς ταῦτα προέρχεσϑαι δυνάμεως.

106. Arıst. de rep. 4. 47130 4. δ᾽ ὅτι μὲν ἐκ τῆς ἀναπνοῆς συμβαίνει
τι τοῖς ἀναπνέουσι λέγει, φάσχων κωλύειν ἐχϑλίβεσϑαι τὴν ψυχήν᾽ οὐ μέντοι
ὡς τούτου γ᾽ ἕνεχα ποιήσασαν τοῦτο τὴν φύσιν οὐϑὲν εἴρηχεν᾽ ὅλως γὰρ
ὥσπερ καὶ οἵ ἄλλοι φυσικοί, καὶ οὗτος οὐθὲν ἅπτεται τῆς τοιαύτης αἰτίας.
λέγει δ᾽ ὡς ἡ ψυχὴ καὶ τὸ ϑερμὸν ταὐτὸν, τὰ πρῶτα σχήματα τῶν σφαιροει-
δῶν. συγχρινομένων οὖν αὐτῶν ὑπὸ τοῦ περιέχοντος ἐχϑλίβοντος, βοήϑειαν
γίνεσϑαι τὴν ἀναπνοήν φησιν. ἐν γὰρ τῶι ἀέρι πολὺν “ἀριϑμὸν εἰναι τῶν
τοιούτων ἃ καλεῖ ἐχεῖνος νοῦν καὶ ψυχήν᾽ ἀναπνέοντος ovv καὶ εἰσιόντος τοῦ
ἀέρος συνεισιόντα ταῦτα καὶ ἀνείργοντα τὴν ϑλίψιν κωλύειν τὴν ἐνοῦσαν ἐν
τοῖς ζώιοις διιέναι ψυχήν. καὶ διὰ τοῦτο ἐν τῶι ἀναπνεῖν χαὶ ἐχπνεῖν εἶναι
τὸ ζῆν χαὶ τὸ ἀποϑνήισχειν. ὅταν γὰρ χρατῆι τὸ περιέχον συνϑλῖβον καὶ
μηχέτι ϑύραϑεν εἰσιὸν δύνηται ἀνείργειν, μὴ δυναμένου ἀναπνεῖν, τότε συμ-
βαίνειν τὸν ϑάνατον τοῖς ζώιοις" εἶναι γὰρ τὸν ϑάνατον τὴν τῶν τοιούτων-
σχημάτων &x τοῦ σώματος ἔξοδον ἐκ τῆς τοῦ περιέχοντος ἐχϑλίψεως. τὴν δ᾽
αἰτίαν, διὰ τί ποτε πᾶσι μὲν ἀναγκαῖον ἀποϑανεῖν, οὐ μέντοι ὅτε ἔτυχεν,
ἀλλὰ χατὰ φύσιν μὲν γήραι, βίαι δὲ πάρα φύσιν, οὐϑὲν δεδήλωκεν.

107. Sexr. VII 349 οἱ δὲ ἐν ὅλωι τῶι σώματι [näml. εἶναι τὴν διάνοιαν],
χαϑάπερ τινὲς χατὰ Δημόκριτον.

108. Lucret. III 370

illud in his rebus neguaquam sumere possis,
Demoeriti quod sancta viri sententia ponit,
corporis atque animi primordia singula privis
apposita alternis variare, ac nectere membra.

109. Art. IV 7,4 [D. 393] A., Ἐπίχουρος φϑαρτὴν [n. τὴν ψυχήν] τῶι
σώματι συνδιαφϑειρομένην.

110. Sexr. VIII 869 οἱ μὲν πάντα ἀνηιρήχασι τὰ φαινόμενα ὡς οἱ περὶ
Δημόκριτον. VIOI6 οἱ ὁὲ περὶ τὸν Πλάτωνα καὶ Δημόχριτον μόνα τὰ νοητὰ
ὑπενόησαν ἀληϑῆ εἶναι, ἀλλ᾽ ὃ μὲν A. διὰ τὸ μηδὲν ὑποχεῖσϑαι φύσει αἰσϑη-
τὸν τῶν τὰ πάντα συγχρινουσῶν ἀτόμων πάσης αἰσϑητῆς ποιότητος ἔρημον
ἐχουσῶν φύσιν χτλ.

111. Sexr. VII 140 [vgl. 5. 828, 47 und unten zu fr. 11] Διότιμος [s. 6. 68]
δὲ τρία zur’ αὐτὸν [Demokr.] ἔλεγεν εἶναι κριτήρια 1) τῆς μὲν τῶν ἀδήλων
χαταλήψεως τὰ φαινόμενα, Rp 2) ζητήσεως δὲ τὴν ἔνγοιαν, ... 8) αἱρέσεως
δὲ χαὶ φυγῆς τὰ πάϑη" τὸ μὲν γὰρ ὧι προσοιχειούμεϑα, τοῦτο αἱρετόν ἐστιν,
τὸ δὲ ὧι προσαλλοτριούμεϑα, τοῦτο φευχτόν ἔστιν.

112. Arısr. metaph. Γ 5. 10097 ἔτι δὲ πολλοῖς τῶν ἄλλων ζώιων. τα-
γαντία περὶ τῶν αὐτῶν φαίνεσϑαι χαὶ ἡμῖν, καὶ αὐτῶι δὲ ἑχάστωι πρὸς αὐτὸν
οὐ ταὐτὰ κατὰ τὴν αἴσϑησιν ἀεὶ δοχεῖν. ποῖα οὖν τούτων ἀληϑῖ ἢ ψευδῆ,

25*

10

15

20

25

30

35

40

45

388 55. DEMOKRITOS

ἄδηλον" οὐϑὲν γὰρ μᾶλλον τάδε ἢ τάδε ἀληθῆ, ἀλλ᾽ ὅμοίως. διὸ A. γέ φησιν
ἤτοι οὐϑὲν εἶναι ἀληϑὲς ἢ ἡμῖν γ᾽ ἄδηλον. ὅλως δὲ διὰ τὸ ὑπολαμβάνειν
φρόνησιν μὲν τὴν αἰσϑησιν ταύτην δ᾽ εἶναι ἀλλοίωσιν, τὸ φαινόμενον χατὰ
τὴν αἴσϑησιν ἐξ avayans ἀληϑὲς εἶναί φασιν.

118. ΡΗΠΡΟΝ. de anima p. 71, 19 Hayd. (zu Ar. A 2 p. 404225 5α4.) εἰ
γοῦν ἔλεγον χινῆσαι τὸ πᾶν, πόϑεν ὅτι χαὶ ψυχῆι τὴν κίνησιν olxelov εἶναι
ἔλεγον; ναί, φησί" ταὐτὸν γὰρ ὑπελάμβανον εἶναι ψυχὴν zul νοῦν, ὥσπερ καὶ
4." ἔχομεν οὖν τοῦτο ἐναργῶς παρ᾽ αὐτῶν εἰρημένον ὅτι ταὐτὸν νοῦς καὶ
ψυχὴ οὐδαμῶς, ἀλλ᾽ ἐκ συλλογισμοῦ τοῦτο χατασχευάζει. ὁ μὲν γὰρ 4., φησί,
καὶ πρόδηλός ἐστι τοῦτο βουλόμενος" ἄντιχρυς γὰρ εἶπεν ὅτι τὸ ἀληϑὲς καὶ
τὸ φαινόμενον Tovrov ἐστι, zul οὐδὲν διαφέρειν τὴν ἀλήϑειαν, χαὶ τὸ τῆι
αἰσϑήσει φαινόμενον, ἀλλὰ τὸ φαινόμενον ἑχάστωι χαὶ τὸ δοχοῦν τοῦτο καὶ
εἶναι ἀληϑές, ὥσπερ καὶ Πρωταγόρας ἔλεγε, κατά γε τὸν ὀρϑὸν λόγον δια-
φερόντων, χαὶ τῆς μὲν αἰσϑήσεως καὶ τῆς φαντασίας περὶ τὸ φαινόμενον
ἐχούσης, τοῦ δὲ νοῦ περὶ τὴν ἀλήϑειαν [vgl. fr. 11]. εἰ τοίνυν νοῦς μὲν περὶ
τὴν ἀλήϑειαν, ψυχὴ δὲ ἔχει περὶ τὸ φαινόμενον, τὸ ἀληϑὲς δὲ ταὐτόν ἐστι
τῶι φαινομένωι, ὡς Δημοχρίτωι δοχεῖ, χαὶ ὃ νοῦς ἄρα ταὐτὸν τῆι ψυχῆι. ὡς
γὰρ ἔχει ὃ νοῦς πρὸς τὴν ἀλήϑειαν, οὕτως N ψυχὴ πρὸς τὸ φαινόμενον"
οὐχοῦν χαὶ ἐναλλὰξ ὡς τὸ φαινόμενον πρὸς τὴν ἀλήϑειαν, οὕτως ὃ νοῦς πρὸς
τὴν ψυχήν. εἰ τοίνυν ταὐτὸν τὸ φαινόμενον καὶ τὸ ἀληϑές, zul ὃ νοῦς ἄρα
καὶ ἡ ψυχὴ ταὐτόν.

114. Sext. ΥΠ.889 πᾶσαν μὲν οὖν φαντασίαν οὐχ ἂν εἴποι τις ἀληϑῆ
διὰ τὴν περιτροπήν, χαϑὼς ὃ τε A. καὶ ὃ Πλάτων ἀντιλέγοντες τῶι Πρωτα-
γόραι ἐδίδασκον. εἰ γὰρ πᾶσα φαντασία ἐστὶν ἀληϑής, καὶ τὸ μὴ πᾶσαν φαν-
τασίαν εἶναι ἀληϑῆ κατὰ φαντασίαν ὑφιστάμενον ἔσται ἀληϑές, χαὶ οὕτω τὸ
πᾶσαν φαντασίαν εἶναι ἀληϑῆ γενήσεται ψεῦδος.

115. Art. IV 10 (πόσαι εἰσὶν ai αἰσϑήσεις) ὃ ὅ [D. 399] A. πλείους μὲν
εἶναι τὰς αἰσϑήσεις τῶν αἰσϑητῶν, τῶι δὲ μὴ ἀναλογίζειν [avaroysiv?] τὰ
αἰσϑητὰ τῶι πλήϑει [näml. τῶν αἰσϑήσεων] λανϑάνειν. Vgl. Lucr. IV 800 quia
tenwia sunt, nisi se contendit acute, cernere non potis est animus.

116. Axr. IV 10,4 [D. 899] 4. πλείους εἶναι αἰσϑήσεις, περὶ τὰ ἄλογα
ζῶια καὶ περὶ τοὺς σοφοὺς καὶ περὶ τοὺς Yeovg. Vgl. Simpl. de anima p. 173, 7
Hayd. Epicharm. fr. 4 [oben 8. 94].

117. Aer. IV 4,7 [D. 390] ὁ δὲ A. πάντα μετέχειν φησὶ ψυχῆς ποιᾶς, καὶ
τὰ νεχρὰ τῶν σωμάτων, διότι ἀεὶ διαφανῶς τινος ϑερμοῦ καὶ αἰσϑητιχοῦ με-
τέχει τοῦ πλείονος διαπνεομένου [vgl. 9, 20]. Auzx. Top. 21, 21 τὰ νεχρὰ τῶν
σωμάτων αἰσϑάνεται, ὡς ὠϊετο A.

118. Cıc. epist. XV 16, 1 (an Cassius) fit enim nescio qui, ut quasi coram
adesse videare, cum seribo aliquid ad te, neque id zer εἰδώλων φαντασίας, ut
dieunt twi amici novi qui putant etiam διανοητικὰς φαντασίας spectris Catianis
excitari — nam, ne te fugiat, Catius Insuber Epieurius, qui nuper est mortuus,
quae ille Gargettius et iam ante D. εἴδωλα, hic “spectra’ nominat — his autem
spectris etiamsi oculi possint feriri, quod velis (nolis) ipsa (oc)currunt, animus
qui possit, ego non video: doceas tu me oportebit, cum salvus veneris, in meane
potestate sit spectrum tuum, ut simulac mihi conlibitum sit de te cogitare, illud
occurrat, neque solum de te, qui mihi haeres in medullis, sed si insulam Bri-
tanniam coepero cogitare, eius εἴδωλον mihi advolabit ad pectus.

119. Arısr. de sens. 4. 442229 4. δὲ xal οἱ πλεῖστοι τῶν φυσιολόγων,

10

15

20

25

A. 112—129. LEHRE. 389

ὅσοι λέγουσι περὶ αἰσϑήσεως, ἀτοπωτατὸν τι ποιοῦσιν" πάντα γὰρ τὰ αἰσϑητὰ
ἁπτὰ ποιοῦσιν. χαίτοι εἰ οὕτω τοῦτ᾽ ἔχει δῆλον ὡς χαὶ τῶν ἄλλων αἰσϑή-
σεων ἑχάστη ἁφή τίς ἐστιν. ΤΉΒΟΡΗΚΒ. de caus. pl. VI1,2 αὐτὸ γὰρ τοῦτο
πρῶτον ἔχει τινὰ σχέψιν, πότερον γὰρ τοῖς πάϑεσιν τοῖς κατὰ τὰς αἰσϑήσεις
ἀποδοτέον ἢ ὥσπερ A. τοῖς σχήμασιν ἐξ ὧν ἕχαστοι.

120. Sımer. de caelo p. ὅθδ4,24Η. A. δέ, ὡς Θεόφραστος ἐν τοῖς Φυσι-
χοῖς [fr. 13. D. 491] ἱστορεῖ, ὡς ἰδιωτικῶς ἀποδιδόντων τῶν κατὰ τὸ ϑερμὸν
χαὶ τὸ ψυχρὸν χαὶ τὰ τοιαῦτα αἰτιολογούντων ἐπὶ τὰς ἀτόμους ἀνέβη, ὁμοίως
de χαὶ οἱ Πυϑαγόρειοι ἐπὶ τὰ ἐπίπεδα νομίζοντες τὰ σχήματα αἴτια καὶ τὰ
μεγέϑη τῆς ϑερμότητος χαὶ τῆς ψύξεως" τὰ μὲν γὰρ διακριτικὰ χαὶ διαιρετικὰ
ϑερμότητος συναίσϑησιν παρέχεσϑαι, τὰ δὲ συγκριτικὰ καὶ πιλητικὰ ψύξεως.

121. Arıst. de sens. 2. 43825 A. δ᾽ ὅτι μὲν ὕδωρ εἶναί φησι [näml. ὧς
δρῶμεν), λέγει καλώς, ὅτι δ᾽ οἴεται τὸ δρᾶν εἶναι τὴν ἔμφασιν οὐ χαλῶς..
ἀλλὰ χαϑόλου περὶ τῶν ἐμφαινομένων χαὶ ἀναχλάσεως οὐδέν πω δῆλον ἦν, τ᾿
ἔοιχεν. ἄτοπον δὲ χαὶ τὸ μὴ ἐπελϑεῖν αὐτῶι ἀπορῆσαι, διὰ τί ὃ ὀφϑαλμὸς
ὁρᾶι μόνον, τῶν δ᾽ ἄλλων οὐδέν, ἐν οἷς ἐμφαίνεται τὰ εἴδωλα.

122. Arıst. de anima Β 7.419215 οὐ γὰρ χαλῶς τοῦτο λέγει A. οἰόμενος
εἰ γένοιτο κενὸν τὸ μεταξὺ, δρᾶσϑαι dv ἀχριβῶς, εἰ μύρμηξ ἐν τῶι οὐρα-
νῶι εἴη.

128, — de gener. etinter. A 2. 31621 διὸ χαὶ χροιὰν οὐ φησιν [Demokr.]
εἶναι" τροπῆι γὰρ χρωματίζεσϑαι.

124. Arr. 1 1ὅ, 11 [D. 314] οἱ δὲ τὰ ἄτομα, πάντα συλλήβδην ἄχροα, ἐξ
ἀποίων δὲ τῶν λόγωι ϑεωρητῶν τὰς αἰσϑητὰς ἀποφαίνονται γίνεσϑαι ποιότητας.

125. — — 15,8 [Ὁ. 314] 4. φύσει μὲν μηδὲν εἶναι χρῶμα" τὰ μὲν γὰρ
στοιχεῖα ἀποια, τά τε ναστὰ χαὶ τὸ χενόν᾽ τὰ δ᾽ ἐξ αὐτῶν συγχρίματα xE-
χρῶσϑαι διαταγῆι TE xal ῥυϑμῶι χαὶ προτροπῆι, ὧν ἡ μέν ἐστι τάξις ὃ
δὲ σχῆμα ἡ δὲ ϑέσις" παρὰ ταῦτα γὰρ αἱ φαντασίαι. τούτων ὁὲ τῶν πρὸς τὴν
φαντασίαν χρωμάτων τέτταρες αἱ διαφοραί, λευχοῦ μέλανος ἐρυϑροῦ ὠχροῦ.

126. Arıst. de sens. 4 p. 442b11 τὸ γὰρ λευχὸν καὶ τὸ μέλαν τὸ μὲν
τραχύ φησιν [Demokr.] εἶναι τὸ δὲ λεῖον, εἰς δὲ τὰ σχήματα ἀνάγει τοὺς χυ-
μούς. Vgl. 3. 393, 17 ff.

127. SchoL. Dıonys. Tmrac. p. 482, 13 Hildeg. ὃ δὲ Ἐπίχουρος χαὶ ὃ 4.
zal οἱ Στωιχοὶ σῶμα φασι τὴν φωνήν.

128. Aer. IV 19 (περὲ φωνῆς) $ 8 [D. 408] A. zat τὸν ἀέρα φησὶν εἰς
ὁμοιοσχήμονα ϑρύπτεσϑαι σώματα χαὶ συγχαλινδεῖσϑαι τοῖς ἐχ τῆς φωνῆς
ϑραύσμασι. ὑχολοιὸς᾽ γὰρ ἱπαρὰ κολοιὸν ἱζάνει᾽ καὶ ᾿ ὡς αἰεὶ τὸν ὁμοῖον ἀγει
ϑεὸς ὡς τὸν ὁμοῖον᾽ [ρ 218]. χαὶ γὰρ Ev τοῖς αἰγιαλοῖς ai ὅμοιαι ψῆφοι
χατὰ τοὺς αὐτοὺς τόπους ὁρῶνται κατ᾽ ἀλλο μὲν αἱ σφαιροειδεῖς, zart’ ἄλλοι
δὲ αἱ ἐπιμήχεις᾽ χαὶ ἐπὲ τῶν χοσχινευόντων δὲ ἐπὶ τὸ αὐτὸ συναλίζεται τὰ
ὁμοιοσχήμονα, ὥστε χωρὶς εἶναι τοὺς χυάμους καὶ ἐρεβίνϑους. ἔχοι δ᾽ ἂν τις
πρὸς τούτους εἰπεῖν᾽ πῶς oAlya ϑραύσματα πνεύματος μυρίανδρον ἐχπληροῖ
ϑέατρον; Vgl. fr. 165.

129. THEoPHRr. de caus. plant. VI1,6 “4. δὲ σχῆμα περιτιϑεὶς ἑκάστωι
γλυχὸν μὲν τὸν στρογγύλον zul εὐμεγέϑη ποιεῖ. στρυφνὸν δὲ τὸν μεγαλόσχη-
μον τραχύν τε χαὶ πολυγώνιον χαὶ ἀπεριφερῆ. οξὺν δὲ χατὰ τοὔνομα τὸν
ὀξὺν τῶι ὄγχωι zul γωνοειδῆ [χωνοειδῇ Hdss.] zei χάμπυλον χαὶ λεπτὸν χαὶ
ἀπεριφερῆ. δριμὺν δὲ τὸν περιφερῆ καὶ λεπτὸν χαὶ γωνοειδῆ καὶ χάμπυλοὸν.
ἁλμυρὸν δὲ τὸν γωνοειδῆ καὶ εὐμεγέϑη χαὶ σχολιὸν χαὶ ἰσοσχελῆ. πικρὸν δὲ

10

15

20

25

30

40

890 55. DEMOKRITOS

τὸν περιφερῆ χαὶ λεῖον ἔχοντα σκολιότητα μέγεϑος δὲ μιχρόν. λιπαρὸν δὲ
τὸν λεπτὸν χαὶ στρογγύλον καὶ μιχρόν [vgl. ΥἹ θ, 1].

130. THEoPHR. d. c. pl. wL2;1 [gegen Demokrit] τάχα δ᾽ ἂν δόξειεν, ὥσπερ
ἐλέχϑη, καὶ ταῦτα ἐχείνων εἶναι χάριν" αὐτῶν γὰρ τῶν δυνάμεων οὕτως ἀποδιδοὺς
(τὰς διαφορὰς) οἴεται τὰς αἰτίας ἀποδιδόναι, δι᾿ ἃς ὃ μὲν στύφει χαὶ ξηραίνει
καὶ πήγνυσιν ὃ δὲ λεαίνει χαὶ ὁμαλύνει, καὶ καϑίστησιν, ὁ δὲ ἐκχρίνει καὶ
διαχεῖ καὶ ἄλλο τι τοιοῦτο δρᾶι. πλὴν ἴσως ἐχεῖνα ἀν τις ἐπιζητήσειε περὶ
[παρὰ Hdss.] τούτων, ὥστε καὶ τὸ ὑποκείμενον ἀποδιδόναι ποῖόν τι. δεῖ γὰρ
εἰδέναι μὴ μόνον τὸ ποιοῦν, ἀλλὰ καὶ τὸ πάσχον, ἄλλως τ᾽ “εἰ zul μὴ πᾶσιν
ὃ αὐτὸς [sc. χυμός] ὁμοίως φαίνεται᾽ χαϑάπερ φησίν. οὐθὲν γὰρ κωλύει τὸν
ἡμῖν γλυχὺν ἑτέροις τισὶ τῶν ζώιων εἶναι πιχρὸν zul ἐπὶ τῶν ἄλλων δὲ
ὁμοίως.

131. — — Υ 2, 8 ἄτοπον δὲ χαχεῖνο τὸῖς τὰ σχήματα λέγουσιν ἡ ῃ τῶν
ὁμοίων. διαφορὰ χατὰ μικρότητα zal μέγεϑος εἰς τὸ μὴ τὴν αὐτὴν ἔχειν δυνα-
μιν. οὐ γὰρ ἐπὶ τῆς μορφῆς ἀλλὰ τῶν ὄγχων αἱ δυνάμεις, οὺς εἰς μὲν τὸ
διαβιάσασϑαι χαὶ ἁπλῶς τὸ μᾶλλον καὶ τὸ ἧττον τάχ᾽ ἂν τις ἀποδοίη, εἰς δὲ
τὸ μὴ ταὐτὸ δύνασϑαι μηδὲ ποιεῖν οὐχ εὔλογον, ἐπεὶ ἐν τοῖς σχήμασιν αἱ dv-
γάμεις. εἶ .γὰρ ὁμοιόσχημα ταῦτα [ὁμοιοσχήματα Hdss.], ταὐτὸν ἂν εἴη τὸ
ὑπάρχον, ὥσπερ καὶ ἐν τοῖς ἄλλοις.

132. — — VIT,2 Δημοχρίτωι μέν γε πῶς ποτε ἐξ ἀλλήλων ἡ γένεσις
[scil. τῶν χυμῶν), ἀπορήσειεν av τις. ἀνάγχη γὰρ ἢ Ta σχήματα μεταρρυϑμί-
ζεσϑαι zal ἐκ σχαληνῶν χαὶ ὀξυγωνίων περιφερῆ γίνεσϑαι, ἢ πάντων ἐνυπαρ-
χόντων οἷον τῶν τε τοῦ στρυφνοῦ καὶ ὀξέος καὶ γλυχέος τὰ μὲν ἐχχρίνεσϑαι
(τὰ (Exdo)twv πρότερ᾽ ὄντ᾽ «ei (vgl. [Ar.] 97726 oben ὃ. 146), τὰ δ᾽ οἰχεῖα
χαϑ᾽ ἕχαστον), ϑάτερα δὲ ὑπομένειν, ἢ τρίτον τὰ μὲν ἐξιέναι τὰ δ᾽ ἐπεισ-
ιέναι. ἐπεὶ δ᾽ ἀδύνατον μετασχηματίξεσϑαι ( τὸ γὰρ ἄτομον ἀπαϑές), λοιπὸν
τὰ μὲν εἰσιέναι τὰ δ᾽ ἐξιέναι (ἢ τὰ μὲν ὑπομένειν τὰ δ᾽ ἐξιέναι). ἄμφω
dE ταῦτα ἀλογα SL. γὰρ δεῖ χαὶ τί τὸ ἐργαζόμενον ταῦτα καὶ

ποιοῦν.

188. — de odor. 64 τί δή ποτε A. τοὺς μὲν χυμοὺς πρὸς τὴν γεῦσιν
ἀποδίδωσι, τὰς δ᾽ ὀσμὰς χαὶ τὰς χρόας οὐχ ὁμοίως πρὸς τὰς ὑποχειμένας

> r ar \ > - ΄
«αἰσθήσεις; ξδει γὰρ EX τῶν σχηματων.

134. Sexr. Pyrrh. ἢ. Π 63 ἐκ τοῦ τὸ μέλι τοῖσδε μὲν πιχρὸν τοῖσδε δὲ
γλυχὺ φαίνεσϑαι ὃ μὲν 4. ἔφη μήτε γλυχὺ αὐτὸ εἶναι μήτε πιχρόν.
135. ΤΉΞΟΡΗΚ. de sens. 49---88 [D. 513] 4. δὲ περὶ μὲν αἰσϑήσεως οὐ

διορίζει, πότερα τοῖς ἐναντίοις ἢ τοῖς ὁμοίοις ἐστίν. εἶ μὲν γὰρ (τῶιν) ἀλ-
λοιοῦσϑαι ποιεῖ τὸ αἰσϑάνεσϑαι δόξειεν ἂν τοῖς διαφόροις" οὐ γὰρ ἀλλοιοῦ-

ται τὸ ὕμοιον ὑπὸ τοῦ ὁμοίου" πάλιν δ᾽ (εἰν τὸ μὲν αἰσϑάνεσϑαι χαὶ ἁπλῶς

ἀλλοιοῦσϑαι (τῶι) πάσχειν, ἀδύνατον δέ, φησί, τὰ μὴ ταὐτὰ πάσχειν, ἀλλὰ
κἂν ἕτερα ὄντα ποιῆι οὐχ A ἕτερα ἀλλ᾽ ἧι ταὐτὸν τι ὑπάρχει, τοῖς ὁμοίοις.
διὸ περὶ μὲν τούτων ἀμφοτέρως ἔστιν ὑπολαβεῖν. περὶ ἑκάστης δ᾽ ἤδη τούτων
ὃν μέρει πειρᾶται λέγειν. δρᾶν μὲν οὐν ποιεῖ τῆι ἐμφάσει" ταύτην δὲ ἰδίως
λέγει" τὴν γὰρ ἔμφασιν οὐχ εὐθὺς ἐν τῆι κόρηι γίνεσϑαι, ἀλλὰ τὸν ἀέρα τὸν
μεταξὺ τῆς ὄψεως καὶ τοῦ ὁρωμένου τυποῦσϑαι συστελλόμενον ὑπὸ τοῦ ὅρω-
μένου χαὶ τοῦ δρῶντος" ἅπαντος γὰρ ἀεὶ γίνεσϑαί τινα ἀπορροήν᾽ ἔπειτα
τοῦτον στερεὸν ὄντα καὶ ἀλλόχρων ἐμφαίνεσθαι τοῖς ὄμμασιν ὑγροῖς" χαὶ
τὸ μὲν πυχνὸν οὐ δέχεσϑαι τὸ δ᾽ ὑγρὸν διιέναι. διὸ χαὶ τοὺς ὑγροὺς τῶν
σχληρῶν ὀφϑαλμῶν ἀμείνους εἶναι πρὸς τὸ δρᾶν, εἰ ὃ μὲν ἔξω χιτῶν ὡς

49

50

10

15

20

2

A. 129—134. 135. (THEOPHR. de sens. 49—56) LEHRE. 391

λεπτότατος χαὶ πυχνότατος εἴη, τὰ δ᾽ ἐντὸς ὡς μάλιστα σομφὰ χαὶ χενὰ πύυ-
χνῆς καὶὶ ἰσχυρᾶς σαρχός, μεστὰ δὲ ἰχμάδος παχείας TE χαὶ λιπαρᾶς, καὶ αἱ φλέβες
(ei) χατὰ τοὺς ὀφϑαλμοὺς εὐϑεῖαι χαὶ ἄνικμοι ὡς ὁμοσχημονεῖν τοῖς ἀπο-
τυπουμένοις. τὰ γὰρ ὁμόφυλα μάλιστα ἕχαστον γνωρίζει. πρῶτον μὲν οὖν
ἄτοπος ἢ ἀποτύπωσις n ἐν τῶι ἀέρι. δεῖ γὰρ ἔχειν πυχνότητα καὶ ‚ur ϑρύ-
πτεσϑαι τὸ τυπούμενον, ὥσπερ καὶ αὐτὸς λέγει παραβάλλων τοιαύτην εἶναι
τὴν ἐντύπωσιν οἷον εἰ ἐχμάξειας εἰς κηρόν. ἔπειτα μᾶλλον ἐν ὕδατι τυποῦσϑαι
δυνατὸν ὅσωι πυχνότερον᾽ ἧττον δὲ ὁρᾶται, χαίτοι προσῆχε μᾶλλον. ὅλως δὲ
ἀπορροὴν ποιοῦντα τῆς μορφῆς ὥσπερ ἐν τοῖς περὶ τῶν εἰδῶν τί δεῖ τὴν
ἀποτύπωσιν ποιεῖν; αὐτὰ γὰρ ἐμφαίνεται τὰ εἴδωλα. εἰ δὲ δὴ τοῦτο συμ-
βαίνει καὶ ὃ ἀὴρ ἀπομάττεται χαϑάπερ κηρὸς ὠϑούμενος καὶ πυχνούμενος,
πῶς χαὶ ποία τις N ἔμφασις γίνεται; δήλον γὰρ ὡς ἐπὶ προσώπου |l. ὡς ἄντι-
πρόσωπος ὃ) τύπος ἔσται τῶι δρωμένωι χαϑάπερ ἐν τοῖς ἄλλοις. τοιούτου
δ᾽ ὄντος ἀδύνατον ἐξ ἐναντίας ἔμφασιν γίνεσθαι μὴ στραφέντος τοῦ τύπου.
τοῦτο δ᾽ ὑπὸ τίνος ἔσται καὶ πῶς δειχτέον᾽ οὐχ οἷόν τε γὰρ ἄλλως γίνεσϑαι
τὸ δρᾶν. ἔπειτα ὅταν δρᾶται πλείονα κατὰ τὸν αὐτὸν τόπον, πῶς ἐν τῶι
αὐτῶι ἀέρι πλείους ἔσονται τύποι; καὶ πάλιν πῶς ἀλλήλους δρᾶν ἐνδέχεται;
τοὺς γὰρ τύπους ἀνάγχη συμβάλλειν ξαυτοῖς, ἑχάτερον ἀντιπρόσωπον ὄντα
ἀφ᾽ ὧν ἐστιν. ὥστε τοῦτο ζήτησιν ἔχει. χκαὶ πρὸς τούτωι διὰ τί ποτε ἕχα-
στος αὐτὸς αὑτὸν οὐχ δρᾶι; καϑάπερ γὰρ τοῖς τῶν πέλας ὄμμασιν οἱ τύποι
χαὶ τοῖς ἑαυτῶν ἐμφαίνοιντ᾽ ἄν, ἄλλως τε εἰ καὶ εὐθὺς ἀντιπρόσωποι κεῖνται

> x ’ ’ ca ΡῚ - 2 - ) - x
"καὶ ταυτὸ συμβαίνει παϑος ὠσπερ EN τῆς ηχοῦς. αναχκλᾶσϑαι γὰρ φησι καὶ

πρὸς αὐτὸν τὸν φϑεγξάμενον τὲν φωνήν. ὅλως δὲ ἄτοπος ἡ τοῦ ἀέρος τὺυ-
πωσις. ἀνάγχη γὰρ ἐξ ὧν λέγει πάντα ἐναποτυποῦσϑαι τὰ σώματα καὶ πολλὰ
ἐναλλάττειν, ὃ χαὶ πρὸς τὴν ὄψιν ἐμπόδιον ἂν Ein καὶ ἄλλως 00x εὔλογον.
ἔτι δὲ εἴπερ ἡ τύπωσις διαμένει, καὶ μὴ φανερῶν [ὄντων] μηδὲ πλησίον ὄντων
τῶν σωμάτων ἐχρῆν δρᾶν εἰ καὶ μὴ νύχτωρ, ἀλλὰ μεϑ᾽ ἡμέραν. καίτοι τοὺς
γε τύπους οὐχ ἧττον εἰχὸς διαμένειν νυχτός, ὅσωι ἐμψυχότερος [8. 8. 387, 17]
ὃ ἀήρ᾽ ἀλλ᾽ ἴσως τὴν ἔμφασιν ὃ ἥλιος ποιεῖ χαὶ τὸ φῶς ὥσπερ (axriva)
ἐπιφέρων ἐπὶ τὴν ὄψιν, χαϑάπερ ἔοιχε βούλεσϑαι λέγειν. ἐπεὶ τὸ γε τὸν
ἥλιον ἀπωϑοῦντα ἀφ᾽ ξαυτοῦ καὶ ἀποπληττόμενον πυκχνοῦν τὸν
ἀέρα, καϑάπερ φησίν, ἀτοπον" διαχρίνειν γὰρ πέφυχε μᾶλλον. ἄτοπον δὲ
χαὶ τὸ μὴ μόνον τοῖς ὄμμασιν, αλλὰ χαὶ τῶι ἄλλωι σώματι μεταδιδόναι
τῆς αἰσϑήσεως. φησὶ γὰρ διὰ τοῦτο χενότητα χαὶ ὑγρότητα ἔχειν δεῖν τὸν
ὀφϑαλμόν, ἵν᾽ ἐπὶ πλέον δέχηται καὶ τῶι ἄλλωι σώματι παραδιδῶι. ἄλογον δὲ
χαὶ τὸ μάλιστα μὲν δρᾶν φάναι τὰ ὁμόφυλα, τὴν δὲ ἔμφασιν ποιεῖν τοῖς ἀλλό-
χρωσιν ὡς οὐχ ἐμφαινομένων τῶν ὅμοίων. τὰ δὲ μεγέϑη καὶ τὰ διαστήματα
πῶς ἐμφαίνεται, καίπερ ἐπιχειρήσας λέγειν οὐκ ἀποδίδωσιν. περὶ μὲν οὖν
ὄψεως ἰδίως ἕνια βουλόμενος λέγειν πλείω παραύδίδωσι ζήτησιν.

τὴν δ᾽ ἀχοὴν παραπλησίως ποιεῖ τοῖς ἄλλοις. εἰς γὰρ τὸ κενὸν ἐμ-
πίπτοντα τὸν ἀέρα χίνησιν ἐμποιεῖν, πλὴν ὅτι κατὰ πᾶν μὲν ὁμοίως τὸ σῶμα
εἰσιέναι, μάλιστα δὲ χαὶ πλεῖστον διὰ τῶν ὠτων, ὅτι διὰ πλείστου τε χεγοῦ
διέρχεται καὶ ἥκιστα διαμίμνει. διὸ χαὶ κατὰ μὲν τὸ ἄλλο σῶμα 00% αἰσϑά-
γνεσϑαι, ταύτηι δὲ “μόνον. ὅταν δὲ ἐντὸς γένηται σκίδνασϑαι διὰ τὸ τάχος"
τὴν γὰρ φωνὴν εἶναι πυχνουμένου τοῦ ἀέρος zal μετὰ βίας εἰσιόντος. ὥσπερ
οὖν ἐχτὸς ποιεῖ τῆι ἁφῆι τὴν" αἴσϑησιν, οὕτω zul ἐντός. ὀξύτατον δ᾽
ἀκούειν, εἰ ὃ μὲν ἔξω χιτὼν εἴη πυχνός, τὰ δὲ φλεβία χενὰ καὶ ὡς μάλιστα
ἄνιχμα zul εὔτρητα κατά τε τὸ ἄλλο σῶμα καὶ τὴν χεφαλὴν καὶ τας ἀκοάς, ἔτι δὲ

ww.

10

15

20

30

Ὁ

40

45

392 55. DEMOKRITOS

τὰ ὀστᾶ πυχνὰ χαὶ ὃ ἐγκέφαλος εὔκρατος za τὸ περὶ αὐτὸν ὡς ξηρότατον᾽
ἀϑρόον γὰρ οὕτως εἰσιέναι τὴν φωνὴν ἅτε διὰ πολλοῦ χενοῦ καὶ ἀνίκμου χαὶ
εὐτρήτου εἰσιοῦσαν, καὶ ταχὺ σχίδνασθϑαι χαὶ ὁμαλῶς χατὰ τὸ σῶμα καὶ
οὐ διεχπίπτειν ἔξω. τὸ μὲν οὖν ἀσαφῶς ἀφορίζειν ὁμοίως ἔχει τοῖς ἄλλοις.
ἄτοπον δὲ χαὶ ἴδιον (TO) χατὰ πᾶν τὸ σῶμα τὸν ψόφον εἰσιέναι, χαὶ ὅταν
εἰσέλϑηι διὰ τῆς ἀχοῆς διαχεῖσϑαι κατὰ πᾶν, ὥσπερ οὐ ταῖς ἀκοαῖς, ἀλλ᾽ ὅλωι
τῶι σώματι τὴν αἴσϑησιν οὖσαν. οὐ γαρ κἂν συμπάσχηι τι τῆι ἀκοῆι, διὰ
τοῦτο zul αἰσϑάνεται. πάσαις γὰρ τοῦτό γε ὁμοίως ποιεῖ, καὶ οὐ μόνον ταῖς
αἰσϑήσεσιν ἀλλὰ καὶ τῆι ψυχῆι. καὶ περὶ μὲν ὄψεως χαὶ ἀχοῆς οὕτως ἀπο-
δίδωσι, τὰς δὲ ἄλλας αἰσϑήσεις σχεδὸν ὁμοίως ποιεῖ τοῖς πλείστοις. περὶ
δὲ τοῦ φρονεῖν ἐπὶ τοσοῦτον εἴρηχεν οτι γίνεται συμμέτρως ἐχούσης
τῆς ψυχῆς κατὰ τὴν χρῆσιν [μετὰ τὴν κίνησιν die Η455. ἐὰν δὲ περί-
ϑερμός τις ἢ περίψυχρος γένηται, μεταλλάττειν φησί. δι᾿ ὃ τι καὶ τοὺς παλαιοὺς
καλῶς τοῦϑ'᾽ ὑπολαβεῖν ὅτι ἐστὶν ἀλλοφρονεῖν. ὥστε φανερόν, ὅτι τῆι
κράσει τοῦ σώματος ποιεῖ τὸ φρονεῖν, ὅπερ ἴσως αὐτῶι χαὶ κατὰ λόγον ἐστὶ
σῶμα ποιοῦντι τὴν ψυχήν. αἱ μὲν ovv περὶ αἰσϑήσεως καὶ τοῦ φρονεῖν δόξαι
σχεδὸν αὗται καὶ τοσαῦται τυγχάνουσιν οὖσαι [παρὰ] τῶν πρότερον.

περὶ δὲ τῶν αἰσϑητῶν, τίς N φύσις χαὶ ποῖον ἕχαστόν ἐστιν, οἱ μὲν
ἄλλοι παραλείπουσιν. τῶν μὲν γὰρ ὑπὸ τὴν ἁφὴν περὶ βαρέος καὶ χούφου
καὶ ϑερμοῦ καὶ ψυχροῦ λέγουσιν, οἷον ὅτι τὸ μὲν μανὸν χαὶ λεπτὸν ϑερμόν,
τὸ δὲ πυχνὸν καὶ παχὺ ψυχρόν, ὥσπερ ᾿Αναξαγόρας διαιρεῖ τὸν ἀέρα καὶ τὸν
αἰϑέρα. σχεδὸν δὲ καὶ τὸ βαρὺ χαὶ τὸ χοῦφον τοῖς αὐτοῖς καὶ ἔτι ταῖς ἄνω
καὶ κάτω φοραῖς, χαὶ πρὸς τούτοις περί τε φωνῆς ὅτι κίνησις τοῦ ἀέρος, καὶ
περὶ ὀσμῆς ὅτι ἀπορροή τις. ᾿Εμπεδοχλῆς δὲ zul περὶ τῶν χρωμάτων, καὶ
ὅτι τὸ μὲν λευχὸν τοῦ πυρὸς τὸ δὲ μέλαν τοῦ ὕδατος. οἱ δ᾽ ἄλλοι τοσοῦτον
μόνον, ὅτι τό τε λευχὸν χαὶ τὸ μέλαν ἀρχαί, τὰ δ᾽ ἄλλα μειγνυμένων γίνεται
τούτων. καὶ γὰρ ᾿ἀναξαγόρας ἁπλῶς εἴρηχε neol αὐτῶν. 4]. δὲ καὶ Πλάτων
ἐπὶ πλεῖστόν εἰσιν ἡμμένοι, καϑ᾽ ἕχαστον γὰρ ἀφορίζουσι" πλὴν ὁ μὲν οὐχ
ἀποστερῶν τῶν αἰσϑητῶν τὴν φύσιν, 4. δὲ πάντα πάϑη τῆς αἰσϑήσεως ποιῶν.
ποτέρως μὲν οὖν ἔχει τἀληϑὲς οὐχ ἂν εἴη λόγος. ἐφ᾽ ὅσον δὲ ἑχάτερος ἧπται
καὶ πῶς ἀφώριχε πειραϑῶμεν ἀποδοῦναι, πρότερον εἰπόντες τὴν ὅλην ἔφοδον
ἑχατέρου. 4. μὲν οὖν οὐχ ὁμοίως λέγει περὶ πάντων, ἀλλὰ τὰ μὲν τοῖς μεγέ-
ϑεσι τὰ δὲ τοῖς σχήμασιν ἔνια δὲ τάξει καὶ ϑέσει διορίζει. Πλάτων δὲ σχεδὸν
ἅπαντα πρὸς τὰ πάϑη καὶ τὴν αἴσϑησιν ἀποδίδωσιν. ὥστε δόξειεν ἂν ἑχάτε-
ρος ἐναντίως τῆι ὑποϑέσει λέγειν. 6 μέν γὰρ πάϑη ποιῶν τῆς αἰσϑήσεως
καϑ᾽ αὑτὰ διορίζει τὴν φύσιν" ὁ δὲ za’ αὑτὰ ποιῶν ταῖς οὐσίαις πρὸς τὰ
πάϑη τῆς αἰσϑήσεως ἀποδίδωσι.

βαρὺ μὲν οὖν χαὶ κοῦφον τῶι μεγέϑει διαιρεῖ 4. εἰ γὰρ διαχριϑείη
χαϑ᾽ ἕν ἕχαστον εἰ χαὶ χατὰ σχῆμα διαφέροι, σταϑμὸν ἂν ἐπὶ μεγέϑει τὴν
φύσιν [χρίσιν Preller] ἔχειν. οὐ μὴν ἀλλ᾽ ἕν γε τοῖς μεικτοῖς χουφότερον μὲν
εἶναι τὸ πλέον ἔχον χενόν, βαρύτερον δὲ τὸ ἔλαττον. ἐν ἐνίοις μὲν οὕτως
εἴρηχεν. ἐν ἄλλοις δὲ χοῦφον εἶναί φησιν ἁπλῶς τὸ λεπτόν. παραπλησίως
δὲ καὶ weg! σχληροῦ χαὶ μαλακοῦ. σχληρὸν μὲν γὰρ εἶναι τὸ πυχνόν, μαλα-
χὸν δὲ τὸ μανόν, καὶ τὸ μᾶλλον δὲ χαὶ ἧττον καὶ τὰ λοιπὰ χατὰ λόγον. δια-
φέρειν δέ τι τὴν ϑέσιν χαὶ τὴν ἐναπόληψιν τῶν χενῶν τοῦ σχληροῦ χαὶ μαλα-
χοῦ καὶ βαρέος χαὶ χούφου. διὸ σχληρότερον μὲν εἶναι σίδηρον, βαρύτερον
δὲ μόλυβδον" τὸν μὲν γὰρ σίδηρον ἀνωμάλως συγχεῖσϑαι χαὶ τὸ χενὸν ἔχειν
πολλαχῆι καὶ χατὰ μεγάλα, πεπυχνῶσϑαι δὲ κατὰ ἔνια, ἁπλῶς δὲ πλέον ἔχειν

51

ὅ8᾽

591

60

61

62

A. 135. (THEOPHR. de sens. 56—68.) LEHRE. 393

κενόν. τὸν δὲ μόλυβόον ἔλαττον ἔχοντα χενὸν ὁμαλῶς συγκχεῖσϑαι {(καὶλ χατὰ
πᾶν ὁμοίως" διὸ βαρύτερον μὲν, μαλαχώτερον δ᾽ εἶναι τοῦ σιδήρου. περὶ
μὲν (οὖν. βαρέος χαὶ χούφου καὶ σχληροῦ χαὶ μαλακοῦ ἐν τούτοις ἀφορίζει.
τῶν δὲ ἄλλων αἰσϑητῶν οὐδενὸς εἶναι φύσιν, ἀλλὰ πάντα πάϑη τῆς αἰσϑήσεως
ἀλλοιουμένης, ἐξ ἧς γίνεσϑαι τὴν φαντασίαν. οὐδὲ γὰρ τοῦ ψυχροῦ xal τοῦ
ϑερμοῦ φύσιν ὑπάρχειν, ἀλλὰ τὸ σχῆμα REIN? ἐργάξεσϑαι xal τὴν
ἡμετέραν. ἀλλοίωσιν" ὃ τι γὰρ ἂν ἄϑρουν nt, τοῦτ᾽ ἐνισχύειν ἑχάστωι, τὸ δ᾽
εἰς μακρὰ διανενημένον ἀναίσϑητον εἶναι. σΉΜΒΙΟΥ δ᾽ ὡς οὐχ εἰσὶ φύσει τὸ
μὴ ταὐτὰ πᾶσι φαίνεσϑαι τοῖς ζώιοις ἀλλ᾽ ὃ ἡμῖν γλυχύ, τοῦτ᾽ ἄλλοις πικρὸν
καὶ ἑτέροις ὀξὺ χαὶ ἄλλοις δριμὺ τοῖς δὲ στρυφνόν, & χαὶ τὰ ἄλλα δ᾽ ὡσαύτως.
ἔτι δ᾽ αὐτοὺς μεταβάλλειν τῆι χρήσει κατὰ τὰ πάϑη καὶ τὰς ἡλικίας"
ἧι χαὶ φανερὸν ὡς ἡ διάϑεσις αἰτία τῆς φαντασίας. ἁπλῶς μὲν οὖν περὶ τῶν
αἰσϑητῶν οὕτω δεῖν ὑπολαμβάνειν. οὐ μὴν ἀλλ᾽ ὥσπερ καὶ τὰ ἄλλα καὶ ταῦτα
ἀνατίϑησι τοῖς σχήμασι πλὴν οὐχ ἁπάντων ἀποδίδωσι τὰς μορφάς, ἀλλὰ
μᾶλλον τῶν χυλῶν χαὶ τῶν χρωμάτων, zul τούτων ἀχριβέστερον διορίζει τὰ
περὶ τοὺς χυλοὺς ἀναφέρων τὴν φαντασίαν πρὸς ἀνϑρωπον.

τὸν μὲν οὖν ὀξὺν εἶναι τῶι σχήματι γωνοειδῆ τε καὶ πολυχαμπῆ
χαὶ μικρὸν καὶ λεπτόν. διὰ γὰρ τὴν ὁριμύτητα ταχὺ χαὶ πάντηι διαδύεσϑαι,
τραχὺν δ᾽ ὀντα καὶ γωνοειδῆ συνάγειν χαὶ συσπᾶν᾽ διὸ χαὶ ϑερμαίνειν τὸ
σῶμα χενότητας ἐμποιοῦντα" μάλιστα γὰρ ϑερμαίνεσϑαι τὸ πλεῖστον ἔχον
χερόν. τὸν δὲ γλυχὺν ἐχ περιφερῶν συγκεῖσϑαι σχημάτων χοὺκ ἄγαν μικρῶν"
διὸ χαὶ διαχεῖν ὅλως τὸ σῶμα χαὶ οὐ βιαίως καὶ οὐ ταχὺ πάντα περαίνειν"
τοὺς (δ᾽ ἄλλους ταράττειν, ὅτι διαδύνων πλανᾶι τὰ ἄλλα καὶ ὑγραίνει"
υγραινόμεναι δὲ καὶ ἐκ τῆς τάξεως κινούμενα συρρεῖν εἰς τὴν κοιλίαν" ταύτην
γὰρ εὐπορώτατον εἶναι διὰ τὸ ταύτηι πλεῖστον εἶναι χενόν. τὸν δὲ στρυφνὸν
ἐχ μεγάλων σχημάτων καὶ πολυγωνίων χαὶ περιφερὲς ἡχιστ᾽ ἐχόντων" ταῦτα
γὰρ ὅταν εἰς τὰ σώματα ἔλϑηι, ἐπιτυφλοῦν ἐμπλάττοντα τὰ φλεβία καὶ κω-
λύειν συρρεῖν" διὸ χαὶ τὰς κοιλίας ἱστάναι. τὸν δὲ πιχρὸν ἐχ μιχρῶν καὶ
λείων zul περιφερῶν τὴν περιφέρειαν εἰληχότα καὶ χαμπὰς ἔχουσαν" διὸ καὶ
γλισχρὸν καὶ χολλώδη. ἁλμυρὸν δὲ τὸν &x μεγάλων χαὶ οὐ περιφερῶν, ἀλλ᾽ ἐπ᾽
ἐνίων καὶ (οὐ) σχαληνῶν, διὸ οὐδὲ πολυχαμπῶν (βούλεται δὲ σκαληνὰ
λέγειν ἅπερ παράλλαξιν [περιπάλαξιν Dyroff, 5. 5. 860, 46] ἔχει πρὸς ἄλληλα
καὶ συμπλοχήν)" μεγάλων μέν, ὅτι ἣ ἁλμυρὶς ἐπιπολάζει" μικρὰ γὰρ ὄντα καὶ
τυπτόμενα τοῖς περιέχουσι μείγνυσθαι ἂν τῶι παντί" οὐ περιφερῶν δ᾽ ὅτι τὸ
μὲν ἁλμυρὸν τραχὺ τὸ δὲ περιφερὲς λεῖον᾽ οὐ σχαληνῶν δὲ διὰ τὸ μὴ πε-
ριπαλάττεσϑαι, διὸ ψαφαρὸν εἶναι. τὸν δὲ δριμὺν μιχρὸν καὶ περι-
φερῆ καὶ γωνιοειδῆ, σχαληνὸν δὲ οὐχ ἔχειν. τὸν μὲν γὰρ δριμὺν πολυγώνιόν
τε ὄντα τῆι τραχύτητι ϑερμαίνειν χαὶ διαχεῖν διὰ τὸ μιχρὸν εἶναι καὶ περι-
φερῆ καὶ γωνιοειδῆ᾽ zul γὰρ τὸ γωνιοειδὲς εἶναι τοιοῦτον. ὡσαύτως δὲ zul
τὰς ἄλλας ἑχάστου δυνάμεις ἀποδίδωσιν ἀνάγων εἰς τὰ σχήματα. ἁπάντων
δὲ τῶν σχημάτων οὐδὲν ἀκέραιον εἶναι xal ἀμιγὲς τοῖς ἄλλοις, ἀλλ᾽ ἐν ἑχά-
στωι πολλὰ εἶναι χαὶ τὸν αὐτὸν ἔχειν λείου χαὶ τραχέος χαὶ περιφεροῦς καὶ
ὀξέος χαὶ τῶν λοιπῶν. οὗ δ᾽ ἂν ἐνῆι πλεῖστον, τοῦτο μάλιστα ἐνισχύειν πρὸς
TE τὴν αἴσϑησιν χαὶ τὴν δύναμιν. ἔτι δὲ εἰς ὁποίαν ἕξιν ἂν εἰσέλϑηι, διαφέρειν
[γὰρ] οὐχ ὀλίγον. χαὶ διὰ τοῦτο τὸ αὐτὸ τἀναντία, καὶ τἀναντία τὸ αὐτὸ
πάϑος ποιεῖν ἐνίοτε. χαὶ περὶ μὲν τῶν χυλῶν οὕτως ἀφώρικεν.

ἄτοπον δ᾽ ἂν φανείη πρῶτον μὲν τὸ μὴ πάντων ὁμοίως ἀποδοῦναι τὰς
αἰτίας, ἀλλὰ βαρὺ μὲν καὶ χοῦφον καὶ μαλαχὸν χαὶ 2 σκληρὸν χαὶ μεγέϑει χαὶ

63

64

65

66

67

68

10

15

20

30

35

40

394 55. DEMOKRITOS

σμικρότητι χαὶ τῶι μανῶι καὶ πυχνῶι, ϑερμὸν δὲ καὶ ψυχρὸν zul τὰ ἄλλα
τοῖς σχήμασιν. ἔπειτα βαρέος μὲν καὶ χούφου καὶ σχληροῦ zul μαλακοῦ zus’
αὑτὰ ποιεῖν φύσεις (μέγεϑος μὲν γὰρ καὶ σμικρότης καὶ τὸ πυχνὸν καὶ τὸ μανὸν
οὐ πρὸς ἕτερόν ἐστὺ, ϑερμὸν δὲ καὶ ψυχρὸν καὶ τὰ ἄλλα πρὸς τὴν αἴσϑησιν, χαὶ
ταῦτα πολλάχις λέγοντα διότι τοῦ χυμοῦ [ϑερμοῦ Zeller] τὸ σχῆμα σφαιροειδές,
ολως δὲ μέγιστον ἐναντίωμα καὶ χοινὸν ἐπὶ πάντων, ἅμα μὲν πάϑη ποιεῖν
τῆς αἰσϑήσεως, ἅμα δὲ τοῖς σχήμασι διορίζειν᾽ zul τὸ αὐτὸ φαίνεσθαι τοῖς
μὲν πιχρὸν τοῖς δὲ γλυχὺ τοῖς δ᾽ ἄλλως" οὔτε γὰρ οἷόν (te) τὸ σχῆμα πάϑος
εἶναι οὔτε ταὐτὸν τοῖς μὲν σφαιροειδὲς τοῖς δ᾽ ἄλλως (ἀνάγκη δ᾽ [εἴπερ] ἴσως,
εἴπερ τοῖς μὲν γλυχὺ τοῖς δὲ πιρχόν) οὐδὲ κατὰ τὰς ἡμετέρας ἕξεις μεταβάλ-
λειν τὰς μορφάς. ἁπλῶς δὲ τὸ μὲν σχῆμα χαϑ᾽ αὑτό ἐστι, τὸ δὲ γλυχὺ καὶ
ὅλως τὸ αἰσϑητὸν πρὸς ἄλλο καὶ ἐν ἄλλοις, ὡς φησιν. ἄτοπον δὲ zul τὸ

6%

- > - BAER , - a, > ’ U \
πᾶσιν αξιοῦν TAVTO φαίνεσθαι τῶν αὐτῶν αἰσϑανομένοις χαὶ τουτων τὴν

ἀλήϑειαν ἐλέγχειν, χαὶ ταῦτα εἰρηχότα πρότερον τὸ τοῖς ἀνομοίως διακειμέ-
γοις ἀνόμοια φαίνεσϑαι χαὶ πάλιν τὸ μηϑὲν μᾶλλον ἕτερον ἑτέρου τυγχάνειν
τῆς ἀληϑείας. εἰχὸς γὰρ τὸ βέλτιον τοῦ χείρονος χαὶ τὸ ὑγιαῖνον τοῦ
χάμνοντος" χατὰ φύσιν γὰρ μᾶλλον. ἔτι δὲ εἴπερ μή ἐστι φύσις τῶν αἰσϑη-
τῶν διὰ τὸ μὴ ταὐτὰ πᾶσι φαίνεσϑαι, δῆλον ὡς οὐδὲ τῶν ζώιων οὐδὲ τῶν
ἄλλων σωματων᾽ οὐδὲ γὰρ περὶ τούτων δμοδοξοῦσι. χαίτοι εἰ μὴ καὶ διὰ τῶν
αὐτῶν γίνεται πᾶσι τὸ γλυχὺ zul τὸ πικρόν, ἀλλ᾽ ἥ γε φύσις τοῦ πιχροῦ καὶ
τοῦ γλυχέος ἢ αὐτὴ φαίνεται πᾶσιν. ὅπερ καὶ αὐτὸς ἂν δόξειεν ἐπιμαρτυρεῖν.
πῶς γὰρ ἂν τὸ ἡμῖν πικρὸν ἄλλοις ἦν γλυχὺ καὶ στρυφνόν, εἰ μή τις ἣν
ὡρισμένη φύσις αὐτῶν. ἔτι δὲ ποιεῖ σαφέστερον ἐν οἷς φησι γίνεσϑαι μὲν
ἕχαστον χαὶ εἶναι κατ᾿ ἀλήϑειαν, ἰδίως δὲ ἐπὶ πικροῦ μοῖραν ἔχειν συνέ-
σεως. ὥστε διά τε τούτων ἐναντίον ἂν φανείη τὸ μὴ ποιεῖν φύσιν τινὰ τῶν
αἰσϑητῶν, καὶ πρὸς τούτοις ὅπερ ἐλέχϑη καὶ πρότερον, ὅταν σχῆμα μὲν ἀπο-
διδῶι τῆς (πικρᾶς) οὐσίας ὥσπερ zul τῶν ἄλλων, μὴ εἶναι δὲ λέγηι φύσιν"
ἢ γὰρ οὐδενὸς ὅλως ἢ καὶ τούτων ἔσται, τῆς αὐτῆς γε ὑπαρχούσης αἰτίας. ἔτι
δὲ τὸ ϑερμόν τε καὶ ψυχρὸν ἅπερ ἀρχὰς τιϑέασιν εἰχὸς ἔχειν τινὰ φύσιν, εἰ
δὲ ταῦτα χαὶ τὰ ἄλλα. νῦν δὲ σχληροῦ μὲν χαὶ μαλαχοῦ χαὶ βαρέος καὶ κού-
φου ποιεῖ τιν᾽ οὐσίαν, ἅπερ οὐχ ἧττον ἔδοξε λέγεσϑαι πρὸς ἡμᾶς, ϑερμοῦ δὲ
καὶ ψυχροῦ zul τῶν ἄλλων οὐδενός. χαίτοι τό γε βαρὺ καὶ κοῦφον ὅταν
διορίζηι τοῖς μεγέϑεσιν, ἀνάγχη τὰ ἁπλᾶ πάντα τὴν αὐτὴν ἔχειν δρμὴν τῆς
φορᾶς, ὥστε μιᾶς τινος ἂν ὕλης εἴη zul τῆς αὐτῆς φύσεως. ἀλλὰ περὶ μὲν
τούτων ἔοικε συνηχολουθηχέναι τοῖς ποιοῦσιν ὅλως τὸ φρονεῖν κατὰ τὴν
ἀλλοίωσιν, ἥπερ ἐστὲν ἀρχαιοτάτη δόξα. πάντες γὰρ οἱ παλαιοὶ καὶ [οἱ]
ποιηταὶ καὶ σοφοὶ κατὰ τὴν διάϑεσιν ἀποδιδόασι τὸ φρονεῖν. τῶν δὲ χυλῶν
ἑχάστωι τὸ σχῆμα ἀποδίδωσι πρὸς τὴν δύναμιν ἀφομοιῶν τὴν ἐν τοῖς πάϑε-
σιν" ὅπερ οὐ μόνον ἐξ ἐχείνων, ἀλλὰ χαὶ &x τῶν αἰσϑητηρίων ἔδει συμβαίνειν
ἄλλως τε χαὶ πάϑη τούτων ἐστίν. οὐ γὰρ πᾶν τὸ σφαιροειδὲς οὐδὲ τὰ ἀλλα
σχήματα τὴν αὐτὴν ἔχει δύναμιν, ὥστε χαὶ χατὰ τὸ [χατω] ὑποκείμενον ἔδει
διορίζειν, πότερον ἐξ ὁμοίων ἢ ἐξ ἀνομοίων ἐστί, καὶ πῶς ἡ τῶν αἰσϑήσεων
ἀλλοίωσις γίνεται, καὶ πρὸς τούτοις δὁμοίως ἐπὶ πάντων ἀποδοῦναι τῶν διὰ
τῆς ἁφῆς χαὶ μὴ μόνον. τὰ περὶ γεῦσιν. ἀλλὰ χαὶ ταῦτα μὲν ἤτοι διαφοράν τινὰ
ἔχει πρὸς τοὺς χυλούς, ἣν ἔδει ἀιελεῖν, ἢ καὶ πρ ΕΓ τΟΙ δυνατὸν ὃν ὁμοίως εἰπεῖν.
τῶν δὲ χρωμάτων ἁπλᾶ μὲν λέγει τέτταρα. λευχὸν μὲν οὖν εἶναι τὸ
λεῖον. ὃ γὰρ ἂν μὴ τραχὺ μηδ᾽ ἐπισχιάζον ἠι μηδὲ δυσδίοδον, τὸ τοιοῦτον πᾶν
λαμπρὸν εἶναι. δεῖ δὲ καὶ εὐϑύτρυπα καὶ διαυγῆ τὰ λαμπρὰ εἶναι. τὰ μὲν

70

71

72:

ΕΣ

10

15

A. 135. (THEOPHR. de sens. 68—78.) LEHRE. 395

οὖν σχληρὰ τῶν λευχῶν ἐχ τοιούτων σχημάτων συγχεῖσϑαι οἷον ἢ ἐντὸς πλὰξ
τῶν χογχυλίων" οὕτω γὰρ ἂν ἄσκια καὶ εὐαγῆ καὶ ευϑυπορα εἶναι. τὰ (δὲ)
ψαϑυρὰ χαὶ εὔϑρυπτα ἐκ περιφερῶν μέν, λοξῶν δὲ τῆι ϑέσει πρὸς ἄλληλα καὶ
χατὰ δύο συζεύξει, τὴν δ᾽ ὅλην τάξιν ἔχειν ὅτι μάλιστα ὁμοίαν. τοιούτων ὃ
ὄντων ψαϑυρὰ μὲν εἶναι, διότι χατὰ μιχρὸν ἢ σύναψις" εὔϑρυπτα δέ, οτι
ὁμοίως χεῖνται" ἄσχια δέ, διότι λεῖα χαὶ πλατέα" λευχότερα 6 ἀλλήλων
τῶι τὰ σχήματα τὰ εἰρημένα καὶ ἀχριβέστερα καὶ ἀμιγέστερα εἶναι καὶ τὴν
ϑέσιν ἔχειν μᾶλλον τὴν εἰρημένην. τὸ μὲν οὖν λευχὸν ἐκ τοιούτων εἶναι
σχημάτων. τὸ δὲ μέλαν ἐκ τῶν ἐναντίων ἐκ τραχέων χαὶ σχαληνῶν καὶ ἄνο-
uolov' οὕτω γὰρ ἂν σχιάζειν zul οὐχ εὐθεῖς εἶναι τοὺς πόρους οὐδ᾽ εὐδιό-
δους. ἔτι δὲ τὰς ἀπορροίας νωϑεῖς zal ταραχώδεις" διαφέρειν γάρ τι χαὶ τὴν
ἀπορροὴν τῶι ποιὰν εἶναι πρὸς τὴν φαντασίαν, ἣν γίνεσϑαι διὰ τὴν ἐναπόλη-
ψιν τοῦ ἀέρος ἀλλοίαν. ἐρυϑρὸν δ᾽ ἐξ οἵωνπερ καὶ τὸ ϑερμόν, πλὴν Ex
μειζόνων. ἐὰν γὰρ αἱ συγχρίσεις ὦσι μείζους ὁμοίων ὄντων τῶν σχημάτων
μᾶλλον ἐρυϑρὸν εἶναι. σημεῖον δ᾽ ὅτι ἐχ τοιούτων τὸ ἐρυϑρόν᾽ ἡμᾶς τε γὰρ
ϑερμαινομένους ἐρυϑραίνεσϑαι χαὶ τὰ ἄλλα τὰ πυρούμενα, μέχρις ἂν οὗ ἔχηι
τὸ τοῦ πυροειδοῦς. ἐρυϑρότερα δὲ τὰ 2x μεγάλων ὄντα σχημάτων οἷον τὴν
φλόγα zul τὸν ἄνϑραχα τῶν χλωρῶν ξύλων ἢ τῶν αὔων. καὶ τὸν σίδηρον δὲ
zal τὰ ἄλλα τὰ πυρούμενα᾽ λαμπρότατα μὲν γὰρ εἶναι τὰ πλεῖστον ἔχοντα
χαὶ λεπτότατον πῦρ, ἐρυϑρότερα δὲ τὰ παχύτερον καὶ ἔλαττον. διὸ καὶ ἧττον
εἶναι ϑερμὰ τὰ ἐρυϑρότερα᾽ ϑερμὸν [μὲν] γὰρ τὸ λεπτόν. To δὲ χλωρὸν &x
τοῦ στερεοῦ καὶ τοῦ χενοῦ συνεστάναι μειχτὸν ἐξ ἀμφοῖν, τῆι ϑέσει δὲ χαὶ
τάξει αὐτῶν (διαλλάττειν τὴν χρόαν. τὰ μὲν οὖν ἁπλᾶ χρώματα τούτοις
κεχρῆσϑαι τοῖς σχήμασιν" ἕχαστον δὲ χαϑαρώτερον ὅσωι ἂν ἐξ ἀμιγεστέρων
ἦι. τὰ δὲ ἀλλα χατὰ την τούτων μίξιν" οἷον τὸ μὲν χρυσοειδὲς zul τὸ τοῦ
χαλχοῦ χαὶ πᾶν τὸ τοιοῦτον ἐχ τοῦ λευχοῦ καὶ τοῦ ἐρυϑροῦ" τὸ μὲν γὰρ λαμ-
πρὸν ἔχειν ἐκ τοῦ λευχοῦ, τὸ δὲ ὑπέρυϑρον ἀπὸ τοῦ ἐρυϑροῦ" πίπτειν γὰρ
εἰς τὰ χενὰ τοῦ λευχοῦ τῆι μίξει τὸ ἐρυϑρόν. ἐὰν δὲ προστεϑῆι τούτοις τὸ
χλωρόν, γίνεσϑαι τὸ χάλλιστον χρῶμα, δεῖν δὲ μικρὰς τοῦ χλωροῦ τὰς συγ-
κρίσεις εἶναι᾽ μεγάλας γὰρ οὐχ οἷόν τε συγχειμένων οὕτω τοῦ λευχοῦ καὶ τοῦ
ἐρυϑροῦ. διαφόρους δ᾽ ἔσεσϑαι τὰς χρόας τῶι πλέον καὶ ἔλαττον λαμβάνειν.
τὸ δὲ πορφυροῦν &x λευχοῦ καὶ μέλανος χαὶ ἐρυϑροῦ, πλείστην μὲν μοῖραν
ἔχοντος τοῦ ἐρυϑροῦ, μιχρὰν δὲ τοῦ μέλανος, μέσην δὲ τοῦ λευχοῦ" διὸ zul
ἡδὺ φαίνεσϑαι πρὸς τὴν αἴσϑησιν. ὅτι μὲν οὖν τὸ μέλαν zul τὸ ἐρυϑρὸν
αὐτῶι ἐνυπάρχει, φανερὸν εἶναι τῆι ὄψει, διότι δὲ τὸ λευχόν, τὸ λαμπρὸν καὶ
διαυγὲς σημαίνειν᾽ ταῦτα γὰρ ποιεῖν τὸ λευχόν. τὴν δ᾽ ἴσατιν ἐκ μέλανος
σφόδρα καὶ χλωροῦ, πλείονα δὲ μοῖραν ἔχειν τοῦ μέλανος" τὸ δὲ πράσινον ἐχ
πορφυροῦ καὶ τῆς ἰσάτιδος, ἢ ἐκ χλωροῦ καὶ πορφυροειδοῦς. τὸ γὰρ ϑεῖον
εἶναι τοιοῦτον χαὶ μετέχειν τοῦ λαμπροῦ. τὸ δὲ χυανοῦν ἐξ ἰσάτιδος χαὶ
πυρώδους, σχημάτων δὲ περιφερῶν χαὶ βελονοειδῶν, ὅπως τὸ στίλβον τῶι
μέλανι ἐνῆι. τὸ δὲ χαρυΐνον ἐχ χλωροῦ zal χυανοειδοῦς" ἐὰν δὲ χλωρὸν
(zul λαμπρὸν Ἱ) μειχϑῆι, φλογοειδὲς γίνεσθαι" τὸ γὰρ ἄσχιον καὶ μελανόχρων
ἐξείργεσϑαι. σχεδὸν δὲ καὶ τὸ ἐρυϑρὸν τῶι λευχῶι μειχϑὲν χλωρὸν ποιεῖν
εὐαγὲς zul οὐ μέλαν" διὸ χαὶ τὰ φυόμενα χλωρὰ τὸ πρῶτον εἶναι πρὸ τοῦ
ϑερμανϑῆναι καὶ διαχεῖσϑαι. καὶ πλήϑει μὲν τοσούτων ἐπιμέμνηται χρωμάτων,
ἄπειρα δὲ εἶναι τὰ χρώματα καὶ τοὺς χυλοὺς χατὰ τὰς μίξεις, ἔαν τις τα μὲν
ἀφαιρῖι τὰ δὲ προστιϑῆι χαὶ τῶν μὲν ἔλαττον μίσγηι τῶν δὲ πλέον. οὐϑὲν
γὰρ ὅμοιον ἔσεσϑαι ϑάτερον ϑατέρωι.

«ἢ
τ

75

76

20

78

10

15

30

90

40

45

396 55. DEMOKRITOS. A. 135. (THEOPHR. de sens. 79—83.) 136—138,

πρῶτον μὲν οὖν τὸ πλείους ἀποδοῦναι τὰς ἀρχὰς ἔχει τινὰ ἀπορίαν"
οἱ γὰρ ἄλλοι τὸ λευχὸν χαὶ τὸ μέλαν, ὡς τούτων ἁπλῶν ὄντων μόνων. ἔπειτα
τὸ μὴ πᾶσι τοῖς λευκοῖς μίαν ποιῆσαι τὴν μορφήν, ἀλλ᾽ ἑτέραν τοῖς σχληροῖς
καὶ τοῖς ψαϑυροῖς. οὐ γὰρ εἰκὸς ἄλλην αἰτίαν εἶναι τοῖς διαφόροις κατὰ τὴν
ἁφήν, οὐδ᾽ ἂν ἔτι τὸ σχῆμα αἴτιον ein τῆς διαφορᾶς, ἀλλὰ μᾶλλον n ϑέσις.
ἐνδέχεται γὰρ zei τὰ περιφερῆ zul ἁπλῶς πάντα ἐπισκιάζειν ξαυτοῖς. σημεῖον
δέ" χαὶ γὰρ αὐτὸς ταύτην φέρει τὴν πίστιν, ὅσα τῶν λείων μέλανα φαίνεται.
διὰ γὰρ τὴν σύμφυσιν καὶ τὴν τάξιν ὡς τὴν αὐτὴν ἔχοντα τῶι μέλανι φαίνε-
σϑαι τοιαῦτα. χαὶ πάλιν ὅσα λευχὰ τῶν τραχέων. ἐκ μεγάλων γὰρ εἶναι
ταῦτα χαὶ τὰς συνδέσεις οὐ περιφερεῖς ἀλλὰ προκρόσσας" χαὶ τῶν σχημά-
των τὰς μορφὰς μιγνυμένας [ἀγνυμένας ἢ] ὥσπερ N ἀνάβασις χαὶ τὰ πρὸ τῶν
τειχῶν ἔχει χώματα" τοιοῦτον γὰρ ὃν ἄσχιον εἶναι καὶ οὐ χωλύεσϑαι τὸ λαμ-
πρόν. πρὸς δὲ τούτοις πῶς λέγει χαὶ ζώιων τὸ λευχὸν ἐνίων γίνεσϑαι μέ-
λαν, εἰ τεϑείησαν οὕτως, ὥστ᾽ ἐπισχιάξειν; ὅλως δὲ τοῦ διαφανοῦς χαὶ τοῦ
λαμπροῦ μᾶλλον ἔοικε τὴν φύσιν ἢ τοῦ λευχοῦ λέγειν. τὸ γὰρ εὐδίοπτον εἶναι
χαὶ μὴ ἐπαλλάττειν τοὺς πόρους τοῦ διαφανοῦς ἔστι, πόσα δὲ λευχὰ τοῦ δια-
φανοῦς; ἕτι δὲ τὸ μὲν εὐϑεῖς εἶναι τῶν λευχῶν τοὺς πόρους, τῶν δὲ μελάνων
ἐπαλλάττειν, ὡς εἰσιούσης τῆς φύσεως ὑπολαβεῖν ἔστιν. δρᾶν δέ Pro διὰ τὴν
ἀπορροὴν χαὶ τὴν ἔμφασιν τὴν εἰς τὴν ὄψιν" εἰ δὲ τοῦτό ἐστι, τί διοίσει τοὺς
πόρους κεῖσϑαι zart’ ἀλλήλους ἢ ἐπαλλάττειν; οὐδὲ τὴν ἀπορροὴν ἀπὸ τοῦ
KEVOV πῶς γίνεσϑαι ῥάιδιον ὑπολαβεῖν" ὥστε λεχτέον τούτου τὴν αἰτίαν. ἔοιχε
γὰρ ἀπὸ τοῦ φωτὸς ἢ ἀπὸ ἄλλου τινὸς ποιεῖν τὸ λευχόν᾽ διὸ χαὶ τὴν παχύ-
τητα τοῦ ἀέρος αἰτιᾶται πρὸς τὸ φαίνεσϑαι μέλαν. ἔτι δὲ πῶς τὸ μέλαν
ἀποδίδωσιν, οὐ δάιδιον χαταμαϑεῖν᾽ ἢ σχιὰ γὰρ μέλαν τι χαὶ ἐπιπρόσϑησίς
ἔστι τοῦ λευχοῦ" διὸ πρῶτον τὸ λευχὸν τὴν φύσιν. ἅμα δὲ οὐ μόνον τὸ ἐπι-
σχιάζειν, ἀλλὰ καὶ τὴν παχύτητα τοῦ ἀέρος καὶ τῆς εἰσιούσης ἀπορροῆς αἰτιᾶ-
ται χαὶ τὴν ταραχὴν τοῦ ὀφϑαλμοῦ. πότερον δὲ ταῦτα συμβαίνει διὰ τὸ μὴ
εὐδίοπτον ἢ καὶ ἄλλωι γίνοιτ᾽ ἂν καὶ ποίωι [ἢ μέλαν], οὐ διασαφεῖ. ἄτο-
πον δὲ καὶ τὸ τοῦ χλωροῦ μὴ ἀποδοῦναι μορφήν, ἀλλὰ μόνον ἐκ τοῦ στερεοῦ
χαὶ τοῦ χενοῦ ποιεῖν. χοινὰ γὰρ ταῦτα γε πάντων χαὶ ἐξ ὅποιωνοῦν ἔσται
σχημάτων. χρῆν δ᾽ ὥσπερ χἀν τοῖς ἄλλοις ἰδιὸν τι ποιῆσαι. zul εἰ μὲν ἔναν-
τίον τῶι ἐρυϑρῶι, καϑάπερ τὸ μέλαν τῶι λευχῶι, τὴν ἐναντίαν ἔχειν μορφήν"
εἰ δὲ μὴ ἐναντίον, αὐτὸ τοῦτ᾽ ἄν τις ϑαυμάσειεν, ὅτι τὰς ἀρχὰς οὐχ ἐναντίας
ποιεῖ᾽ δοχεῖ γὰρ ἅπασιν οὕτως. μάλιστα δ᾽ ἐχρῆν τοῦτο διαχριβοῦν, ποῖα
τῶν χρωμάτων ἁπλᾶ καὶ διὰ τί τὰ μὲν σύνϑετα τὰ δὲ ἀσύνθετα" πλείστη γὰρ
ἀπορία περὶ τῶν ἀρχῶν. ἀλλὰ τοῦτο μὲν ἴσως χαλεπόν. ἐπεὶ καὶ τῶν χυ-
μῶν εἴ τις δύναιτο τοὺς ἁπλοῖς ἀποδοῦναι, μᾶλλον av ὅδε λέγοι. περὲ δὲ
ὀσμῆς προσαφορίζειν παρῆκεν πλὴν τοσοῦτον, ὅτι τὸ λεπτὸν ἀπορρέον ἀπὸ
τῶν βαρέων ποιεῖ τὴν ὀδμήν. ποῖον δέ τι τὴν φύσιν ὃν ὑπὸ τίνος πάσχει,
οὐχέτι προσέϑηχεν, ὕπερ ἴσως ἦν χυριώτατον. A. μὲν οὖν οὕτως ἔνια
παραλείπει.

186. Aer. 2, 1 [D. 416] A. τοὺς ὀνείρους γίνεσϑαι κατὰ τὰς τῶν εἰδώ-
λων παραστόσεις. TerTULL. de anima 48 D. indigentiam spiritus [näml. som-
num esse].

137. Cıc. de div. II 58, 120 utrum igitur censemus dormientium animos
per sene ipsos in sommiando moveri an, ut D. censet, externa et adventicia vi-
sione pulsari?

138. — — 13,5 [D. 224] cum ..... plurumisque locis gravis auetor D.

19

sc

A. 138—147. LEHRE. 397

praesensionem rerum futurarum comprobaret, Dicaearchus Peripateticus cetera
divinationis genera sustulit, somniorum et fuwroris reliquit. 57,131 [aus Posi-
donios] D. autem censet sapienter instituisse veteres ut hostiarum inspicerentur
exta quorum exe habitu atque ex colore tum salubritatis tum pestilentiae signa

5 percipi, non numquam etiam quae sit sterilitas agrorum vel fertilitas futura.

Vgl. Il 13, 30.

139. CEnsor. 4, 9 Democrito vero Abderitae ex aqua limoque primum
visum esse homines procreatos. Art. V 19,6 [D.431n. vgl. 645,6] 4. yeyevn-
μένα εἶναι τὰ ζῶια συστάσει T εἰδεεναστρον []. εἰδέων ἀνάρϑρων] πρῶτον τοῦ
ὑγροῦ ζωιογονοῦντος. Lacr. Inst. div. VIl7,9 hominum causa mundum et
Omnia quae in eo sunt esse facta Stoici loguuntur: idem nos divinae litterae
docent. erravit ergo Democritus, qui vermiculorum modo putavit effusos esse
de terra nullo auctore nullaque ratione.

140. Art. V 4,2.3 [D. 417,8] ᾿ἀριστοτέλης ἀσώματον μὲν εἶναι τὴν δύνα-

μιν τοῦ σπέρματος ..., σωματικὴν δὲ τὴν ὕλην τὴν προχεομένην. Στράτων,
xal 4. καὶ τὴν δύναμιν σῶμα" πνευματικὴ γάρ.
141. -- -- 3,6 [D. 417] 4. ἀφ᾽ ὅλων τῶν σωμάτων καὶ τῶν χυριωτάτων

μερῶν οἷον ὀστῶν σαρχῶν χαὶ ἰνῶν [näml. τὸ σπέρμα εἶναι]. 8. fr. 32; vgl.
CEnsor. 5, 3 oben 5. 105 n. 18.

142. Arr.V 5,1 [D.418] ᾿Ἐπίχουρος 4. χαὶ τὸ ϑῆλυ προΐεσϑαι σπέρμα ἔχει
γὰρ παραστάτας ἀπεστραμμένους" διὰ τοῦτο χαὶ ὄρεξιν ἔχει περὶ τὰς χρήσεις.

143. Arısr. de gen. animal. ΔΊ. 1θ410 4. δὲ ὃ ᾿Αβδηρίτης ἐν μὲν τῆι
μητρὲ γίνεσϑαί φησι τὴν διαφορὰν τοῦ ϑήλεος χαὶ τοῦ ἄρρενος, οὐ μέντοι διὰ
ϑερμότητάώ γε χαὶ ψυχρότητα τὸ μὲν γίγνεσϑαι ϑῖλυ τὸ δ᾽ ἄρρεν, ἀλλ᾽ ὅπο-
τέρου ἂν χρατήσηι τὸ σπέρμα τὸ ἀπὸ τοῦ μορίου ἐλϑόν, ὧι διαφέρουσιν ἀλλή-
λων τὸ ϑῆλυ χαὶ τὸ ἄρρεν. ÜENSOR. 6, 5 utrius vero parentis principium sedem
prius occupaverit, eius reddi naturam D. rettulit. ΑἸ. Ὑ 7,6 [D.420] 4. τὰ
μὲν χοινὰ μέρη ἐξ ὁποτέρου ἂν τύχηι, τὰ δ᾽ ἰδιάζοντα [χαὶ] κατ᾿ ἐπικράτειαν.

144. Arısr. de gen. animal. B 4. 740233 αἱ δὲ φλέβες οἷον ῥίζαι πρὸς
τὴν ὑστέραν συνάπτουσι, δι᾿ ὧν λαμβάνει τὸ κύημα τὴν τροφήν. τούτου γὰρ
χάριν ἐν ταῖς ὑστέραις μένει τὸ ζῶιον, ἀλλ᾽ οὐχ ὡς 4. φησιν, ἵνα διαπλάττη-
ται τὰ μόρια χατὰ τὰ μόρια τῆς ἐχούσης. 1. 746219 οἱ δὲ λέγοντες τρέφεσϑαι
τὰ παιδία ἐν ταῖς ὑστέραις διὰ τοῦ σαρχίδιόν τι βδάλλειν οὐκ ὀρϑῶς λέγου-
σιν. Arr.V 16,1 [D.426) 4. ᾿ΕἘπίχουρος τὸ ἔμβρυον ἐν τῆι μήτραι διὰ τοῦ
στόματος τρέφεσϑαι. ὅϑεν εὐἰϑέως γεννηϑὲν ἐπὶ τὸν μαστὸν φέρεσϑαι τῶι
στόματι" εἶναι γὰρ χαὶ ἐν τῆι μήτραι ϑηλάς τινας καὶ στόματα, δι᾿ ὧν τρέ-
φεσϑαι.

145. Arıst. de gen. anim. Β 4. 740213 ὅσοι λέγουσιν, ὥσπερ 4., τὰ ἔξω
πρῶτον διαχρίνεσϑαι τῶν ζώιων, ὕστερον δὲ τὰ ἐντός, οὐκ ὀρϑῶς λέγουσιν.
Cens. 6,1 (gwid primum in infante formetur) [D. 190] 10. alvum cum capite
quae plurimum habent ex inani.

146. — — A 4. 769530 4. μὲν οὖν ἔφησε γίγνεσθαι tu τέρατα διὰ τὸ δύο
γονὰς πίπτειν []. συμπίπτειν], τὴν μὲν πρότερον ὁρμήσασαν τὴν δ᾽ ὕστερον.
καὶ ταύτην ἐξελθοῦσαν ἐλϑεῖν εἰς τὴν ὑστέραν ὥστε συμφύεσϑαι καὶ ἐπαλλέτ-
τειν τὰ μόρια. ταῖς δ᾽ ὄρνισιν ἐπεὶ συμβαίνει ταχεῖαν γίνεσθαι τὴν ὀχείαν,
ἀεὶ τά τ᾽ ὠιὰ καὶ τὴν χρόαν αὐτῶν ἐπαλλάττειν φησίν.

147, --- — ἘΞ 8, 78809 εἴρηχε μὲν οὖν περὶ αὐτῶν [Zähne] χαὲ Δ... φησὶ

10

er
nr

20

30

3

40

398 55. DEMOKRITOS

γὰρ ἐχπίπτειν μὲν διὰ τὸ πρὸ ὥρας γίνεσϑαι τοῖς ζώιοις" ἀκμαζόντων γὰρ
ὡς εἰπεῖν φύεσϑαι χατὰά γε φύσιν" τοῦ δὲ πρὸ ὥρας γίνεσϑαι τὸ ϑηλάζειν
αἰτιᾶται.

148. Arısr. de partt. anim. I’ 4. 665230 τῶν δ᾽ ἀναίμων οὐδὲν ἔχει σπλάγ-
vov. A. δ᾽ ἔοικεν οὐ χαλῶς διαλαβεῖν περὶ αὐτῶν, εἴπερ und διὰ μιχρό-
τητὰ τῶν ἀναίμων ζώιων ἄδηλα εἶναι ταῦτα. Vgl. Lucr. IV 116ff.

149. — de gen. animal. Β 8. 747229 [vgl. oben 8. 176, 14. 207, fr. 92] 4.
μὲν γάρ φησι διερϑάρϑαι τοὺς πόρους τῶν ἡμιόνων ἐν ταῖς ὑστέραις διὰ τὸ
μὴ ἐκ συγγενῶν γίνεσϑαι τὴν ἀρχὴν τῶν ζώιων.

150. [Arısr.] hist. anim. 139 p. 623230 ϑύνανται δ᾽ ἀφιέναι οἵ ἀράχναι
τὸ ἀράχνιον εὐϑὺς γενόμενοι, οὐχ ἔσωϑεν ὡς ὃν περίττωμα χαϑάπερ φησὶ
4. ἀλλ᾽ ἀπὸ τοῦ σώματος οἷον φλοιὸν ἢ τὰ βάλλοντα ταῖς ϑριξίν, οἷον ab
ὕστριχες.

151. ΔῊ ΝΌΧΣΧΙΙ 10 λέγει 4. πολύγονα εἶναι ὗν καὶ κύνα χαὶ τὴν
αἰτίαν προστίϑησι λέγων, ὅτι πολλὰς ἔχει τὰς μήτρας καὲ τοὺς τόπους τοὺς
δεχτιχοὶς τοῦ σπέρματος. ὃ τοίνυν ϑορὸς οὐχ ἐχ μιᾶς δρμῆς ἁπάσας αὐτὰς
ἐχπληροῖ, ἀλλὰ δίς τε καὶ τρὶς ταῦτα τὰ ζῶια ἐπιϑόρφνυται, Iva M συνέχεια
πληρώσηι τὰ τοῦ γόνου δεχτιχά. ἡμιόνους δὲ λέγει μὴ τίχτειν" μὴ γὰρ ἔχειν
öuolac μήτρας τοῖς ἄλλοις ζώιοις, δτερομόρφους δὲ ἥκιστα δυναμένας yovnv
δέξασθαι" μὴ γὰρ εἶναι φύσεως ποίημα τὴν ἡμίονον, ἀλλὰ ἐπινοίας ἀνϑρωπί-
νης χαὶ τόλμης ὡς ἂν εἴποις μοιχιδίου ἐπιτέχνημα τοῦτο χαὶ χλέμμα. δοχεῖ
δὲ μοι, ἢ δ᾽ ὅς, ὄνου ἵππον βιασαμένου κατὰ τύχην κχκυῆσαι, μα-
ϑητὰς δὲ ἀνϑρώπους τῆς βίας ταύτης γεγενημένους εἶτα μέντοι
προελϑεῖν ἐπὶ τὴν τῆς γονῆς αὐτῶν συνήϑειαν. χαὶ μάλιστά γε τοὺς
τῶν Μιβύων ὄνους μεγίστους ὄντας ἐπιβαίνειν ταῖς ἵπποις οὐ χομώσαις ἀλλὰ
χεχαρμέναις" ἔχουσα γὰρ τὴν ξαυτῆς ἀγλαΐαν τὴν διὰ τῆς κόμης οὐχ ἂν ὑπο-
μείνειε τὸν τοιόνδε γαμέτην οἵ σοφοὶ τοὺς τούτων γάμους φασίν.

152. — — XII 17 ἐν τοῖς νοτίοις μᾶλλον ἐχπίπτειν τὰ ἔμβρυα A. λέγει
ἢ ἐν τοῖς βορείοις, καὶ εἰχότως" χαυνοῦσϑαι γὰρ ὑπὸ τοῦ νότου τὰ σώματα
ταῖς χυούσαις καὶ διίστασϑαι. ἅτε τοίνυν τοῦ σκήνους διαχεχυμένου zul
οὐχ ἡρμοσμένου πλανᾶσϑαι καὶ τὰ κυόμενα, καὶ ϑερμαινόμενα δεῦρο καὶ ἐχεῖσε
διολισϑάνειν xal ἐχπίπτειν ῥᾶιον" εἰ δὲ εἴη πάγος χαὶ βορρᾶς καταπνέοι, συμ-
πέπηγε μὲν τὸ ἔμβρυον δυσκίνητον δέ ἐστι καὶ οὐ ταράττεται ὡς ὑπὸ κλύδω-
γος, ἅτε δὲ ἄκλυστον χαὶ ἐν γαλήνηι ὃν ἔρρωταί τε καὶ ἔστι σύντονον χαὶ
διαρχεῖ πρὸς τὸν χατὰ φύσιν χρόνον τῆς ζωιογονίας. οὐχοῦν ἐν κρυμῶι
μέν, φησὶν ὃ ᾿Αβδηρίτης, συμμένει, ἐν ἀλέαι δὲ ὡς τὰ πολλὰ ἐχπτύε-
ται. ἀνάγχην δὲ εἶναι λέγει τῆς ϑέρμης πλεοναζούσης διίστασϑαι καὶ τὰς
φλέβας καὶ τὰ ἄρϑρα.

153. — — ΧΙΠ 18 αἰτίαν δὲ ὃ αὐτὸς λέγει τοῖς ἐλάφοις τῆς τῶν χερά-
των ἀναφύσεως ἐχείνην εἶναι. ἡ γαστὴρ αὐτοῖς ὡς ἐστι ϑερμοτάτη ὁμολογεῖ,
καὶ τὰς φλέβας δὲ αὐτῶν τὰς διὰ τοῦ σώματος πεφυχυίας παντὸς ἀραιοτάτας
λέγει καὶ τὸ ὀστέον τὸ χατειληφὸς τὸν ἐγκέφαλον λεπτότατον εἶναι καὶ ὕμε-
γῶδες καὶ ἀραιόν, φλέβας τε ἐντεῦϑεν χαὶ ἐς ἄχραν τὴν χεφαλὴν ὑπανίσχειν
παχυταάτας. τὴν γοῦν τροφὴν χαὶ ταύτης γε τὸ γονιμώτατον ὠκιστα ἀναδί-
δοσϑαι καὶ ἡ μὲν πιμελὴ αὐτοῖς ἔξωϑέν φησι περιχεῖται, N δὲ ἰσχὺς τῆς τρο-
φῆς ἐς τὴν χεφαλὴν διὰ τῶν φλεβῶν ἀναϑόρνυται. ἔνϑεν. οὖν τὰ κέρατα ἐχ-
φύεσϑαι διὰ πολλῆς ἐπαρόδόμενα τῆς ἰκμάδος. συνεχὴς οὖν οὖσα ἐπιρρέουσά
τε ἐξωϑεῖ τὰ πρότερα. καὶ τὸ μὲν ὑπερίσχον ὑγρὸν ἔξω τοῦ σώματος σχληρὸν

10

25

35

A. 147—160. LEHRE. 399

γίνεται, πηγνύντος αὐτὸ καὶ χερατοῦντος τοῦ ἀέρος, τὸ δὲ ἔνδον ἔτι μεμυχὸς
ἁπαλὸν ἐστι" καὶ τὸ μὲν σχληρύνεται ὑπὸ τῆς ἔξωϑεν ψύξεως, τὸ δὲ ἁπαλὸν
μένει ὑπὸ τῆς ἔνδον ἀλέας. οὐχοῦν ἡ ἐπίφυσις τοῦ νέου χέρατος τὸ πρεσ-
βύτερον ὡς ἀλλότριον ἐξωϑεῖ ϑλίβοντος τοῦ ἔνδοϑεν χαὶ ανωϑεῖν τοῦτο ἐϑέ-
λοντὸς χαὶ ὀδυνῶντος καὶ σφύζοντος ὥσπερ οὖν ἐπειγομένου τεχϑῆναι καὶ
προελϑεῖν. ἡ γάρ τοι ἐχμὰς πηγνυμένη καὶ ὑπανατέλλουσα ἀτρεμεῖν ἀδυνατός
ἐστι" γίνεται γὰρ καὶ αὐτὴ σχληρὰ καὶ ἐπωϑεῖται τοῖς προτέροις. καὶ τὰ μὲν
πλείω ἐχϑλίβεται ὑπὸ τῆς ἰσχύος τῆς ἔνδον, ἤδη δέ τινα zal κλάδοις περισχε-
ϑέντα χαὶ ἐμποδίζοντα ἐς τὸν ὠχὺν δρόμον ὑπὸ ῥύμης τὸ ϑηρίον ὠϑούμενον
ἀπήραξε. χαὶ τὰ μὲν ἐξώλισϑε, τὰ δὲ ἕτοιμα ἐχκύπτειν ἡ φύσις προάγει.
154. — — XII 19 οἱ τομίαι βόες, A. λέγει, σκολιὰ zul λεπτὰ καὶ μαχρὰ
φύεται τὰ χέρατα αὐτοῖς, τοῖς δὲ ἐνόρχοις παχέα τὰ πρὸς τῆι ῥίζηι χαὶ ὀρϑὰ
καὶ πρὸς μῆχος προήχοντα ἧττον. χαὶ πλατυμετώπους εἶναι λέγει τούτους
τῶν ἑτέρων πολλῶν μᾶλλον" τῶν γὰρ φλεβῶν πολλῶν ἐνταῦθα οὐσῶν, εὐρύ-
νεσϑαι τὰ ὀστᾶ ὑπ᾽ αὐτῶν. χαὶ ἡ ἔχφυσις δὲ τῶν κεράτων παχυτέρα οὖσα
ἐς πλάτος τὸ αὐτὸ τῶι ζώιωι μέρος προάγει καὶ ἐκείνη" οἱ δὲ τομίαι μιχρὸν
ἔχοντες τὸν χύχλον τῆς ἕόρας τῆς τῶν χεράτων πλατύνονται ἧττον, φησίν.
155. — — XII 20 οἱ δὲ ἄχερωι ταῦροι τὸ τενϑρηνιῶδες (οὕτω δὲ
ὀνομάζει 4.) ἐπὶ τοῦ βρέγματος οὐχ ἔχοντες (εἴη δ᾽ ἂν τὸ σηραγγῶδες λέγων)
ἀντιτύπου τοῦ παντὸς ὄντος ὀστέου χαὶ τὰς συρροίας τῶν χυμῶν οὐ δεχο-
μένου γυμνοί τε χαὶ ἄμοιροι γίνονται τῶν ἀμυντηρίων. χαὶ αἱ φλέβες δὲ αἱ
χατὰ τοῦ ὀστέου τοῦδε ἀτροφώτεραι οὖσαι λεπτότεραί τε καὶ ἀσϑενέστεραι
γίνονται. ἀνάγχη δὲ χαὶ ξηρότερον τὸν αὐχένα τῶν ἀχεράτων εἶναι. λεπτό-

’ γῇ [4
'τεραι γὰρ zal ai τούτου φλέβες, ταύτηι τοι χαὶ ἐρρωμέναι ἧττον. ὅσαι δὲ

Ἀράβιοι βόες ϑήλειαι μέν εἰσι τὸ γένος, εὐφυεῖς δὲ τὰ χέρατα, καὶ ταύταις ἥ
γε πολλὴ ἐπίρροια τῶν χυμῶν, φησί, τροφὴ τῆς εὐγενοῦς βλάστης τοῖς χέρα-
σίν ἐστιν. ἄχερωι δὲ zal αὗται ὅσαι τὸ δεχτικὸν τῆς ἰχμάδος ὀστέον στερεώ-
τερόν τε ἔχουσι καὶ δέχεσϑαι τοὺς χυμοὺς ἥκιστον. χαὶ συνελόντι εἰπεῖν αὔξης
ἡ ἐπιρροὴ αἰτία τοῖς χέρασι" ταύτην δὲ ἄρα ἐποχετεύουσι φλέβες πλεῖσταί τε
καὶ παχύταται χαὶ ὑγρὸν χύουσαι ὅσον χαὶ δύνανται στέγειν. IX 64 (Fische)
vgl. oben S. 171, 41.

156. ὅσου, Hom. T zu A 554 [Löwe] ἐπειδὴ δὲ πολὺ ἔχει τὸ ϑερμόν,
δέδιε τὸ πῦρ᾽ ὅϑεν οὐδὲ μύει χοιμώμενος οὐδ᾽, ὡς ὁ 4. φησι, τιχτόμενος.

157. Aeı. H.N. V 89 λέγει A. τῶν ζώιων μόνον τὸν λέοντα ἐχπεπτα-
μένοις τίχτεσϑαι τοῖς ὀφϑαλμοῖς Fon τρόπον τινὰ τεϑυμωμένον καὶ ἐξ ὠδίνων
ὁρασείοντά τι γεννιχόν.

158. Cıc. de divin. II 26,57 D. quidem optumis verbis causam excplicat,
cur ante lucem galli canant. depulso enim de pectore et in omne corpus diviso
et mitificato cibo cantus edere quiete satiatos.

159. SoRan. gynaec. II 17 p. 314,1 Rose 7 φλεγμονὴ χέχληται μὲν ἀπὸ
τοῦ φλέγειν καὶ οὐχ ὡς ὁ A. εἴρηχεν ἀπὸ τοῦ αἴτιον εἶναι τὸ φλέγμα. Vgl.
Philolaos 5. 249, 23.

160. Cıc. Tuse. 1 34, 82 fac enim sic animum interire ut corpus: num igi-
tur aliquis dolor aut ommino post mortem sensus in corpore est? nemo id. qui-
dem dieit, etsi Democritum insimulat Epieurus, Demoeritii negant. TERTULL.
de an. 51 Plato...in Politia tamen cwiusdam insepulti cadaver opponit longo
tempore sine ulla labe prae animae scilicet individwitate servatum. ad hoc et
D. crementa ungwium et comarum in sepulturis aliquanti temporis denotat.

10

20

30

40

400 55. DEMOKRITOS

CeEıs. II 6 quin etiam vir iure magni nominis 1). ne finitae quidem vitae satis
certas notas esse proposuit, quwibus mediei credidissent: adeo illud non reliquit,
ut certa aliqua signa futurae mortis essent. Vgl. Bi.

161. Varro Sat. Oyenus περὶ ταφῆς fr. 81 Büch. quare Heraclides Ponticos
plus sapit qui praecepit, ut comburerent, quam Democritus qui ut in melle ser-
varent. quem si vulgus secutus esset, peream si centum denariüs calicem mulsi
emere possemus. Vgl. Luer. ΠῚ 891 Heinze und oben A 29.

162. ΤΉΞΟΡΗΒ. de caus. pl. Π 11,7. 8 [Wachstum der Pflanzen] og de A.
αἰτιᾶται τὰ εὐθέα τῶν σχολιῶν βραχυβιώτερα zul πρωϊβλαστότερα διὰ τὰς
αὐτὰς ἀνάγχας εἶναι (τοῖς μὲν γὰρ ταχὺ διαπέμπεσϑαι τὴν τροφὴν ἀφ᾽ ἧς Υ
βλάστησις καὶ οἱ καρποί, τοῖς δὲ βραδέως διὰ τὸ μὴ εὔρουν εἶναι τὸ ὑπὲρ
γῆς ἀλλ᾽ αὐτὰς τὰς δίξας ἀπολαύειν" καὶ γὰρ μαχρόρριζα ταῦτα εἶναι καὶ
παχύρριζα) δόξειεν ἂν οὐ καλῶς λέγειν. καὶ γὰρ τὰς ῥίζας ἀσϑενεῖς φησιν
εἶναι τῶν εὐθέων, ἐξ ὧν ἀμφοτέρων πήγνυσϑαι []. ἐπείγεσϑα! τὴν φϑοράν᾽
ταχὺ γὰρ ἐκ τοῦ ἄνω διιέναι χαὶ τὸ ψῦχος χαὶ τὴν ἀλέαν ἐπὶ τὰς ῥίζας διὰ
τὴν εὐθυπορίαν, ἀσϑενεῖς δ᾽ οὔσας οὐχ ὑπομένειν. ὅλως δὲ τὰ πολλὰ τῶν
τοιούτων κάτωϑεν ἄρχεσϑαι γηράσχειν διὰ τὴν ἀσϑένειαν τῶν διζῶν. ἔτι δὲ
τὰ ὑπὲρ γῆς διὰ τὴν λεπτότητα χαμπτόμενα ὑπὸ τῶν πνευμάτων κινεῖν τὰς
ὁίζας, τούτου δὲ συμβαίνοντος ἀπορρήγνυσθαι καὶ πηροῦσϑαι καὶ ἀπὸ τού-
των τῶι ὅλωι δένδρωι γίγνεσϑαι τὴν φϑοράν. ἃ μὲν οὖν λέγει ταῦτά ἐστιν.
Vg8l.18,2 πότερα κατὰ τὰς εὐθύτητας τῶν πόρων ληπτέον, ὥσπερ 4." εὔρους
γὰρ ἡ φορὰ καὶ ἀνεμπόδιστος, ὥς φησιν.

163. — — VI17T,11 ἀλλ᾽ ἐχεῖνο ἄτοπον, ὃ καὶ πρότερον εἴπομεν, εἰ
τὸ ἡμῖν καχῶδες καὶ ἄοσμον ἐχείνοις [den Tieren] εὔοσμον γίγνεται. τάχα
δ᾽ οὐχ ἄτοπον. δρῶμεν δ᾽ οὖν τοῦτο καὶ ἐφ᾽ ἑτέροις συμβαῖνον οἷον ἐν
αὐταῖς εὐθὺ ταῖς τροφαῖς, ὧν μάλιστ᾽ dv τις αἰτιάσαιτο τὰς χράσεις ἀνωμα-
λεῖς γε οὖσας. ἐπεὶ τά γε σχήματα Δημοχρίτου, καϑάπερ ἐλέχϑη, τεταγμένας
[τεταγμένα Hdss.] ἔχοντα τὰς μορφὰς τεταγμένα καὶ τὰ πάϑη [zei] ἐχρῆν ποιεῖν.
Über die Pflanzenseele Nıcor. [Arısr.] de plant. A 2. S. oben 173,5.

164. Augerr. Magn. de lapid. I1,4 [II 213° Jammy] D. autem et quidam
alii elementa tum dicunt habere animas et ipsas esse causas generationis lapidum,
propter quod dieit animam esse in lapide sicut in quolibet alio semine gene-
randae rei et ipsae movere calorem intrinsecum materiae in lapidis generatione
eo modo, quo movetur malleus a fabro ad securis et serrae generationem. Vgl.
oben 8. 172, 22.

165. Auzx. quaest. II 23 (περὲ τῆς Howxielag λίϑου διὰ τί ἕλχει τὸν σί-
δηρον) [II 72, 28 Bruns] 6 A. δὲ χαὶ αὐτὸς anoooolag τε γίνεσϑαι τίϑεται καὶ
τὰ ὅμοια φέρεσϑαι πρὸς τὰ ὅμοια, ἀλλὰ zul εἰς τὸ κενὸν πᾶντα φέρεσϑαι.
ταῦϑ᾽ ὑποθέμενος λαμβάνει τὸ τὴν λίϑον καὶ τὸν σίδηρον ἐξ ὁμοίων ἀτόμων
συγχεῖσϑαι, λεπτοτέρων δὲ τὴν λίϑον, καὶ ἐχείνου ἀραιοτέραν TE καὶ πολυχε-
γωτέραν αὐτὴν καὶ διὰ τοῦτ᾽ εὐχινητότερ᾽ ὄνίτα τὰ ἄτομα ϑᾶττον ἐπὶ τὸν σί-
δηρον φέρεσϑαι (πρὸς γὰρ τὰ ὅμοια 7 φοραὶ καὶ ἐνδυόμενα εἰς τοὺς πόρους
τοῦ σιδήρου κινεῖν τὰ ἐν ἐχείνωι σώματα διαδυόμενα δι᾿ αὐτῶν διὰ λεπτότητα,
τὰ δὲ χινηϑέντα ἔξω τε φέρεσϑαι ἀπορρέοντα καὶ πρὸς τὴν λίϑον. διά τε
ὁμοιότητα καὶ διὰ τὸ κενὰ ἔχειν πλείω, οἷς ἑπόμενον τὸν σίδηρον διὰ τὴν
ἀϑρόαν ἔχχρισίν τε καὶ φορὰν φέρεσϑαι καὶ αὐτὸν πρὸς τὴν λίϑον οὐχέτι δὲ
ἡ λίϑος πρὸς τὸν σίδηρον φέρεται, ὅτι μὴ ἔχει τοσαῦτα ὃ σίδηρος χενὰ ὅσα
ἡ λίϑος. ἀλλὰ τὸ μὲν τὴν λίϑον χαὶ τὸν σίδηρον ἐξ ὁμοίων συγχεῖσϑαι δέξαιτ᾽

10

15

A. 160—170. LEHRE. B. FRAGM. 401
ἄν τις, πῶς δὲ χαὶ τὸ ἤλεχτρον χαὶ τὸ ἄχυρον; ὅταν δὲ καὶ ἐπ᾿ ἐχείνων
λέγηι τις ταύτην τὴν αἰτίαν, ἔτι [l. ἔστι] πολλὰ ἑλχόμενα ὑπὸ τοῦ ἠλέχτρου.
οἷς πᾶσιν εἰ ἐξ ὁμοίων σύγχειται [näml. τὸ ἤλεχτρον], zaxeiva ἐξ ὁμοίων
ἀλλήλοις συγχείμενα ἕλχοι (ἂν) ἄλληλα. Ders. b. Simpl. phys. 1066, 1 7) γὰρ
ἀπόρροιαί τινές εἰσιν ἀπὸ τῶν ἠρεμούντων χαὶ οὕτως ἑλχόντων σωματικαί,
δι᾿ ὧν ἁπτομένων καὶ ἐμπλεχομένων, ὡς τινες λέγουσιν, ἕλχεται τὰ ἑλχόμενα.

166. ΕΡΙΡΗΑΝ. adv. haer. III 2, 9 [D. 590] 4. ὁ τοῦ Δαμασίππου ᾿Αβόη-
ρίτης τὸν χόσμον ἄπειρον ἔφη χαὶ ὑπὲρ κενοῦ κεῖσϑαι. ἔφη δὲ καὶ ἕν τέλος
εἶναι τῶν πάντων χαὶ εὐθυμίαν τὸ χράτιστον εἶναι, τὰς δὲ λύπας ὅρους
κακίας. χαὶ τὸ δοχοῦν δίχαιον οὐχ εἶναι δίχαιον, ἄδικον δὲ τὸ ἐναντίον τῆς
φύσεως. ἐπίνοιαν γὰρ χακὴν τοὺς νόμους ἔλεγε καὶ “οὐ χρὴ νόμοις πειϑαρ-
χεῖν τὸν σοφόν, ἀλλὰ ἐλευϑερίως ζῆν᾽. Vgl. Α 1 8 Δ.

167. Stop. II 7, 3i [aus Didymos Areios] A. χαὲ Πλάτων χοινῶς ἔν τῆι
ψυχῆι τὴν εὐδαιμονίαν τίϑενται. γέγραφε δ᾽ 6 μὲν οὕτως" “εὐδαιμονίη ---
καχοδαιμονίη [fr. 170). “εὐδαιμονίη -- δαίμονος [fr. 171]. τὴν δ᾽
(εὐδαιμονίαν zul) εὐθυμίαν καὶ εὐεστὼ καὶ ἁρμονίαν, συμμετρίαν τε
χαὶ ἀταραξίαν χαλεῖ. συνίστασϑαι δ᾽ αὐτὴν ἐχ τοῦ διορισμοῦ καὶ τῆς διαχρί-
σεως τῶν ἡδονῶν, χαὶ τοῦτ᾽ εἶναι τὸ χαλλιστόν τε χαὶ συμφορώτατον ἀνϑρώ-
σοῖο. Vgl. fr. 3 u.4.

168. StrABo I p. 61 προστιϑέασι δὲ zul τὰς ἐκ τῶν μεταστάσεων μετα-
βολὰς ἐπὶ πλέον τὴν ἀϑαυμαστίαν yulv κατασκευάζειν ἐϑέλοντες, ἣν ὑμνεῖ 4.
χαὶ οἱ ἄλλοι φιλόσοφοι πάντες.

169. Cıc. de fin. V 8,23 Demoecriti autem securitas quae est animi tam-
quam tranquillitas, quam appellavit εὐθυμίαν . .. est ipsa beata vita. 29, 87 De-
mocritus, qui (vere falsone (non) quaeremus) dieitur se oculis privasse, certe ut
quam minime animus a cogitationibus abduceretur, patrimonium neglexit, agros
deseruit incultos, quid quaerens aliud nisi vitam beatam? quam si etiam in
rerum cognitione ponebat, tamen ex illa inwestigatione naturae consequi volebat
bono ut esset animo. id enim ille summum bonum εὐ ϑυμίαν et saepe ἀϑαμ-
βίαν appellat, id est animum terrore liberum. 88 sed haec etsi praeclare,
nondum tamen perpolita; pauca enim neque ea ipsa enucleate ab hoc de virtute
quidem dicta.

170. Cem. Strom. II 138 p. 503P, 4. δὲ γάμον χαὶ παιδοποιίαν παραι-
τεῖται διὰ τὰς πολλὰς ἐξ αὐτῶν ἀηδίας τε χαὶ ἀφολχὰς ἀπὸ τῶν ἀναγχαιο-
τέρων. συγκχατατάττεται δὲ αὐτῶι καὶ ᾿Βπίχουρος [= fr. 119 N.].

nl

B. FRAGMENTE.
ECHTE SCHRIFTEN IN THRASYLLS TETRALOGIENAUSGABE.

Als echt können die in Tetralogien geordneten Schriften zunächst nur
insoweit gelten, als sie Kallimachos [A 32], dem Thrasyll [A 33] folgt, als Corpus
Democriteum d.h. als Nachlass der abderitischen Schule des V/IV. Jahrh. über-
liefert vorfand, also im Gegensatze zu den alexandrinischen und späteren
Fälschungen. Auf die Titel, die zudem oft variieren, ist kein Verlass. N. hinter

der Fragmentnummer verweist auf Natorp Ethica ἃ. D., Marb. 1893,
Diels, Fragm. d. Vorsokr. 26

402 55. DEMOKRITOS

lH. /HMOKPITOY HOIKA.
11. ΠΥΘΑ͂ΓΟΡΗΣ. 8. A 18. 366, 19.

Könnte voralexandrinische Fälschung sein, vgl. oben 5. 277, 31 ff.
12. ΠΕΡῚ ΤῊΣ ΤΟΥ ΣΟΦΟΥ͂ ALAOEZERE.

5 3. HEPI TON EN AIA0Y (AB. .?)
Arnen. IV 168B Anuoxoırov δ᾽ ᾿Αβόδηρῖται δημοσίαι χρίνοντες ὡς zure-
φϑαρχότα τὰ πατρώια, ἐπειδὴ ἀναγνοὺς αὐτοῖς τὸν Μέγαν διάχοσμον zul
τὰ Περὶ τῶν ἐν Ἅιδου εἶπεν εἰς ταῦτα ἀνηλωκέναι, ἀφείϑη. Vgl. Ai
8.39. 02.

10 1 Proc. in remp. II 113, 6 Kroll. τὴν μὲν περὶ τῶν ἀπιοϑανεῖν
δοξάντων ἔπειτα ἀναβιούντων ἱστορίαν ἄλλοι re wohloi τῶν σπα-
λαιῶν ἤϑροισαν καὶ A. ὃ φυσιχὸς ἐν τοῖς Περὶ τοῦ “Aıdov
γράμμασιν. χαὶ τὸν ϑαυμαστὸν ἐχεῖνον Κολώτην, τὸν Πλάτωνος
χϑρόν, Ἐπικούρειον ὄντα σπιάντως ἔδει (τὰ τοῦδ χαϑηγεμόνος τῶν

15 Ἐπιχούρου δζογμάτων) μὴ ἀγνοῆσαι μηδὲ ἀγνοήσαντα ζητεῖν, τιῶς
τὸν ἀποϑαγνόντα πάλιν ἀναβιῶναι δυνατόν. οὐδὲ γὰρ ὃ ϑάνατος
ἦν ἀπιόσβεσις, ὡς ἔοικεν, τῆς συμπάσης ζωῆς τοῦ σώματος, ἀλλ᾽
ὑπὸ μὲν πληγῆς τινος ἴσως χαὶ τραύματος παρεῖτο, τῆς δὲ ψυχῆς
οἱ περὶ τὸν μυελὸν ἔμεγον Erı δεσμοὶ χατερριζωμένοι χαὶ ἡ χαρ-

20 δία τὸ ἐμτυύρευμα τῆς ζωῆς εἶχεν ἐγχείμενον τῶι βάϑει᾽ χαὶ τού-
τῶν μενόντων αὖϑις ἀνεχτήσατο τὴν ἀτιξεσβηχυῖαν ζωὴν ἐπιτήδειον
τυρὸς τὴν ψύχωσιν γενόμενον. Vgl. p. 117,7.

1a. ῬΉΠΟΡ. de morte 29, 27 Mekler. τῆς δ᾽ αὖ σηπεδόνος ἔχεται
χατὰ Anudxgırov (xai) τὸ δυσωπεῖσϑαι διὰ τὴν ὀσζφρήσεως)

25 τούζτων φαγν)τασζίαν) χαὶ δυσμορφίας᾽ γχαταφέρονται γὰρ ἐπὶ
τοιοῦτο πάϑος ὡσὰν τῶν μετὰ τῆς Eboagxiag χαὶ τοῦ χάλλους
ἀποϑνησχόντων ... 30,1 χαὶ παρατπέμπουσιν, ὅτι στάντες ἅμα
τοῖς ὡς Milwv εὐσάρχοις ὀλίγου μὲν χρόνου σχξλετοὶ γίνονται,

I. I. ETHISCHE SCHRIFTEN.

13. ÜBER DAS LEBEN NACH DEM TODE.

1. Es wird erörtert, wie das Aufleben eines Verstorbenen mög-
lich sei. Im diesem Falle war der Tod offenbar kein Erlöschen der
gesamten Lebenskraft des Körpers, sondern nur eine Ohnmacht infolge
eines Schlages oder einer Verwundung, wobei die Bänder der Seele
im Mark noch festgewurzelt blieben und das Herz den Funken des
Lebens noch in der Tiefe bewahrte. Und infolge der Fortdauer jener
Bänder erwies sich der Körper tauglich zur Beseelung und erlangte
das erloschene Leben wieder.

φ΄ι

B. FR. 1---ὃ. 403

τὸ δὲ πέρας εἰς τὰς πρώτας ἀναλύονται φύσεις" ὑτιαχουστέον δὲ
δῆλον ὅτι τὰ τοῖς εἰρημένοις ἀνάλογα χαὶ σιδερὶ τῆς χαχοχροίας
χαὶ συνόλως τῆς δυσμορφίας. χενότατον τοίνυν ἐστὶν τὸ λυτιεῖσθαι
προορωμένους τὴν οὐ τιολυτελῆ ταφὴν nal περίβλετιτον, ἀλλὰ
λιτὴν χαὶ προστυχοῦσαν. 39, 9 εἶϑ'᾽ ὅταν ἐναργὴς αὐτοῦ |näml.
τοῦ ϑανάτου γένηται ϑεωρία, παράδοξος αὐτοῖς bworciwrei' cap
ἣν αἰτίαν οὐδὲ διαϑήχας ὑπομένοντες γράφεσϑαι τδριχατάλητυτου
γίνονται χαὶ δὶς ἐμφορεῖν ἀναγκάζονται χατὰ 4ημόχριτον.
I4. TPITOTENELA. Vgl. 8. 818, 26. .

2 Erym. Orion. p. 153,5 Τριτογένεια ἡ Adnva χατὰ An-
μόχριτον φρόνησις νομίζεται. γίνεται δὲ Ex τοῦ φρονεῖν
τρία ταῦτα᾽ βουλεύεσϑαι καλῶς, λέγειν ἀναμαρτήτως χαὶ τιράτ-
τεῖν ἃ δεῖ. SCHOL. GENEY.I 111 Nic. 4. δὲ ἐτυμολογῶν τὸ ὄνομά φη-
σιν, ὅτι ἀττὸ τῆς φρονήσεως τρία ταῦτα συμβαίνει" τὸ εὖ λογέ-
ζεσϑαι, τὸ εὖ λέγειν χαὶ τὸ πράττειν ἃ δεῖ. Vgl. ὅσηοι, BT
zu Θ 39.

11. ΠΕΡῚ ANAPATLAOIAZ ἢ ΠΕΡῚ APETH2.

2. AMAAOEIHZ ΚΕΡΑ͂Σ.
Über den Titel Gell. XX 12. Plin. n. h. praef. 24.

II 3. ΠΕΡΙ EYOYMIHZ ἢ ΕΥ̓ΕΣΤΩ.
Vgl. A 1,46. 166 ff.; CT.

3 [163 Ν.] Sen. de tranqu. an. 13, 1 hoc secutum puto Democritum
ita coepisse "qui tranquille volet vivere πος privatim agat

᾿ς multa nec publice’. deira 3, 6, 3 proderit nobis illud Democriti

salutare praeceptum quo monstratur Iranquillitas, si negue privatim
neque publice multa aut maiora viribus nostris egerimus.
Ericur. bei Diog. v. Oinoanda fr. 27 |Bull. corr. hell. XXXI 374] οὐδὲν
οὕτως εὐθυμίας ττοιητιχὸν ὡς τὸ μὴ ττολλὰ τιράσσειν μηδὲ δυσχό-
λοις ἐπιχειρεῖν τὐράγμασιν μηδὲ παρὰ δύναμίν τι βιάζεσθαι τὴν
ἑαυτοῦ" πάντα γὰρ ταῦτα ταραχὰς ἐνττοιεῖ τῆν φύσει. Ῥιστ. de
tranqu. an. 2 p.465C ὁ μὲν οὖν εἰττὼν ὅτι δεῖ τὸν εὐθυμεῖσϑαι

1a. Die Menschen in ihrer gewöhnlichen Todesfurcht scheuen sich
an die Todesstunde zu denken und werden dann von ihr völlig über-
rascht und gezwungen, noch rasch, nach D.’s Ausdruck, sich doppelt
vollzustopfen.

I 4. TRITOGENEIA (Athena).

2. Aus der Klugheit erwachsen diese drei Früchte: Wohl denken,

wohl reden, recht handeln.
26*

N

10

15

20

25

404 55. DEMOKRITOS

μέλλοντα μὴ ---ξυνῆι τιρῶτον μὲν ἡμῖν χολυτελῆ τὴν εὐϑυ-
μίαν χαϑίστησι γιγνομένην ὥνιον ἀπραξίας. Sror. IV 103, 25:

3 τὸν εὐϑυμεῖσϑαι μέλλοντα χρὴ μὴ πολλὰ πρήσσειν,
μήτε ἰδίηι μήτε ξυνῆι, μήτε ἅσσ᾽ ἂν τρήσσηι, ὑπέρ τε
δύναμιν αἱρεῖσϑαι τὴν ἑωυτοῦ χαὶ φύσιν ἀλλὰ τοσαύ-
τὴν ἔχειν φυλακήν, ὥστε καὶ τῆς τύχης ἐπιβαλλούσης
καὶ εἰς τὸ πλέον ὑφηγεδομένης τῶι δοκεῖν, χατατίέϑε-
σϑαι, καὶ μὴ πλέω προσάτέτεσϑαι τῶν δυνατῶν. ἡ γὰρ
δὐογκίη ἀσφαλέστερον τῆς μεγαλογκίης.

4 [1 N.] Crem. Strom. II 189 p. 498 Ρ. ἀλλὰ χαὶ οἱ ᾿Α4βδηρῖται
τέλος ὑπάρχειν διδάσχουσιν᾽ A. μὲν ἐν τῶι χδρὶ τέλους τὴν εὐ-
ϑυμίαν, ἣν καὶ εὐεστὼ προσηγόρευσεν. χαὶ πολλάχις ἐπιλέγει"
φτέρψις γὰρ καὶ ἀτερπίη οὖρος (τῶν τε συμφόρων χαὶ
τῶν ἀσυμφόρων᾽, ὃ προχεῖσϑαι τέλος τῶι βίωι τῶν ἀνϑρώ-
πῶὼν τῶν TE νέων xal) τῶν περιηχμαχότων. Ἑχαταῖος δὲ αὐτάρ-
xeıav χαὶ δὴ AmohAödorog ὃ Κυζικηνὸς τὴν ψυχαγωγίαν χαϑάτεερ
Ναυσιφάνης τὴν ἀχατατυληξίαν. ταύτην γὰρ ἔφη ὑπὸ Ζημοχρίτου
ἀϑαμβέην λέγεσϑαι. Der Titel coli τέλους ist nach Epikurs ethi-
schem Hauptwerk gewählt. Ausfüllung der Lücke nach fr. 188.

II 4. YIOMNHMAT2N ΗΘΙΚΩΝ (AB...?).

Nicht identisch mit den unechten Hypomnemata unten [B 299).

IISIVIOYS THE
IIl1. MEL42 ATAKOSMOS (AEYKIILIIOY)
s. 8. 364.
III 2. ΠΙΚΡΟΣ JIAKOZMO2.
5. θιοα. IX 41 [5. S. 367,14] γέγονε δὲ |Demokrit] τοῖς χρόνοις,

II 3. ÜBER WOHLGEMUTHEIT.

3. Wer wohlgemut leben will, soll nicht vielerlei treib en weder im
eigenen noch im Staatswesen und, was immer er treibt, nicht über seine
Kraft und Natur streben, sondern so sehr auf der Hut sein, dass, selbst
wenn das Glück einschlägt und ihn dem Scheine nach in die Höhe
führen will, er dessen nicht achtet und nicht über die Kraft anfasst.
Denn mässige Fülle ist sicherer als Überfülle.

4. Lust und Unlust ist die Grenze(des Zuträglichen und Abträglichen).

IH. IV. PHYSIKALISCHE SCHRIFTEN.

III 2. KLEINE WELTORDNUNG.
5. D. berichtet, er habe diese Schrift 730 Jahre nach Troias
Eroberung verfasst. Er sei jung gewesen, als Anaxagoras bereits

or

B. FR. 3—7. 405

ὡς αὐτός φησιν ἐν τῶι Mıxoöı διαχόσμωι, νέος χατὰ
πρεσβύτην ᾿Τναξαγόραν, ἔτεσιν αὐτοῦ νεώτερος τετταράχοντα.
συντετάχϑαι δέ φησιν τὸν Mıxoöv διάχοσμον ἔτεσιν
ὕστερον τῆς Ἰλίου ἁλώσεως τριάκοντα χαὶ ἑπτακοσίοις.
IX 34. 35 [5. 365, 18] Φαβωρῖνος δέ φησιν ἐν Παντοδατίῆι iorvo-

ίαι λέγειν Anudxgırov σπιερὶ ᾿Αναξαγόρου, ὡς οὐχ εἴησαν αὐτοῦ
8 ν 0 Ξ Ἅ

10

25

αἱ δόξαι αἵ τε περὶ ἡλίου χαὶ σελήνης, ἀλλὰ ἀρχαῖαε |[d.h.
des Leukippos, 5. S. 356, 54ff.; 384, 12], τὸν δὲ ὑφηιρῆσϑαι, διασύ-
geiw τὲ αὐτοῦ τὰ περὶ τῆς διαχοσμήσεως καὶ τοῦ γοῦ ἐχ-
ϑρῶς ἔχοντα πρὸς αὐτόν, ὅτι δὴ μὴ προσήχατο αὐτόν.
Anfang der Schrift fr. 163?
III 3. KOSMOTPA®OIH. Vel.C5.
4. HEPI T2N ILAANHTS2N. Vgl. S. 377, 15ff., 385, 4.

IV 1. ΠΈΡΙ ΦΥΣΕΩΣ 4 (ἢ ΠΕΡῚ KOSMOY ΦΥΣΕΩΣΝ. Vol.
A 2 [8. 369, 10]; Ο δ.
2. ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩΣ B ἢ ΠΕΡῚ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΦΥΣΙΟΣ ἢ
IIEPI ΣΧΡΚΟΣ, Vgl. A 139, C 6.
3. ΠΕΡῚ NOY<(AEYKIIIIOY). Vgl.\ ἢ ΠΕΡῚ PYXH2.
4. ΠΈΡΙ AISOHSIQN [S.364,30| Vgl. A 100
V1. IHEPI XYM2N. Vgl. A 129.
2. ΠΕΡῚ XPOQN. Vgl. A 123.

3. ΠΕΡῚ ΤΩΝ ALADEPONTEN ΡΥΣΜΩΝ (ἢ ΠΕΡῚ
Ι4ΕΩΝ). Vgl. Α 185 ὃ 6884.

6. Sexr. VII 187 [nach fr. 10] ἐν δὲ τῶι Περὶ ἐδεῶν “yı-
γνώσχειν τε χρή, φησίν, ἄνϑρωπον τῶιδε τῶι κανόνι, ὅτι
ἐτεῆς ἀτιήλλακχται,.

7. χαὶ πάλιν “δηλοῖ μὲν δὴ χαὶ οὗτος ὅ λόγος, ὅτι

bejahrt war. Dessen Ansichten über Sonne und Mond seien alt, er habe
sie sich von früheren Philosophen angeeignet. Namentlich verspottet
er seine Weltordnung und Lehre vom Geiste. Denn er war Anaxagoras
feindlich gesinnt, weil er keine Aufnahme bei ihm gefunden hatte.

V 3. ÜBER DIE FORMVERSCHIEDENHEIT (DER ATOME)
oder ÜBER DIE GESTALTEN.
6. Der Mensch soll aus dieser Regel erkennen, dass er fern ist
von der Wirklichkeit.
7. Auch diese Darlegung zeigt ja, dass wir von nichts etwas

a

10

15

20

25

406 55.. DEMOKRITOS

ἐτδῆι οὐδὲν ἴσμεν τ:ερὶ οὐδενός, ἀλλ᾽ ἐπιρυσμίη Exa-
στοισιν ἡ δόξις.

8, χαὶ &rı χαίτοι δῆλον ἔσται, ὅτι ἐτεῆι οἷον ἕχαστον
γιγνώσκειν ἐν ἀπόρων: ἐστί:

V4. ΠΕΡῚ AMEIPIPYSMIRN. \egl. fr. 189.

VIi. KPATYNTHPLA. Vgl. A 33. 8. 373, 39,

9. Sexr. adv. math. VII 135 4. δὲ ὁτὲ μὲν ἀναιρεῖ τὰ φαινό-
μενα ταῖς αἰσϑήσεσι χαὶ τούτων λέγει μηδὲν φαίνεσϑαι χατ᾽ ἀλή-
ϑειαν, ἀλλὰ μόνον χατὰ δόξαν, ἀληϑὲς δὲ ἐν τοῖς οὖσιν ὑτιάρχειν
τὸ ἀτόμους εἶναι χαὶ χεγόν᾽ voumı γάρ φησι ᾿γλυκὺ χαὶ νόμωι
σὐχρόν, νόμων ϑερμόν, νόμων ψυχρόν, νόμωι χροιή, ἐτεῆι
δὲ ἄτομα καὶ κενόν᾽ |vgl. fr. 125] (ὅττερ ἔστι" νομίζεται μὲν
δῖναι καὶ δοξάζεται τὰ αἰσϑητά, οὐχ ἔστι δὲ xar’ ἀλήϑειαν ταῦτα,
ἀλλὰ τὰ ἄτομα μόνον καὶ τὸ κενόν). 186 ἐν δὲ τοῖς Κρατυν-
τηρέοις, xalreg ὑπεσχημένος ταῖς αἰσϑήσεσι τὸ χράτος τῆς
rioTewg ἀναϑεῖναι, οὐδὲν ἧττον δεὑρίσχεται τούτων χαταδιχάζειν.
φησὶ γάρ᾽ “ἡμεῖς δὲ τῶι μὲν ἐόντι οὐδὲν ἀτρεχὲς ovvie-
μεν, μεταπῖπτον δὲ χατά τε σώματος διαϑήκην χαὶ
τῶν ἐπεισιόντων χαὶ τῶν ἀντιστηριζόντων.

10. xai πάλιν φησίν᾽ ᾿ἐτδῆι μέν νυν ὅτι οἷον ἕχαστον
ἔστιν ἢ οὐχ ἔστιν οὐ συνίεμεν, πολλαχῆι δεδήλωται

VI2. UEPI EI1A2AQ2N ἢ ΠΕΡῚ UPONOLA2.
Vgl. A 77—79. B166. e.54 A 29ff.

VI3. ΠΈΡΙ AOTIK2N ἢ KANQN ABT.

Vgl. Epikurs Schrift Περὶ zoınolov ἡ Kavav Diog. X 26. Sexr. VII
327 οἱ μὲν δογματιχοὶ τῶν φιλοσόφων .... τιϑέασιν αὐτήν |näml. τὴν anodeı-

wirklich wissen, sondern jeder von uns seine Meinung nur aus dem
Zuströmen der Wahrnehmungsbilder bildet.

8. Und doch wird es klar werden, dass es seine Schwierigkeit hat
zu erkennen, wie jedes Ding wirklich beschaffen ist.

VI 1. BEWÄHRUNGEN.

9. Wir nehmen aber in Wirklichkeit nichts untrügliches wahr, son-
dern nur was nach der jeweiligen Verfassung unseres Körpers und der
ihm zuströmenden oder entgegenwirkenden Einflüsse sich wandelt.

10. Dass wir nun, wie jedes Ding in Wahrheit beschaffen oder
nicht beschaffen ist, nicht wahrnehmen können, ist oft dargelegt worden

σι

20

B. FR, 7—11. 407

iv], οἱ δὲ Ἐμπειρικοὶ ἀναιροῦσιν, τάχα δὲ καὶ A. ἰσχυρῶς γὰρ αὐτῆι διὰ
τῶν Κανόνων ἀντείρηχεν. Der Plural des Titels wegen der 3 Bücher, über
die vgl. A 111, ferner c. 62B und c. 63.

11. Sext. VII 138 [nach fr. 8] ἐν δὲ τοῖς Κανόσιε δύο φησὶν
εἶναι γνώσεις τὴν μὲν διὰ τῶν αἰσϑήσεων τὴν δὲ διὰ τῆς δια-
γοίας, ὧν τὴν μὲν διὰ τῆς διανοίας yynoinv χαλεῖ τιροσμαρτυ-
ρῶν αὐτῆι τὸ πιστὸν εἰς ἀληϑείας χρίσιν, τὴν δὲ διὰ τῶν αἰσϑή-
σεων σχοτίην ὀνομάζει ἀφαιρούμενος αὐτῆς τὸ πρὸς διάγνωσιν
τοῦ ἀληϑοῦς ἀπλανές. (189) λέγει δὲ κατὰ λέξιν. “γνώμης δὲ
δύο εἰσὶν ἰδέαι, ἡ μὲν γνησίη, ἡ δὲ σκοτίη᾽ καὶ σκοτίης
μὲν τάδε σύμπαντα, ὄψις, ἀκοή, ὀδμή, γεῦσις, ψαῦσις.
ἡ δὲ γνησίη, ἀποχεχριμένη δὲ ταύτης. εἶτα προχρίνων
τῆς σχοτίης τὴν γνησίην ἐπιφέρει λέγων" “ὅταν ἡ σχοτίη μη-
χέτι δύνηται μήτε ὁρῆν ἐπ᾽ ἔλαττον μήτε ἀχούειν μήτε
ὀδμᾶσϑαι μήτε γεύεσθαι μήτε ἐν τῆι ψαύσει αἐσϑά-
νεσϑαι, ἀλλ᾽ ἐπὶ λεπτότερον {(δέηι ζητεῖν, τότε ἐπιε-

=

γίγνεται ἡ γνησίη ὄργανον ἔχουσα τοῦ νῶσαι λετίτό-
TegoVv).

VI4. “ΠΟΡΗΜΑ͂ΤΩΝ <AB.. ?.

AZYNTAKTA
[nicht in die Tetralogienordnung der Physika eingereihte Problemschriften ].
1. AITIAI OYPANIAT.
AITIAI AEPIOI.
AITIAI ΕΠΙΠΕΟσΟΙ.
. AITIAI DEPI UIYPOE KAI TEN EN IIYPI.
. AITIAI ΠΕΡῚ ΦΩΝΩΝ.

. AITIAI UEPI SIIEPMAT2EN KAI ΟΣ ΩΝ KAI
KAPII®2N.

a ap wm

VI 3. ÜBER LOGIK oder DENKREGELN.

11. Es giebt zwei Formen der Erkenntnis, die echte und die un-
echte. Zur unechten gehören folgende allesamt: Gesicht, Gehör, Ge-
ruch, Geschmack, Gefühl. Die andere Form aber ist die echte, die von
jener jedoch völlig geschieden ist. /m Folgenden setzt er den Vorrang
der echten vor der unechlen Erkenntnis auseinander und fügt die
Worte hinzu: Wenn die unechte nicht mehr ins Kleinere sehen oder
hören oder riechen oder schmecken oder tasten kann, sondern die
Untersuchung) ins Feinere (geführt werden muss, dann tritt an ihre
Stelle die echte, die ein feineres Denkorgan besitzt).

10

15

20

25

30

408 55. DEMOKRITOS

Asynt. 7. AITILAI ΠΕΡῚ ΖΩΙΩΝ ABT. Vgl. A 1518.
8. AITIAI SYMMEIKTOI.
9. ΠΕΡῚ ΤΗΣ AIOOY. Vgl. A 165.

VIL—IX. MAOHMATIKA.

ὙΠΊ ΠΕΡΙ A1LABOPH> TN2MHZ |T2NIHZ?] ἢ IIEPI
ΨΑΎΣΙΟΣ KYKAOY KAI ZDAIPH>2.

2. ΠΕΡῚ TEQMETPIHZ. Vogl. fr. 155,
3. ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΩ͂Ν.
4. APIOMOL.

VII 1. ΠΕΡῚ 4A0T2N TPAMM2N ΚΑΙ ΝΑ͂ΣΤΩΝ |KAA-
ST2N Hultsch| 4 B.
VIII 2. EKUETASMATA.

Vgl. Ptol. geogr. ΝΠ ὑπογραφὴ τοῦ ἐχπετάσματος. ὑπογραφὴ δ᾽
ἔσται καὶ τῆς τοιαύτης ἐχπετάσεως ἁρμόζουσά τε καὶ χεφαλαιώδης. ἡ τοιαύτη
τῆς χρικωτῆς σφαίρας ἐπιπέδωι καταγραφή κτλ. (Flächenhafte Dar-
stellung der Armillarsphäre.)

VIH3. MEI4=2 ENIAYTO> ἢ. 42TPONOMIH. HAPA-
IHTMA.

Vgl. S. 409, 39; Dıog. V 43 Theophrasts Schrift Περὶ τῆς Δημοκρίτου

ἀστρολογίας. :

᾿ 12. CENsoR. 18, 8 est et Philolai annus [vgl. S. 248, 4]... οἰ De-
mocriti ex annis LXXAXIl cum intercalariis |näml. mensibus] perinde
[wie Kallippos] viginti octo.

13. APOLLoN. de pronom. p. 65, 15 Schneid. χαὶ Degexvöng & τῆι
Θεολογίαι χαὶ ἔτι 4΄. ἐν τοῖς Περὶ ἀστρονομίας χαὶ ἐν τοῖς
ὑπολειπομένοις συντάγμασιε συνεχέστερον χρῶνται τῆι ἐμεῦ
χαὶ Erı τῆν δ δὸς Vgl. fr. 29a.

14. ÜBERRESTE DES PARAPEGMA ZUR ΑΣΤΡΟΝΟΜΊΙΗ.

1. Vrrruv. IX 6, 3 [vgl. IX 5,4] de naturalibus autem rebus Thales
Milesius, Anaxagoras Clazomenius, Pythagoras Samius, Xenophanes Colopho-
nius, D. Abderites rationes, quibus eae res natura rerum gubernarentur quem-
admodumcumque effectus habeant excogitatas reliquerunt. quorum imventa
secuti siderum (ortus) et occasus tempestatiumque significatus Eudoxus, Euctemon,

VII—-IX. MATHEMATISCHE SCHRIFTEN.
VIII 3. WELTJAHR oder ASTRONOMIE SAMT TAFEL.
12. Das Weitjahr Demokrits besteht aus 82 gewöhnlichen Jahren
mit 28 Schaltmonaten.
13. Meiner.

B. Fr. 12—14 [PARAPEGMA] 409

Callippus, Meto, Philippus, Hipparchus, Aratus ceterique ex astrologia para-
pegmatorum diseiplinis invenerunt et eas posteris explicatas reliquerunt.

2. Eupvox. ars astron. 00]. 22, 21 [p. 25 Blass.] Εὐδόξωι Δημοχρίτωι χει-
μεριναὶ τροπαὶ ἀϑὺρ ὁτὲ μὲν x ὅτὲ δὲ ιϑ; 28,8 ἀπὸ ἰσημερίας μεϑοπωρινῆς
ἐπὶ χειμερινὰς τροπὰς Εὐδόξωι ἡμέραι οβ, d—wı ἡμέραι ρα...; απὸ τροπῶν
χειμερινῶν εἰς ἰσημερίαν ἐαρινὴν Εὐδόξωι καὶ A—wı ἡμέραι ῥα, Εὐχτήμονι PP.

3. [Gemn.] isag. (Kalender etwa aus den 2. J. v. Chr.) p. 218, 14 Manit»
[Skorpion ] ἐν δὲ τῆι ὃ ἡμέραι Δημοχρίτωι Πλειάδες δύνουσιν eh ἡλίωι"
ἄνεμοι χειμέριοι ὡς τὰ πολλὰ χαὶ ψύγη ἤδη καὶ πάχνη ἐπιπνεῖν φιλεῖ"
φυλλορροεῖν ἄρχεται τὰ δένδρα μάλιστα.

p. 220, ὅ ἐν δὲ τῆι Ιγ 4--ὧἱ Δύρα ἐπιτέλλει ἅμα ἡλίωι ἀνίσχοντι" καὶ
ὃ ἀὴρ χειμέριος γίνεται ὡς ἐπὲ τὰ πολλά.

p. 222, 9 (Schütze) ἐν δὲ τῆι ıs A—wı ᾿Δετὸς ἐπιτέλλει ἅμα ἡλίωι" καὶ
ἐπισημαίνειν φιλεῖ βροντῆι καὶ ἀστραπῆι χαὶ ὕδατι 2 ἀνέμωι ἢ ἀμφότερα ὡς
ἐπὶ τὰ πολλά.

p. 224, 5 (Steinbock) ἐν δὲ τῆι ıB 4--οἱ νότος πνεῖ ὡς (ἐπὶ τὰ πολλά).

p. 224, 22 (Wassermann) ἐν δὲ τῆι y Πυχτήμονι.... ὑετία. A—wı ἄλογ-
χος [nefastus val. fr. 166: ἄλοχος d. Hdss. ], χειμών.

p- 226, 4 ἐν δὲ τῆι ıs A—wı ζέφυρος πνεῖν ἄρχεται zal παραμένει. ἡμέραι
y χαὶ μ ἀπὸ τροπῶν.

p. 226, 15 (Fische) ἐν δὲ τῆι ὁ A-wı ποικίλαι ἡμέραι γίνονται ἀλχυονί-
δες καλούμεναι.

p. 226, 28 ἐν δὲ τῆι ιό I—wı ἄνεμοι πνέουσι ψυχροί, οἱ ὁρνιϑίαι χα-
λούμενοι, ἡμέρας μάλιστα ἐννέα.

p. 228, 23 (Widder) A—wı Πλειάδες χρύπτονται ἅμα ἡλίωι δύνοντι καὶ
ἀφανεῖς γίνονται νύχτας u.

p. 232, 16 (Zwillinge) ἐν δὲ τῆι τ 4--τωι ὕδωρ γίνεται.

p. 282,21 ἐν δὲ τῆι χϑ 4--Οοἱ ἄρχεται ᾿ϑρίων ἐπιτέλλειν χαὶ φιλεῖ ἐπι-
σημαίνειν ἐπ᾽ αὐτῶι.

4. Prın.n.h.XVIO 231 10. talem futuram hiemem arbitratur qualis fuerit
brumae dies et circa eum termi, item solstitio aestatem; vgl. Theophr. q.f. de
sign. 57. [Aus Plin. durch Apuleius Geopon. 15, 3.]

312 dein consentiunt, quod est rarum, Philippus ... Democritus, Eudo-
xus IIII Kal. [sc. oct.; 28. Sept.) Capellam matutino exoriri et 111] Kal. [29. Sept.]
Haedos.

5. Scuor. Arorr. μον. B 1098 “Ζεὺς δ᾽ ἀνέμου βοφέαο μένος κίνησεν
αῆναι, ὕδατι σημαίνων διερὴν Ödov ᾿Αρχτούροιο ᾿, τοῦτο δὲ ἔφη, ἐπεὶ χατὰ τὴν
ἐπιτολὴν τοῦ Agzrovgov σφοδροὶ χαταχέονται ὄμβροι, ὡς φησι A. ἐν τῶι
Περὶ ἀστρονομίης καὶ Ἄρατος [Phaen. 744].

6. ΟἸορ CALEND. in Lydus de ost. ed. Wachsm.? p, 157,18 χαὲ ταῦτα
μὲν ὃ Κλωδιος ἐκ τῶν παρὰ Θούσχοις ἱερῶν πρὸς λέξιν" καὶ οὐχ αὐτὸς μόνος,
ἀλλὰ μὴν χαὶ Εὐδοξός τε ὃ πολύς, Δημόκριτος πρῶτος αὐτῶν, Βάρρων τε
ὃ Ῥωμαῖος κτλ.

7. Protem. apparit. epileg. ebenda p. 275,1 χαὶ τούτων ἀνέγραψα τὰς
ἐπισημασίας καὶ χατέταξα zara τε Αἰγυπτίους καὶ Δοσίϑεον.... Δημόκρι-
τον. τούτων δὲ Αἰγύπτιοι ἐτήρησαν παρ᾽ ἡμῖν... 4. ἐν Maxedoviaı καὶ Θραίχηι.

Ρ. 218,19. Thoth εζ [14. Sept.] ... A—wı ᾿Αβδηρίτηι ἐπισημαίνει χαὶ χελι-
δὼν ἀφανίζεται.

410 55. DEMOKRITOS. B. fr. 14 [PARAPEGMA]

p. 215, 18. Thoth x [26. Sept.] A—wı ὑετὸς καὶ ἀνέμων ἀταξία.
Ρ. 217,13. Phaophi 7 [5. Okt.] A—wı χειμάζει" σπόρου ὥρα.
Ρ. 220, 13. Athyr β [29. Okt.) S—wı ψύχη ἢ πάχνη.
p. 223, 14. Athyr (5 [13. Nov.) A—wı χειμὼν zul χατὰ γῆν zul κατὰ
5 ϑάλασσαν.
p. 227,5. Choiak & [27. Nov.) A—wı ὃ οὐρανὸς ταραχώδης καὶ 7 ϑά-
20000 ὡς τὰ πολλα. ἥν
. 229,10. Choiak 9 [5. Dez.] A—wı χειμών.
. 280,11. Choiak ἐδ [10. Dez.] 4 —oı βρονταί, ἀστραπαί, ὕδωρ, ἄνεμοι.
233,8. Tybi αἱ [27. Dez.) J—wı μέγας χειμών.
233,15. Tybi y [29. Dez.] 4 --ὧἱ ἐπισημαίνει.
234,20. Tybi 9 [4: Januar] A—wı νότος ὡς τὰ πολλά.
237,17. Tybi ze [20. Jan.] A—oı ἐφύει.
238,6. Tybi x9 [24. Jan] A—wı μέγας χειμών.
.240,12. Mechir «8 [6. Febr.] I—wı ζέφυρος ἄρχεται πνεῖν.
.241,6. Mechir ἐδ [8. Febr.] A—wı ζέφυρος πνεῖ.
. 243,5. Mechir A [24. Febr.] A—woı ποικίλαι ἡμέραι αἱ καλούμεναι &)-

10

15

Ὁ Ὁ τ Ὁ ΞΘ Ὁ Ὁ Ὁ Ὁ Ὁ

Ρ. 245,1. Phamenoth ια [7. März] A—wı ἄνεμοι ψυχροί" ὀρνιϑίαι ἐπὶ
20 ἡμέρας 9. a:
p. 246, 16. Phamenoth χβ [18. März] A—wı ἐπισημαίνει, ἄνεμος ψυχρός.
p- 247,18. Pharmuthi & [27. März] A—wı ἐπισημαίνει.
p. 252,2. Pharmuthi x$ [24. April] A—oı ἐπισημαίνει.
p. 258,10. Payni y [28. Mail 4 -- ὧι ὑετία.
p. 259,9. Payni $ [3. Juni] A—oı ὕδωρ ἐπιγίνεται.
p. 262,19. Payni χη [22. Juni] A—wı ἐπισημαίνει.
. 263, 18. Epiphi ὁ [28. Juni] A—oı ζέφυρος zul ὕδωρ ξῶιον, εἶτα Bo-
ρέαι noodeouoı ἐπὶ ἡμέρας L.
p. 261, 4. Epiphi χβ [16. Julil 4---οὧἱ ὕδωρ, καταιγίδες.
30 p. 268, 21. Mesori 8 [26. Juli] AI—wı, Ἱππάρχωι νότος καὶ καῦμα.
p. 271,22. Mesori xs [19. August] AI—wı ἐπισημαίνει ὕδασι καὶ ἀνέμοις.
8. Ioann. Lyp. de mens. IV 16ff. (Kalender) |
p. 78, 15 Wünsch. [Jan.15.] 4--ος δὲ τὸν λίβα μετὰ ὄμβρου φησὶ γίνεσϑαι.
p. 79. ὅ [Jan. 18. A—oc λέγει δύεσϑαι τὸν Δελφῖνα καὶ τροπὲν ὡς ἐπὶ
35 πολὺ γίνεσϑαι.
p. 19, 16 (Jan. 23.] 4--ος ἄνεμον λίβα πνεῦσαι λέγει.
p. 109, 3 [März 11.) ἐν δὲ τῆι ἡμέραι τῶν Βαχχαναλίων A—og δύεσθαι
τους Ιχϑύας λέγει.
p. 159, 16 [Sept. 2.] ἐν ταύτηι τῆι ἡμέραι ὃ A. λέγει ἐναλλαγὴν ἀνέμων
40 συμβαίνειν χαὶ βροχῆς ἐπιχράτειαν.
p. 163, 10 [Okt.6.] ὃ 4--ος τοὺς ᾿Ερίφους ἀνίσχειν χαὶ βορρᾶν πνεῖν
διισχυρίζεται.
p. 169, 3 [Nov. 25.] ὃ 4--ος λέγει τὸν ἥλιον (ἐν) Τοξότηι γίνεσϑαι.

=)

VIII 4. 4MIAAA KAEPYAPAI

45 Etwa ἅμιλλα κλειψύδρας (καὶ οὐρανοῦ! Vgl. Ars Eudoxi col.
14, 13 p. 21 Blass.

B. FR. 15—17. 411

IX 1. OYPANOTPAVODIH.

2. TE2TPADIH.

15. ΑΘΑΤΉΕΒΜ. I 1. 2 εἶτα [nach Anaximander (vgl. S. 15 n. 6),
Hekataios, Hellanikos] “αμάστης 6 Σιγειδὺς τὰ scheiora ἐχ τῶν
5 Ἑχαταίου μεταγράψας τιερίτελουν ἔγραψεν" ἑξῆς I. καὶ Εὔδοξος

χαὶ ἄλλοι τινὲς γῆς περιόδους χαὶ sreglschovg ἐπραγματεύσαντο.

οἱ μὲν οὖν παλαιοὶ τὴν οἰχουμένην ἔγραφον στρογγύλην, μέσην δὲ

χεῖσϑαι τὴν Ἑλλάδα καὶ ταύτης ΦΙελφούς" τὸν ὀμφαλὸν γὰρ ἔχειν

τῆς γῆς. πρῶτος δὲ A. ππολύπιειρος ἀνὴρ συνεῖδεν, ὅτι τὐρομήχης
10 ἐστὶν ἡ γῆ ἡμιόλιον τὸ μῆχος τοῦ τὐλάτους ἔχουσα᾽ συνήινδσε
᾿ς τούτωι χαὶ Διχαίαρχος ὃ Περιπατητιχός.

ΙΧ 3. TOAOTPADIH. Vgl. C5.
4. AKTINOTPA®DIH.

Bezieht sich hierauf Vırruv. VII pr. 11 namque primum Agatharchus

15 Athenis ...scaenam fecit et de ea commentarium reliquit. ex eo moniti D. et

Anaxagoras de eadem re scripserunt? Vgl. S. 312, 6 und Damian. opt. ed.
R. Schoene (B. 1897), Anh. S. 28, 10ff.

X.XLMOYZSIKA.

X 1. ΠΕΡῚ PYOM2N KAI APMONIHZ.

% 16. MAruıus THEODOR. de metr. p. 19 metrum dactylicum hexa-
metrum invenlum primitus ab Orpheo Critias asserit, D. a Musaeo.

& 2. IEPI IIOIHZIO02.

17. Cıc. de orat. II 46, 194 saepe enim audivi poetam bonum ne-

minem (id quod a Democrito et Platone in scriptis relictum esse di-
25 cunt) sine inflammatione animorum existere posse et sine quodam ad-
flatu quasi furoris. de divin. I 38, 80 negat enim sine furore D.

IX 2. GEOGRAPHIE oder ERDUMSCHIFFUNG.

15. Die Erde sei nicht rund, sondern länglich gestreckt; ihre
Länge betrage das anderthalbfache der Breite.

X. XI. PHILOLOGISCHE SCHRIFTEN.
X 1. ÜBER RHYTHMEN UND HARMONIE.
16. Nach D. hat Musaios den Hexameter erfunden.

X 2. ÜBER POESIE.
17. Kein Dichter sei ohne einen gewissen Wahnsinn zu denken.

412 55. DEMOKRITOS

Juemguam poelam magnum esse posse, quod idem dicit Plato. Horır.
ἃ. art. poet. 295 ingenium misera quia fortunatius arte credit et ex-
cludit sanos Helicone poetas Democritus δίς.

Vielleicht identisch mit fr. 18.

5 18. Crem. Strom. VI 168 p. 827P. χαὶ 6 4. ὁμοίως [wie Plato
Ion 534B] “ποιητὴς δὲ ἅσσα μὲν ἂν γράφηι μετ᾽ ἐνθου-
σιασμοῦ χαὶ ἱεροῦ πενεύματος, χαλὰ κάρτα ἐστίν᾽. Vgl.
ir, 21.112, 119.

X 3. ΠΕΡῚ KAAAOSYNHZ EIIERN.

10 4. ΠΕΡῚ ΕΥ̓ΦΩΝΩΝ KAI AYEDRNA2N TPAMMATEN.

19. ΕὝΒΤΑΤΗ. ad Γ΄ 1 p. 370, 15 τὸ yauua στοιχεῖον γέμμα
φασὶν Ἴωνες χαὶ μάλιστα A, ὃς χαὶ τὸ μῦ μῶ λέγει [aus Photius,
dessen Glosse μῶ: τὸ μῦ στοιχεῖον .7. erhalten.

20. SCHOL. IN Dioxvs. THRAc. p. 184,3 ff. Hildeg. τὰ ὀνόματα τῶν

15 στοιχείων ἄχλιτά εἶσιν... παρὰ “]ημοχρίτωι δὲ κλίνονται" λέγει
γὰρ δέλτατος καὶ ϑήτατος.

ΧΙῚ. ΠΕΡῚ OMHPOY ἢ OPOOEIEIHS KAI ΓΑΩΣΣΕΩΝ.

21. Dıo 36, 1 [1 109, 21 Arnim] ὅ μὲν 4. περὶ Ὁμήρου φησὶν
οὕτως" Ὅμηρος φύσεως λαχὼν ϑεαζούσης ἐπέων χόσμον
20 ἐτεχτήνατο τεαντοέων᾽, ὡς οὐχ ἐγὸν ἄνευ ϑείας χαὶ δαιμο-
νίας φύσεως οὕτως χαλὰ χαὶ σοφὰ ern ἐργάσασθαι. Vgl. fr. 18,
22. PORPHYR. quaest. hom. I 274, 9 Schrad. [zu P 252] οἱ δὲ xare-
ψεύσαντο τοῦ ποιητοῦ ὡς ᾿μδλανόστου᾽ ὑφ᾽ ἕν ὡς Ὀρέστου
δἰρηχότος διὰ τὸ χαὶ Amudxoırov ἱστορεῖν ἐττὶ τοῦ ἀετοῦ τὰ ὀστᾶ
25 μέλανα εἶναι χαταιψευδόμεγοι τῆς ἀληϑείας.

18. Was immer ein Dichter vom Gotte und dem heiligen Geiste
getrieben schreibt, das ist gewiss schön.

X 4. ÜBER WOHL UND ÜBEL KLINGENDE BUCHSTABEN.

19. Gemma (statt Gamma), Mö (statt My).
20. Des Deltas, des Thetas.

XI 1. ÜBER HOMER oder ÜBER SPRACHRICHTIGKEIT UND
DUNKLE WÖRTER.
21. Homer, dem ein göttliches Talent zu teil ward, zimmerte einen

Prachtbau mannigfaltiger Gedichte.
22. D. berichtet, der Adler habe schwarze Knochen.

15

B. Fr. 17—26. 413

23. ScHoL. Hom. A zu H 390 τὸ ᾿ὡς πιρὴν ὥφελλ᾽ ἀπολέσϑαι
εἴτε χαὶ τοῖς Ἕλλησιν εἰς ἐττήκοον λέγει ὃ χῆρυξ πρὸς τὸ συγγνω-
μονεῖν τοῖς ἄλλοις Τρωσὶν ὡς χαὶ αὐτοῖς ὀργιζομένοις, εἴτε χαϑ'
ἑαυτὸν χαὶ ἠρέμα, ὡς A. ἀξιοῖ ἀτιρεττὲς ἡγησάμενος τὸ φανερῶς
λέγεσϑαι, ἀμφότερα τιροστιχτέον.

24. EuSTATH. zu ὁ 876 p. 1784 ἐστέον δὲ ὅτι ἐς τοσοῦτον ἠξιώϑη
λόγου τοῖς παλαιοῖς ὃ εὐνοϊχὸς οὗτος δοῦλος Εὔμαιος, ὥστε xai
μητέρα αὐτοῦ ἐξευρίσκχουσι. A. μὲν Πενίαν, Εὐφορίων δὲ
Πάνϑειαν, Φιλόξενος δὲ ὃ Σιδώνιος Ζ4)΄ανάην.

25. — zu u. 65 p. 1718 ἀμβροσίαν δὲ τὰς ἀτμίδας αἷς ὅ ἥλιος
τρέφεται, χαϑὰ δοξάζει χαὶ A.

ΧΙ 2. ΠΕΡῚ A0OIAHZ.

3. ΠΕΡῚ PHMAT2N.

26. ProcL. in Crat. 16 p. 6 Boiss. ὅτε τῆς Κρατύλου δόξης γέγονε
ἸΠυϑαγόρας ve χαὶ ᾿Επίχουρος, A. τε χαὶ Aeıororeing τῆς Ἕρμο-
γένους... pP. 7 διὰ δὲ τοῦ ϑεμένου τὰ ὀνόματα τὴν ψυχὴν Nwir-
rero [Pythagoras], ἥτις ἀπὸ νοῦ μὲν ὑπέστη" καὶ αὐτὰ μὲν τὰ
σύράγματα οὐχ ἔστιν ὥστίερ ὃ νοῦς τιορώτως, ἔχει δ᾽ αὐτῶν εἰχόνας
χαὶ λόγους οὐσιώδεις διεξοδικοὺς οἷον ἀγάλματα [vgl. Demokrit
fr. 142] τῶν ὄντων ὥσπερ τὰ ὀνόματα ἀτπτομιμούμενα τὰ γοερὰ
εἴδη τοὺς ἀριϑμούς" τὸ μὲν οὖν εἶναι πᾶσιν Arco γοῦ τοῦ ἑαυτὸν
γινώσχοντος χαὶ σοφοῦ, τὸ δ᾽ ὀνομάζεσϑαι ἀττὸ ψυχῆς τῆς νοῦν
μιμουμένης. οὐχ ἄρα, φησὶ ΠῸυϑαγόρας, τοῦ τυχόντος ἐστὶ τὸ ÖVo-
ματουργεῖν, ἀλλὰ τοῦ τὸν γοῦν ὁρῶντος χαὶ τὴν φύσιν τῶν ὄντων"
φύσει ἄρα τὰ ὀνόματα. ὃ δὲ A. ϑέσει λέγων τὰ ὀνόματα διὰ
τεσσάρων ἐτιιχειρημάτων τοῦτο κατεσχεύαζεν᾽ &x τῆς ὁμωνυμίας"
τὰ γὰρ διάφορα τιράγματα τῶι αὐτῶι χαλοῦνται ὀνόματι" οὐχ ἄρα
φύσει τὸ ὄνομα" χαὶ ἐχ τῆς χτολυωνυμίας εἰ γὰρ τὰ διάφορα ὀνό-
ματα Erri τὸ αὐτὸ χαὶ ἕν πρᾶγμα ἐφαρμόσουσιν, χαὶ ἐπάλληλα,
ὅτεερ ἀδύνατον᾽ τρίτον &x τῆς τῶν ὀνομάτων μεταϑέσεωο. διὰ τί
γὰρ τὸν ᾿Αριστοχλέα μὲν Πλάτωνα τὸν δὲ Tiorauov Θεόφραστον
μετωνομάσαμεν, δὲ φύσει τὰ ὀνόματα; ἐχ δὲ τῆς τῶν ὁμοίων ἐλ-

14 2

λεέψεως" διὰ τί ἀπὸ μὲν τῆς φρονήσεως λέγομεν φρονεῖν, ἀττὸ δὲ
ar EN Te ET ποτ δοῦν
23. Homers Worte: „O wär’ er doch früher gestorben“ (Alexander)
spricht der Herold für sich und leise, wie D. meint, der
schicklich hält, diese Worte offen auszusprechen.
24. D. nennt des Eumaios Mutter Penia (Armut).

25. Unter Ambrosia versteht auch D, die Dünste, von denen sich
die Sonne nährt.

es für un-

2

—
»“΄

90

414 55. DEMOKRITOS

τῆς διχαιοσύνης οὐχέτι srapovoudlousv; τύχηι ἄρα καὶ οὐ φύσει
τὰ ὀνόματα. χαλεῖ δὲ ὃ αὐτὸς τὸ μὲν τιρῶτον ἐττιχείρημα co λύ-
σημον, τὸ δὲ δεύτερον ἐσόρροπον, {τὸ δὲ τρίτον μετώνυ μον,
τὸ δὲ τέταρτον νώνυμον.

ΧΙ 4. ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΩΝ.
|Buchzahl fehlt, oder ᾿Ονομαστιχόν.]

XU. XII TEXNIKA.

XI 1. IPOTN 2212.

Vgl. Hippokrates IIgoyvworıxdv. Im Kloster Reichenau besass
man Democriti Prognostica hinter d. Epistulae Vindiciani vgl. Becker
Catal. bibl. antiqu. 6, 160 p. 8, jedenfalls unecht, wie die /nuoxeirov
Σφαῖρα des Leidener Pap. unten fr. 300 n. 20.

XI 2. NEPI JIAITHZ H AlLAITHTIKON.
Vgl. Hipp. Περὶ διαίτης Anf. [VIA66L.] εἰ μέν μοί τις ἐδόχει τῶν πρό-

5 τερον συγγραψάντων «περὶ διαίτης ἀνϑρωπίνης τῆς πρὸς ὑγίειαν ὀρϑῶς ἐγνω-

κῶς συγγεγραφέναι navra διὰ παντός... ἱχανῶς ἂν εἶχέ MOL ... τούτοισι
χρέεσϑαι.... νῦν δὲ πολλοὲ μὲν ἤδη συνέγραψαν κτλ.

XU 3. IHTPIKH ΓΝΏΜΗ (ΓΝΏΜΗΣ Gomperz).
4. AITLAI ΠΕΡῚ AKAIPIQN KAI EITIKAIPIBN.

XII 1. IEPI TE2PTIHE H TE2PIIKON.

VARROo r.rust.11,8 [daraus Colum. 1 1. 1] qwi graece scripserunt dispersim
alius de alia re [seil. rustica] sunt plus quam quwinquaginta ... de philosophis
Democritus physicus. COLUMELLA de r. rust. I praef. 32: accedit huc quod ille
quem nos perfectum esse volumus agricolam, si quidem artis consummatae non
sit nec in universa rerum natura sagacitatem Democriti vel Pythagorae [non]
fuerit consecutus cet.

27. CoLum. II 12, δ: cuius regionem quam spectare debeant vineae
vetus est dissensio ... Democrito et Magone laudantibus caeli plagam
septentrionalem, quia existimant ei subiectas feracissimas fieri vineas
quae tamen bonitale vini superentur.

XI 3. ÜBER DIE WÖRTER.

26. D. unterscheidet mehrdeutige, gleichbedeutende, umgenannte

und unbenannte Wörter.

XII XII. TECHNISCHE SCHRIFTEN.
XIII 1. ÜBER ACKERBAT.
27. D. meint, die Weinberge sollten nach Norden angelegt
werden, weil sie so am ertragreichsten würden, ohne freilich in der
Güte des Weins die erste Stelle einzunehmen.

B. FR. 26—30. 415

28. CoLum. XI 3, 2 Democritus in eo libro quem Georgicon
"appellavit parum prudenter censet eos facere, qui hortis extruant
munimenta, quod neque latere fabricata maceries perennare possit
pluvüs ac tempestatibus plerumque infestata, eque lapide supra rei

5 dignitatem poscat impensa. si vero amplum modum saepire quis velit,
patrimonio esse opus.

XII 2. ΠΕΡῚ ΖΩΓΡΑΦΙΗΣ.
3. TAKTIKON.
4. OILAOMAXIKON.

b)

9 ECHTE FRAGMENTE AUS UNBESTIMMTEN SCHRIFTEN.

29. AroLron. Cit. in Hipp. p. 6, 29 Schoene. ταύτης δὲ τῆς ἐμβο-
λῆς τὴν ἐσχυροτάτην ἀνάγχην τιξριεχούσης ὁ Βαχχεῖος τὴν Erri τοῦ
μοχλοειδοῦς ξύλου λεγομένην ἄμβην ἐν τοῖς Ileoi τῶν Irrcoxga-
τείων λέξεων ἐξηγεῖται, ὅτι “ἐν ταῖς λέξεσιν ἀναγέγρατιται, ὡς

᾽ Ῥύδιοι ἄμβωνας χαλοῦσι τοὺς τῶν ὀρῶν λόφους χαὶ χαϑόλου τὰς
προσαναβάσεις΄. χαὶ διὰ τούτων φησὶν τιάλιν" ᾿ἀναγέγρατιται δὲ
Καὶ ὧς ὃ 4. ein χαλῶν τῆς ἴτυος τὴν τῶι χοίλωι τσιεριχειμένην
ὀφρὺν ἄμβην. Vgl. Erotian. p. 52, 10 Klein.

29a. ApoLL. Dysc. de pron. p. 92, 20 Schn. αἱ σ““ληϑυντιχαὶ (ei) χαὶ

χοινολεχτοῦνται xar εὐθεῖαν srodg Te ᾿Ιώνων zal Arrızav ἡμεῖς,
ὑμεῖς, σφεῖς, ἔστιν π-τἰστώσασϑαι χαὶ τὸ ἀδιαίρετον τῆς εὐϑείας
παρ᾽ Ἴωσιν ἐχ τῶν περὶ Anudxoırov, Φερεχύδην, “Εχαταῖον.

30. Cem. Protr. 68 p. 59 οὐχ ἀσειχότως ὅ A. τῶν λογίων
ἀνϑροώπων ὀλίγους φησὶν ἀνατείναντας — πάντα Jia

μυϑεῖσϑαι καὶ πάντα ---πάντων. Strom. V 108 p. 709 Ρ. ἤδη
δὲ ὡς eineiv τι αὐγὰς 6 A. εἶναί τινας ὀλίγους γράφει τῶν

25. Unklug verfahren diejenigen, welche ihre Gärten ummauern.
Denn eine Mauer aus Luftziegeln kann dem Regen und Sturme nicht
Stand halten und eine steinerne erfordert Kosten, die dem Werte der
Sache nicht entsprechen. Wenn man gar einen stattlicheren Mauer-
bau um den Garten aufführen wollte, würde man sein väterliches Erbe
dazu brauchen.

ECHTE FRAGMENTE AUS UNBESTIMMTEN SCHRIFTEN.
29. Schildrand.
29a. Wir, ihr, sie (unkontrahierte ey

5

10

2

μ--

25

30

416 55. DEMOKRITOS

ἀνθρώπων, ol δὴ ἀνατείνοντες τὰς χεῖρας ἐνταῦϑα ὃν
[οὗ Euseb.] νῦν ἠέρα χαλέομεν οἱ Ἕλληνες πάντα Ζεὺς
μυϑέξεται [μυϑεῖται Ἐπ5. καὶ πάνϑ᾽ οὗτος οἶδε — πάντων.

80 τῶν λογίων ἀνϑρώπων ὀλίγοι ἀνατείναντες τὰς
χεῖρας ἐνταῦϑα, οὖ νῦν ἠέρα καλέομεν οἱ Ἕλληνες" πάν-
tal, φασίν.) Ζεὺς μυϑεῖται χαὶ πάνϑ᾽ οὗτος οἶδε χαὶ
διδοῖ καὶ ἀφαιρεῖται καὶ βασιλεὺς οὗτος τῶν πάντων.

31 [50 Natorp] Crem. paed. I 6 p.100 P. ἐατρ ἐκὴ μὲν γὰρ
χατὰ Amuörgırov σώματος νόσους ἀχέεται, σοφίη δὲ ψυ-
χὴν παϑῶν ἃ Ναϊροεῖται. ὙΟῖ ΟἿ᾽ ἢ,

32 [86 N.] — — 94 p. 226. 227P. uıxodv ἐπιληψίαν τὴν
συνουσέαν ὃ ᾿Αβδηρίτης ἔλεγεν σοφιστής, γόσον ἀνίατον ἡγού-
μενος. ἢ γὰρ οὐχὶ χαὶ ἐχλύσεις παρέπονται τῶι μεγέϑει τῆς ἀπτου-
σίας [näml. τοῦ σπέρματος] ἀνατιϑέμεναι; ἄνϑρωπος γὰρ ἐξ
ἀνθρώπου δχφύεταί τὲ χαὶ ἀποσπᾶται. Hipp. ref. VIII 14
Ρ. 428 Gott. ἄνϑρωπσπος -- ἐξέσσυται, φησι (Monoimus) zei
ἀποσπᾶταει -- μεριζόμενος. Stop. III 6, 28 ξυνουσίη drro-
πληξίη --ἀνθϑρώπου. δεῖ. Αι. XVIILA 521, PLn. XXVIII58,
CAEL. AUR. m. chron. 1 4. Alter Arzt, nicht Demokrit [Ritter], bei Epi-
kur p. 118, 19 Us. [D. X 118] ovvovoin ὥνησε μὲν οὐδέποτε, ἀγα-
πητὸν δ᾽ el μὴ ἔβλαψε. 8. auch fr. 124.

ξυγουσίη ἀποτιληξίη σμιχρή᾽ ἐξέσσυται γὰρ ἄν-
ϑρωπος ἐξ ἀνθρώπου καὶ ἀποσπᾶται πληγῆι τινι ue-
οιζόμενος.

33 [187 N.| Crem. Strom. IV 151. p. 681}. ἔσμεν δὲ τὰ μὲν
δυσπόριστα οὐκ ἀναγχαῖα τὰ δὲ ἀναγκαῖα ebrrögLora γεγενῆσϑαι
φιλαγάϑως παρὰ τοῦ ϑεοῦ. διόττερ 6 A. εὖ λέγει, ὡς ἡ φύσιες
τὸ χαὶ διδαχὴ παραπλήσιόν ἐστι χαὶ τὴν αἰτίαν συντόμως
70000 ro0edoxauev [πυροσατιοδέδωκχεν verb. Burchard] “καὶ γὰρ τ
φυσιοτίοιξῖ 80]. χαὶ διήνεγχεν οὐδὲν ἢ φύσει τ᾿λασϑῆναι τοιόνδε

30. Einige der gelehrten Männer [ ὑσὶ. Diogenes δ. 349, 2] erheben
ihre Hände zu dem Orte, wo nach jetzigem hellenischem Sprachgebrauch
die Luft sich befindet, und sprechen dabei: Alles überlegt Zeus bei sich '
und alles weiss und giebt und nimmt er und König ist er über alles. |

31. Die Arzneikunst heilt die Gebresten des Leibes, die Philosophie
befreit die Seele von Leidenschaften.

32. Beischlaf ist vorübergehender Schlaganfall. Denn da fährt ein
Mensch aus dem Menschen heraus und löst sich wie mit einem Schlag
abgetrennt los.

a

20

B. ECHTE FR. 30—35. 417

ἢ χρόνωι χαὶ μαϑήσει μετατυπωϑῆναι. SToB. ΠῚ 31,65 [II 213, 1 W.]

A—ov. ἡ φύσις ---φὐύ διε [so] ποιεῖ. Vgl. Euenus bei Ar. Eth.
Nie. H.12 gnui πολυχρόνιον μελέτην ἔμεναι, φίλε, χαὶ δὴ ταύτην
ἀνϑρώποισι τελευτῶσαν φύσιν εἶναι.

ἡ φύσις καὶ ἡ διδαχὴ παραπλήσιόν ἔστι. καὶ γὰρ
ἡ διδαχὴ μεταρυσμοῖ τὸν ἄνϑρωτπον, μεταρυσμοῦσα δὲ
φυσιοτίοιυξ .

3 Davın Prol. philos. sro. εβ᾽ [vgl. Brand. Schol. p. 14}12] καὶ
ὥστιίερ ἐν τῶι avri ὁρῶμεν τὰ μὲν μόνως ἄρχοντα οἷον τὰ ϑεῖα,
τὰ δὲ χαὶ ἄρχοντα καὶ ἀρχόμενα οἷον τὰ ἀνϑρώτιεια (ταῦτα γὰρ
χαὶ ἄρχονται ἐχ τῶν ϑείων χαὶ ἄρχουσι τῶν ἀλόγων ζώιων), τὰ
rs ἀρχόμενα ὡς τὰ ἄλογα ζῶια, τὸν αὐτὸν τρότεον καὶ ἐν

HL ἀνθρώπωι μικρῶι κόσμωι ὄντι χατὰ τὸν Anuoxoırov
ταῦτα ϑεωροῦνται. xal τὰ μὲν μόνως ἄρχουσιν, ὡς ὃ λόγος, τὰ
δὲ χαὶ ἄρχονται χαὶ ἄρχουσιν ὡς ὃ ϑυμός... τὰ δὲ μόνως ἄρχον-
ται ὥσπερ ἡ ἐπιϑυμία. GaL. III 241 ἀλλὰ καὶ τὸ ζῶιον οἷον
μιχρόν τινα χόσμον εἶναί φασιν ἄνδρες τιαλαιοὶ χύδρὲ φύσεως
ἱκανοί. Vgl. Arıst. phys. © 2, 252°26. ΝΈΟΘΗΕΡΒΟ fr. 25 Riess. homi-
nem quasi minorem mundum stellae quinque, sol eliam et luna...
sustentant [Firmic. III pr. 3].

AHMOKPATOYZE DLAOZEODOY ITN2MAI XPYSAL

Rezensiert nach A [cod. Arsenii, jetzt Pal. Heidelb. 356 s. XIV £. 1437],
L [Laur. 58,4 5. XV f. 807], P [’Paris. suppl. 492 s. XVII ἢ, 11"r] und Stobaeus,
der diese Sammlung in einem vollständigeren Exemplare benutzt hat. Anuo-
χράτης ist stehende Verwechslung mit Anuozoırog vgl. fr. 160. 178 u. öfter. —
* bedeutet sicher unechte Einschiebsel.

35 DEMOKRATES 1. γνωμέων μευτῶνδε εἴτις ἐπαῖοι ξὺν
γόωι, πολλὰ μὲν ἔρξει πράγματ᾽ ἀνδρὸς ἀγαϑοῦ ddıa,
πολλὰ δὲ φλαῦρα οὐχ ἕρξει.

33. Die Natur und die Erziehung sind ähnlich. Denn die Er-
ziehung formt zwar den Menschen um, aber durch diese Umformung
schafft sie eine zweite Natur.

34. Der Mensch, eine kleine Welt.

GOLDNE SPRÜCHE DES PHILOSOPHEN DEMOKRATES.

35. Wenn man diese meine Sprüche mit Verstand anhört, wird
man viele Thaten thun, die eines trefflichen Mannes würdig sind, und
viele schlechten unterlassen.

Diels, Fragm. d. Vorsokr, 27

10

15

20

418 55. DEMOKRITOS

36 [18 Natorp] Demorrar. 2. ψυχῆς — τίϑησιν [vgl. fr. 187
= Stob. III 1, 27].

37 [BN.] — 3. ὁ τὰ ψυχῆς ἀγαϑὰ αἱρεόμενος τὰ ϑειό-
Tega αἱρέεται" ὃ δὲ τὰ σκήνεος τὰ ἀνϑρωπή ζξα.

38 [154 N.] --- 4. χαλὸν μὲν τὸν ἀδικέοντα χωλύειν᾽
el δὲ μή, μὴ ξυναδικέειν.

39 [196 N.] — 5. ἀγαϑὸν εἶναι χρὴ ἢ μιμεῖσϑαι [vgl.
fr. 245 — Stob. III 37, 25].

40 [15 Ν.] — 6. οὔτε σώμασιν οὔτε χρήμασιν εὐδαι-
μονοῦσιν ἄνϑρωποι, ἀλλ᾽ ὀρϑθοσύνηικαὶ πολυφροσύνηι.

41 [45 Ν.} — 7. μὴ διὰ φόβον, ἀλλὰ διὰ τὸ δέον ἀπέ-
χεσϑαι ἁμαρτημάτων [Stob. II 1, 95].

42 [90 N.] — 8. μέγα τὸ ἐν συμφορῆισι φρονεῖν ἃ δεῖ.

48 [99 N.] — 9. μεταμέλεια Er’ αἰσχροῖσιν ἔργμασι
βίου Owrnoin.

4 [112 N.] — 10. ἀληϑόμυϑον χρὴ οὐ πολύλογον [χρὴ
AL, χρὴ εἶναι Ῥ; vgl. fr. 225 = Stob. III 12, 13].

45 [48 N.] — 11. ὁ ἀδικῶν τοῦ adırovusvov χαχοδαι-
μονέστερος.

46 [218 N ---12. μεγαλοψυχίη τὸ φέρειν πιραέἕως τλημ-
μέλειαν [Stob. IV 108, 69].

47 [141 N.] — 13. νόμωι xai ἄρχοντι xal τῶι σοφω-
τέρωι εἴκειν κόσμιον |Stob. III 1, 45].

50. 817.157.

37. Wer nach geistigen Gütern strebt, strebt nach göttlicherem Ge-
mwinn, wer nach leiblichen, nach irdischem.

38. Pflicht ist's, den Frevler zu hindern, auf alle Fälle aber nicht
mitzufreveln.

39. S. fr. 245.

40. Nicht Leibeskraft oder Geld macht den Menschen glücklich,
sondern Gradsinnigkeit und Vielseitigkeit.

41. Nicht aus Furcht, sondern aus Pflichtgefühl meide die Sünden.

42. Es ist etwas Grosses um Pflichttreue im Unglück.

43. Reue über schimpfliche Handlungen ist Lebensrettung.

44. S. fr. 225.

45. Wer Unrecht thut ist unglücklicher als wer Unrecht leidet.

46. Hohen Sinn bekundet es Taktlosigkeit gelassen zu ertragen.

47. Vor Gesetz, Obrigkeit und dem Klügeren sich zu beugen zeugt
von Selbstzucht.

EL

B. ECHTE FR. 36—57 [DEMOKRATES!. 419

48 [119 N.) — 14. μωμεωμένων φλαύρων 6 ἀγαϑὸς οὐ
ποιεῖται λόγον [Stob. III 38, 46].

49 [143 N.] — 15. χαλεπὸν ἄρχεσϑαι Und χερϑδίονος
[Stob. IV 45, 27].

50 [73 ΝᾺ] — 16. ὁ χρημάτων παντελῶς ἥσσων οὐκ dv
ποτε εἴη δίκαιος.

51 [104 N.] — 17. ἐσχυρότερος ἐς πειϑὼ λόγος πολ-
λαχῆι γίνεται χρυσοῦ [Stob. 1 4, 12. IV 81, 11].

52 [113 N.] — 18. τὸν οἰόμενον νόον ἔχειν ὃ νουϑε-
τέων ματαιοτίονϑεῖ [Stob. III 10, 42].

53 [172 N.] — 19. πολλοὶ λόγον μὴ μαϑόντες ζῶσι
χατὰ λόγον πολλοὶ δὲ δρῶντες τὰ αἴσχιστα λόγους
ἀρίστους ἀσχέουσιεν [vgl. Stob. II 15, 33).

54 [31 N.] — 20. οἱ ἀξύνετοι δυστυχέοντες σωφρο-
γέουσι.

55 [121 N.]— 21. ἔργα καὶ πρήξιας ἀρετῆς, οὐλόγους,
ζηλοῦν yosıav [Stob. II 15, 86].

56 [186 N.] — 22. τὰ καλὰ γνωρίζουσιχαὶ ζηλοῦσεν οἱ
δὐφυέες πρὸς αὐτα.

57 [17 N] — 28, χετηνέων μὲν εὐγένεια ἡ τοῦ σκήνεος
εὐσθϑένεια, ἀνθρώπων δὲ ἡ τοῦ ἤϑεος εὐτροτιίη |Stob. IV
86, 18].

48. Schlechter Leute Tadel ficht den Guten nicht an.

49. Einem geringeren Manne zu gehorchen ist schwer.

50. Wer allerwegen bestechlich ist, wird nie gerecht sein.

51. Oft erweist sich ein Wort viel stärker zur Überredung als Gold.

52. Wer den, der sich einbildet Verstand zu haben, zu Verstand
bringen will, vergeudet seine Zeit.

53. Viele, die nichts Vernünftiges gelernt haben, leben trotzdem
vernünftig; dagegen führen viele, die die schändlichsten Handlungen be-
gehen, höchst vernünftige Reden.

54. Durch Schaden werden die Thoren klug.

55. Man soll sich tugendhafter Werke und Thaten befleissigen,
nicht tugendhafter Worte.

56. Das Edle erkennen und erstreben nur die von Natur dazu Be-
fähigten.

57. Adel der Zugtiere besteht in der Wohlbeschaffenheit ihres
Körpers, der der Menschen in der guten Verfassung ihres Cha-
rakters.

27*

or

10

15

420 55. DEMOKRITOS

58 [102 N.| Drmorrar. 23a. &Arrideg αἱ τῶν ὀρϑὰ φρο-
veövrwv ἐφιχταί, ai δὲ τῶν ἀξυνέτων ἀδύνατοι [aus AL;
Stob. IV 110, 18].

59 [188 N.] — 24. οὔτε τέχνη οὔτε σοφίη ἐφικτόν, ἢν
μὴ μάϑηι τις |Stob. II 81, 71].

60 [114 N.] — 25. χρέσσον τὰ οἰκήξα ἐλέγχειν ἁμαρτή-
ματα ἢ τὰ ὀϑνεῖα |[Stob. III 18, 46].

61 [14 Ν᾿] — 26. οἵσεν ὃ τρόπος ἐστὶν εὔταχτος, του-
τέοισι xal ὃ βίος συντέταχται |Stob. III 37, 25).

62 [38 Ν᾿] — 27. ἀγαϑὸν οὐ τὸ un ἀδικεῖν, ἀλλὰ τὸ
μηδὲ ἐθέλειν [Stob. III 9, 29].

63 [106 Ν.] --- 28, εὐλογεῖν ἐπὶ καλοῖς ἔργοισι καλόν᾽
τὸ γὰρ ἐπὶ φλαύροισι κιβδήλου xal ἀπατεῶνος ἔργον
[Stob. III 14, 8].

64 [190 N.] — 29. “ολλοὶ πολυμαϑέες νόον οὐκ ἔχουσι
[Stob. III 4, 81].

65 [191 N.] — 30. woAvvoinv, οὐ πολυμαϑίην doxE-
δὲν χρή.

66 [101 N.] — 31. προβουλεύεσϑαι κρεῖσσον πρὸ τῶν
πράξεων ἢ μεταγνοξῖν.

67 [224 N.] — 32. μὴ πᾶσιν, ἀλλὰ τοῖς δοκίμοισιε mı-
0TEVEeıv' τὸ μὲν γὰρ δὔηϑες, τὸ δὲ σωφρονέοντος.

58. Die Hoffnungen der richtig Denkenden sind erfüllbar, die der
Unverständigen unerfüllbar.

59. Keine Kunst, keine Wissenschaft ist erreichbar ohne Lernen.

60. Es ist besser, die eigenen als die fremden Fehler zu rügen.

61. Diejenigen, die einen wohlgeordneten ne besitzen, haben
auch ein geordnetes Leben.

62. Gut ist noch nicht Nichtfreveln, sondern nicht einmal freveln
wollen.

63. Schön ist’s, bei schönen Handlungen Beifall zu spenden; denn
bei schlechten es zu thun, ist das Werk eines Fälschers und Be-
trügers.

64. Viele Vielwisser haben keinen Verstand.

65. Viel Denken, nicht viel Wissen ist zu pflegen.

66. Bei seinen Handlungen ist vorzubedenken besser als nachzube-
denken.

67. Trau nicht allen, sondern den Bewährten. Denn jenes ist ein-
fältig, dies verständig.

΄ι

10

15

20

B. ECHTE FR. 58—78 [DEMOKRATES!. 421

68 [40 N.) — 33. δόχεμος ἀνὴρ καὶ ἀδόκιμος οὐχ ἐξ ὧν
πράσσει μόνον, ἀλλὰ καὶ ἐξ ὧν βούλεται.

69 [0 N.] — 84. ἀνϑρώποις πᾶσι τωὐτὸν ἀγαϑὸν καὶ
ἀληϑές" ἡδὺ δὲ ἄλλωι ἄλλο.

70 [62 N.] --- 35. παεδός, οὐκ ἀνδρὸς τὸ ἀμέτρως ἐπιε-
ϑυμεῖν.

71 [54 N.] — 36. ἡδοναὶ ἄκαιροι τέκτουσιν ἀη δέας.

72 [58 N.] — 37. αἱ περέ τι σφοδραὶ ὀρέξεις τυφλοῦ-
σεν εἰς τἄλλα τὴν ψυχήν.

73 [87 N.] — 38. δίκαιος ἔρως ἀνυβρίστως ἐφίεσϑαι
τῶν καλῶν |Stob. III 5, 23].

74 [Ὁ N.] — 39. ἡδὺ μηδὲν ἀποδέχεσθαι, ἢν μὴ ovu-
φέρη.

τὸ [144 Ν. --- 40. κρέσσον ἄρχεσϑαι τοῖς ἀνοήτοισιεν
ἢ ἄρχειν |Stob. IV 44, 14].

τὸ [32 N.] — 41. νηπιέοισιν οὐ λόγος, ἀλλὰ ξυμφορὴ γί-
γεται διδάσχαλοο.

77 [18 N.] — 42. δόξα χαὶ πλοῦτος ἄνευ ξυνέσιος οὐκ
ἀσφαλέα κτήματα |Stob. II 4, 82].

78 [74 N.) --- 43. χρήματα πορίζειν μὲν οὐκ ἀχρεῖον,
ἐξ ἀδικίης δὲ παντὸς κάκιον [Stob. IV 94, 25].

68. Nicht bloss aus seinem Thun, sondern auch aus seinem Wollen
erkennt man den bewährten und den unbewährten Mann.

69. Allen Menschen gilt wohl dasselbe als gut und wahr: ange-
nehm aber ist dem einem dies dem andern das.

70. Unbegrenzte Wünsche sind Kindes, nicht Mannes Sache.

11. Unzeitige Genüsse erzeugen Ekel.

72. Die auf irgend ein Ziel heftig gerichteten Begierden verblenden
die Seele gegen alles Übrige.

73. Nur die Liebe ist berechtigt, die ohne Frevel der Schönheit
nachjagt.

74. Versage dir jeden Genuss, der nicht zuträglich ist.

75. Es ist besser für die Unverständigen zu gehorchen als zu
herrschen.

76. Nicht Wort, sondern Unglück ist der Lehrmeister der Thoren.

77. Ruhm und Reichtum ohne Einsicht sind unsichere Besitz-
tümer.

78. Geld zu erwerben ist nicht unnützlich, auf ungerechte Weise
aber ist es das allerschlimmste.

10

15

422 55. DEMOKRITOS

79 [115 N.] Demorkrar. 44. χαλετὸν μιμεῖσϑαι μὲν τοὺς
χαχούς, μηδὲ &HElsıy δὲ τοὺς ἀγαϑούς.

80 [104 Ν᾿] — 45. αἰσχρὸν τὰ ὀϑνεῖα σολυτέραγμονέ-
ovra ἀγνοεῖν τὰ olxnia.

81 [126 N.| --- 46. τὸ dei μέλλειν ἀτελέας ποιεῖ τὰς
σρήξεας [Stob. III 29, 67).

82 [123 N.] — 47. xißönhoı nal ἀγαθϑοφανέες οἱ λόγωι
μὲν ἅπαντα, ἔργωι δὲ οὐδὲν Eodovrec.

— *48. μαχάριος, ὃς οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει" χρῆται γὰρ εἰς
ἃ δεῖ καλῶς. In P= Menand. fr. 114 [III 84 K.], fehlt AL!.

83 [28 N.] — 49. ἁμαρτίης αἰτίη ἡ ἀμαϑίη τοῦ κρέσ-
σονος.

84 [48 N.] — 50. ἑωυτὸν πρῶτον αἰσχύνεσϑαι χρεὼν
τὸν αἰσχρὰ ἔρδοντα [vgl. Stob. III 81, 7).

85 [108 N.| — 51. ö ἀντιλογεόμενος καὶ πολλὰ λεσχη-
γδυόμενος ἀφυὴς ἐς μάϑησιν ὧν χρή [Stob. II 81, 73].

86 [110 N.] — 52. πλεονεξέη τὸ πάντα λέγειν, μη δὲν
δ᾽ ἐθέλειν ἀχούειν [Stob. III 86, 24].

87 [162 N.] — 53. τὸν φαῦλον παραφυλάττειν δεῖ, μὴ
χαιροῦ λάβηται.

ss [82 N.] — 54. ὁφϑονέων ἑωυτὸν ὧς ἐχϑρὸν λυπέει
[Stob. III 38, 47].

79. Den Bösen nachzuahmen, den Guten aber nicht, ja nicht ein-
mal öhnen nachahmen zu wollen, ist schlimm.

80. Es ist schimpflich, sich um das Fremde überflüssige Mühe zu
geben und das Eigne nicht zu kennen.

81. Immer zaudern lässt die Thaten nicht zur Vollendung kommen.

82. Falsche und heuchlerische Gesellen sind die, welche alles mit
dem Mund und in Wirklichkeit nichts thun.

83. Die Unkenntnis des Besseren ist die Ursache der Verfehlung.

84. Wer Schamloses thut, muss sich vor allem vor sich selbst
schämen.

85. Wer widerspricht und viel schwatzt, ist unfähig zum Lernen
dessen, was not thut.

86. Eine Art Habgier ists, alles reden und nichts hören zu
wollen.

87. Man muss den Schlechten überwachen; sonst nimmt er seine
Gelegenheit wahr.

88. Der Neider schädigt sich selbst wie einen Feind.

B. ECHTE FR. 79—98 [DEMOKRATES). 423

89 [39 N.] — 55. ἐχϑρὸς οὐχ ὁ ἀδιχέων, ἀλλὰ ὃ Bov-
λόμενος.
90 [187 N.] --- 56. ἡ τῶν συγγενῶν ἔχϑρη τῆς τῶν
ὀϑνείων χαλεπωτέρη μάλα.
5 91 [223 N.] — 57. μὴ ὕποπτος πρὸς ἅπαντας, ἀλλ᾽ εὐ-
λαβὴς γίνου χαὶ ἀσφαλής.
92 [228 N.] --- 58. χάριτας δέχεσϑαι χρεὼν προσχο-
πδυόμενον χρέσσονας αὐτῶν ἀμοιβὰς ἀποδοῦναι.
98 [227 Ν) --- 59. χαριζόμενος προσχέτετξεο τὸν λαμ-
10 βάνοντα, μὴ χαχὸν ἀντ᾽ ἀγαϑοῦ κίβδηλος ἐὼν ἀποδῶι.
94 [225 N.] — 60. μεχραὶ χάριτες ἐν χαιρῶι μέγισται
“τοῖς λαμβάνουσι.
95 [149 N.] --- 61. τεμαὶ παρὰ τοῖς εὖ φρονέουσι μέγα
δύνανται, οὗ ξυνιᾶσι τιμώμενοι.
15 9% [226 N] — 62. χαριστιχὸς οὐχ ὃ βλέπων πρὸς τὴν
ἀμοιβήν, ἀλλ᾽ ὃ εὖ δρᾶν προηιρημένος.
97 [210 N.] — 63. πολλοὶ δοκέοντες εἶναι φίλοι οὐχ
εἰσί, καὶ οὐ δοκέοντες εἰσίν.
98 [211 N.] — 64. ἑνὸς φιλίη ξυνετοῦ χρέσσων ἀξυνέ-
των πάντων.

89. Mein Feind ist nicht jeder, der mir Unrecht thut, sondern nur
der es mit Willen thut.

%. Die Feindschaft mit Verwandten ist viel drückender als mit Fremden.

91. Zeige dich nicht argwöhnisch gegen alle, sondern vorsichtig
und fest. |

92. Man soll Wohlthaten nur mit dem Vorsatze annehmen, grössere
wieder zu erstatten.

93. Sieh dich vor, wenn du Wohlthaten erweist, dass der Empfänger
dir nicht heimtückisch Gutes mit Bösem vergelte.

9%. Kleine Wohlthaten zur richtigen Zeit sind für die Empfänger
die wertvollsten.

95. Ehrenbezeugungen fallen auf fruchtbaren Boden bei den Ver-
ständigen, die sich der Ehre bewusst sind.

%. Wohlthätig ist nicht wer auf Erwiderung schaut, sondern wer
entschlossen ist, aus freiem Antrieb wohlzuthun.

97. Viele, die Freunde scheinen, sind es nicht; und viele, die es
nicht scheinen, sind es.

98. Eines einzigen verständigen Mannes Freundschaft ist besser als
die aller Unverständigen zusammen.

10

15

20

424 55. DEMOKRITOS

99 [209 N.] Drmorrar. 65. ζῆν οὐχ ἄξιος, ὅτωι μηδὲ εἴς
ἔστι χρηστὸς φίλος.
100 [216 N.] — 66. örewı μὴ διαμένουσιν [so AL] ἐπεὶ
πολλὸν οἱ πειραϑέντες φίλοι, δύστροπος [fehlt Ρ].
101 [215 N.] — 67. ἐκτρέπονται πολλοὶ τοὺς φίλους,
ἐπὴν ἐξ εὐπορίης εἰς πενίην μεταπτιέσωσιν.
102 [61 Ν.} ---8. καλὸν ἐν παντὶ τὸ Toov' ὑπερβολὴ
δὲ καὶ ἔλλειψις οὔ μοι δοκέει.
103 [208 Ν᾽] --- 69. οὐδ᾽ ὑφ᾽ ἑνὸς φιλέεσϑαι δοχέει μοι
ὁ φιλέων μηδένα.
104 [206 N.] — 70. γέρων εὔχαρις ὃ αἱμύλος καὶ σπου-
δαιόμυϑος.
105 [16 N] — 71. σώματος κάλλος ζωιῶδες, ἢν μὴ
νοῦς ὑπῆι.
106 [214 N.] — 72, ἐν εὐτυχίηι φίλον εὑρεῖν εὔπορον,
ἐν δὲ δυστυχίηι πάντων ἀπορώτατον.
101 [218 N.] — 73. φέλοι οὐ πάντες οἱ ξυγγενέες, ἀλλ᾽
οἱ ξυμφωνέοντες wegl τοῦ ξυμφέροντος.
[219 N.] — *74. ἄξιον ἀνθρώπους ὄντας ἐπ᾽ ἀνθρώπων
συμφοραῖς μὴ γελᾶν, ἀλλ᾽ ὀλοφύρεσϑαι [fehlt ΑΤ,}.
99. Wer keinen einzigen braven Freund besitzt, ist nicht wert
zu leben. |
100. Bei wem die erprobten Freunde nicht lange ausharren, der hat
einen unverträglichen Charakter.
. 101. Viele gehen ihren Freunden aus dem Wege, wenn diese aus
Wohlhabenheit in Armut geraten sind.
102. Schön ist überall das Gleichmass; Übermass und Mangel miss-
fällt mir.
103. Wer niemanden liebt kann meines Bedünkens auch von nie-
mandem geliebt werden.
104. Ein liebenswürdiger Greis ist wer in Scherz und Ernst zu
plaudern weiss.
105. Körperschönheit ist etwas Tierisches, wenn sich nicht Verstand
dahinter birgt.
106. Im Glück einen Freund zu finden ist leicht, im Unglück aber
das allerschwierigste.
107. Freunde sind nicht alle Verwandten, sondern die, welche ge-
meinsame Interessen haben.

B. ECHTE FR. 99—115 [DEMOKRATES]. 116. 425

108 [27 N.] — 75. διζημένοισιν τἀγαϑὰ μόλις σαρα-
γίνεται, τὰ δὲ χακὰ καὶ μὴ διζημένοισιε [Stob. IV 98, 581.
100 [217 N] — 76. οἱ φιλομεμφέες εἰς φιλέην οὐχ
εὐφυΐξέες.
Ε 110 [178 N.] — 77. γυνὴ μὴ ἀσκείτω Aöyov' δεινὸν γάρ.
111 [170 N.] — 78. ὑπὸ γυναικὸς ἄρχεσϑαι ὕβρις ἂν
ἀνδρὶ εἴη ἐσχάτη [Stob. IV 74, 89].
112 [87 N.] — 79. ϑείου νοῦ τὸ ἀεί τι διαλογέζεσθϑαι
χαλόν [vgl. fr. 18].
10 *80. ἢν πιστεύην τίς ϑεοὺς ἐτπιισχογιδύειν σιάντα, οὔτε
ἰ λάϑρη οὔτε φανερῶς ἁμαρτήσεται [vgl. DEI (Sentenzen des Dem,,
i Epiktet., Isokr.) 9 = Porphyr. ad Mare. 20].
| 113 [116 N.] — 81. μεγάλα βλάπτουσι τοὺς ἀξυνέτους
ol Ertaıv&ovrec.
15 114 [117 N.] — 82. βέλτερον ὕφ᾽ ἑτέρου ἢ ὑφ᾽ ἑαυτοῦ
ἐπαινέεσθϑαι.
115 [118 N.] — 88. ἢν μὴ γνωρίζηις τοὺς ἐπαίνους,
χολαχεύεσϑαι ἡγέο [folgt in AL Epigr. Anth. P.X 58],
— δά. ὃ χόσμος σχηνή, ὃ βίος πάροδος" ἦλϑες, εἶδες,
2 ἀπῆλϑες.
| — *85. ὅ χόσμος ἀλλοίωσις, ὁ βίος ὑπόληψις [fehlt AL!
= Marc. Aur. 4, 8 extr.].
135 N.] — *86. ziuıov ὀλίγη σοφία ὑπὲρ δόξαν ἀφροσύνης
μεγάλης [fehlt P).

3 116. Droc. IX 36 [s. 8. 366, 4]. Cıc. Tusc. Υ 36, 104 intellegen-
dum est igitur nec gloriam popularem ipsam per sese expelendam nec

108. Wer sucht, findet das Gute nur mit Mühe, das Schlimme aber
auch wer nicht sucht.
109. Tadelsüchtige sind nicht geschaffen zur Freundschaft.
| 110. Das Weib soll seine Zunge nicht üben; denn das wäre arg.
111. Einem Weib zu gehorchen ist für einen Mann wohl die
| äusserste Schmach.
| 112. Stets etwas Schönes sich auszudenken ist der Deruf eines
| göttlichen Geistes,
113. Wer Unverständige lobt, schadet ihnen gewaltig.
114. Andrer Lob ist besser als Eigenlob.
115. Kannst du die Lobsprüche nicht anerkennen, so nimm an,
es sei Schmeichelei.

10

15

20

25

ῷ

420 55. DEMOKRITOS

ignobilitatem extimescendam. “veni Athenas’ inquit D. “neque me quis-
quam ibi adgnovit’. constantem hominem et gravem, qui glorietur a
gloria se afuisse. Vgl. A 11 8. 370, 6

116 ἦλθον γὰρ εἰς ᾿ϑήνας καὶ οὔ τίς με ἔγνωκεν.

BIS 1IX 78 [nach Zeno fr. 4 8. 140, 4] 4. δὲ τὰς “ποιότητας
ἐχβάλλων, ἵνα φησί γόμωι ψυχρόν, νόμωι ϑερμόν, ἐτεῆι
δὲ ἄτομα καὶ xevöv |fr. 125] καὶ πάλιν᾽

᾿ἐτεῆι δὲ οὐδὲν Löuev' ἐν βυϑῶι γὰρ ἡ ἀλήϑεια:

Vgl. Cıc. Ac. pr. I 10, 82 naturam accusa, quae in profundo veri-
tatem, ut ait D., penitus abstruserit.

118. Dıonysıos, Bischof von Alexandrien, bei Eus. P. E. XIV 27,4
A. γοῦν αὐτός, ὥς φασιν, ἔλεγε βούλεσϑαι μᾶλλον μίαν εὑ-
ρεῖν αἰτιολογίαν ἢ τὴν Περσῶν οἱ βασιλείαν γενέσϑαιε,
χαὶ ταῦτα μάτην χαὶ ἀναιτίως αἰτιολογῶν ὡς ἀτπτὸ χεγῆς ἀρχῆς
xal ὑποϑέσεως σιλανωμέγης ὁρμώμεγος χαὶ τὴν δίζαν χαὶ τὴν χοι-
γὴν ἀνάγχην τῆς τῶν ὄντων φύσεως οὐχ ὁρῶν, σοφίαν δὲ μεγίστην
ἡγούμενος τὴν τῶν ἀσόφως χαὶ ἠλιϑίως συμβαινόντων χαταγόησιν,
χαὶ τὴν τύχην τῶν μὲν χαϑόλου χαὶ τῶν ϑείων δέσποιναν ἐφιστὰς
καὶ βασιλίδα, καὶ “ἄντα γενέσϑαι κατ᾽ αὐτὴν ἀττοφαιγνόμενος, τοῦ
δὲ τῶν ἀνϑρώπων αὐτὴν ἀπτοχηρύττων βίου χαὶ τοὺς χερεσβεύ-
οντας αὐτὴν ἐλέγχων ἀγνώμονας. Er fährt fort (8 5):

119 [29.80 N.] τῶν γοῦν ὑποϑηχῶν ἀρχόμενος λέγει ᾿ἄνϑρω-
wor — ἰδίης ἀνοίης. φύσει γὰρ γνώμηι τύχη μάχεται᾽ χαὶ τὴν
ἐχϑίστην τῆι φρονήσει ταύτην αὐτὴν ἔφασαν noareiv‘ μᾶλλον δὲ χαὶ
ταύτην ἄρδην ἀναιροῦντες χαὶ ἀφανίζοντες ἐχείνην ἀντικαϑιστᾶσιν
αὐτῆς" οὐ γὰρ εὐτυχῇ τὴν φρόνησιν, ἀλλ᾽ ἐμφρονεστάτην ὑμνοῦσι
τὴν τύχην. ὭΤΟΒ. 11 8, 16 /—ov. ἄνϑρωποι --- κατεϑύνει.
Ericur, sent. 16 [p. 74, 17 Us.) βραχέα σοφῶι τύχη ταρεμτείτοτει,
τὰ δὲ μέγιστα χαὶ χυριώτατα ὃ λογισμὸς διώιχησε χατὰ τὸν συν»-
ex) χρόνον τοῦ βίου. Welche ethische Schrift der Bischof mit dem
allgemeinen ὑσσοϑῆχαι (Lehren) bezeichnet, ist unsicher.

ἄνθρωποι τύχης εἴδωλον ErriAaoavro πρόφασιν ἐδίης

116. Denn ich kam nach Athen: da kannte mich keiner.

117. In Wirklichkeit wissen wir nichts; denn die Wahrheit liegt in
der Tiefe.

118. D. sagte, er wolle lieber einen einzigen Beweis finden, als den
Perserthron gewinnen.

119. Die Menschen haben sich ein Idol des Zufalls gebildet zur

ι

DL

B. ECHTE FR. 116—125. 427

ἀβουλίης. βαιὰ γὰρ φρονήσει τύχη μάχεται, τὰ δὲ
πλεῖστα ἐν βίωι εὐξύνετος ὀξυδερχείη κατιϑύνει.

120. Erorıan. p. 131, 19 ΚΙ. φλέβας δὲ οὐ τὰς συνήϑως Asyo-
μένας, ἀλλὰ τὰς ἀρτηρίας ὠνόμασε. χαὶ 6 A. δὲ φλεβοπαλίην
χαλεῖ τὴν τῶν ἀρτηριῶν κίνησιν.

121. Eusrtarn. zu β 190 p. 1441 [aus Philoxenos IIeoi συγχριτι-
χῶν]) 4. δὲ Enırndsigorarov φησί.

122. Ervm. Gen. ἀλατιάξαι: ἐχπυορϑῆσαι παρὰ τὴν Adrcadov
τὴν βοτάνην ἥ ἔστι χεγωτιχὴ γαστρός. χαὶ A. τοὺς βόϑρους
τοὺς παρὰ τῶν χυνηγετῶν γεγομέγους λαπάϑους χαλεῖ διὰ τὸ
χεχεγῶσϑαι. ANECD. ΒΕΚΚ. Lex. VI 8374,.14 ἀμέλει A. τοὺς βό-
ϑρους τοὺς πρὸς τῶν χυνηγῶν σχατύτομένους οἷς ὑτιεράνω χόνις
λετυτὴ ἐπιχεῖται χαὶ φρύγανα ἐπιβάλλεται, ἵνα οἱ λαγωοὶ ἐμττί-
πτώσιν εἰς αὐτούς, λαπιάϑους φησὶ χαλεῖσϑαι.

123. ἔτυμ. Gen. δεέχκελον: παρὰ δὲ A—wı xar’ εἶδος ὁμοία
τοῖς πράγμασιν ἀττόρροια.

124. [GALEN.] defin. med. 439 [XIX 449 ΚΙ] ἐπικρίνεται τὸ στέρμα

᾿ὥσστερ Πλάτων φησὶ χαὶ Φηιοκλῆς [fr. 112 Wellm.] ἀτεὸ ἐγχεφιάλου

20

χαὶ νωτιαίου᾽ Πραξαγόρας δὲ χαὶ A. ἔτι τε Inmoroarng ἐξ ὅλου
τοῦ σώματος, ὃ μὲν A. λέγων ᾿ἄνϑρωτποι εἷς ἔσται καὶ ἄν-
ϑρωτίος πάντες, |l. ἀνϑρώτπου ἐξέσσυται χαὶ (ἀπτοσπᾶται ἄν-
ϑρωτίος παντός ὕ; vgl. fr. 22]. Jedenfalls nicht zugehörig SEN. epist.
7, 10 2. ait: unus mihi pro populo est et populus pro uno; vgl.
Herakl. fr. 49].

125. — de medic. empir. fr. ed. H. Schoene [Berl. Sitz. 1901] 1259, 8
ὃς γὰρ οὐδ᾽ ἄρξασϑαι δύναται τῆς ἐναργείας χωρίς, σῶς ἂν οὗτος
πιστὸς Ein, rag ἧς ἔλαβε τὰς ἀρχάς, χατὰ ταύτης ϑρασυνόμεγος;:
τοῦτο χαὶ A. εἰδώς, ὅτιότε τὰ φαινόμενα διέβαλε, “νόμωι χροιή,

Beschönigung ihrer eigenen Ratlosigkeit. Denn nur in seltenen Fällen
wirkt der Zufall der Klugheit entgegen: das meiste im Leben weiss ein
wohlverständiger Scharfblick ins Grade zu richten.

120. Pulsschlag.

121. Geeignetesten.

122. Fallgruben.

123. Abbild.

124. Aus dem ganzen Menschen fährt und löst sich ein Mensch (?),

125. Nachdem D. sein Mistrauen gegen die Sinneswahrnehmungen
in dem Satze ausgesprochen: “Scheinbar ist Farbe, scheinbar Süssigkeit,

rt

428 55. DEMOKRITOS

νόμωι γλυκύ, νόμωι πικρόν᾽, εἰπών, ᾿ ἐτεῆι δ᾽ ἄτομα καὶ
χεγόν, δητοίησε τὰς αἰσϑήσεις λεγούσας γερὸς τὴν διάνοιαν οὕτως᾽
τάλαινα φρήν, παρ᾽ ἡμέων λαβοῦσα τὰς πίστεις ἡμέας
καταβάλλεις; πτῶμά τοι τὸ κατάβλημα. δεΕὶ. τὰ ἔν. 9. 117.

126. — de differ. puls. I 25 [VIII 551K. über den χυματώδης
und σχωληχίζων σφυγμός]: χοινὸν μέν, dp οὗ χαὶ τοὔνομα Exark-
ροις, τῶν μὲν κυματώδει τὸ οἷον χύματα ἐπανίστασϑαι χατὰ τὴν
ἀρτηρίαν ἕτερον Ep’ ἑτέρωι, τῶι δὲ σχωληχίζοντι σχώληκος ἐοικέ-
vaı πορξδίαι χαὶ αὐτοῦ τοῦ ζώιου χυματωδῶς χινουμένου, χαϑάτσιερ
καὶ A. λέγει που περὶ τῶν τοιούτων διαλεγόμενος τῶν ὅσα χυ-
ματοειδῶς ἀνὰ τὴν πορείαν σπιλάζεται. Arıst. hist. anim.
E 19. 551®6 γένονται δὲ χαὶ τὰ ὕπερα χαὶ τὰ :τηνία ἔχ τινων τοι-
ούτων ἄλλων al χυμαίνουσι τῆι πορείαι χαὶ προβᾶσαι τῶι ἑτέρωι
χάμψασαι ἐπιβαίνουσιν.

127. HERODIAN. 7. χαϑολ. προσ. bei Eustath. zu ξ 428 p. 1766
[II 445, 9L.] καὶ 4. “ξυόμενοι ἄνϑρωποι ἥδονται χαί σφιν
γίνεται ἅπερ τοῖς dpgodıoıdlovoıy.

128. — — bei Theogn. p. 79 [1 355, 191,1 εἰς ων οὐδέτερον μο-
γογενὲς ἢ εἰς ἣν ἢ εἰς αν ἢ εἰς ὃν ἢ εἰς τν ἢ εἰς vv οὐχ ἔστιν
εὑρεῖν. τὸ γὰρ ἐϑύτρην παρὰ J—wı βεβίασται.

129. --- περὶ σπαϑῶν in Et. gen. s. vevoraı [11 253 L] χαὶ πάλιν
ὡς χρυσόονται, χρυσοῦνται οὕτω καὶ νόονται νοῦνται. HJ. φρενὶ
ϑεῖα νοῦνται. xal vevovraı ὡς πέποται. Περὶ παϑῶν. Vgl.
fr. 18. 21. 112.

1298. — — Epimer. Hom. 396, 11 [II 224 n.L] χαὶ παρὰ τὸ
χλίνω χέχλειται παρὰ τῶι A—wı χωρὶς τοῦ ν.

180. Ἡπβυοη. ἀμφιδήτιεοι: ὡς 3] κρίκοι διάχενοι σπταρὰ A—wı.

181. — - ἀπάτητογ: τὸ ἀνωμάλως συγχείμενον παρὰ A—wı.

scheinbar Bitterkeit: wirklich nur Atome und Leeres’, lässt er die Sinne
gegen den Verstand reden: ‘Du armer Verstand, von uns nimmst du
deine Beweisstücke und willst uns damit besiegen ? Dein Sieg ist dein Fall!’

126. Alle Raupen, die bei ihrer Wanderung wellenartig irren.

127. Wenn die Menschen sich kratzen, haben sie ein Wohlgefühl,
und es wird ihnen wie beim Liebesgenuss.

128. Gradgebohrtes Loch (?).

129. Göttliches ersinnen sie im Geiste.

129a. Ist gelehnt.

130. Hohle Spangen.

131. Unbetreten [= ungewöhnlich].

B. ECHTE FR. 125—143. 429

132, — ἀσκαληρὲς [ἀσκαληνές ἢ]: ἐσότελευρον scaga A—wı.
133. — βροχμώδης: ἡ voregd χαὶ ἁπαλή. J—og.
134. — βρόχος: ἀγχύλη A—0g, ἀγχόνη, δεσμός.

135. -- δεξαμεναί: ὑδάτων δοχεῖα, καὶ ἐν τῶι σώματι
ὅ φλέβες. 4---ου.

136. — δυοχοῖ: “πτωματίζει naga J—wı.

137. — ovyyovn: σύστασις. J—og. Vgl. συντόνη. σύστασις.

Ohne Lemma:
138. — ausıWıxoouin: μεταχόσμησις.

139. — ausıwıgvouelv: ἀλλάσσειν τὴν σύγκρισιν ἢ uera-
μορφοῦσϑαι. Vgl. S. 406, 5. |
140. — εὐεστώ:... εὐδαιμονία ἀπὸ τοῦ εὖ ἑστάναι τὸν οἶκον.

Vgl. S. 373, 29. 401. 16. 404, 12.

141. — ἐδέα: ἡ ὁμοιότης, μορφή, εἶδος. χαὶ τὸ ἐλάχιστον
σῶμα.

142. OLymPIop. in Plat. Phileb.? p. 242 Stallb. τέ τὸ τοσοῦτον σέ-
Pag περὶ τὰ ϑεῶν ὀνόματα τοῦ Σωχράτους; [vgl. p. 12C] ἢ ὅτι
πάλαι καϑιέρωται τοῖς οἰχείοις τὰ οἰχεῖα χαὶ drorov κινεῖν τὰ
ἀχίνητα ἢ ὅτι φύσει αὐτοῖς ὠιχείωται χατὰ τὸν ἐν Κρατύλωι Aö-
γον ἢ ὅτε ἀγάλματα φωνήεντα χαὶ ταῦτα ἐστι τῶν ϑεῶν,
ὡς Anuöxgırog; vgl. 5, 418,19. Hirerocı. in Pyth. c. aur. 25 τὸ τοῦ
JIıös ὄνομα σύμβολόν ἐστι xal εἰχὼν ἐν φωνῆι δημιουργικῆς οὐ-
σίας τῶι τοὺς πρώτους ϑεμένους τοῖς τράγμασι τὰ ὀνόματα διὰ
σοφίας ὑπερβολὴν ὥσττερ τινὰς ἀγαλματοττοιοὺς ἀρίστους διὰ τῶν
ὀνομάτων ὡς δι᾿ εἰχόνωγ ἐμφανίσαι αὐτῶν τὰς δυνάμειο.

143. PHILODEM. de ira 28, 17 χἀτιαντῶσι δὲ πολλάχι τιολλαὶ συμ-
φοραὶ χαὶ φίλοις χαὶ σχύροσήχουσιν ἄλλοις, ἔστι δ᾽ ὅτε χαὶ χγιατρίσι
χαὶ βασιλείαις, οὐ τιάλαι μόνον ὅϑ᾽ ἡ μῆνις ἐκείνη μυρί᾽ ᾿Αχαιοῖς
Ν᾿ ᾿θ᾿θὀἘςὀὄἐἐόθἐἶξἶεὈπτιπς που τς εὐ έν λυ:

132. Gleichseitiges.

133. Feuchtartig.

134. Riemen.

135. Behälter [= Adern im Körper).

156. Bedeckelt [= versieht mit Deckel).

137. Consistenz.

138. Weltenwechsel.

139. Formwechseln.

140. Wohlstand. .

141. Gestalt.

142. Die Worte sind redende Götterbilder.

1(

Dt

15

20

25

430 55. DEMOKRITOS

ἄλγη EInnev, ἀλλ᾽ ὁσημέραι, χαὶ μιχροῦ δεῖν “ὅσα τις ἂν νώ-
σαιτο᾽, χατὰ Amudroırov, χατὰ τιάντα πἀραχολουϑεῖ διὰ τὰς
ὑχιδρμέτρους ὀργάς. ΜΕ]. ο. 57 Β ἔν. 1.

144. — de music. 36, 29 4. μὲν τοίνυν, ἀνὴρ οὐ φυσιολογώτατος
μόνον τῶν ἀρχαίων, ἀλλὰ χαὶ τῶν ἱστορουμένων οὐδενὸς ἧττον
rokvsroayuwv, μουσικήν φησι γδωτέραν εἶναι χαὶ τὴν αἰτίαν
ἀπιοδίδωσι λέγων μὴ ἀποκρῖναι τἀναγχαῖον, ἀλλὰ ἐχ τοῦ
περιξῦντος ἤδη γενέσϑαι. Vgl. Arıst. metaph. A 2. 982Ὁ929
fr. 53 p. 63Rose, PLAr. Critias p. 1104.

145 [105 N.| Prur. de puer. ed. 14 p. 9F [vgl. S. 366, 13] λόγος
γὰρ ἔργου σκιή, κατὰ Anuörgırov.

146 [13N.] — de prof. in virt. 10 p. 81B durch Enthaltsam-
keit zeigt man τὸν λόγον ἐντὸς ἤδη τρεφόμενον χαὶ διζούμενον ἐν
ἑαυτῶι χαὶ χατὰ Anuöxgırov αὐτὸν ἐξ ἑαυτοῦ τὰς τέρψιας
ἐϑιζόμενον λαμβάνειν.

147 [23 N.] --- ἀθ sanit. praec. 14 p. 129A drorcov γάρ ἐστι
χοράχων μὲν λαρυγγισμοῖς xal χλωσμοῖς ἀλεχτορίδων χαὶ συσὶν
ἐπεὶ φορυτῶι μαργαινούσαις, ὡς ὄφη A., ἐπιμελῶς προσέ-
χεύν σημεῖα στοιουμένους τυνδυμάτων χαὶ ὄμβρων, τὰ δὲ τοῦ σώ-
ματος χινήματα χαὶ σάλους καὶ τιροπαϑείας μὴ τερολαμβάνειν μηδὲ
γτροφυλάττειν μηδὲ ἔχειν σημεῖα χειμῶνος ἐν ἑαυτῶι γενησομέγου
χαὶ μέλλοντος. CLEM. protr. 92 p. 75P. οἱ δὲ σκωλήχων δίχην zeegi
τέλματα χαὶ βορβόρους τὰ ἡδονῆς ῥεύματα χαλινδούμενοι ἀνονή-
τους χαὶ ἀνοήτους ἐχβόσχονται τρυφάς, ὑώδεις τινὲς ἄνϑρωποι.
ὕες γάρ, φησίν, ἥδονται Booßdowı μᾶλλον ἢ χαϑαρῶι ὕδατι [vgl.
Heraklit fr. 13. 87] χαὶ ἐπὶ φορυτῶι μαργαίνουσεν κατὰ Ζ1η-
μόχριτον. Vgl. |THEOPHR.] de sign. 49 xai τὸ πανταχοῦ δὲ λεγό-
μένον σημεῖον δημόσιον χειμέριον, ὅταν μύες [σύες verb. Maass]
χερὶ φορυτοῦ μάχωνται χαὶ φέρωσιν []. φύρωσιν].

148. Pur. de amore prol. 8 p. 495E ὅταν δὲ τὴν γονὴν ἀναλάβηι
γυροστεεσοῦσαν ἡ ὑστέρα καὶ ττεριστείλην διζώσεως γενομένης (| ὃ
γὰρ ὀμφαλὸς πρῶτον ἐν μήτρηισιν, ὥς φησι A., ἀγκυρή-

143. Soviel man nur erdenken könnte.

144. Die Musik sei eine junge Kunst. Denn nicht die Not habe sie
geboren, sondern sie sei aus dem bereits entwickelten Luxus entstanden.

145. Das Wort ist der Schatten der That.

146. Der Geist,der sich gewöhnt, aus sich selbst die Freuden zu schöpfen.

147. Schweine tollen sich auf dem Miste.

148. Zuerst bildet sich in der Gebärmutter der Nabel, ein Ankerplatz

a

10

15

B. ECHTE FR. 143—153. 431

βόλιον σάλου xal πλάνης ἐμφύεται, πεῖσμα xal χλῆμα
τῶι γεννωμένωι καρπῶν χαὶ μέλλοντι) τοὺς μὲν ἐμμήνους
xal χαϑαρσίους ἔχλεισεν ὀχετοὺς ἡ φύσις χτλ. Vgl. de fort. Rom.
2. 317 A.

149 [49 N.| --- animine an corp. aff.2 p. 500D λέγωμεν οὖν ἐν
ἡμῖν, ὅτε σπτολλὰ μέν, ὦ ἄνϑρωτιε, σοῦ xal τὸ σῶμα γοσήματα χαὶ
πάϑη φύσει τὲ ἀνίησιν ἐξ ἑαυτοῦ χαὶ ττροσττίπτοντα δέχεται ϑύ-
ραϑεν᾽ ἂν δὲ σαυτὸν ἔνδοϑεν ἀνοέξηις, ποικίλον τι καὶ
πολυπαϑὲς χαχῶν Tauıelov δὑρήσεις Kal ϑησαύρισμα,
ὥς φησι A., οὐχ ἔξωϑεν ἐπιρρεόντων, ἀλλ᾽ ὥστιερ ἐγγείους χαὶ
αὐτόχϑονας στηγὰς ἐχόντων, ἃς ἀνίησιν ἡ χαχία πολύχυτος καὶ
δαψιλὴς οὖσα τοῖς πάϑεσιν.

150 [109 N.] — quaest. conv. 1 1, ὅ p. 614DE οὕτω τὰς ψυχὰς
αἱ μὲν ἐλαφραὶ ζητήσεις ἐμμελῶς χαὶ ὠφελίμως χινοῦσιν, ἐρι-
δαντέων δὲ χατὰ Anuöxoırov χαὶ ἱμαντελιχτέων λόγους ἀφε-
τέον. |Verderbt Stra. I p. 65 C. p. 85, 81 Μ. ἔριν διαιτώντων vgl.
p- 86, 14] und Cem. Strom. I 22 p. 328P. ἐριδαντέες (so Clem. falsch
statt ἐρεδάνται; vgl. Timon. fr. 28, 2) χαὶ ἱμαντελιχτέες (l. ἰχται)}.

151 [230 Ν] — — ΙΠ 10, 3 p.643F ἐν γὰρ ξυνῶι ἐχϑύι
ἄκανϑαι οὐχ ἔνεισιν, ὥς φησιν ὁ Ζ4.

152. — — IV 2,4 p.665F τὸ χεραύνιον zrög ἀχριβείαι χαὶ
λεπτότητι ϑαυμαστόν ἐστιν, αὐτόϑεν περὶ []. τε] τὴν γένεσιν ἐχ

χαϑαρᾶς χαὶ ἁγνῆς ἔχον οὐσίας χαὶ πᾶν εἴ τι συμμίγνυται γοτε-

ρὸν ἢ γεῶδες αὐτῶι τῆς τστερὶ τὴν χίνησιν ὀξύτητος ἀττοσειομένης

29

χαὶ διαχαϑαιρούσης. ἡ διόβλητον μὲν οὐδέν, ὥς φησι 4., (οἷον
μὴ τὸν παρ᾽ αἰϑρίης στέγειν ζκαϑαρὸνν σέλας.

— ὙΠ1 10, 2 5. 5. 383, 4.

153 [150 N.| —-reip. ger. praec. 28 p. 821 A τήν γ᾽ ἀληϑινὴν
τιμὴν χαὶ χάριν ἱδρυμένην ἐν εὐνοίαι καὶ διαϑέσει τῶν μεμνημέ-

gegen Schwall und Irrfahrt, Ankertau und Ranke für die entstehende
und werdende Frucht.

149. Wenn du dein Inneres öffnest, wirst du darin eine Vorrats-
und Schatzkammer von allerlei bösen Leidenschaften finden.

150. Zänker und Riemendreher [d. A. Sopkisten].

151. Im gemeinsamen Fisch sind keine Gräten [d. ἢ. beim Teilen
bleibt der Rückgrat liegen).

152. Kein Zeusgesandter Blitz, (der nicht) die (reine) Ätherhelle
bewahrte.

ot

10

15

20

432 55. DEMOKRITOS

γων οὐχ ürregdöwerar srolırınög ἀνήρ, οὐδέ γε δόξαν ἀτιμάσει
φεύγων τὸ τοῖς πέλας ἁνδάνειν, ὡς ἠξίου A.

154. Pur. de fac. lun. 16 p. 929C [8. 5. 197 n. 42] χατὰ στά-
ϑμην, φησὶ A. ἱσταμένη τοῦ φωτίζοντος ὑπολαμβάνει
χαὶ δέχεται τὸν ἥλιον.

104. — de sollert. anim. 20 p. 974A γελοῖοι δ᾽ ἴσως ἐσμὲν ἐτεὶ
τῶι μανϑάνειν τὰ ζῶια σεμνύγνοντες, ὧν ὁ A. ἀποφαίνει μα ϑη-
τὰς ἐν τοῖς μεγέστοις γεγονότας ἡμᾶς" ἀράχνης ἐν ὕφαν-
τιχῆι χαὶ ἀκεστιχῆι, χελιδόνος ἐν οἰκοδομίαι, καὶ τῶν
λιγυρῶν, κύχνου καὶ ἀηδόνος, ἐν ὠιδῆι κατὰ μίμησιν.

155. — de commun. not. 39 p. 1079E ἔτε τοίνυν ὅρα τίνα τρό-
zcov ἀτηήντησε |Chrysippos] Anuoxgirwı διατιοροῦντε φυσικῶς καὶ
ἐχειτυχῶς᾽ el χῶνος τέμνοιτο παρὰ τὴν βάσιν ἐπιπέδων
Il. ἐπιτιέδοις], τί χρὴ διανοεῖσϑαιτὰς τῶν τμημάτων ἐτει-
φανξδίέας, ἴσας ἢ ἀνίσους γιγνομένας; ἄνισοι μὲν γὰρ
οὖσαι τὸν χῶνον ἀνώμαλον παρέξουσι πολλὰς ἀποχα-
ράξεις λαμβάνοντα βαϑμοειδεῖς xal τραχύτητας, ἔσων
δ᾽ οὐσῶν ἴσα τμήματα ἔσται καὶ φανεῖται τὸ τοῦ χυ-

λίνδρου πεπονθὼς ὃ κῶνος, ἐξ ἴσων συγχείμενος καὶ

οὐχ ἀνίσων κύχλων, ὅπδρ ἐστὶν ἀτοπώτατον.

156. — adv. Colot. 4 p. 1108 Ε' ἐγκαλεῖ δ᾽ αὐτῶι [Kolotes dem
Demokr.| πρῶτον, ὅτι τῶν πραγμάτων ἕχαστον εἰπὼν οὐ μᾶλλον
τοῖον ἢ τοῖον εἶναι συγχέχυχε τὸν βίον. ἀλλὰ τοσοῦτόν ye A.
ἀποδεῖ τοῦ νομίζειν μὴ μᾶλλον εἶναι τοῖον ἢ τοῖον τῶν τύραγμά-

153. Man vermeide seinem Nachbar gefallen zu wollen.

154. Genau nach der Schnur stellt sich der Mond dem Lichtspender

gegenüber und nimmt so den Sonnenschein gastlich auf.

15ta. Die Menschen sind in den wichtigsten Dingen Schüler der
Tiere geworden: der Spinne im Weben und Stopfen, der Schwalbe im
Bauen und der Singvögel, des Schwans und der Nachtigall im Gesang,
indem sie ihre Kunst nachahmen.

155. Wenn ein Kegel parallel zur Grundfläche durch Ebenen ge-
schnitten wird, wie soll man sich die entstehenden Schnittflächen vor-
stellen, gleich oder ungleich [d. ἃ. congruent oder incongruent|? Sind sie
ungleich, dann werden sie den Kegel ungleichmässig machen, da er
treppenartige Einschnitte und Vorsprünge erhält; sind sie dagegen gleich,
so werden auch die Schnitte gleich sein und der Kegel wird die Er-
scheinung eines Cylinders darbieten, insofern er aus gleichen, nicht
aus ungleichen Kreisen bestehen wird, was doch sehr ungereimt ist.

10

15

B. ECHTE FR. 153—159. 433

τῶν ἕχαστον, ὥστε Πρωταγόραι τῶι σοφιστῆι τοῦτο δεἰττόντι με-
μαχῆσϑαι xal γεγραφέναι στολλὰ χαὶ πιιϑανὰ πιρὸς αὐτόν᾽ οἷς οὐδ᾽
ὄναρ ἐντυχὼν 6 Κολώτης ἐσφάλη περὶ λέξιν τοῦ ἀνδρός, ἐν ἧι
διορίζεται μὴ μᾶλλον τὸ δὲν ἢ τὸ μηδὲν εἶναι, δὲν μὲν ὀγο-
μάζων τὸ σῶμα, μηδὲν δὲ τὸ χεγόν, ὡς χαὶ τούτου φύσιν τινὰ
χαὶ ὑπόστασιν ἐδίαν ἔχοντος. Vel. Theodotions Septuagintaübers. b.
Philop. d. opif. II1 p. 59, 12 Reichardt. ἡ δὲ γῆ ἦν ϑὲν χαὶ οὐϑέν,
dazu Philop. 68, 16 ᾿ϑὲν nv’ τουτέστι “ἦν τὶ".

161 [133 N] — — 32 p. 1126 A &uol δὲ ττερὶ τούτων οἱ
οἰχονομιχῶς xai στολιτιχῶς βεβιωκότες ἐγχαλείτωσαν; ... ὧν A.
μὲν παραινεῖ τήν τε πολιτικὴν τέχνην μεγίστην οὖσαν
ἐκδιδάσχεσϑαι χαὶ τοὺς πόνους διώκειν, ἀφ᾽ ὧν τὰ με-
γάλα καὶ λαμπρὰ γίνονται τοῖς ἀνϑρώποις. Vel. 1100C.,

158 [129 Ν] — de lat. viv.5 p. 1129E ὁ ἥλιος ἀνασχών....
συνώρμησε τῶι φωτὶ τὰς πράξεις χαὶ τὰς νοήσεις τὰς ἁτίάντων,
ὥς φησι A. νέα ἐφ᾽ ἡμέρην. φρονέοντες ἄνϑρωτποι τῆι
σπιρὸς ἀλλήλους ὁρμῆι χαϑάττιερ ἀρτήματι συντόγωι στιασϑέντες
ἄλλος ἀλλαχόϑεν ἐπὶ τὰς πράξεις ἀνίστανται [νρ]. qu. conv. III 6, 4
p- 655D. VIII 3, 5 p. 722D] nach Heraklit fr. 6.

159 [22 N.] - fragm. de libid. et aegr. 2 ἔοιχε ταλαιά τις
αὕτη τῶι σώματι διαδικασία πρὸς τὴν ψυχὴν σιδξρὶ τῶν παϑῶν
δῖναι. χαὶ A. μὲν ἐπὶ τὴν ψυχὴν ἀναφέρων (τὴν αἰτίαν τῆς) χα-
χοδαιμονζίας) φησίν" “si τοῦ σώματος αὐτῆι δίκην λαχόν-
τος, παρὰ πάντα τὸν βίον ὧν ὠδύνηται (xal) κακῶς
πέτονϑεν, αὐτὸς γένοιτο τοῦ ἐγχλήματος διζκαστήςν,
ἡδέως ἂν χαταψηφίσασϑαι τῆς ψυχῆς, ἐφ᾽ οἷς τὰ μὲν
ἀπώλεσε τοῦ σώματος ταῖς ἀμελεέαις χαὶ ἐξέλυσε ταῖς
μέϑαις, τὰ δὲ χατέφϑειρε χαὶ διέσπασε ταῖς pılndo-

156. Das Nichts existiert ebensosehr wie das Ichts.
157. D. rät die Staatskunst als die höchste zu erlernen und die

- Mühen auf sich zu nehmen, aus denen das Grosse und Herrliche in

der Welt erwächst.

158. Die Menschen, die täglich frische Gedanken haben.

159. Wenn der Leib gegen sie [die Seele] einen Prozess anhängig
machte wegen der Schmerzen und Misshandlungen, die er von ihr zeit-
lebens erfahren, und er selbst als Richter über die Anklage zu ent-
scheiden hätte, so würde er die Seele mit Vergnügen verurteilen , weil
sie den Leib teils durch Vernachlässigung zu Grunde richtete und durch

Trunksucht schwächte, teils durch Wollüste vernichtete und verlotterte,
Diels, Fragm. d. Vorsokr. 28

10

15

20

434 55. DEMOKRITOS

νέαις, ὥσπερ ὀργάνου τινὸς ἢ σχεύους χαχῶς ἔχοντος
τὸν χρώμενον ἀφειδῶς αἰτια σάμενος". Vgl. de sanit. praee.
24 p. 135E ἐπηρεάζοντες ἑτέροις ἢ φϑονοῦντες ἢ φιλονιχοῦντες
ἢ δόξας ἀκάρπους χαὶ χενὰς διώχοντες. πρὸς τούτους γὰρ οἶμαι
μάλιστα τὸν AmuoxgLToV εἰπεῖν, ὡς εἰ τὸ σῶμα διχάσαιτο τῆς
ψυχῆι κακώσεως, οὐχ ἂν αὐτὴν ἀποφυγεῖν.

160. ῬΟΒΡΗΥΕ, de abst. IV 21 τὸ γὰρ καχῶς ζῆν καὶ μὴ φρονίμως
χαὶ σωφρόνως χαὶ ὁσίως Anuoxrodens |Amuörgırog Rhoer] ἔλεγδν
οὐ καχῶς ζῆν εἶναι, ἀλλὰ πολὺν χρόνον ἀποϑνήισκειν.

161. ScHoL. in ΑΡοιμ, Ruop. [’ 533 τὸ παλαιὸν ὥιοντο ai φαρ-
uaxides τὴν σελήνην καὶ τὸν ἥλιον καϑαιρεῖν. διὸ καὶ μέχρι τῶν
“]ημοχρίτου χρόνων πολλοὶ τὰς ἐχλείψεις χαϑαιρέσεις ἐχάλουν.

162. — in Hom. AB zu N 137 4. δὲ τὸ χυλινδριχὸν σχῆμα
ὀλοοίεροχον χαλεῖ.

163. Sextr. VII 265 4. δὲ ὁ τῆι Jıög φωνῆν χεαρδιχαζόμενος καὶ
λέγων ᾳὋτάδε περὶ τῶν ξυμπάντων {(λέγων᾽ |Anfang d. Mixgög
διάκοομος ἢ] ἐπεχείρησε μὲν τὴν ἐπίνοιαν [den Begriff ἄνϑρωπος]
ἐχϑέσϑαι, ehetov δὲ ἰδιωτικῆς ἀποφάσεως οὐδὲν ἴσχυσεν εἰχεών᾽

164. “ἄἀνϑρωπός ἐστιν ὃ πάντες ἴδμεν Cıc. Ac. pr. U
23, 73 quid loquar de Democrito? quem cum eo conferre possumus
non modo ingenii magnitudine, sed etiam animi? qui ia sit ausus
ordiri haec loguor de universis. ....alque is non hoc dicit
quod nos qui veri esse aliquid non negamus, percipi posse negamus:
ille esse verum plane negat sensusque idem non obscuros dieit, sed
tenebricosos [wohl σχοτίας vgl. fr. 11]: sic enim appellat eos. Vgl.
Arısr. de partt. anim. A 1. 640°29 si μὲν οὖν τῶι σχήματι χαὶ τῶι
χρώματι, ἕκαστον ἔστι τῶν ve ζώιων χαὶ τῶν μορίων, ὀρϑῶς ἂν A.
λέγοι φαίνεται γὰρ οὕτως ὑτιολαβεῖν. φησὶ γοῦν παντὶ δῆλον εἶναι
οἷόν τι τὴν μορφήν ἔστιν ὁ ἄνϑρωπος, ὡς ὄντος αὐτοῦ
τῶι τὸ σχήματι χαὶ τῶι χρώματι γνωρίμου. καίτοι χαὶ ὁ τεϑνεὼς

ΘΝ a τ τὰ τ' τς ὃ
etwa wie er einen rücksichtslosen Benutzer verantwortlich machen würde,
wenn ein Instrument oder Gerät sich im schlechten Zustande befände.

160. Das böse, unverständige, unkeusche und unheilige Leben sei
nicht ein böses Leben, sondern ein langwieriges Sterben.

161. Mondfinsternisse nannte man häufig bis auf Demokrits Zeit
Herabholungen des Mondes.

162. Statt Cylinder sagte D. Walze.

163. Folgendes sage ich über das Al.

164. Mensch ist, was allen bekannt ist.

B. ECHTE FR. 159—166. 435

ἔχει τὴν αὐτὴν τοῦ σχήματος μορφήν, ἀλλ᾽ ὅμως οὐχ ἔστιν ἄν-
ϑρωπος.
165. — ΥΠ 116 παλαιὰ... . δόξα περὲ τοῦ τὰ ὅμοια τῶν
ὁμοίων εἶναι yrwgıorıza ... (117) ἀλλ᾽ ὅ μὲν A. ἐπεί τε τῶν &u-
ὃ ψύχων χαὶ ἀψύχων ἵστησι τὸν λόγον. “καὶ γάρ ζῶια, φησίν,
ὁμογενέσι ζώιοις συναγελάζεται ὡς πδριστεεραὶ 7{8ρι-
στδραῖς καὶ γέρανοι γεράνοις καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἀλό-
yov' ὡσαύτως δὲ χαὶ ἐπὶ τῶν ἀψύχων, κχαϑάτιερ ὁρᾶν
πάρεστιν ἐπί τὲ τῶν χοσχινευομένων GTEQUATWV χαὶ
0 ἐπὶ τῶν παρὰ ταῖς χυματωγαῖς Ψψηφέδων᾽ ὅτεου μὲν γὰρ
χατὰ τὸν τοῦ χοσκέγου divov διαχριτικῶς φακχκοὶ μετὰ
φαχκῶν τάσσονται χαὶ χριϑαὶ μετὰ χρεϑῶν καὶ πυροὶ
μετὰ πυρῶν, ὅτου δὲ χατὰ τὴν τοῦ χύματος χένησεν αἱ
μὲν ἐπειμήχεις ψηφῖδες εἰς τὸν αὐτὸν τότιον ταῖς ἐπε-
ὅ μήχεσιν ὠϑοῦνται, αἱ δὲ χεξδριφερεῖς ταῖς TWEQLPEOEOLV
ὡς ἂν συναγωγόν τι ἐχούσης τῶν πραγμάτων τῆς ἐν
τούτοις ὁμοιότητος. ἀλλ᾽ ὃ μὲν A. οὕτως. (Vgl. S. 889, 35.
"Der Wortlaut des fr. scheint hier und da modernisiert. ]
166. — IX 19 [Göttervorstellungen, aus Poseidonios Περὶ ϑεῶν
vgl. A 75] 4. δὲ εἴδωλά τιν φησιν Eumelalsıy τοῖς ἀν-
ϑρώποις χαὶ τούτων τὰ μὲν εἶναι ἀγαϑοποιὰ τὰ δὲ χαχοποιά"
ἔνϑεν χαὶ εὔχεται εὐλόγχων τυχεῖν εἰδώλων. εἶναι δὲ ταῦτα
μεγάλα τὲ χαὶ ὑπερμεγέϑη χαὶ δύσφϑαρτα μέν, οὐχ ἄφϑαρτα δέ,
προσημαίνειν τὲ τὰ μέλλοντα τοῖς ἀνϑρώποις ϑεωρούμενα χαὶ
φωνὰς ἀφιέντα. ὅϑεν τούτων αὐτῶν φαντασίαν λαβόντες οἱ πα-
λαιοὶ Örrevonoav εἶναι ϑέον, μηδενὸς ἄλλου παρὰ ταῦτα ὄντος
ϑεοῦ τοῦ ἄφϑαρτον φύσιν ἔχοντος. [IX 24 vgl. oben 8. 382, 39.]
BEE του τρια, ἀν er u a ee a
165. Denn alle Lebewesen gesellen sich zu ihrer Art wie Tauben
zu Tauben, Kraniche zu Kranichen und so bei den übrigen Tieren.
Ebenso ist es aber auch bei den leblosen Dingen, wie man es schen
kann bei dem Durchsieben der Samen und bei den Steinen an der
Brandung. Denn dort ordnet sich durch das Wirbeln des Siebes sich
sondernd Linse zu Linse, Gerste zu Gerste und Weizen zu Weizen,
hier dagegen werden durch den Wogenschlag die länglichen Steine zu
den länglichen gerollt, die runden zu den runden, als ob die Ähnlich-
keit der Dinge hierin eine gewisse Vereinigungskraft besässe.
166. D. behauptet gewisse Abbilder nahten den Menschen und diese
‚seien teils Gutes, teils Böses wirkend. Darum wünscht er auch glück-
bedeutender Bilder teilhaftig zu werden.

28*

—

1

15

20

25

456 55. DEMOKRITOS

167. SımpL. phys. 327, 24 [s. S. 381, 35] δῖνον ἀπὸ τοῦ “ταῦ -
τὸς ἀποχριϑῆναι παντοίων εἰδέων.

168. — — 1318, 84 ταῦτα [n. ἄτομα] γὰρ ἐχεῖνοι φύσιν ἐχάλουν
In. οἱ σπιερὶ “ημόκριτον] καὶ ἔλεγον κατὰ τὴν ἐν αὐτοῖς βαρύτητα
χινούμενα ταῦτα διὰ τοῦ χενοῦ εἴχοντος χαὶ μὴ ἀντιτυττοῦντος χατὰ
τόπον κινεῖσϑαι᾽ -περιπαλαίσεσϑαι [1. περιπαλάσσεσϑαι ἢ)
γὰρ ἔλεγον αὐτά. |Vgl. 4.6]. Dionys. b. Eustath. p. 527, 18 Θουχυδίδου
εἰπόντος τὸ ἐμπαλασσόμενοι᾽ (VII 84) ἀντὶ τοῦ ἐμπλεκόμενοι.
Vgl. oben $. 360, 46. 393, 32. 36.|

169 [192 ΝΊ SroBAEus II (ecl. eth.) 1, 12 Wachsm. J—ov. μὴ
πάντα ἐπίστασϑαιπροϑυμέο,μὴ πάντων ἀμαϑὴς γένη.

[104 N.) — 4, 12 = fr. 51.

170 (9 N.] — 7, 8' [s. A 167] εὐδαιμονίη ψυχῆς καὶ κακο-
δαιμον ἐη.

171 [10. 11 Ν] -- — [nach fr. 170] οὐδαἐμονίη οὐκ ἐν βο-
σχήμασιν οἰχεῖ οὐδὲ ἐν χρυσῶι" ψυχὴ οἰχητήριον δαί-
μονος.

172 [26 Ν] — 9,1 J—ov. ἀφ᾽ ὧν ἡμῖν τἀγαϑὰ yiyve-
ται, ἀπὸ τῶν αὐτῶν τούτων nal τὰ χαχὰ ἐπαυρισχοί-
μεϑ᾽ ἄν, τῶν δὲ χαχῶν ἐχτὸς εἴημεν. αὐτίκα ὕδωρ
βαϑὺ εἰς πολλὰ χρήσιμον καὶ δαῦτε χαχόν᾽ κίνδυνος
γὰρ ἀποπνιγῆναι. μηχανὴ οὖν εὑὐρέϑη, γήχεσϑαι Öt-
δάσχειν.

173 [25 N] — — 2 [vgl. 1Π 4, 51] τοῦ αὐτοῦ. ἀνθϑθρώπουισε,
χακὰ ἐξ ἀγαϑῶν φύεται, ἐπὴν τις τἀγαϑὰ un πιστῆται.

_ πο

161. Ein Wirbel mannigfaltiger Formen sei von dem All abge-»
sondert worden.

168. Die Atome nannten die Demokriteer Natur, sie würden in ı
dem Leeren umhergeschleudert.

169. Bemüh? dich nicht alles wissen zu wollen, sonst lernst du nichts.

170. Seligkeit und Unseligkeit ruht in der Seele.

171. Seligkeit wohnt nicht in Herden oder Gold: die Seele ist!
seligen Wesens Wohnsitz. |

172. Von wannen uns das Gute kommt, ebendaher wird uns auch;
das Schlimme zu Teil und das Mittel es zu meiden. Tiefes Wasser z. B.!
ist zu vielem nütze und auch wieder schädlich; denn man läuft Gefahr
darin zu ertrinken. Dagegen hat man nun ein Mittel erfunden: schwimmen ı

lernen.
173. Den Menschen erwächst Schlimmes aus Gutem, wenn man

Fer

15

B. ECHTE FR. 167—176 [STOBAEUS!. 48 1

ποδηγετεῖν μηδὲ ὀχεῖν εὐπόρως [1]. εὐφρόρως)]. οὐ ὃδί-
χαιον ἐν χαχοῖσι τὰ τοιάδε χρίνειν, ἀλλ᾽ ἐν ἀγαϑοῖσιεν
ὧν" τοῖς ve ἀγαϑοῖσιν οἷόν re χρῆσϑαι καὶ τπιρὸς τὰ
χαχά, εἴ τινι βουλομένωι, ἀλκῆι.

1τ4 [41 Ν] ---- 8 6 μὲν εὔϑυμος εἰς ἔργα αἰεὶ φερό-
usvog δίχαια χαὶ νόμιμα καὶ ὕπαρ. xal Övao χαίρει τὸ
χαὶ ἔρρωται χαὶ ἀναχηδής ἐστιν ὃς δ᾽ ἂν χαὶ δίκης
ἀλογῆι καὶ τὰ χρὴ ἐόντα μὴ ἔρδηι, τούτωι τάντα τὰ
τοιαῦτα ἀτερτδέη, ὅταν τευ ἀναμνησϑῆι, χαὶ δέδοικε
χαὶ ἑωυτὸν καχέζει. [Das nach falscher Analogie gebildete ἀγα-
χηδής kehrt fr. 254 wieder.)

175 [24N.] — — 4 οἱ δὲ ϑεοὶ τοῖσι ἀνθρώποισι ÖL-
δοῦσι τἀγαϑὰ [τἄλλα Wachsmuth] πάντα χαὶ πάλαι χαὶ
γῦν, πλὴν ὁκόσα χαχὰ καὶ βλαβερὰ καὶ ἀνωφελέα. τάδε
δ᾽ οὔζτε) πάλαι οὔτε νῦν ϑεοὶ ἀνθρώποισι δωροῦνται,
ἀλλ᾽ αὐτοὶ τοῖσδεσιν ἐμτιδλάζουσι διὰ νοῦ τυφλότητα
χαὶ ἀγνωμοσύνην.

176 [64 N] — — 5 τύχη μεγαλόδωρος, ἀλλ᾽ ἀβέβαιος,
φύσις δὲ αὐτάρκης διόπερ vırdı τῶι ἥσσονι χαὶ βε-
βαίωι τὸ μεῖζον τῆς ἐλπέδος.

das Gute nicht zu lenken und wohl zu tragen versteht. Es ist nicht
billig, solche Dinge unter die Übel zu rechnen, vielmehr unter das
Gute; und man kann auch das Gute, wenn man will, zur Abwehr
gegen die Übel verwenden.

174. Der Wohlgemute fühlt sich stets zu gerechten und gesetzlichen
Handlungen hingetrieben und ist darum Tag und Nacht heiter und
stark und unbekümmert. Doch wer der Gerechtigkeit spottet und seine
Pflichten nicht erfüllt, dem wird das alles zur Unlust, wenn er sich an
irgend ein Vergehen erinnert, und er befindet sich in steter Angst und
Selbstpeinigung.

175. Die Götter aber gewähren den Menschen alles Gute, jetzt und
ehedem mit Ausnahme dessen, was schlimm, schädlich und unnütz ist,

Dies schenken die Götter weder jetzt noch ehedem den Menschen,

sondern sie selbst tappen hinein in Folge ihrer Sinnesverblendung und
Thorheit.

176. Der Zufall ist freigebig, aber unzuverlässig, die Natur dagegen
ruht auf sich selbst. Und darum trägt sie mit ihren geringeren aber
zuverlässigen Mitteln doch den Sieg davon über .die grösseren Ver-
heissungen der Hoffnung.

or

10

20

438 55. DEMOKRITOS

[122 Ν.} Sros. II 15, 33 σπτολλοὶ δρῶντες — ἀσχέουσιν —= fr. 53,
[121 N.] — — 36 = fr. 55.

172 [124 Ν) — — 40 A—ov. οὔτε λόγος ἐσϑλὸς φαύ-
Anv πρῆξιν duavoloxsı οὔτε πρῆξις ἀγαϑὴ λόγου βλα-
opnuinı λυμαίνξται.

178 [198 N.] --- 31, 56 A—ov (“ημοχράτους). πάντων χά-
χεστον ἡ εὐπετείη παιδεῦσαι τὴν veörnru' αὕτη γάρ
ἐστιν ἣ τίχτει τὰς ἡδονὰς ταύτας, ἐξ ὧν ἡ χαχότης
γίνεται.

119 [197 N.] — — 57 τοῦ αὐτοῦ. ἐξωτεχῶς μὴ [1]. ἔξω ἢ
χόσμωιν] πονεῖν παῖδες ἀνιέντες οὔτε γράμματ᾽ ἂν
μάϑοιεν οὔτε μουσικὴν οὔτε ἀγωνίην οὐδ᾽ ὅπερ μάλι-
στα τὴν ἀρδτὴν συνέχει, τὸ αἰδεῖσθαι μάλα γὰρ ἐκ
τούτων φιλεῖ γίγνεσϑαι ἡ αἰδώς.

180 [183 N.| — — 58 τοῦ αὐτοῦ. ἡ παιδεία εὐτυχοῦσε
μέν ἐστι χόσμος, ἀτυχοῦσι δὲ καταφύγιον [zweifelh., vgl.
Aristoteles b. Stob. II 31, 35].

181 [44 Ν}] — — 59 τοῦ αὐτοῦ. χρείσσων ἐπ᾽ ἀρετὴν
φανεῖται mooroonTı χρώμενος χαὶ λόγου πειϑοῖ ἤπερ
νόμων χαὶ ἀνάγκηι. λάϑρηι μὲν γὰρ ἁμαρτέειν εἰχὸς
τὸν δἰργμένον ἀδιχίης ὑπὸ νόμου, τὸν δὲ ἐς τὸ δέον
ἠγμένον πειϑοῖ οὐχ εἰχὸς οὔτε λάϑρηι οὔτε φανερῶς

177. Eine treffliche Rede verdunkelt nicht eine schlechte That, und
eine gute That wird nicht durch eine lästernde Rede zu schanden.
178. Das allerschlimmste was man der Jugend lehren kann ist der

Leichtsinn. Denn er ist es, der jene Lüste grosszieht, aus denen die

Lasterhaftigkeit erwächst.
179. Wenn die Knaben sich gehen lassen dürfen, so dass sie
anders als in Ordnung ihre Arbeit verrichten, werden sie weder Lesen

noch Musik, noch Sport, noch, was vor allen Dingen die Tüchtigkeit |

bedingt, Respekt lernen. Denn gerade aus jenen Ordnungsübungen
pflegt der Respekt zu erwachsen.

150. Die Bildung ist der Glücklichen Schmuck und der Unglück-

lichen Zuflucht.

181. Besser wird es offenbar bei der Erziehung zur Tugend dem
glücken, der Aufmunterung und überredende Worte als wer Gesetz und
Zwangsmassregeln zur Anwendung bringt. Denn wer sich nur durch

‚las Gesetz am Übelthun gehindert sieht, wird vermutlich im Geheimen

sündigen, wer dagegen durch Überredung einmal auf den Weg der

o'

10

15

B. ECHTE FR. 177—185 [STOBAEUS). 439

ἔρδειν τι πλημμελές. διόπερ συνέσει τε χαὶ ἐπιστήμη:
ὀρϑοπραγέων τις ἀνδρεῖος ἅμα καὶ εὐθϑύγνωμος yl-
yverat.

[187 N] — — 65 4J—ov = fr. 33.

182 [189 Ν] — — 66 τοῦ αὐτοῦ. τὰ μὲν χαλὰ χρήματα
τοῖς πόνοις ἡ μάϑησις ἐξεργάζεται, τὰ δ᾽ αἰσχρὰ ἄνευ
πόνων αὐτόματα χαρποῦται. * * ἡ χαὶ γὰρ οὖν οὐχ ἐϑ έ-
λοντα πολλάχις ἐξείργει τοιοῦτον δῖναι οὕτω μεὲεγά-
Ang τε τῆς φυτιχῆς ἐστι. Sinn vielleicht: καρποῦται" {(καΐ-
τοι χρέσσων ἡ μάϑησις τῆς φύσιος)" καίπερ οὖν οὐχ
ἐθέλοντα πολλάχις ἐξείργει τοιοῦτον |se. αἰσχροπτοιοῦντα]
εἶῖναι᾽ οὕτω μετατίϑησι τὸ τῆς φυσιχῆς ἐστοῦς. Vgl.
fr. 242.

[188 N.) — -- 71= fr. 59.

183 [185 N.] — — 72 τοῦ αὐτοῦ. ἔστι του νέων ξύνεσες
„al γερόντων ἀξυνεσίη" χρόνος γὰρ οὐ διδάσκει φρο-
νεῖν, ἀλλ᾽ ὡραίη τροφὴ χαὶ φύσις.

[108 Ν)] -- --- 73 = fr. 85.
184 [194 Ν] — — 90 I—ov. φαύλων ὁμιλίη συνεχὴς
ἕξιν χαχίης συναύξει.
185 [201 N.| — — 94 A—ov. χρέσσονές εἐσιν αἱ τῶν

γυδπαιδευμένων ἐλπίδες ἢ ὁ τῶν ἀμαϑῶν πλοῦτος.
Pflicht geführt ist, wird voraussichtlich weder heimlich noch öffentlich
etwas Verkehrtes thun. Darum also zeigt sich Jemand, der mit Ein-
sicht und Bewusstsein das Rechte thut, zugleich als entschlossener und
gradsinniger Mann.

182. Die edlen Dinge erarbeitet der Unterricht nur unter Mühen,
die unedlen fallen dagegen sonder Mühe von selbst vom Baume. (Und
doch ist der Unterricht der natürlichen Anlage überlegen.) Hält er
doch selbst wider seinen Willen einen Menschen häufig davon ab, solche
(unedle) Dinge zu treiben. So sehr verändert er den Charakter seines
natürlichen Wesens. (?)

183. Es giebt wohl auch Verstand bei den Jungen und Unverstand
bei den Alten. Denn nicht die Zeit lehrt denken, sondern eine früh-
zeitige Erziehung und Naturanlage.

184. Beständiger Umgang mit Schlechten vermehrt schlechte Anlage.

185. Besser sind die Hoffnungen der Gebildeten als der Reichtum
der Ungebildeten.

1

--

15

2

--

440 55. DEMOKRITOS

186 [212 Ν.] SroB.33,9 4—ov. ὁμοφροσύνη φιλέην wouei,.

181 [18 N.] — (flor.) ΠῚ. 1, 27 Hense [vgl. fr. 36] Anuoxolrov.
ἀγϑρώτεοις ἁρμόδιον ψυχῆς μᾶλλον ἢ σώματος λόγον
ποιεῖσθαι" ψυχῆς μὲν γὰρ τελεότης σχήνεος μοχϑη-
θέην ὀρϑοῖ, σκήνεος δὲ ἰσχὺς ἄνευ λογισμοῦ ινυχὴν
οὐδέν τι ἀμείνω τίϑη σιν.

[45 N.) — — 1,45 J—ov. = fr. 47.
188 [2N.| — — 46 ὅρος συμφόρων χαὶ ἀσυμφόρων
τέρψις καὶ drsoWin. Vgl. fr. 4.
189 [7 Ν}] — — 47 ἄριστον ἀνθρώπω: τὸν βίον διά-

γεν ὡς πλεῖστα εὐθυμηϑέντι καὶ ἐλάχιστα ἀνειηϑέντι.

- EIER » » x > \ m - \
τοῦτο ὃ ἂν ein, el τις un ἐπὶ τοῖς ϑνητοῖσι τὰς ἡδο-
vyac ποιοῖτο.

190 [107 N] — — 91 2--ουὐ. φαύλων ἔργων χαὶ τοὺς
λόγους παραιτητέον.
[46 N] — — 95 = ἔν, 41 [-Ὀ χρεὼν nach ἀπέχεσϑαι).
191 [52 N.] — — 210 J—ov. ἀνθρώποισι γὰρ εὐϑυμέη

γένεται μετριότητι τέρψιος καὶ βίου ovuusroinı τὰ δ᾽
ἐλλείποντα καὶ ὑπερβάλλοντα usraninteıv ve φιλεῖ
καὶ μεγάλας κινήσιας ἐμποιεῖν τῆι ψυχῆι... αἱ δ᾽ &x
μεγάλων διαστημάτων κινούμεναι τῶν ψυχέων οὔτε
εὐσταϑὲέες εἰσὶν οὔτε εὔϑυμοι. ἐπὶ τοῖς δυνατοῖς οὖν

186. Übereinstimmung der Gedanken bewirkt Freundschaft.

187. Es schickt sich für die Menschen, mehr um die Seele als um
den Leib sich zu kümmern. Denn der Seele Vortrefflichkeit richtet
des Leibes Schwäche auf, Leibesstärke aber ohne Verstandeskraft macht
die Seele um nichts besser.

188. Die Grenze zwischen Zuträglichem und Abträglichem ist Lust
und Unlust.

189. Das Beste für den Menschen ist sein Leben soviel wie mög-
lich wohlgemut und so wenig wie möglich missmutig zu verbringen.
Dies wird aber dann der Fall sein, wenn er seine Lust nicht auf das
Sterbliche richtet.

190. Von schlimmen Dingen muss man auch das Reden vermeiden.

191. Wohlgemutheit erringen sich die Menschen durch Mässigung
der Lust und Harmonie des Lebens. Mangel und Überfluss aber pflegt
umzuschlagen und grosse Erregungen in der Seele zu verursachen. Die
in starken Gegensätzen sich aufregenden Seelen sind weder beständig
noch wohlgemut. Man muss also sein Denken auf das Mögliche richten

δι

;

B. ECHTE FR. 186—192 [STOBAEUS). 44]

δεῖ ἔχειν τὴν γνώμην nal τοῖς mwageovoıy ἀρχέεσϑαι
τῶν μὲν ζηλουμένων χαὶ ϑαυμαζομένων ὀλίγην μνήμην
ἔχοντα χαὶ τῆι διανοίαι μὴ προσεδρξύοντα, τῶν δὲ τα-
λαιπωρεόντων τοὺς βίους ϑεωρέειν, ἐννοούμενον ἃ
πάσχουσι χάρτα, ὅκως ἂν τὰ παρεόντα σοι nal ὑπάρ-᾿
χοντα μεγάλα χαὶ ζηλωτὰ φαίνηται, καὶ μηκέτι πλείο-
γων ἐπιϑυμέοντι συμβαίνηι χαχοπαϑεῖν τῆι ψυχῆι. ὁ
γὰρ ϑαυμάζων τοὺς ἔχοντας χαὶ μαχαριζόμενους ὑπὸ
τῶν ἄλλων ἀνϑρώτιων χαὶ τῆι μνήμηι πᾶσαν ὥραν προσ-
δὐρεύων ἀεὶ ἐπιχαινουργεῖν ἀναγκάζεται χαὶ ἐπιβάλ-
λεσϑαι dı ἐπιϑυμίην {μέχρι τοῦ τι πρήσσειν ἀνήκε-
στον ὧν νόμοι χωλύουσιν. διόπερ τὰ μὲν μὴ δίζεσϑαι
χρεών, ἐπὶ δὲ τοῖς εὐϑθυμέεσϑαι χρεών, παραβάλλοντα
τὸν ἑαυτοῦ βίον woöc τὸν τῶν φαυλότερον τρησσόντων

χαὶ μακαρίζειν ἑωυτὸν ἐγϑυμεύμενον ἃ πάσχου σιν, ὅχό-

σων αὐτῶν βέλτιον πρήσσϑει τε χαὶ διάγει. ταύτης γ᾽

ἄρ᾽ ἐχόμενος τῆς γνώμης εὐθυμότερόν τε διάξξις χαὶ
οὐχ ὀλίγας κῆρας ἐν τῶι βίωι δεώσεαι, φϑόνον καὶ ζῆ-
λον καὶ δυσμενίην.

192 [116 Ν] — 2,36 4—ov. ἔστι ῥάιδιον μὲν ἐπαι-
ΠΝ το τ Ὁ SEE
und sich mit dem Vorhandenen begnügen ohne der Beneideten und
Bewunderten viel zu achten und in Gedanken ihnen nachzujagen. Viel-
mehr muss man auf die Lebensschicksale der Trübsalbeladenen schauen
und sich ernstlich ihre Leiden vergegenwärtigen, auf dass dir deine
gegenwärtige Lage gross und beneidenswert erscheine und es dir nicht
begegne Schaden zu erleiden an deiner Seele über der weiter schweifen-
den Begier nach mehr. Denn wer die Besitzenden und von den andern
Menschen selig Gepriesenen bewundert und zu jeglicher Frist mit seinen
Gedanken ihnen nachjagt, wird dazu gezwungen, stets etwas Neues in
seiner unersältlichen Gier auszuhecken und anzugreifen, bis er irgend
ein unsühnbares, durch das Gesetz verbotenes Verbrechen vollführt.
Deshalb also ist es Pflicht, das eine nicht zu verfolgen und mit dem
anderen es sich wohlgemut sein zu lassen und sein eigenes Leben mit
Leuten zu vergleichen, denen es noch schlechter geht, und in Beher-
zigung ihrer Leiden sich selbst selig zu preisen, dass man es soviel
besser hat und treibt. Hältst du dich also an diesen Spruch, so wirst
du wohlgemuter leben und in deinem Leben nicht wenige Fluchgeister
verscheuchen: Neid, Ehrsucht und Verbitterung.

192. Leicht ist zu loben, was man nicht loben, und zu tadeln, was

Θι

10

15

20

442 55. DEMOKRITOS

νεῖν ἃ μὴ χρὴ χαὶ ψέγειν, ἑχάτερον δὲ πονηροῦ
ἤϑους.

193 [153 N.] Stop. III 8, 43 5--ουὐ. φρονήσιος ἔργον μέλ- β
λουσαν ἀδιχίην φυλάξασϑαι, ἀναλγησίης δὲ τὸ γενο-
μένην un ἀμύνασϑαι.

194 [36 N] — -- 46 4--ου. αἱ μεγάλαι τέρψεις ἀπὸ
τοῦ ϑεᾶσϑαι τὰ χαλὰ τῶν ἔργων γίνονταν.

195 [172 N.] -- 4, 69 4---ου. εἴδωλα ἐσθητιχαὶ χόσμοων
διασιρεπέα πρὸς ϑεωρίην, ἀλλὰ καρδίης neved.

196 [100 Ν1] -- --τθ λήϑη τῶν ἰδίων χαχῶν ϑρασύ-.
τητὰ γεγνάι.
191 [38 Ν] — — 71 ἀνοήμονες δυσμοῦνται τοῖς τῆφι!

τύχης χέρδεσιν, οἱ δὲ τῶν τοιῶνδε δαήμονες τοῖς τῆς;
σοφίης.

198 [900 Ν] -- — 72 τὸ χρῆιζον οἶδεν, ὁχόσον χρήιν-:
ἕξει, 6 δὲ χρήιζων οὐ γινώσκει. Vorher zu ergänzen οὐδι
(ὅσωι σοφώτερον τοῦ ἀνθρώπου τὸ $noiov,) τὸ (τοϊϑᾷ--
visch) χυλ.

199 [96 N] — — 73 ἀνοήμονες τὸ ζῆν ὡς [fehlt Escur,,,
vielleicht ὅμως] στυγέοντες ζῆν ἐθέλουσι δείματι ἀίδεω..

200 [93 Ν] — — 74 ἀνοήμονες βιοῦσιν οὐ τερπόμ εν ΟΥἱ
βιοτῆιν.

man nicht tadeln soll; beides aber fliesst aus einem schlechten Cha--
rakter.

193. Klugheit verrät es, sich vor einer drohenden Beleidigung zur
hüten ; Stumpfsinn dagegen eine erlittene nicht zu rächen.

194. Die grossen Freuden stammen aus der Betrachtung der schönen
Werke.

195. Mit Gewand und Schmuck zum Schauen prächtig ausgestatteter
Bilder, aber es fehlt ihnen das Herz

196. Vergessen der eigenen Leiden erzeugt Frechheit.

197. Thoren richten sich nach den erhofften Gewinnen des Glückes,:
die Kenner solcher Gewinne dagegen nach denen der Philosophie.

198. (Um wieviel weiser als der Mensch ist das Tier), das ἴδ!
seinem Bedürfnisse weiss, wieviel es bedarf! Der Mensch dagegen sieht!
das nicht ein, wenn er ein Bedürfnis hat. |

199. Thoren, denen das Leben verleidet ist, wollen trotzdem lebenı
aus Angst vor dem Hades. |

200. Thoren leben ohne Freude am Leben.

B. ECHTE FR. 192—209 [STOBAEUS]. 443

201 [94 N.) — — 75 ἀνοήμονες δηναιότητος ὀρέγον-
ται οὐ τερπόμενοι δηναιότητι.
202 [60 N] — — 76 ἀνοήμονες τῶν ἀπεόντων ὀρέγον-

ται, τὰ δὲ παρεόντα καίζπερ τῶν) παρωιχημένων χερ-
δαλεώτερα ἐόντα ἀμαλδύυνουσιν.

203 [90 N] — — 77 ἄνϑρωποι τὸν ϑάνατον φεύγον-
τες διώκουσιν.
204 [98 N.] — — 78 ἀνοήμονες οὐδέν []. οὐδέν᾽) avda-
vovoıv [οὐδὲν μανϑάνουσιν Valckenaer] ἐν ὅληι τῆι βιοτῆι.
205 [95 n.N.] — — 79 ἀνοήμονες ζωῆς ὀρέγονται {ἀν-
ri) γήραος ϑάνατον δεδοιχότες.
206 [90 Ν)) — — 80 dvonuovss ϑάνατον δεδοιχότες
ynoaoxsıvy ἐϑέλουσιν.
[190 N] — — 81 = fr. 64.
ee ee ῸΡ

207 [AN] — 5,22 4J—ov. ἡδονὴν οὐ ndoav, ἀλλὰ τὴν

ἐπὶ τῶι χαλῶε αἱρεῖσϑαι χρεών. Vgl. 8. 364, 12.

[87 ΝῚ — — 23 = fr. 73,
BEEIBBEN] „— 224 πατρὸς σωφροσύνη μέγιστον
τέχνοις παράγγελμα.
209 [67 N] — — 25 4—ov. αὐταρχείηι τροφῆς σμιχρὴ
νὺξ []. χοῖνιξ] οὐδέποτε γίνεται.

201. Thoren wünschen sich langes Leben, ohne doch dessen froh
zu werden.

202. Thoren haschen nach dem Abwesenden, das Gegenwärtige da-
gegen, wenn es auch vorteilhafter ist als das ihnen Entgangene, lassen
sie umkommen.

203. Die Menschen, die vor dem Tode fliehen, laufen ihm doch nach.

204. Thoren erfreuen Niemanden(?) in ihrem ganzen Leben.

205. Thoren wünschen sich das Leben, da sie den Tod fürchten
statt des Alters. |

206. Thoren wünschen sich das Alter aus Furcht vor dem Tode.

207. Nicht jede Lust soll man erstreben, sondern nur die mit Edlem
verknüpfte.

208. Vaters Selbstzucht ist für die Kinder die wirksamste Er-
mahnung.

209. Für einen genügsamen Magen giebt es niemals eine schmale

Ration.

20

444 55. DEMOKRITOS

210 [65 N.| Sros. III 5, 26 J—ov. τράπεζαν πολυτελέα
μὲν τύχη παρατίέϑησιν, αὐταρχέα δὲ σωφροσύνη.

211 [56 N] — — 27 AJ—ov. σωφροσύγη τὰ τερπνὰ
ἀέξει al ἡδονὴν ἐπιιμείζονα [ἔτι u.?| ποιεῖ.

— 6, 26 = fr. 214}.

212 [128 N.] — 6, 27 A—ov. ἡμερήσιοι ὕπνοι σώματος
ὄχλησιν ἢ ψυχῆς ἀδημοσύνην ἢ ἀργίην ἢ ἀπαιδευσίην
σημαίνουσι.

[86 Ν}] — 6,28 4—ov. ξυνουσίη -- ἐξ ἀνθρώπου -
fr. 32.
— — 59. 60 [τοῦ αὐτοῦ d.i. Ἐπικτήτου 1} = fr. 232. 233.

213 [127 N] — 7,21 A—ov. ἀνδρείη τὰς ἄτας μιχρὰς
ἔρδει.

214 [63. 169 N.] — — 25 4“--ο. ἀνδρεῖος οὐχ ὁ τῶν πο-
λεμίων μόνον, ἀλλὰ καὶ ὃ τῶν ἡδονῶν χρέσσων. ἔνιοι
δὲ πολίων μὲν δεσπόζουσι, γυναιξὶ δὲ δουλεύουσιν.

215 [406 N] -- — 81 4-του. δίκης χῦδος γνώμης ϑάρ-
σος καὶ ἀϑαμβίη, ἀδικίης δὲ δεῖμα ξυμφορῆς τέρμα.
916 (34 Ν] -- --- 74 42--ου. σοφίη ἄϑαμβος ἀξίη πάν-

τῶν τιμιωτάτη οὖσα.
[388 Ν] 9,29 2--ου. — fr. 62.
217 [41 N] — — 30 A—ov. μοῦνος ϑεοφιλέες, ὅσοις
ἐχϑρὸν τὸ ἀδικέειν.

210. Das Glück beschert einen reichen Tisch,, die Mässigkeit einen
ausreichenden.

211. Mässigkeit mehrt das Erfreuliche und macht das Vergnügen
noch grösser.

212. Schlaf bei Tage verrät eine Störung des Körpers oder Nieder-
geschlagenheit, Erschlaffung oder Unbildung der Seele.

218. Tapferkeit verringert die Schicksalsschläge.

214. Tapfer ist nicht nur der Besieger der Feinde, sondern auch
der Besieger seiner Lüste. Manche aber herrschen über Städte und
dienen Weibern.

215. Der Segen der Gerechtigkeit ist zuversichtliches und unver-
hlüffbares Urteil, das Ende der Ungerechtigkeit aber ist Angst vor
kommendem Unheil.

216. Weisheit, die sich nicht verblüffen lässt, ist alles wert; denn
sie verdient die höchsten Ehren.

217. Nur wem das Freveln verhasst ist, den haben die Götter lieb.

ort

B. ECHTE FR. 210—225 [STOBAEUS). 445

218 [75N.] — 10, 36 [IV 92, 15] #—vo. πλοῦτος ἀπὸ
χαχῆς ἐργασίης περιγινόμενος ἐπιφανέστερον τὸ ὄνει-
bog χέχτηται.

118] 7 — 42 4 tr 58.

219 [70 N.] — 10, 43 τοῦ αὐτοῦ. χρημάτων ὄρεξις, ἢν
μὴ δρίζηται χκόρωι, πενίης ἐσχάτης πολλὸν χαλεπίω-
τέρη᾽ μέζονες γὰρ ὀρέξεις μέζονας ἐνδείας ποιεῦσεν.

220 [76 N.) — — 44 I—ov. κακὰ κέρδεα ζημίαν ἀρετῆς
φέρει.

221 [00 Ν) -- - 58 4—ov. ἐλπὶς κακοῦ χέρδεος ἀρχὴ
ζημέης.

222 [200 Ν] -- -- 64 “.--ου. ἡ τέκνοις ἄγαν χρημάτων
συναγωγὴ πρόφασίές ἐστι φιλαργυρίης τρόπον ἴδιον
ἐλέγχουσα.

228 [19 Ν}]} — — 65 τοῦ αὐτοῦ. ὧν τὸ σχῆνος χρήιζεει,
πᾶσι πάρεστιν εὐμαρέως ἄτερ μόχϑου χαὶ ταλαιτπίω -
θέης᾽ ὁχόσα δὲ μόχϑου καὶ vahaınwoing χρήιζει xai
βέον ἀλγύνει, τούτων οὐχ ἐμείρεται τὸ σκῆνος, ἀλλ᾽ ἡ
τῆς γνώμης κακοϑιγίη.

224 [69 Ν}] -- -- 68 J—ov. ἡ τοῦ πλέονος ἐσπιεϑυμίη τὸ
παρεὸν ἀπόλλυσι τῆι Αϊσωπείηι κυνὶ ἰκέλη γινομένη.

225 [112N.] — 12,18 4—ov. ἀληϑομυϑέειν χρεών, ὃ
πολὺ λώξον. Vel. fr, 44.

218. Reichtum, der aus schlimmem Handeln erwächst, besitzt einen
um so offenkundigeren Makel.

219. Wenn die Gier nach Geld nicht im Genughaben ihre Grenze
findet, ist sie noch viel schlimmer als die drückendste Armut. Denn
grössere Begehrlichkeit erweckt grössere Bedürfnisse.

220. Schlimmer Gewinn bringt Verlust der Ehre,

221. Hoffnung auf schlimmen Gewinn ist der Anfang des Verlustes.

222. Allzustarkes Geldanhäufen für die Kinder ist nur ein Vorwand,
durch die sich der eigentliche Charakter der Habgier verrät,

223. Wessen der Leib bedarf, das steht allen leicht sonder Mühe
und Not zu Gebote. Aber alles, was Mühe und Not erfordert und
das Leben betrübt, danach trägt nicht der Leib Verlangen, sondern die
Ziellosigkeit des Urteils.

224. Die Gier nach Mehr verliert, was sie hat, und gleicht darin
dem Hunde bei Äsop.

225. Es ist Pflicht, die Wahrheit zu sagen, was ja auch viel vor-

teilhafter ist. *

-
ot

1

--

2)

446 55. DEMOKRITOS

[114] Stop. III 13, 46 4—ov. = fr. 60.

226 [111 Ν] — — 47 A—ov. olxyıov ἐλευϑερίης παρ-

θησίη, κίνδυνος δὲ ἡ τοῦ καιροῦ διάγνωσις.
[106 N] -- 14,8 4—ov. = fr. 63 [aber χίβδηλον)].

227 [SON.| — 10,17 4--ου. οἱ φειδωλοὶ τὸν τῆς με-
λέσσης οἶτον ἔχουσιν ἐργαζόμενοι ὡς ἀεὶ βιωσόμενοι.

228 [202 N] — --- 18 τοῦ αὐτοῦ. οἱ τῶν φειδωλῶν παῖς-
δες ἀμαϑὲες γινόμεγοι ὥσπερ οἱ ὀρχησταὶ οἱ ἐς τὰς
μαχαίρας ὀρούοντες, ἢν ἑνὸς μούνου μὴ τύχωσι κατα-
φερόμενοι, ἔνϑα δεῖ τοὺς πόδας ἐρεῖσαι, ἀπόλλυνται"
χαλεπὸν δὲ τυχεῖν ἕνός᾽ τὸ γὰρ ἔχνιον μοῦνον λέλει-
πται τῶν ποδῶν οὕτω δὲ καὶ οὗτοι ἢν ἁμάρτωσι τοῦ
πατρικοῦ τύπου τοῦ ἐπιμελέος καὶ φειδωλοῦ, φιλέουσι
δειαφϑείρεσθϑαι.

229 [81 Ν))] -- — 19. τοῦ αὐτοῦ, φερδώ τοις καὶ λιμὰς
χρηστή᾽ ἐνχαιρῶι δὲ καὶ δαπάνη γινώσκειν δὲ ἀγαϑοῦ.

280 [229 Ν}}] — — 22 4“--ου. βίος ἀνεόρταστος μαχρὴ
ὁδὸς ἀπιανδόκχευτος.

231 [61 Ν] — 17,25 A—ov. εὐγνώμων ὃ μὴ λυπεόμε-
vos ἐφ᾽ οἷσιν οὐχ ἔχει, ἀλλὰ χαίρων ἐφ᾽ οἷσιν ἔχει.

226. Freimut ist das Kennzeichen freier Gesinnung, aber die Ge-
fahr liegt dabei in der Abmessung des richtigen Zeitpunktes.

227. Die Geizigen teilen das Loos der Biene: sie arbeiten, als ob
sie ewig leben würden.

228. Den Kindern von Geizigen, wenn sie in Unwissenheit heran-
wachsen, geht es wie den Tänzern, die über Schwerter Räder schlagen.
Wenn sie beim Niederkommen nur ein einziges Mal den Fleck nicht
treffen, wo sie die Füsse hinsetzen müssen, sind sie verloren. Es ist
aber schwierig den Fleck auch nur einmal zu treffen. Denn nur das
Plätzchen für die Fusssohlen ist frei. So geht es auch jenen. Wenn
sie das väterliche Vorbild von Peinlichkeit und Kargheit verfehlen,
pflegen sie zu Grunde zu gehen.

229. Geiz und Hungerleiden ist zwar eine nützliche Eigenschaft,
zu Zeiten aber auch die Verschwendung. Die richtige Entscheidung zu
treffen ist Sache eines tüchtigen Mannes.

230. Ein Leben ohne Feste ist ein langer Weg ohne Wirtshäuser.

231. Wohlverständig ist, wer sich nicht grämt um das, was er nicht
hat, sich vielmehr freut über das, was er hat.

B. ECHTE FR. 226—236 [STOBAEUS). 447

232 [57 N.] — — 37 [vgl, III 6,59] /—ov. τῶν ἡδέων τὰ
σπανιώτατα γινόμενα μάλεστα τέρτέξι.
233 [555 N.] — — 38 [vgl. III 6, 60] τοῦ αὐτοῦ. εἴ τις ὑπεερ-

Bakkoı τὸ μέτριον, τὰ ἐπιτερπέστατα ἀτερτπέστατα ἂν
γίνοιτο.

234 [21 N.] — 18,80 4--ου. ὑγιείην εὐχῆισι παρὰ ϑεῶν
αἰτέονται ἄνϑρωποι, τὴν δὲ ταύτης δύναμιν Ev Eav-
τοῖς ἔχοντες οὐκ ἴἔσασιν᾽ ἀχρασίηι δὲ τἀναντία πρήσ-
σοντὲς αὐτοὶ προδόται τῆς ὑγείης τῆισιν ἐπιϑυμέηι-
σιν γίνονται.

235 [08 Ν — — 55 [vgl. III 6, 65] 7—ov. ὅσοι ἀπὸ γα-
στρὸς τὰς ἡδονὰς ποιέονται ὑπερβεβληκότες τὸν και-
ρὸν ἐπὶ βρώσεσιν ἢ πόσεσιν ἢ ἀφροδισίοισιν, τοῖσι
πᾶσιν αἱ μὲν ἡδοναὶ βραχεῖα τε καὶ δι’ ὀλίγου yivorv-
ται, ὁχόσον ἂν χρόνον ἐσθίωσιν ἢ πίνωσιν, αἱ δὲ λῦ-
σαι ττολλαὶ (καὶ uaxoat). τοῦτο [τούτοις Dyroff]| μὲν γὰρ
τὸ ἐπιϑυμεῖν ἀεὶ τῶν αὐτῶν πάρεστι χαὶ ὁχόταν γένη -
ται ὁχοίων ἐπιϑυμέουσι, δεὰ ταχέος τε ἡ ἡδονὴ παρο ἐ-
χεται, καὶ οὐδὲν ἐν αὐτοῖσι χρηστόν ἐστιν ἄλλ᾽ ἢ τέρ-
ψις βραχεῖα, καὶ αὖϑις τῶν αὐτῶν δεῖ.

236 [88 N.] --- 20, 56 [vgl. Heraklit fr. 85] 42---ου. ϑυμῶι μά-
χεσϑαι μὲν χαλεπόν ἀνδρὸς δὲ τὸ χρατέειν εὐλογέστου.

232. Von Vergnügungen erfreut am meisten, was am seltensten kommt.

233. Überschreitet man das richtige Mass, so kann das Angenehmste
zum Unangenehmsten werden.

234. Gesundheit fordern die Menschen in ihren Gebeten von den
Göttern. Sie wissen aber nicht, dass sie selbst Macht darüber haben.
Indem sie ihr durch ihre Unmässigkeit entgegenarbeiten, werden sie selbst
in Folge ihrer Gelüste zu Verrätern an ihrer Gesundheit,

235. Allen, die den Lüsten des Bauches fröhnen und in Speise,
Trank oder Liebe das Mass überschreiten, dauern diese Genüsse nur
kurz und nur während des Augenblicks, solange sie eben essen und
trinken; die Leiden aber danach sind zahlreich (und langwierig). Diese
Begierde stellt sich eben stets wieder nach denselben Dingen ein, und
sobald ihnen wird, was sie begehren, ist der Genuss rasch verflogen
und es ist nichts weiter Brauchbares darin als eine kurze Freude, und
dann stellt sich wieder dasselbe Bedürfnis ein.

236. Es ist schwer mit seinem Herzen zu kämpfen; aber der Sieg
verrät den überlegenden Mann.

1

—

15

20

448 55. DEMOKRITOS

237 [221 N.] SrToB.III20,62 J—ov. yıhkovırin wdoa ἀνόη -
Tog' τὸ γὰρ χατὰ τοῦ δυσμενέος βλαβερὸν ϑεωρεῦσα τὸ
ἴδιον συμφέρον οὐ βλέτιει.

288 [145 Ν — 22,42 A—ov. τελευτᾶι γὰρ ἐς χαχοδο-
ξέην [χενοδοξίην Buecheler]| χαχὴν 6 παρεχτεινόμενος τῶι
χρέσσονι. :

239 [162 N.]| — 28,18 4--ου. ὅρκους οὗς ποιέονται ἐν
ἀνάγχηισιν ἐόντες οὐ τηρέουσιν οἱ φλαῦροι, ἐτὴν ÖLe-
φύγωσιν.

240 [181 N.] — 29, 68 42--ου. οἱ ἑκούσιοι πόνοι τὴν τῶν
ἀκουσίων ὑπομονὴν ἐλαφροτέρην παρασχευάζουσι.

241 [132 Ν) -- — 64 τοῦ αὐτοῦ. πόνος συνεχὴς ἐλαφρό-
TE00G ἑαυτοῦ συνηϑείην γίνεται.

242 [193 Ν] — — 66 J—ov. πλέονες ἐξ ἀσκήσιος ἀγα-
Fol γίνονται ἢ ἀπὸ φύσιος.

[125 N.] -- — 67 τοῦ αὐτοῦ = fr. 81.
243 [130 N] — — 88 J—ov. τῆς ἡσυχίης πάντες oi

τόνοι ἡδίονες, ὅταν ὧν εἵνεκεν movEovdı τυγχάνωσιν
ἢ εἰδέωσι κύρσοντ ες. ἐν δὲ ἑκάστηι ἀποτυχίηι τὸ {πο-
velv) πᾶν ὁμοίως ἀνιηρὸν καὶ ταλαίπωρον.

244 [42 Ν) --- 31,7 A—ov. φαῦλον, κἂν μόνος ἦις, μή-
τε λέξηις μήτ᾽ ἐργάσηιν᾽ μάϑε δὲ πολὺ μᾶλλον τῶν ἄλ-
λων σεαυτὸν αἰσχύνεσϑαι. Vgl. fr. 84. 264.

237. Jede Rechthaberei ist unvernünftig; denn im Hinstarren auf
den Schaden des Feindes sieht sie den eigenen Vorteil nicht.

238. Denn wer sich nach dem Mächtigeren reckt, endet mit schlimmer
Aufgeblasenheit.

239. Die Schurken halten die Eide, die sie in der Not schwören,
nicht, sobald sie durchgekommen sind.

240. Freiwillige Mühen gestalten das Ertragen unfreiwilliger leichter.

241. Fortgesetzte Arbeit macht sie leichter durch die Gewöhnung.

242. Mehr Leute werden durch Übung tüchtig als durch Anlage,

243. Alle Mühen sind angenehmer als die Ruhe, wenn man das
Ziel der Mühen erreicht oder weiss, dass man es erreichen wird. Bei
jedem Misslingen aber ist alle Mühe in gleicher Weise lästig und
peinvoll.

>44. Auch wenn du allein bist, sprich und thu nichts Schlechtes.
Lerne dich aber weit mehr vor dir selber schämen als vor den andern.

or

10

15

Φ

B. ECHTE FR. 281---280 [5ΤῸΒΑΈΤΙΞΙ. 449

[110] — 36, 24 4—ov. = fr. 86.
245 [196 N.] — 37, 22 ἀγαϑὸν ἢ εἶναι χρεὼν ἢ nıuel-
σϑαι. Vgl. ἔν. 39.

[14 N.] — — 25 4—ov. = fr. 61.
[119 N.] — 38, 46 4—ov. = fr. 48.
[82 N.] — — 47 (τοῦ αὐτοῦ) —= fr. 88.
246 [140 N.] — — 53 4—ov. οὐχ ἂν ἐκώλυον οἱ γόμοι

ζῆν ἕκαστον zer’ ἐδέην ἐξουσίην, εἰ μὴ ἕτερος ἕτερον
ἐλυμαίνετο. φϑόνος γὰρ στάσιος ἀρχὴν ἀπεργάζεται.

241 [66 Ν] -- 40,6 4—ov. Sevırein βίου αὐτάρκειαν
διδάσκει" μᾶζα γὰρ καὶ στιβὰς λιμοῦ καὶ κόπου γλυ-
χύτατα ἐάματα.

EBEN] το γε ριαύξον, ἀνδρὶ σοφῶι scdoa γῆ βατή᾽
᾿ Ψυχῆς γὰρ ἀγαϑῆς πατρὶς ὃ ξύμτσιας χόσμος.

248 [189 N.] Sros. IV (flor.) tit. 43, 33 Meineke. /—ov. ὃ νό-
μος βούλεται μὲν δὐξεργετεῖν βίον ἀνθρώπων" δύναται
δέ, ὅταν αὐτοὶ βούλωνται πάσχειν εὖ τοῖσι γὰρ πει-
ϑομέγνοισι τὴν idinv ἀρετὴν ἐνδείχνυται.

219 [188 Ν}] — — 34 τοῦ αὐτοῦ. στάσις ἐμφύλεος ἐς
ἑχάτερα χαχόνγ᾽ χαὶ γὰρ νιχέουσι χαὶ ἡσσωμένοις ὅμο ἔη
φϑορή.

200 [186 Ν)) ---- 40 A—ov. ἀπὸ ὁμονοίης τὰ μεγάλα
ἔργα καὶ ταῖς πόλεσι τοὺς πολέμους δυνατὸν κατεργά-
ζεσϑαι, ἄλλως δ᾽ οὔ.

245. Man muss entweder gut sein oder ihm nachahmen.
246. Wenn Niemand den andern schädigte, würden die Gesetze
nichts dagegen haben, dass jeder nach eigenem Belieben lebte. Denn

die Scheelsucht ist die Quelle der Zwietracht.

247. Das Leben in der Fremde lehrt Genügsamkeit. Ein Stück
Brot und eine Streu sind hochwillkommene Mittel gegen Hunger und
Ermattung.

218. Das Gesetz will das Leben der Menschen wohl gestalten,
Das ist ihm aber nur möglich, wenn sie selbst den Wunsch haben wohl
behandelt zu werden. Denn denen, die ihm folgen, erweist es seine
‚eigene Trefflichkeit.

249. Bürgerzwist ist für beide Parteien ein Unglück. Denn er ge-
reicht den Siegern wie den Besiegten in gleicher Weise zum Verderben.

250. Nur mit Eintracht lassen sich grosse Dinge, wie die Kämpfe
der Staaten, vollführen, anders nicht.

Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr. 29

10

450 55. DEMOKRITOS

251 [147N.]| SroB.IV43,42 d—ov. ἡ ἐν δημοχρα τίηι τ.ἐν ίη
τῆς παρὰ τοῖς δυνάστηισι χαλεομένης εὐδαιμονίης το-
σοῦτόν ἐστι αἱρετωτέρη, ὅκόσον ἐλευϑερίη δουλείης.

252 [184 Ν] -- — 43 τὰ χατὰ τὴν πόλιν χρεὼν τῶν
λοιπῶν μέγιστα ἡγεῖσϑαι, ὅκως ἄξεται εὖ, μήτε φιλο-
νικέοντα παρὰ τὸ ἐπιειχὲς μήτε ἐσχὺν ἑαυτῶι περιτι-
ϑέμενον παρὰ τὸ χρηστὸν τὸ τοῦ ξυνοῦ. πόλις γὰρ εὖ
ἀγομένη μεγίστη ὄρϑωσίς ἔστι, χαὶ ἐν τούτων πάντα
ἔνι, χαὶ τούτου σωιζομένου πάντα σώιζξεται καὶ τού-
του διαφϑειρομένου τὰ πάντα διαφϑεέρεται.

253 [165 N.] — — 44 τοῖς χρηστοῖσιν οὐ συμφέρον
ἀμελέοντας τῶν ἑωυτῶν ἄλλα πρήσσειν᾽ τὰ γὰρ ἴἔδια
χαχῶς (ἂν) ἔσχεν. εἰ δὲ ἀμελέοι τις τῶν δημοσίων, κα-
χῶς ἀχούειν γίγνεται, χαὶ ἢν μηδὲν μήτε χλέπτηιν μήτε
ἀδικῆι. ἐπεὶ καὶ (μὴ) ἀμελέοντι ἢ ἀδιχέοντι κίνδυνος
χαχῶς ἀκούειν χαὶ δὴ καὶ παϑεῖν Ti ἀνάγκη δὲ ἁμαρτά-
γδιν, συγγινώσχεσθϑαι δὲτοὺς ἀνθρώπους οὐχ εὐπετές.

254 [161 Ν] -- --- 45 οἱ κακοὶ ἐόντες ἐς τὰς τιμὰς

« FE

ὁχόσωι ἂν μᾶλλον ἀνάξιοι ἐόντες ἴωσι, τοσούτωι

251. Die Armut in einer Demokratie ist dem gepriesenen Glücke
bei den Despoten gerade so sehr vorzuziehen wie die Freiheit der
Knechtschaft.

252. Die Staatsinteressen soll man unter allen am höchsten stellen,
damit sie gut verwaltet werden. Man darf dabei nicht durch Streiterei
die Billigkeit verletzen oder sich wider das allgemeine Beste irgend
eine Gewalt anmassen. Denn eine wohlverwaltete Stadt ist der grösste
Hort. Alles ist darin beschlossen: wenn dies Wesen gesund ist, dann
ist alles gesund, und wenn es zu Grunde geht, denn geht alles zu
Grunde.

253. Den wackern Bürgern ist es nicht zuträglich ihr Eigentum
zu vernachlässigen, um fremde Dinge zu treiben. Denn dann würden
die eigenen schlecht bestellt sein. Wenn man aber die öffentlichen
vernachlässigen wollte, wird sich ein übler Ruf bilden, auch wenn man
nichts stiehlt oder sonst begeht. Droht doch selbst dem, der nichts‘
vernachlässigt oder begeht, die Gefahr in üblen Ruf, ja sogar in Un-
gelegenheiten zu geraten. Es ist ja auch unvermeidlich, Fehler zu be
gehen, während es nicht leicht ist, die Menschen nachsichtig zu
stimmen.

254. Je unwürdiger die schlechten Bürger, die Ehrenämter antreten,

σ'

or

)

B. ECHTE FR. 251—259 [STOBAEUS]. 451

μᾶλλον ἀναχηδέες γίγνονται καὶ ἀφροσύνης χαὶ ϑρά-
σεος πέμπλανται. ex

255 [146 N.] — — 46 ὅταν οἱ δυνάμενοι τοῖς μὴ ἔχουσι
χαὶ προτελεῖν τολμέωσι χαὶ ὑπουργεῖν χαὶ χαρίζεσϑαε,
ἐν τούτωι ἤδη χαὶ τὸ οἰχτίρειν ἔνεστι χαὶ (τὸ μὴ ἐρή-
μους εἶναι χαὶ τὸ ἑταίρους γένεσϑαι, καὶ τὸ ἀμύνειν
ἀλλήλοισι χαὶ τοὺς πολιήτας ὅμογνόους εἶναι χαὶ ἄλλα
ἀγαϑά, ἅσσα οὐδεὶς ἂν δύναιτο χαταλέξαι.

ἘΣ — 44,14 — fr. 75,

256 [156 N.] — — 15 τοῦ αὐτοῦ. δέχη μέν ἐστιν ἔρδειν
τὰ χρὴ ἐόντα, ἀδιχίη δὲ μὴ ἔρδειν τὰ χρὴ ἐόντα, ἀλλὰ
παρατρέσπεσθϑαι.

257 [168 N.] — --- 16 τοῦ αὐτοῦ. χατὰ δὲ ζώιων ἔστιν
ὧν φόγου χαὶ μὴ φόνου ὧδε ἔχει" τὰ ἀδιχέοντα καὶ ϑέ-
λοντα ἀδιχεῖνγ ἀϑῶιος ὃ χτείνων, zei TOÖG εὐεστοῦν
τοῦτο ἔρδειν μᾶλλον ἢ μή. Vgl. ἔν, 140.

258 [160 Ν] — — 17 xreivsıv χρὴ τὰ πημαίνοντα χαρὰ
δίχην πάντα περὶ παντός" καὶ ταῦτα ὁ πτοεῶν εὐθυμίέης
χαὶ δίκης χαὶ ϑάρσεος χαὶ χτήσεως ἐν παντὶ χόσμωι
μείζω μοῖραν μεϑέξρι.

259 [1569 Ν)Ὶ — — 18 ὅκωσπερ περὶ χιναδέων τε χαὶ
EOTETEWV (νόμοι γεγράφαται τῶν πολεμίων, οὕτω χαὶ
ππ ττἰἰἐ᾿πτΤΤτΤτἂι ς΄. ὁ... ,...
dazu sind, um so nachlässiger werden sie und um so mehr zeigen sie
sich von Thorheit und Frechheit geschwollen.

255. Wenn die Vermögenden es über sich gewinnen den Unver-
mögenden vorzustrecken und beizuspringen und wohl zu thun, so liegt
bereits hierin das Mitleid und das Nichtalleinsein und die Verbrüderung
und die gegenseitige Hilfe und die Eintracht der Bürger und andere
gute Dinge, die Niemand alle aufzählen könnte.

256. Gerechtigkeit heisst: seine Pflichten erfüllen, Ungerechtigkeit:

seine Pflichten nicht erfüllen, sondern bei Seite schieben.

257. Mit dem Töten und Nichttöten gewisser Tiere steht es so:
wer schadenbringende und schadenwollende tötet, bleibt straflos; und
es trägt zum allgemeinen Besten mehr aus, dies zu thun als es zu
unterlassen.

258. Alles, was widerrechtlich Schaden bringt, muss man um jeden
Preis töten. Wer dies thut, wird in jeder Verfassung mehr Ruhe und
Recht und Vertrauen und Besitz beanspruchen dürfen,

259. Wie Gesetze erlassen sind gegen feindliches Getier und Ge-

29*

OT

10

15

20

452 55. DEMOKRITOS

χατὰ ἀνθρώπων δοχεῖ μοι χρδὼν elvaı woıelv' κατὰ
γόμους τοὺς πατρίους κτείνξδιν πολέμιον ἐν παντὶ χό-
ouwı, ἐν ὧι μὴ νόμος ἀτιείργει" γόμος [φόνον] δὲ ἀπ εἰρ-
γει ἱερὰ ἑκάστοισι ἐπιχώρια καὶ σπονδαὶ χαὶ ὅρχοι.

260 [161 N.] Κ'ΤΟΒ. IV 44, 19 κεξάλλην καὶ ληιστὴν πάντα
χτείνων τις ἀϑῶιος ἂν εἴη καὶ αὐτοχειρίηινχαὶ κελεύων
καὶ ψήφωι.

[143 N.] -- 45, 27 = fr. 49.

261 [155 N.| — 46,43 J—ov. ἀδιχεομένοισι τιμωρεῖν
χατὰ δύναμιν χρὴ καὶ un παρὶίέναι τὸ μὲν γὰρ τοιοῦ-
τον δίκαιον καὶ ἀγαϑόν, τὸ δὲ μὴ τοιοῦτον ἄδιχον zei
κακόν.

262 [157 N] — — 44 4---ου. καὶ ol φυγῆς ἄξια ἔρδου -
σιν ἢ δεσμῶν, ἢ ϑωιῆς ἄξιοι, καταψηφιστέον χαὶ μὴ
ἀττολύειν᾽ ὃς δ᾽ ἂν παρὰ νόμον ἀπολύηι κέρδει ὁρίζων
ἢ ἡδονῆι ἀδικεῖ, χαί οἱ τοῦτο ἐγκάρδιον ἀνάγκη εἶναι.

263 [148 N] -- — 45 τοῦ αὐτοῦ. δίκης καὶ ἀρδτῆς μὲ-
γίστην μετέχει μοῖραν ὃ[τιμὰς)] ἀξέας τὰς μεγίστας τά-
μνων {τοῖς ἀξιωτάτοιο).

264 [48 N] — — 46 τοῦ αὐτοῦ. μηδέν τε μᾶλλον τοὺς
(ἄλλους) ἀνθρώπους αἰδεῖσθαι ἑωυτοῦ μηδέτι μᾶλλον

würm, so, mein’ ich, sollte man es auch gegen Menschen machen. Nach
den hergebrachten Gesetzen sollte man einen Staatsfeind in jeder Ver-
fassung töten dürfen, in der es ein Gesetz nicht verbietet. Mord?)
verbieten aber einzelne Landesheiligtümer, Verträge und Vereidigungen.

260. Jeden Strassen- und Seeräuber zu töten, sollte jedem straflos
gestattet sein, mag dies mit eigner Hand oder durch Anstiftung eines
andern oder durch Gerichtsbeschluss geschehen.

261. Unrecht Leidenden muss man nach Kräften beispringen und
es nicht geschehen lassen. Denn solches Verhalten ist gerecht und
brav, das Gegenteil aber ungerecht und feig.

262. Zu verurteilen und nicht freizusprechen sind auch die, welche
Verbrechen begehen, die Verbannung und Einkerkerung verdienen oder
die Busse zahlen müssen. Wer dagegen widergesetzlich freispricht nach
Gewinn oder nach Belieben urteilend, ist ein Verbrecher, und das muss
ihm am Herzen nagen.

263. Den grössten Anspruch auf Gerechtigkeit und Tüchtigkeit hat
der, welcher die grössten Belohnungen an die würdigsten verteilt.

264. Man soll sich vor den andern Menschen nicht mehr schämen

σι

B. ECHTE FR. 259—266 |STOBAEUS). 453

ἐξεργάζεσθαι χακόν, si μέλλει μηδεὶς εἰδήσειν ἢ εἰ οἱ
πάντες ἀνϑρωποι" ἀλλ᾽ ἑωυτὸν μάλιστα αἰδεῖσϑαι, καὶ
τοῦτον νόμον τῆι ψυχῆι χαϑεστάναι, ὥστε μηδὲν ποιεῖν
ἀνεπιτήδειον.

265 [166 N] — — 47 τοῦ αὐτοῦ. τῶν ἡμαρτημένων ἄν-
ϑρωποι μεμνέαται μᾶλλον ἢ τῶν εὖ πεποιημένων. καὶ
γὰρ δίκαιον οὕτως" ὥσπερ {γὰρ τὸν) τὰς παρακχκατα-
ϑήκας ἀποδιδόντα οὐ χρὴ ἐπαινεῖσϑαι, τὸν δὲ μὴ ἀπο-
διδόντα χαχῶς ἀχούειν χαὶ πάσχειν, οὕτω χαὶ τὸν ἄρ-
χοντα. οὐ γὰρ ἐπὶ τούτωι ἡιρέϑη ὡς χαχῶς ποιήσων,
ἀλλ᾽ ὡς εὖ.

266 [1607 N] — — 48 τοῦ αὐτοῦ. οὐδεμέα μηχανὴ τῶι
γῦν χαϑεστῶτι ῥδυϑμῶι μὴ οὐχ ἀδικεῖν τοὺς ἄρχοντας,
ἢν καὶ πάνυ ἀγαϑοὶ ἔωσιν. οὐδενὶ γὰρ ἄλλωι ἔοικεν ἢ
ἑωυτῶι τὸ αὐτὸν ὑφ᾽ ἑτέροισι αὖ γίγνεσϑαι" δεῖ δέ
χως οὕτω χαὶ ταῦτα χοσμηϑῆναι, ὅκως ὃ μηδὲν ἀδιχέων,
ἢν καὶ πάνυ ἐτάζηι τοὺς ἀδικέοντας, μὴ ὑπ᾽ ἐκείνοις
γενήσεται, ἀλλά τις ἢ ϑεσμὸς ἢ ἄλλο τι ἀμυνεῖ τῶι τὰ
δέκαια πιοιξῦντι.

als vor sich selber und um nichts mehr etwas Böses thun, ob es nie-
mand erfahren wird oder ob alle Leute. Vielmehr soll man sich vor
sich selbst am allermeisten schämen, und das sollte sich Jeder als Ge-
setz in seine Seele schreiben, nichts Unnützes zu thun.

265. Die Menschen erinnern sich mehr an das Verfehlte als an
das Gelungene. Und das ist ja auch so ganz in der Ordnung, wie ja
auch nicht der Lob verdient, der anvertrautes Gut zurückgiebt, wohl
aber der, der es nicht thut, üblen Ruf und Strafe, so steht’s auch mit
dem Beamten. Denn er ist ja nicht dazu gewählt worden, seine Sache
schlecht zu machen, sondern gut.

266. Nach der jetzt bestehenden Verfassungsform giebt es kein
Mittel für die Beamten, selbst wenn sie sehr tüchtig sind, zu verhüten,
dass diese ihnen Unrecht thue. Denn es ist mit nichts als mit sich
selber zu vergleichen [d. h. eine einzig dastehende Einrichtung], dass
er |d. h. der Beamte] selbst wieder in die Gewalt anderer geraten muss,
Aber es muss doch auch dieser Missstand irgendwie und zwar so geordnet
werden, dass der Beamte, der sich nichts zu schulden kommen lässt,
wenn er die Schuldigen auch noch so scharf anfasst, nicht in jener Ge-
walt geraten könne, sondern dass irgend ein Gesetz oder eine sonstige
Einrichtung den Mann, der der Gerechtigkeit waltet, schütze.

10

15

20

454 55. DEMOKRITOS

267 [142 N.] SroB. IV 47,19 J—ov. φύσει τὸ ἄρχειν ol-
“nLov τῶι x0E000V1.

268 [222 N.] — 48,13 J—ov. φόβος χολακηΐίην μὲν ἐρ-
yaleraı, εὔνοιαν δὲ οὐκ ἔχει.

269 [126 Ν] — 51,16 4-οοὧ. τόλμα πρήξιος ἀρχή, τύ-
χη δὲ τέλεος κυρίη.

270 [177 N.) -- 62,45 J—ov. οἰχέτηεσιν ὡς μέρεσιτοῦ
σχήνδος χρῶ ἄλλω: πρὸς ἄλλο.

271 [175 N] --- 63,33 J—ov. ἐρωτιχὴν μέμψιν ἡ ἀγα-
χπωμένη Ὁ] λύει.

212 [0 Ν] -- 70,18 4. ἔφη, ὧς ὃ γαμβροῦ μὲν ἐπιτυ-
χὼν δὗρεν υἱόν, Ö δὲ ἀπτοτυχὼν ἀπώλεσε καὶ ϑυγατέρα.
Zweifelhaft, da Apophthegmenform.

273 [14 Ν.}] — 73,62 A—ov. γυνὴ πολλὰ ἀνδρὸς ὀξυ-
TEEN MOOS χαχοφραὺδμοσύνην.

274 [171 Ν] — 74, 38 J—ov. χόσμος ὀλιγομυϑέη yv-
γαιχί᾽ καλὸν δὲ καὶ κόσμου λιτότης.

1170 N] — — 39 J—ov. = fr. 111 [doch fehlt ἂν u. ein].

275 [182 N.] — 76, 13 J—ov. τεχνοτροφίη σφαλερόν"
τὴν μὲν γὰρ ἐπιτυχίην ἀγῶνος μεστὴν καὶ φροντίδος
χέχτηται, τὴν δὲ ἀποτυχίην ἀνυπέρϑετον ἑτέρηι ὀδύνηι.

267. Das Herrschen ist dem bessern Mann von Natur eigen.

268. Einschüchterung bewirkt Liebedienerei, Zuneigung aber bringt
sie nicht.

269. Mut ist der That Anfang, doch das Glück entscheidet über
das Ende.

270. Verwende deine Diener wie deine Leibesglieder, den einen zu
diesem, den andern zu jenem Dienste.

271. Ihr Liebesschmollen giebt die Frau auf, wenn man sie zärt-
lich behandelt (?).

272. D. sagte: Wer Glück hat mit seinem Eidam, findet einen Sohn,
wer mit ihm Unglück hat, verliert die Tochter obendrein.

273. Das Weib ist viel rascher bei der Hand Ränke zu spinnen
als der Mann.

274. Wenig Reden ist ein Schmuck des Weibes; schön ist auch
ihre Einfachheit im Schmuck. |

275. Kindererziehung ist eine unsichere Sache. Wenn’s glückt, 80
ist es eitel Kampf und Sorge gewesen; wenn’s aber missglückt, ist der
Kummer darüber mit keinem andern zu vergleichen.

10

15

B. ECHTE FR. 267—278 [STOBAEUS). 455

276 [180 Ν] — — 15 AJ—ov. οὐ δοχεῖ μοι χρῆναι wal-
δας χτᾶσϑαι ἐνορῶ γὰρ ἐν παίδων χτήσεξι πολλοὺς μὲν
χαὶ μεγάλους κινδύνους, πολλὰς δὲ λύπας, ὀλίγα δὲ τὰ
εὐθηλέοντα [so die Hdss.] χαὶ ταῦτα λεπτά τε καὶ ἀσϑενέα.

277 [181 N] — — 16 τοῦ αὐτοῦ. ὅτεωι χρήμη red ἰχρή-
ματα die Hdss.] ἐστε παῖδα ποιήσασϑαι, ἐκ τῶν φίλων
τεύ μοι δοκεῖ ἄμεινον εἶναι. καὶ τῶν μὲν παῖς ἔσται
τοιοῦτος, οἷον ἂν βούληται" ἔστι γὰρ ἐκλέξασϑαι οἷον
ϑέλει nal ὃς ἂν δοχῆι ἐπιτήδειος εἶναι, κἂν μάλιστα
χατὰ φύσιν ἕποιτο. χαὶ τοῦτο τοσοῦτον διαφέρει, ὅσον
ἐνταῦϑα μὲν ἔστι τὸν παῖδα λαβεῖν χαταϑύμιον Ex
πολλῶν, οἷον ἂν δέηι. ἢν δέ τις ποιῆται ἀπὸ ἑωυτοῦ,
scohhol ἔνεισι κίνδυνοι ἀνάγχη γάρ, ὃς ἂν γένηται,
τούτωι χρῆσϑιαι.

278 [118 Ν}] — --- 17 τοῦ αὐτοῦ. ἀνθρώποισι τῶν ἀναγ-
χαέων δοχεῖ εἶναι παῖδας χτήσασϑαι ἀπὸ φύσιος καὶ
χαταστάσιός τινος ἀρχαίης. δῆλον δὲ καὶ τοῖς ἄλλοις
ζώιοις" πάντα γὰρ ἔκγονα χτᾶται κατὰ φύσιν ἐπωφε-
heine γε οὐδεμιᾶς εἵνεκα᾽ ἀλλ᾽ ὅταν γένηται, ταλαι-
πωρεῖ καὶ τρέφει ἕκαστον ὡς δύναται χαὶ ὑπερδέδοικε,

276. Meines Bedünkens sollte man auf Nachkommenschaft ver-
zichten. Denn ich erblicke im Kinderbesitz viel schwere Gefahren und
viel Trübsal, dagegen wenig Segen und auch dies nur in geringem und
schwachem Masse.

277. Wer irgend eine Nötigung hat, sich Nachkommenschaft zu
sichern, thut dies meines Bedünkens besser durch Adoption von Freundes-
kindern. Dann wird er auf diesem Wege einen Knaben bekommen wie
er ihn wünscht. Denn er kann sich einen auswählen, wie er ihn will;
und wer dazu tauglich zu sein scheint, wird ihm wohl auch in Folge
seiner Naturanlage am meisten folgen. Und hierbei ergiebt sich folgen-
der Unterschied: hier kann man den Knaben nach Herzenswunsch aus
einer Menge, so wie man ihn braucht, auswählen: zeugt man ihn aber
sich selbst, so sind viele Gefahren dabei: denn man muss doch mit
dem, der einem gerade geboren wird, vorlieb nehmen.

278. Die Menschen glauben, es gehöre von Natur wie nach alt-
ehrwürdigem Herkommen zu den notwenigen Pflichten, für Nachkommen-
schaft zu sorgen; ebenso steht es offenbar auch bei den übrigen Lebe-
wesen. Denn alle bringen Junge zur Welt der Natur gehorchend ohne
jeden eignen Nutzen. Im Gegenteil, wenn sie geboren sind, müht sich jedes

σι

10

20

456 55. DEMOKRITOS

μέχρι σμιχρὰ ἦι, χαὶ ἤν τι πάϑηι, ἀνιᾶται. ἡ μὲν φύ-
σις τοναύτη πάντων ἐστὶ ὅσσα ψυχὴν ἔχει" τὸ δὲ δὴ
ἀνϑρώπων νομίζον ἤδη |. ἐδίη] πεποίηται, ὥστε χαὶ
ἐπαύρεσίν τινα γίνεσϑαι ἀπὸ τοῦ ἐχγόνου.

[104 N.] Sroe. IV 81, 11 = fr. 51.

279 [203 N.] — 83,25 J—ov. τοῖς παισὶ μάλιστα χρὴ
τῶν ἀνυστῶν δατεῖσϑαι τὰ χρήματα, χαὶ ἅμα ἐπιμέλε-
σθαι αὐτῶν, μή τι ἁἀτηρὸν ποιέωσι διὰ χειρὸς ἔχοντες"
ἅμα μὲν γὰρ πολλὸν φειδότεροι γίγνονται ἐς τὰ χρή-
ματα χαὶ προϑυμότεροι χτᾶσϑαι χαὶ ἀγωνίζονται ἀλ-
λήλοισιν. ἐν γὰρ τῶι ξυνῶι τὰ τελεύμενα οὐχ ἀνιᾶι
ὥσπερ ἰδίην οὐδ᾽ εὐθυμεῖ τὰ ἐπιχτώμενα, ἀλλὰ πολλῶι
ἧσσον.

280 [184 N] — — 26 τοῦ αὐτοῦ. ἔξεστιν οὐ πολλὰ τῶν
σφετέρων ἀναλώσαντας παιδεῦσαί τε τοὺς παῖδας χαὶ
τεῖχός τὲ nal σωτηρίην περιβαλέσϑαι τοῖς τε χρήμασι
χαὶ τοῖς σώμασιν αὐτῶν.

[17 N.] --- 86, 18 Ζ΄--- οὐ. = fr. 57.

281 [72 N.] --- 92,14 J—ov. ὥσπερ ἐν μὲν τοῖς ἕλχεσι
φαγέδαινα κάκιστον νόσημα, οὕτως ἐν τοῖς χρήμασι
τὸ μὴ [l. αἰεὶ προσαρμόσαι καὶ []. κατὰ] τὸ συν εχές.

ab und zieht sie auf, so gut es geht, und ängstigt sich um sie ab, so
lange sie noch klein sind, und härmt sich, falls ihnen etwas zustösst.
So ist der natürliche Instinkt bei allen Wesen, die eine Seele besitzen.
Bei den Menschen dagegen hat sich offenbar die Anschauung in eigen-
tümlicher Weise ausgebildet, dass man auch einen gewissen Vorteil von
seinem Sprössling erwartet.

279. So weit es sich nur immer ausführen lässt, soll man sein Ver-
mögen unter die Kinder verteilen und zugleich die Hand darüber halten,
dass sie mit dem, was sie in Händen haben, keine Tollheit begehen.
Denn einmal werden sie viel sparsamer mit dem Gelde wirtschaften
lernen und eifriger im Erwerbe sein, und es entsteht ein Wetteifer unter
einander. Denn in einer gemeinsamen Wirtschaft schmerzen die Aus-
gaben nicht so wie im getrennten Haushalte, und die Einnahmen er-
freuen nicht ebenso, sondern viel weniger.

280. Es ist möglich, ohne viel vom Eigenen aufzuwenden, die Kinder zu
erziehen und um ihr Vermögen und ihr Leben eine rettende Mauer zu ziehen.

281, Wie bei den Geschwüren der Krebs die schlimmste Krankheit
ist, so beim Vermögen das stete Angliedern angrenzenden Besitzes.

20

B. ECHTE FR. 278—288 [STOBAEUS!). 457

282 [79 N.) — 94, 24 A—ov. χρημάτων χρῆσις ξὺν νόωι
μὲν χρήσιμον eig τὸ ἐλευϑέριον εἶναι χαὶ δημωφελέω,
ξὺν ἀνοίέηι δὲ χορηγίη ξυνὴ ζἀξύνετος).

[74 N.] — — 25 (τοῦ αὐτοῦ) = fr. 78.

283 [08 N.]| — 97,23 A—ov. wevin πλοῦτος ὀνόματα
ἐνδείης χαὶ κόρου" οὔτε οὖν πλούσιος (δὴ ἐνδέων οὔτε
πένης ὃ μὴ ἐνδέων.

284 [69 N.] — -- 24.25 τοῦ αὐτοῦ. ἢν μὴ πολλῶν ἐπεϑυ-
μέηις, τὰ ὀλίγα τοι πολλὰ δόξει" σμικρὰ γὰρ ὄρξξες
wevinv ἰσοσϑενέα πλούτωι ποιέει.

[27 N.] — 98, 58 4—ov. = fr. 108.

(92 N.]| — — 61 (I—ov. ἅπαντες ἄνϑρ. συν. τῆς) = fr. 297.
285 [84 N.] —— 65 4—ov. γενώσχειν χρεὼν ἀνϑρωπίνην

βιοτὴν ἀφαυρήν τὲ ἐοῦσαν χαὶ ὀλιγοχρόνιον, πολλῆισι
δὲχηρσὶ συμπιεφυρμένην καὶ ἀμηχανέηισιν, ὅχως ἄν τις
ἰπρὸς Hdss.] μετρίης re χτήσιος ἐπιμέληται καὶ ἀμέ-
τρηταϊμέτρηται Hdss.) ἐπὶ τοῖς ἀναγχαίοισι ταλαιτίωρ ἕη ι.

280 [71 N.] — 103,17 4—ov. εὐτυχὴς ὁ ἐπὶ μετρίοισι
χρήμασιν εὐθυμεόμενος, δυστυχὴς δὲ ὁ ἐπὶ πολλοῖσι
δυσϑυμεόμενοςο.

ΠΝ ἀρ) σρ N

287 [185 N.] — 104, 20 47—ov. arrogin ξυνὴ τῆς ἑκάστου

χαλεπωτέρη" οὐ γὰρ ὑπολείπεται ἐλπὶς ἐπιχουρ ίης.

282. Geldausgeben mit Verstand dient dazu, sich freigebig und volks-
freundlich zu erweisen, ohne Verstand aber ist es zwecklose Choregie
für die Allgemeinheit (?).

283. Armut, Reichtum: Worte für Entbehrung und Überfluss, Also
ist, wer noch etwas entbehrt, nicht reich, und wer nichts entbehrt, nicht arm.

284. Wenn du nicht nach vielem begehrst, wird dir das Wenige
viel scheinen. Denn geringes Begehren verleiht der Armut dieselbe
Stärke wie dem Reichtum.

285. Man soll einsehen, dass das menschliche Leben schwach und
kurzdauernd und dass es mit zahlreichen Schäden und Schwierigkeiten
verknüpft ist, auch nur mässigen Besitz zu verwalten und unmässige
Mühe auf das Notdürftige zu verwenden.

286. Glücklich, wer bei geringem Vermögen wohlgemut, unglück-
lich, wer bei grossem missmutig ist.

287. Gemeinsame Not ist schlimmer als die des einzelnen; denn da
bleibt keine Hoffnung auf Beistand.

10

20

458 55. DEMOKRITOS

288 [176 Ν.] Sro». IV 104, 21 νόσος olxov χαὶ βίου yiyve-
ται ὅχωσπερ nal σχήνξος.
ἘΞ 105,59 A—ov. οὐχ ἔστιν οὕτως ἀσφαλὴς τιυλούτου zv-
λεών, ὃν οὐχ ἀνοίγει τύχης χαιρός.
289 [91 Ν] -- 108, 64 4--ου. ἀλογιστίη μὴ ξυγχωρέεεν
ταῖσι κατὰ τὸν βίον ἀνάγκαις.

290 [89 N.] — — 67 A—ov. λύπην ἀδέσποτον ψυχῆς
vaordong λογισμῶε Enxgove.
[90 N] — — 68 (τοῦ αὐτοῦ) = fr. 42.
[218 Ν] — — 69 = fr. 46.
291 [83 N.] — — 70 τοῦ αὐτοῦ. πενέην ἐπιεικχέως φέ-

ρειν σωφρονέοντος.
[102 N.] --- 110,18 4—ov. = fr. ὅ8.

292 [108 Ν] -- — 19 τοῦ αὐτοῦ. ἄλογοι τῶν ἀξυνέτων
αἱ ἐλτείδες.

293 [220 N.] — 112,10 4—ov. οἷσιν ἡδονὴν ἔχουσιν αἱ
τῶν πέλας ξυμφοραί, οὐ ξυνιᾶσι μὲν ὡς τὰ τῆς τύχης
χοινὰ πᾶσιν, ἀπιορέουσι δὲ οἰκείης χαρᾶς.

294 [205 N.] — 115,19 4—ov. ἐσχὺς καὶ δὐμορφίη νεός
τητος ἀγαϑά, γήραος δὲ σωφροσύνη ἄνϑος.

295 [204 N] — — 21 A—ov. ὁ γέρων νέος ἐγένετο, ὁ
v&oc ἄδηλον εἰ ἐς γῆρας ἀφίξεται τὸ τέλειον οὖν day
ϑὸν τοῦ μέλλοντος [ell χαὶ ἀδήλου χρέσσον.
ΒΘ τα ον τ τ᾿ τ Ξ-

288. Es giebt Krankheit des Hauses und des Lebens wie des
Leibes. |
289. Unüberlegtheit ist es, den Zwangslagen des Lebens keine
Rechnung zu tragen.

290. Das unbotmässige Leid einer schmerzerstarrten Seele banne
durch Vernunft.

>91. Armut mit Würde zu tragen ist ein Zeichen von Selbstzucht.

292. Der Unverständigen Hoffnungen sind unsinnig.

293. Leute, denen des Nächsten Unglück Freude bereitet, sehen
nieht ein, dass des Schicksals Wechsel allen gemeinsam ist; sie haben
wohl auch Mangel an Freude im eigenen Hause.

94. Kraft und Schönheit sind Vorzüge der Jugend, Blüte des
Alters aber ist Besonnenheit.

995. Der Greis ist einmal jung gewesen, ob der Jüngling aber das
Greisenalter erreichen wird, ist noch ungewiss. So ist das abgeschlossene
Gut besser als das zukünftige und unsichere.

δὲ
ῶ --

or

2)

B. ECHTE FR. 288—298. UNECHTE FR. 299. 459

29% [207 N.] — 116, 41 J—ov. γῆρας ὅὁλόκληρός ἐστι
πήρωσις" τἀντ᾽ ἔχει χαὶ πᾶσιν ἐνδεῖ.

*— — 45 ,“]ημοχρίτου. 1. Anuoxndovg = Herod. III 134.

297 [92 Ν))] — 120, 20 d—ov. ἔνεοι ϑνητῆς φύσιος dıd-
λυσιν οὐχ εἰδότες ἄνϑρωποι, συνειδήσει δὲ τῆς ἐν τῶι
βίωι χαχοπιραγμοσύνης, τὸν τῆς βιοτῆς χρόνον ἐν ταρα-
χαῖς xal φόβοις ταλαιπωροῦσι, ψεύδεα περὶ τοῦ μετὰ
τὴν τελευτὴν μυϑοπιλαστέοντες χρόνου. Vgl. ΙΝ 98, 61.

298 Sup. 85. ν. ἃ. βραχέως δὲ χαὶ δασέως (also ἅ) τὸ ἅτινα ὡς
παρ᾽ Ἱπποχράτει, παρὰ δὲ «Τημοχρίτωι ἴδια, “ταρ᾿ Ὁμήρωι τὰ
ἑαυτοῦ.

UNECHTE FRAGMENTE.

I. THRASYLLS YNOMNHMATA KAT’ IAIAN TETATMENA.
Vgl. 8. 374, 23,

1. ΠΕΡΙ ΤΩΝ EN BABYARNI IEP2N TPAMMATRN.

299. Cuem. Strom. I 15, 69 p. 356. 357P. Pythagoras, Eudoxos und Platon
seien Schüler der Barbaren: A. γὰρ τοὺς Βαβυλωνίους λόγους ηϑικοὺς
I. ἑλληνιχοὺς, Cobet ἐδέους] πεποίηται" λέγεται γὰρ τὴν Azxızaoov στήλην &0-
μηνευϑεῖσαν τοῖς ἰδίοις συντάξαι συγγράμμασι. κἄστιν ἐπισημήνασϑαι παρ᾽
αὐτοῦ “τάδε λέγει Δημόκριτος γράφοντος. ναὶ μὴν zul περὶ αὑτοῦ
[näml. γράφει], ἧι σεμνυνόμενός φησί που ἐπὶ πολυμαϑίαι" “ἐγὼ δὲ τῶν
χατ᾽ ἐμαυτὸν ἀνθρώπων γῆν πλείστην ἐπεπλανησάμην ἱστορέων
τὰ μήκιστα καὶ ἀέρας τε καὶ γέας πλείστας εἶδον καὶ λογίων ἀν-
ϑρώπων πλείστων ἤχουσα χαὶ γραμμέων συνϑέσιος μετὰ ἀπο-
δείξεως οὐδείς zw με παρήλλαξεν οὐδ᾽ οἱ Αἰγυπτίων χαλεόμενοι

290. Alter ist eine Verstümmelung bei ganzem Leibe: Alles hat es,
und allem fehlt etwas.

297. Manche Leute, die von der Auflösung der menschlichen Natur
nichts wissen, sich dagegen des menschlichen Elends wohl bewusst
sind, mühen sich ihre Lebenszeit in Unruhen und Ängsten ab, indem
sie über die Zeit nach dem Ende erlogene Fabeln erdichten.

298. Seine eigenen.

UNECHTE FRAGMENTE.

I 1. ÜBER DIE HEILIGEN SCHRIFTEN IN BABYLON.

299. Dies sagt Demokritos.... Ich bin von meinen Zeitgenossen am
meisten auf der Erde herumgekommen, wobei ich die weitgehendsten For-
schungen anstellte, und habe die meisten Himmelsstriche und Länder gesehen
und die meisten Gelehrten gehört; und in der Zusammensetzung der Linien mit
Beweis hat mich noch keiner übertroffen, auch nicht die sogenannten Seil-

νὰ |

K

—

20

25

30

30

40

460 55. MOKRITOS

᾿Αρπεδονάπται" σὺν τοῖς δ᾽ ἐπὶ πᾶσιν En’ ἔτεα ὀγδώκοντα [so die
Hds. u. Sozom. ἢ. 600]. II 24: richtig πέντε Dionor. I 98, 3 (oben $. 239, 35)]
ἐπὶ ξείνης ἐγενήϑην᾽. ἐπῆλθε γὰρ Βαβυλῶνα τε καὶ Περσίδα zul Alyv-
πτον τοῖς τε μάγοις καὶ τοῖς ἱερεῦσι μαϑητεύων. Das Motiv der Stele (aus
Platos Krit. 119 Ὁ), das seit Euhemeros in der alexandrinischen Reiseromantik
beliebt wird, die Ruhmredigkeit und die Gelehrsamkeit (Δ οπεδονάπται) machen
die Fälschung ebenso evident wie die vermutlich aus Theophrasts Dialog
Axiyaoos |Diog. V 50] übernommene Figur des weisen Chaldäers Akikaros
[= bab. ass. Ahi-akar “mein Bruder ist freundlich’ nach C. F. Lehmann] vgl.
᾿Αχίχαρος (Ἀχιάχαρος, ᾿Αχίχαρος) des Buches Tobit A 1,22. Wie dieses Buch
scheinen auch die Βαβυλώνιοι λόγοι in Agypten in gutalexandrinischer Zeit
gefälscht zu sein. Von Bolos? Vgl. zu fr.300. Die Schriftstellerei des Hekataios
von Abdera unter und für Ptolemaios I [s. ec. 60] hatte den Boden für den
euhemeristiischen Roman wie für den barbarisierenden Demokritismus vorbe-
reitet. Aus Pseudodemokrit stammt Ac]icar[us auf dem Trierer Musenmosaik.
Vgl. Studemund Arch. Jahrb. V 1 ff.

I2. ΠΕΡῚ ΤΩΝ EN MEPOHI.
3. QKEANOY HEPIIAOY2.
4. ΠΕΡῚ I2TOPIH2.

Vgl. Suıp. unter Bolos’ Schriften: Περὶ τῶν ἐκ τῆς ἀναγνώσεως

τῶν ἱστοριῶν εἰς ἐπίστασιν ἡμᾶς ἀγόντων [unten Z. 33].
5. ΧΑΜΔΑΙΚΟΣ A0TO2. Vgl.n.1.
6. BPYTIOZ A0OTO2.

Vgl. [Diagoras] Φρύγιοι λόγοι, Fälschung d. II. J. v. Chr., zitiert
bei Tatian. 28. Schol. Apoll. Rh. 1558. Plut. Is. et Os. 29 p. 362 D. Damasc.
II 17 Ruelle. S. oben A 10a [S. 370, 3).

7. ΠΕΡῚ IIYPETOY ΚΑΙ ΤΩΝ AIO NOZOY BHZEZONT2N.
8. NOMIKA AITIA.

9. XEPNIKA [? oder XEPNIBA (Weihkessel); Salmasius XEIPO-
KMHTA 5. fr. 300) H T POBAHMATA.

II. SONSTIGE FÄLSCHUNGEN.

300. BQAOY XEIPOKMHTA ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΑ AYNAMEPA
(ΠΕΡῚ ΣΥΜΠΑΘΕΙΩΝ ΚΑΙ ANTINHAOEI2N).

1. Sum. Βῶλος Μενδήσιος Πυϑαγόρειος Περὶ τῶν ἐκ τῆς ἀναγνώσεως
τῶν ἱστοριῶν εἰς ἐπίστασιν ἡμᾶς ἀγόντων, Περὶ ϑαυμασίων, Φυσικὰ δυνα-
μερά [ν8]. Promotos’ Heilmittelsammlung “υναμερόν Rhode Kl. Schr. 1380]
ἔχει δὲ ῃ᾽ Περὶ συμπαϑειῶν zul ἀντιπαϑειῶν, “ίϑων κατὰ στοιχεῖον,
Περὶ σημείων τῶν ἐξ ἡλίου καὶ σελήνης καὶ ἄρχτου καὶ λύχνου καὶ ἴριδος.
Aus andrer Quelle Βωῶλος Δημοκρίτ(ει)ος φιλόσοφος Ἱστορίαν χαὶ Τέχνην
ἰατρικήν (ἔχει δὲ ἰάσεις φυσικὰς ἀπὸ τινων βοηϑημάτων τῆς φύσεως). Zeit
1Π---Π. Jahrh. (vgl. Müller FHG UI 25).

knüpfer [Landvermesser] der Ägypter. Mit diesen bin ich am Schluss meiner
Reise fünf Jahre auf fremdem Boden zusammen gewesen.

1

B. UNECHTE FR. 299. 300 [BOLOS], 1—#. 461

2. Vırruv. IX 1, 14 admiror etiam Democriti De rerum natura volumina
et eius commentarium quod inscribitur Xeıgoxuntwv, in quo etiam utebatur anulo,
ut signaret cera molli quae esset expertus ἃ. h. er drückte zum Zeichen der Echt-
heit sein Siegel (παράπλασμαὶ auf die von ihm selbst durchprobierten Rezepte.
Pııv. XXIV 160 Demoeriti certe Chirocmeta esse constat; at in his ille post
Pythagoram Magorum studiosissimus quwanto portentosiora tradit! aglaophotim
herbam quae admiratigne hominem propter eximium colorem acceperit nomen,
in marmoribus Arabiae nascentem Persico(?) latere, qua de causa et marmaritim
vocari. hac Magos uti, cum velint deos evocare. 167 adiecit his Apollodorus
adsectator eius [vgl. unten c. 61] herbam aeschynomenen.

3. Cozum. VII 5, 17, sed Aegyptiae gentis auctor memorabilis Bolus Men-
desius, cuius commenta quae appellantur graece Χειρόχμητα sub nomine Demo-
eriti falso produntur, censet propter hanc [pusula, Rotlauf] saepius ac diligenter
ovium terga perspicere, ut si forte sit in aliqua tale vitium deprehensum con-
festim scrobem defodiamus in limine stabuli et vivam pecudem quae fuerit
pusulosa resupinam obruamus patiamurque super obrutam meare totum gregem,
quod eo facto morbus propulsetur. X13,53 nos autem leviore opera istud fieri
apud Aegyptiae gentis Bolum Mendesium legimus, qui praecipit aprico et ster-
coroso loco alternis ordinibus ferulas alternis rubos in hortis consitas habere.
deinde eas confecto aequinoctio paululum infra terram secare etc. 3, 61 veteres
quidam auctores ut Democritus praecipiunt semina ommia suco herbae quae se-
dum appellatur medicare eodemque remedio adversus bestiolas uti. 64 sed D. in
eo libro qui graece inscribitur Περὶ ἀντιπαϑῶν affirmat has ipsas bestiolas
[Raupen] enecari, si mulier quae in menstruis est solutis erimibus et nudo pede
unamquamque aream ter circumeat: post hoc enim decidere ommes vermiculos et
ita emori.

4. ScHOL. NıcAnDR. Ther. 764 Βῶλος δὲ ὁ Δημοχρίτειος ἐν τῶι Περὶ ovu-
παϑειῶν χαὶ ἀντιπαϑειῶν Πέρσας φησὶν ἔχοντας παρ᾽ ξαυτοῖς ϑανάσιμον
φυτὸν φυτεῦσαι ἐν Αἰγύπτωι ὡς πολλῶν μελλόντων αἀναιρεϑήσεσϑαι, τὴν δὲ
ἀγαϑὴν οὖσαν εἰς τοὐναντίον μεταβαλεῖν ποιῆσαί τε τὸ φυτὸν καρπὸν γλυ-
χυτατον.

5. Puur. quaest.conv.II 7,1p.641B ἦσαν δὲ καὶ οἱ τὰς ἀντιπαϑείας ϑρυ-
λοῦντες καὶ ἄλλα πολλὰ παϑόντων (ἢ ἦν ἀκούειν" ὅτι μαινόμενοι ἐλέφαντα
χαταπαύει χριὸς ὀφϑείς κτλ.

6. Obgleich Φυσικὰ δυναμερά [natürliche Mittel] und Χειρόχμητα [künst-
liche Mittel; vgl. Suidas Zuoıuog] einen Gegensatz andeutet, ist eine Verteilung
der zahllosen Excerpte aus diesen Hypomnemata des Bolos-Demokritos auf je
eine der beiden Abteilungen unmöglich, da alles denselben Mirabilien- und Charla-
tancharakter trägt. Erschwert wird die Übersicht durch zahlreiche Untertitel,
die als Monographien eitiert werden (wie Περὲ συμπαϑειῶν καὶ ἀντιπαϑειῶν
aus den Φυσιχὰ duvausoa). Vgl. Plin. hist. nat. XXV 13 [nach Pythagoras] et
Demoeritus, ambo peragratis Persidis, Arabiae, Aethiopiae, Aegypti magis [näml.
volumen De effectu herbarum seripsit]; adeoque ad haec attonita antiquitas
fuit, ut adfirmaverit etiam ineredibilia dietu. PErron. 88 priscis enim tempo-
ribus cum adhuc nuda virtus placeret, vigebant artes ingenuae summumque
certamen inter homines erat, ne quid profuturum saeculis diu lateret. itaque
herbarum ommium sucos Democritus expressit, et ne lapidum virgultorumgque vis
lateret, aetatem inter experimenta consumpsit.

on

10

15

20

NY
[57 1

30

40

45

462 55. DEMOKRITOS

1. Gegen Pin. XXVIH 112 chamaeleonem peculiari volumine (I) dignum
ewistimatum Democrito ete. wendet sich Gerr. X 12,1; vgl. 6 his portentis ac
praestigiis a Plinio Secundo scriptis non dignum esse cognomen Democriti puto, vel
uUlud quale est quod idem Plinius in decimo libro [ὃ 137] scripsisse adseverat
aves quosdam etc... . multa autem videntur ab hominibus istis male sollertibus
huiuscemodi commenta in Democriti nomen data nobilitatis auctoritatisque eins
perfugia utentibus. (Doch eitiert er selbst IV 13,2 vigerarum morsibus tibi-
cinum scite moderateque adhibitum mederi refert etiam Democriti liber qui in-
scribitur κα » x in quo docet plurimis hominum morbidis medicinae fuisse in-
centiones tibiarum. [Der griech. Titel, etwa Περὶ συμπαϑειῶν, ist in den Hdss.
ausgefallen).

7. Als Probe: Ανον. RoHDkI (Kl. Schr. 1 397) d. ὁὲ ἱστορεῖ, ὡς καὶ
αὐτόπτης τοῦ ζώιου γεγονὼς ταῦτα" “ὃ βασιλίσχος ὃ κινάδης (οὕτω γὰρ
αὐτὸν καλεῖ [Missverständnis der Form χιναδέων fr. 259 vgl. zu fr. 150)), ἔστι
μὲν χατὰ τὸ σῶμα ὀλίγος, νωϑὴς δὲ κατὰ τὴν κίνησιν, ὀξυχέφαλος, ἄστερο-
ειδὲς βασίλειον ἔχων ἐπὶ τῆς χεφαλῆς, ξανϑὸς τὴν χροιάν, ἀσύγκριτος τὴν
ἰσχὺν καὶ ἀνυπέρβλητος. εὑρίσκεται δὲ ἐν τοῖς ἐπέχεινα τόποις τῆς «Ἱιβύης
τῆς χατὰ Κυρήνην; ὅπου καὶ τὸ τῶν ἀνϑρώπων τῶν χαλουμένων Ψίλλων
γένος. τὰ γὰρ ἀπὸ τοῦ κινάδου δήγματα ὑπὸ τῶν Ψύλλων ϑεραπεύεται.
ἀντιπαϑὴς δὲ τῶι κινάδηι ἐστὶν ἡ κατοικίδιος γαλία [80; = gallina oder =
γαλῆ }}" ταύτης γὰρ οἴτε τὴν φωνὴν οὔτε τὸ εἶδος φέρει, ἀλλ᾽ εὐϑὺς ἀπόλ-
λυται. εἰ δὲ καὶ πρὸς τῶι φωλειῶι εὕροι, διασπαράσσει τοῦτον ἡ γαλία. αἵτη
τῆς ἀντιπαϑείας ἡ ἐνέργεια. Fruchtbarkeit des Hasen bei ΤΉΞΒΟΡΗσΙ, colloqu
11,2 [_Physici ed. Id. 1178], der Demokrit neben Bolos als Quelle zitiert, quaest.

5 phys. p. 27 ed. Boiss.

8. Naturgeschichtliche Mirabilien und Sympathiemittel aus ἡ Demoeritus’
häufig bei Puinıus: VIII61. ΧΙ80. XIII131. XIV20. XV 138. ΧΥΠ 28.602 [vgl.d.
Georgikon 8.414]. X VIII 47.159. 321 [mit Citat von Verg. Georg.1276 ff.]. XX 19.28.
149. XX162. XXIV 156. XXV 13.14. XXVI19. XXVI 141. XXVUlL7.118.
153. XXIX 72. XXXI 49. XXXVLU 69. 146. 149. 160. 185. Sorm. 154 p. 13, 4?
Momms ; ΠῚ 3p. 45,15 (beides nicht aus Plin). Ammran. Marc. XXVIII 4, 34;
Corum. V128. ΝΠ] 8,6. IX 14,6. XI 64[s. 8.461,22]; PALLAD. 135, 7. Ferner bei
AnAToLıos in den Geoponica (vermittelt durch Cassius Dionysius, Celsus, Pli-
nius, Africanus und Apuleius) überaus häufig (s. Beckh’s Index S. 531 u. bes.
Oder Rhein. Mus. 45, 70): Wetterprophezeiungen, Sympathiemittel (gegen Un-
kraut, Ungeziefer, wilde Tiere u. 5. w.). Vgl. Schol. Bodl. zu Epiet. p. LXXIII
20 Schenkl.. Über das Ὑδροσχοπιχὸν Amuoxeitov GEoPon. II 6 vgl. Oder
Philol. Suppl. VII 240 ff.

9. Aus ΑΘ]. Ν. Η. 135—38. VII 7.8 und Anatolios |Geopon. B. XII u.
XV] schöpft die byzantinische Doppelfälschung Δημοκρίτου Περὲ συμπαϑειῶν
καὶ ἀντιπαϑειῶν ed. W. Gemoll Striegau 1884.

10. Umfangreich war in Bolos ΠΕΡῚ ANTIITAOEI2N offenbar der die
menschlichen Krankheiten umfassende Teil. Ceusus I prooem. p. 2, 11 Dar. ideo-
que multos ex sapientiae professoribus peritos eius [näml. medicinae) fuisse acce-
pimus: clarissimos vero ex üüs Pyihagoram et Empedoclem et Demoeritum.
Tarıam. 16. 17 p. 18, 6 Schw. εἰσὲν μὲν οὖν καὶ νόσοι καὶ στάσεις τὴς ἐν ἡμῖν
ὑλης᾿ δαίμονες δὲ αἴτιοι τούτων, (οἷς) τὰς αἰτίας, ἐπειδὰν συμβαίνωσιν ἑαυ-
τοῖς, προσγράφουσιν, ἐπιόντες ὁπόταν καταλαμβάνηι χάματος (ἔστι δὲ ὅτε καὶ

10

IE

B. UNECHTE FR. 300 [BOLOS], 7—13. 463

αὐτοὶ χειμῶνι τῆς σφῶν ἀβελτερίας χραδαίνουσιν τὴν ἕξιν τοῦ σώματος)" οἱ
λόγωι ϑεοῦ δυνάμεως πληττόμενοι. δεδιότες ἀπίασιν, zul ὃ κάμνων ϑεραπεύε-
ται. 11 περὶ γὰρ τῶν κατὰ τὸν ‚Anuoxgırov ξυμπαϑειῶν τε καὶ
ἀντιπαϑειῶν τί χαὶ λέγειν ἔχομεν ἢ τοῦϑ'᾽ ὅτι κατὰ τὸν κοινὸν λόγον ἀβόη-
ρολόγος ἐστὶν ὃ ἀπὸ τῶν ᾿Αβόδήρων ἄνϑρωπος; Auch hier erscheinen einzelne
Kapitel als Monographien. Vgl. die Excerpte aus Soran bei CAEL. AUREL. ac.
morb. III 14—16 Hydrophobie; tard. IV 1 (Elephantiasis) veterum autem medi-
corum nullus istius passionis curationem ordinavit excepto Themisone atque ex
philosophis Demoecrito, si vere eius de elephantiacis conscriptus dieitur liber-
Anecv. Parıs. [ed. Fuchs Rh. Mus. 49, 557] τῆς δὲ ἐλεφαντιάσεως τῶν μὲν πα-
λαιῶν οὐδεὶς ἐμνήσϑη ἰατρῶν, φιλοσόφων δὲ A. ἐν τῶι Περὲ ἐλεφαντιάσεως
αὑτοῦ βιβλίωι. Schärfer als Soran Rufus Περὶ τῶν ἐχτὸς παϑῶν, WOTaUus
Orızas. IV p. 68 Dar. τὸ γὰρ εἰς Δημόκριτον ἀναφερόμενον βιβλίον περὶ τοῦ
νοσήματος [Elephantiasis] φανερῶς χατέψευσται. Dagegen ohne Bedenken
III p. 607, 7 Ὁ. über Bubonen. Sympathiemittel gegen Fieber und Epilepsie
bei THEoDor. Prısc. phys. IV 3 p. 251, 1 Rose. S. oben ὃ. 414, 10.

11. Excerpte im Varıc. gr. 299f 304ff. [Rohde Kl. Schr. 1 383] Anuo-
χράτους [30] χεφαλαλγία, περὶ ὀφϑαλμῶν Δημοχρίτου [50], περὲ τριχιάσεως
ὀφϑαλμῶν, περὶ χημώσεως, περὲ νεφελίων, πρὸς ὑπώπια χαὶ πελιώματα, περὶ
φλεγμονῆς γαργαρεῶνος, πρὸς ἔμετον στομάχου, σταλτικὸν ἐμέτου ᾿Αβδηρίτου

12. Die graulichsten Sympathiemittel scheinen in Περὶ συμπαϑειῶν mit
dem Namen des Magiers Ostanes [oder Osthanes] verknüpft gewesen zu sein.
Tarıan. 17 p. 18, 15 [nach ὃ ἀπὸ τῶν ᾿Αβδήρων ἄνϑρωπος oben Z. 5] ὥσπερ δὲ ö
τῆι πόλει τῆς προσηγοριᾶς αἴτιος [Abderos, Gründer der Stadt] φίλος ὦν, ὡς
φασιν, Ἡραχλέους ὑπὸ τῶν Διομήδους ἵππων χατεβρώϑη, τρόπωι τῶι αὐτῶι
χαὶ ὃ τὸν μάγον Ὀστάνην χαυχώμενος ἐν ἡμέραι συντελείας πυρὸς αἰωνίου
βορᾶι παραδοθήσεται... πάϑος οὐχ ἔστι δι᾿ ἀντιπαϑείας ἀπολλύμενον οὐδὲ
ὃ μεμηνὼς σχυτίδων ἐξαρτήμασι ϑεραπεύεται. APUL. apol. 27 eos vero vulgo
magos nominent quasi facere etiam sceiant quae sciant fieri, ut olim fuere Epi-
menides et Orpheus et Pythagoras et Ostanes.

13. Priv. n. hist. XXX 81{{ primus quod extet, ut equidem invenio, com-
mentatus est de ea |n. magia) Osithanes Xerxen regem Persarum bello quod is
Graeciae intulit comitatus ac velut semina artis portentosae sparsit obiter infecto
quacumque commeaverant mundo. diligentiores paulo ante hunc ponuni Zoro-
astren, alium Proconnesium [d.i. Aristean] ... quod certum est, hic mascume
Östhanes ad rabiem, non aviditatem modo, scientiae eius Graecorum populos
egit, quamquam animadverto summam litterarum claritatem gloriamque ex ea
scientia antiquitus et paene semper petitam. certe Pythagoras, Empedocles,
Demoeritus, Plato ad hane discendam navigavere exsiliis verius quam peregri-
nationibus susceptis. hanc reversi praedicavere, hanc in arcanis habuere. D.
Apollobechen Coptiten et Dardanum et Phoenicem inlustrawvit, voluminibus Dar-
dani in sepulchrum eius petitis [in sepulchro eius repertis?], swis vero ex disci-
plina eorum editis, quae recepta ab ullis hominum atque transisse per memo-
riam aeque ac nihil in vita mirandum est. in tantum fides istis fasque omne
deest adeo, ut qui cetera in viro probant haec opera eius esse infitientur. sed
frustra. hunc enim masxime adfiscisse animis eam dulcedinem constat. plerum-
que miraculi et hoc pariter utrasque artis effloruisse, medicinam dico magicen-
que, eadem aetate illam Hippocrate hanc Democrito inlustrantibus circa Pelo-

10

or

10

20

30

40

464 55. DEMOKRITOS

ponnesiacum Graeciae bellum, quod gestum est a . COC: urbis nostrae anmo ...
non levem et Alexandri Magni temporibus auctoritatem addidit professioni se-
cundus Osthanes comitatu eius exornatus planeque, quod nemo dubitet, orbem
terrarum peragravit.

Prin.n.h.XXVIII5ff. nec pauci apud Graecos singulorum viscerum membro-
rumque etiam sapores dixere ommia persecuti usque ad resegmina ungwium, quasi
vero sanitas videri possit feram es homine fieri morboque dignum in ipsa me-
dieina, egregia, hercules, frustratione, sinon prosit. adspiei humana exta nefas
habetur, quid mandi? quis ἰδία inwenit, Osthane? tecum enim res erit
eversor iuris humani monstrorumque artifex qui primus ea condidisti credo,
ne vita tur oblivisceretur. quis invenit singula membra humana mandere? qua
coniectura inductus? quam potest medieina ista originem habwisse? quis vene-
Ποῖα inmocentiora fecit gquam remedia? esto, barbari externique ritus invenerint,
etiamne Graeci suas fecere has artis®? extant commentationes Democriti
ad alia noxii hominis e capite ossa plus prodesse, ad alia amici et hospitis.
Über Ὀστάνης, ᾿ἀπολλώβηξ, Δάρδανος in den Zauberpapyri vgl. Dieterich Pap.
mag. Lugd., Jahrb. f. cl. Ph. Suppl. XVI 752ff. Weitere Ausbildung der Ostanes-
litteratur zeigt Pruwo Bygr. Ὁ. Eus. P. E. I 10, 53 [nach Ζωροάστρης δὲ ὃ μάγος
ἔν τῆι ἱερᾶι συναγωγῆι τῶν Περσικῶν über den ϑεὸς χεφαλὴν ἔχων ἱέραχος
τὰ δ᾽ αὐτὰ χαὶ Ὀστάνης φησὶ περὶ αὐτοῦ ἐν τῆι ἐπιγραφομένηι Ὀκχτατεύχωοωι
[ΑΗ: ὀχτατέχνωι cet.].

14. Senec. ep. 90, 82 “ Democritus’ ingwit [Poseidonios] “invenisse dieitur
fornicem, ut lapidum ceurvatura paulatim inclinatorum medio saxo alligaretur'.
hoc dicam falsum esse; necesse est enim ante Democritum et pontes et portas
fuisse, quarum fere summa curvantur. esccidit porro vobis eundem Democritum
invenisse, quemadmodum ebur molliretur, quemadmodum decoctus calculus in
smaragdum converteretur, qua hodieque coctura inventi lapides (in) hoc utiles
colorantur. Dies zeigt den teilweise bereits alchemistischen Charakter der Xeı-
ρόχμητα.

By

DZ

(

1

15. Hieran knüpft im Ausgang des Altertums die Schwindellitteratur der

Goldmacherzunft an. In den Δημοκρίτου Φυσικὰ καὶ uvorıza erscheint
D. als Adept des Magiers Ostanes, der ihn im Tempel zu Memphis in die alten
Schriften einweiht, aus denen dann D. Auszüge mitteilt. Fünf Hauptschriften
werden genannt: 1. Περὶ χρυσοῦ 2. Περὶ ἀργύρου 3. Περὶ λίϑων
4. Περὶ πορφύρας 5. Πρὸς Δεύχιππον. [Vgl. Kopp Beitr. z. Gesch. d.
Chemie 1 1081] Es sind nur dürftige Excerpte daraus erhalten. S.n. 16ff.

16. Syscerr. 1471Dind. 4. ’Aßönoitng φυσικὸς φιλόσοφος ἤχμαξεν. ἐν
Αἰγύπτωι μυηϑεὶς ὑπὸ Ὀστάνου τοῦ Μήδου σταλέντος ἐν Αἰγύπτωι παρὰ τῶν
τηνικαῦτα βασιλέων Περσῶν ἄρχειν τῶν ἐν Αἰγύπτωι ἱερῶν ἐν τῶι ἱερῶι τῆς
Μέμφεως σὺν ἄλλοις ἱερεῦσι zul φιλοσόφοις, ἐν οἷς nv καὶ Μαρία τις Ἕβραία
σοφὴ καὶ Παμμένης, συνέγραψε περὶ χρυσοῦ. καὶ ἀργύρου καὶ λίϑων χαὶ πορ-
φύρας λοξῶς, ὁμοίως δὲ χαὶ Μαρία. ἀλλ᾽ οὗτοι μὲν 4. καὶ Μαρία ἐπηινέϑης-
σαν παρὰ Ὀστάνου ὡς πολλοῖς καὶ σοφοῖς αἰνίγμασι χρύψαντες τὴν τέχνην,
Παμμένους δὲ χατέγνωσαν ἀφϑόνως γράψαντος.

17. [Synes.] ad Dioscorum comment. in Democr. [Berthelot Coll.d. Alchim.
156,7] 4. ἐλϑὼν ἀπὸ ᾿Αβδήρων φυσικὸς ὧν καὶ πάντα τὰ φυσιχὰ ἐρευνήσας
χαὶ συγγραψάμενος τὰ ὄντα κατὰ φύσιν. ᾿Αβδηρα δέ ἐστι πόλις Θραιχης"

‚10

15
A

B. UNECHTE FR. 300, 13—19. 465

ἐγένετο δὲ ἀνὴρ Aoyıwrarog, ὃς ἐλϑὼν ἐν Αἰγύπτωι ἐμυσταγωγήϑη παρὰ τοῦ
μεγάλου Ὀστάνου ἐν τῶι ἱερῶι τῆς Μέμφεως σὺν καὶ πᾶσι τοῖς ἱερεῦσιν
Alyonrov. ἐχ τούτου λαβὼν ἀφορμὰς συνεγράψατο βίβλους τέσσαρας
βαφιχάς, περὶ χρυσοῦ χαὶ ἀργύρου χαὶ λίϑων καὶ πορφύρας. λέγω
δή, τὰς ἀφορμὰς λαβὼν συνεγράψατο παρὰ τοῦ μεγάλου Ὀστάνου. ἐχεῖνος γὰρ
ἢν πρῶτος ὃ γράψας ὅτι “ἡ φύσις τῆι φύσει τέρπεται χαὶ ἡ φύσις τὴν
φύσιν χρατεῖ καὶ ἡ φύσις τὴν φύσιν vızdı χτὲ. [= Nechepso fr. 28, 4
Riess Philolog. VI Suppl. 379. Kopp. a. Ο. 5. 180.]

18. Auszüge aus Demokrits alch. Schriften (bes. n. 4) unter dem Titel
Anuoxoitov φυσιχὰ καὶ μυστικά
in Berthelots Coll. des Alchim. I p. 41 ff. Proben:

p. 48,14 ὡς οὖν ἦμεν ἐν τῶι ναῶι ἐξ αὐτομάτου στήλη τις [ἢ xıovıov]
διαρρήγνυται, ἦν ἡμεῖς ἑωρῶμεν ἔνδον οὐδὲν ἔχουσαν. ὃ δὲ οὐτ᾽ dv τις []. Ὀστά-
νης] ἔφασχεν ἐν αὐτῆι τὰς πατρώιας τεϑησαυρίσϑαι βίβλους καὶ προχομίσας
εἰς μέσον ἤγαγεν. . πλὴν τοῦτον τὸν λόγον εὕρομεν ἐχεῖ πάνυ χρήσιμον" “ἡ
φύσις τὴν φίσιν 5

Δημοκρίτου βίβλος ὲ προσφωνηϑεῖσα Asvrinnwı

Ρ. 53, 16 ἰδοὺ μὲν ὃ ἦν, ὦ Δεύκιππε, περὶ τούτων τῶν τεχνῶν τῶν
Αἰγυπτίων (ἐν ταῖς τῶν) προφητῶν (τῶν) Περσικῶν βίβλοις, ἔγραψα ἐν τῆι
ποινῆς διαλέχτωι, πρὸς ἣν δὴ μάλιστα ἁρμόξονται'" n δὲ βίβλος οὐχ ἔστι κοινή.
αἰνίγματα γὰρ ἔχει μυστικὰ παλαιά τε καὶ ὅσα ὑγιᾶ [1]. καὶ ὠγύγια], ἅπερ οἱ
πρόγονοι. καὶ ϑείας Αἰγύπτου βασιλεῖς τοῖς Φοίνιξι ἀνέϑεντο. ἐγὼ δὲ ὃ φίλος
σου ὡς ὑγιεῖσιν [1]. ὠγυγίοισιν] αἰνίγμασιν χρήσομαι οὐδεὶς γεγράφατε []. ἃ
δὴ γεγράφαταί] μοι τοῖς Αἰγυπτίων παισίν. ἀλλὰ σοί, ἰατρέ, zul διηγερμένος
ll. δι᾿ ἑρμηνέως] πάντα οὐ παύσομαι ἀναφανδὸν ἐνεξηγούμενος. περιέχει δὲ
N συγγραφὴ λεὐχωσίν τε χαὶ ξάνϑωσιν 1 ἢ χαλκχολίϑου περὲ [τε Hdss.] μαλάξιος
καὲ ἑψήσιος καὶ ἕως βαφικῆς, ὕστερον δὲ ὅσα πάλιν παράδοξα γίγνεται ἐξ
αὐτοῦ τοῦ χαλχοῦ καὶ κινναβάρεως. ἔχεις ποιῆσαι χρυσὸν (Ex) τῆς χαόμίας τε
καὶ ἄλλων εἰδῶν καὶ χαύσεων πάλιν (zul) ἐπιπλοχῶν, ἕως παράδοξα γίγνηται.
Vgl. Olympiod. das. p. 78, 12. 79, 3ff. 97,6 (5. ἢ’

Zosimos a. 0. Il 122 aus Demokrit: ᾿δέξαι λίϑον τὸν οὐ λίϑον, τὸν ἄτι-
μον χαὶ πολύτιμον, τὸν πολύμορφον καὶ ἄμορφον, τὸν ἄγνωστον καὶ πᾶσι
γνωστόν, τὸν πολυώνυμον χαὶ ἀνώνυμον, τὸν ἀφροσέληνον λέγω᾽. Vgl. 119, 11ff.

Ρ. 159, 8 χαὶ ταῦτα “μὲν οὕτως πρὸς τοὺς Αἰγυπτίους προφῆτας 6.4.
γράφει ᾿ ἐγὼ δὲ πρὸς σέ, ὦ Φιλάρετε, πρὸς ὃν 7 δύναμις, τὴν κατὰ πλάτος
σοι γράφω τέχνην᾽.

ΠῚ 448, 19 [Stein der Weisen] ὃ 4. φησὶ πρὸς τὸν βασιλέα " εἰ um τὰς
οὐσίας καταμάϑηις χαὶ τὰς οὐσίας κεράσηις zul τὰ εἴδη γοήσηις καὶ τὰ γένη
συνάψηις τοῖς γένεσιν, εἰς μάτην τοῦ χόπου ἐπεχείρησας, ὦ βασιλεῦ).

Im Index des Venet. 229 [Haupthds. der Alchem.] werden die Schriften
Περὶ χρυσοῦ ποιήσεως und Περὶ ἀσήμου [eig. Elektron, hier Silber] ποιήσεως
[abgedr. bei Berthelot 149] unter Demokrits Namen besonders geführt. Vgl.
Kopp a. 0. 262.

19. Die Anfänge der Goldmacherkunst zeigt bereits Nr. 1 der Rezept-
sammlung des PAryr. Lonprn. 121 [III. Jahrh. n. Chr.) e. 5b v. 168 [Kenyon

Greek Pap. in the Br. Mus. S. 89. Wilcken @. g. Anz. 1894, 728]:
Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr. 30

or

10

20

"πῶ
ὧι

90

35

40

45

466 55. DEMOKRITOS

Δημοκρίτου παίγνια.

d. τὰ χαλχὰ χρυσᾶ ποιῆσαι φαίνεσθαι: ϑεῖον ἄπυρον μετὰ τῆς χρητη-
ρίας [= oretaria ?] μείξας ἔχμασσε.

β. ὠιὸν ὅμοιον μῆλον [l. μήλωι] γενέσϑαι: ζέσας τὸ ὠιὸν χρῖε χρόχωι
μείξας μετ᾽ οἴνου.

y. μάγειρον μὴ δύνασϑαι τὴν πυρὰν ἀνάψαι: βοτάνην ἀείζωον ϑὲς αὐτοῦ
εἰς τὴν ἑστίαν.

δ. ARBOHLVER σχόρδα μὴ ὄζειν: ῥίζας σεύτλου ὀπτήσας φάγε.
. γραῦν μὴ τὰ πολλὰ λαλεῖν μήτε πολλὰ πίνειν: πίτυν κόψας βάλε
πῇ εἰς τὸ κρᾶμα.

ς. μονομάχας [80] ἐζωγραφημένους μάχεσϑαι: ὑποχάτω αὐτῶν χάπνισον
λαγοῦ χεφαλήν.

ζ. ψυχρὰ τρώγοντα καταχαίεσϑαι: σκίλλαν εἰς ὕδωρ χλιαρὸν βρέξας δὸς
αὐτῶι νίψασϑαι" λύσις ἐλαίωι.

7. Verstümmelt.

ὃ. πολλὰ πίνοντα ἰχαὶ] μὴ μεϑύειν: χοιραῖον πνεύμονα ὀπτήσας φάγε.

τ. ὁδοιποροῦντα μὴ διψᾶν: ὠϊὸν (εἰς) οἶνον ἀνακόψας δόφα.

ια. πολλὰ βινεῖν δύνασθαι: στροβίλια πεντήχοντα μετὰ δύο, χυάϑων
γλυχεῖς [80] zal χόχχους πεπέρεως τρίψας πίε.

ιβ. στύειν, ὅτε ϑέλεις: πέπερι μετὰ μέλιτος τρίψας χρῖέ σου τὸ πίέλ]μα.

20. PaApyr. Macıc. σαν. 384 IV. Jahr. n. Chr. [Dieterich Jahrb. f. d. Ph.
Suppl. XVI 813] Δημοκρίτου Σφαῖρα.

Προγνωστικὸν ζωῆς καὶ ϑανάτου. γνῶϑι πρὸς τὴν []. τίνα] σελήνην ave-
πεσε νοσῶν χαὶ τὸ ὄνομα TO ἐχ γενετῆς συμψήφισον τὴν σελήνην [Monats-
datum] χαὶ βλέπε, πόσαι τριαχάδες γίνονται χαὶ τὰ περιλειπόμενα τοῦ ἄἀρι-
ϑμοῦ χατανύησον εἰς τὴν σφαῖραν καὶ ἂν ἦι ἄνω ἢ ψῆφος, ζήσει, ἐὰν δὲ κάτω,
τελευτήσει [vgl. Berthelot Coll. d. Alch. gr. Introd. I 87 und Riess Necheps.
fr. 37ff. S. 388].

301. FuLgEnrt. Mitol. II 14 eitiert Dromocrites in Theogonia III 7 Dromo-
crites in Fisiologumenon, wo Democritus emendiert wird. Auf alle Fälle
Schwindel des Fulg.

302. Ohne Gewähr sind die Anuoxoirtov γνῶμαι des Corpus PARrI-
SINUM PROFANUMm [Cod. Paris. gr. 1168 nach Elter; aus diesem Corpus stammen
die entsprechenden Democritea des Maximus).

163 εἰ μὲν ἦν μαϑεῖν — παϑεῖν γὰρ χρή [= Sotades Maximus c. 42.
Usener Rh. M. 55, 334,7] 164 Ξε ἔν. 2090 165 = fr. 234 166 reis τῶν χαι-
ρῶν μεταβολαῖς χαὶ ol σφόδρα δυνατοὶ τῶν ἀσϑενεστέρων ἐνδεεῖς γίνονται.
167 (Aesch. 8, 147) = Stob. 43, 35 108 γνεχρὸν ἐατρεύειν χαὶ γέροντα νουϑε-
τεῖν ταὐτόν ἐστι [vgl. Gnomica homoeom. ed. Elter Ip. 41. 68] 169 τὸν σπου-
δαῖον φίλον πρὸς μὲν Tag εὐφροσύνας χληϑέντα δεῖ παρεῖναι, πρὸς δὲ Tag
περιστάσεις αὐτόχλητον δεῖ συμπαρεῖναι. 110 τὸ μὴ δύνασϑαι βοηϑεῖν τοῖς
φίλοις ἀπορίας, τὸ δὲ μὴ βούλεσϑαι κακίας τεχμήριον. 1171 οἱ ἀληϑινοὶ φίλοι
καὶ τὰς φιλίας ἡδείας καὶ τὰς συμφορὰς ἐλαφροτέρας ποιοῦσιν ὧν μὲν συνα-
πολαύοντες ὧν δὲ μεταλαμβάνοντες. 172 (Isoer. Demon. 23) = DEI 18 [Ἐχ
τῶν Anuoxelrov, Ἐπιχτήτου, Ἰσοχράτους ed. Wachsm. Stud. 2. d. Floril. S. 178;
auch diese Sammlung ist ohne Gewähr] 173 =fr.47 174 ποϑητὸς εἶναι

10

45

B. UNECHTE FR. 300-—304. 467

μᾶλλον ἢ φοβερὸς κατὰ τὸν βίον προαιροῦ" ὃν γὰρ πάντες φοβοῦνται, πάν-
τας φοβεῖται. 11 τὰς μὲν γραμμὰς ἀσφαλεστέρας, τὰς δὲ πράξεις λαμπρο-
τέρας ἔχειν δεῖ [= Elter Homoeom. n. 142]. 176 = (Isoer. Nicocl. 38) = DEI 87
177 τὸν ἄρχοντα δεῖ ἔχειν πρὸς μὲν τοὺς χαιροὶς λογισμόν, πρὸς δὲ τοὺς
ἐναντίους τόλμαν, πρὸς δὲ τοὺς ὑποτεταγμένους εὐνοιαν. 118 δεῖ δὲ τὸν Erk-
ρων μέλλοντα ἄρξειν αὐτὸν ἑαυτοῦ πρῶτον ἄρχειν. 119 μιχραὲ --- λαμβάνουσι
ταύτας ἐν περιστάσει = fr. 9 180 —=fr. 180 181 ἐν μὲν τοῖς ἐσόπτροις ὃ
τῆς ὄψεως, ἐν δὲ ταῖς δμιλίαις ὃ τῆς ψυχῆς χαραχτὴρ βλέπεται = Homoeom.
n. 1192 182 vgl. Stob. 1131,53 188 = fr. 272 184 διηνεκὴς ἐπὶ πᾶσιν ἀν-
ϑρώποις ἡ τοῦ πλούτου ἐπιϑυμία. μὴ χτηϑεῖσα μὲν γὰρ τρύχει, χτηϑεῖσα δὲ
βασανίζει ταῖς φροντίσιν, ἀποχτηϑεῖσα δὲ ταῖς λύπαις. 185 ϑεοῦ ἄξιόν σε
ποιήσει τὸ μηδὲν ἀνάξιον [αὐτοῦ fügt Max. zu] πράττειν. 186 ϑεῶι ὅμοιον
ἔχει ὃ ἄνϑρωπος τὸ εὖ ποιεῖν, ὅταν τὸ εὖ ποιεῖν μὴ καπηλεύηται χαὶ τὸ
εὐεργετεῖν καὶ ἀληϑεύειν vgl. Sternbach Wien. Stud. 9,200 181 χαὶ χυβερνή-
της ἀγαϑὸς ἐνίοτε ναυαγεῖ zul ἀνὴρ σπουδαῖος ἀτυχεῖ = Homoeom. τι. 124

188 vgl. Stob. III 17,30 189 ἡ μὲν μάχαιρα τέμνει, ἡ δὲ διαβολὴ χωρίζει
φίλους = Gnom. hom.Ip.41 190 - ἔν. 188 191 ἡ τῶν ἀγαϑῶν ἔρις ὠφελεῖ
τὸν ζηλοῦντα μὴ βλάπτουσα τὸν ζηλούμενον 192 μιχρὰ διδόναι βούλου μᾶλ-
λον ἢ μεγάλα ἐγγυᾶν" ὃ τε γὰρ κίνδυνος ἄπεστι καὶ ὃ λαβὼν ἔργου, οὐ λόγου
χρείαν ἔχει. 193 ἐπιτηδειότατος πρὸς φιλίαν ὃ πλεῖστα adızsiodeı δυνάμενος
καὶ φέρειν. 194 =fr.218 195 = ἔτ. 60 196 τάχος καὶ ἔπειξις ἀπέστω τοῦ
ἐσθίειν" χυνῶδες γὰρ τοῦτο καὶ ϑηρίωι μᾶλλον ἢ ἀνϑρώπωι πρέπον. 191 ὥσπερ
οὖν ἄλειμμα οὐδὲ τὸ ἡδὺ καλὸν οὐδὲ τὸ μακρόν, ἀλλὰ: τὸ ὑγιαῖνον, οὕτω χαὶ
τροφὴ οὐχ ἡδεῖα καλὴ οὐδ᾽ ἡ πολλή, ἀλλ᾽ ἡ ὑγιεινή, 198 6 ἀρετὲν τιμῶν
πρώτην ἀλήϑειαν τιμᾶι χαὶ μάλιστα ὡς ἀγαϑοῦ παντὸς ἡγεμόνα οὔσαν.

199 -- ἔν. 212 200 =fr. 214 201 = fr. 246 202 -- ἔν. 785 208 = ἔν, 715 204 —
fr. 111 — 498 γνώμη Amuoxoarov = ἔν. 41 563 [wie die ff. aus Stob.] = fr. 41
588 —fr.210 591 -- ἔτ, 2140 595 [Stob. 7,31 τ. 66] --- ἔτ. 215 691 — fr. 86
875 = fr. 294 — 710 [wie die ff. aus der Sammlung DEI] = Baroecc. 190 [fehlt
Wachsm.] A. τὸν φϑόνον εἶπεν ἕλχος εἶναι ἀληϑείας ΤΊ1 = DEI 216 = fr. 89
745 [fehlt Wachsm.] μηδέποτε μαχαρίσηις ἄνϑρωπον ἐπὶ πλούτωι καὶ δόξηι"
πάντα γὰρ τὰ τοιαῦτα τῶν ἀγαϑῶν ἐλάττονι πίστει τῶν ἀνέμων δέδεται.

140. 747 = DEI 193. 194 748 [fehlt Wachsm.] = fr. 284 749 = DEI 189

7492 [fehlt Wachsm.] = oben 188 750. 751 = DEI 19.191 752 = DEI 200.

303. GRAECO-SYR. SPRÜCHE übers. von Ryssel [Rh. Mus. 51,539] n. 33
D. hat gesagt: Weise Leute müssen, wenn sie in ein fremdes Land gehen, das
nicht das ihre ist, unter Stillschweigen und in Ruhe die Kundschafter machen,
indem sie zusehen und nach dem Rufe hinhorchen, den die Sache der Weisen,
die dort sind, hat: wie sie sind und ob sie ihnen gegenüber bestehen können,
indem sie ihre Worte mit den ihren in ihrem Sinne heimlich abwägen. Und
wenn sie es abgewogen und gesehen haben, welche Partei der andern überlegen
ist, alsdann sollen sie den Reichtum ihrer Weisheit kund thun, damit sie um
des Schatzes willen, der ihr Eigentum ist, gepriesen werden, indem sie andere
aus ihm bereichern. Und wenn der ihre zu klein ist, als dass sie davon spenden
könnten, so nehmen sie von dem andern und so gehen sie fort.

304. — 42 D. hat gesagt: Ich allein weiss, dass ich nichts weiss. Vgl.
Gnom. Vatic. 743 [Wien. St. X 232] n. 56 ὁ αὐτὸς [Demokritos, statt Sokrates

30 *

10

25

35

40

468 55. DEMOKRITOS. B. UNECHTE FR. 304—307.

Cie. Ac. pr. II 23, 74 vgl. Metrodoros c. 57B fr. 1] einev‘ “ἕν μόνον οἶδα, ὅτι
οὐκ οἶδα.

305. Qrerı bei Müller gr. Philos. in d. ar. Überl. 8.36 „D. ein gr. Philo-
soph, Verfasser eines Buches Uber die Philosophie“.

306. Masarı [Maschallah al-Misri ca. 800 n. Chr.] griech. im Vatie. gr. 1056,
s. Catal. codd. astrol. gr. I (Brux. 1898) p. 82, astrologischer Index der Araber]
ὃ 4. βιβλία ıd, ἤγουν Περὶ γενεϑλίων ς, Περὶ ἐρωτήσεων ὃ, Περὶ τῶν συνό-
ὅων δύο, Περὶ λογισμοῦ ἃ καὶ Περὶ τῶν κλιμάτων ἄ.

307. Pseuporısasıus in Aphorism. Hippoer. [Original ist byz. Fälschung]
ed. Io. Guinterius Andermacus Paris. 1533 f. 5Y deinde quod nemo tale opus
[Aphorismen] aggressus sit post Hippocratem, quem philosophi amicum naturae
dixerunt. tentavit quidem D. tale conscribere, sed non potuit.

C. IMITATION.

1. Damoxen. fr. 2 Σύντροφοι bei Athen. III p. 102B [III 349 K.].

12 διόπερ μάγειρον, ὅταν ἰδηις ἀγράμματον

18 un Δημοκρίτου τε navra διανεγνωχότα

15 χαὶ τὸν Ἐπιχούρου Κανόνα, μινϑώσας ἄφες
ὡς ἐκ διατριβῆς" τοῦτο δεῖ γὰρ εἰδέναι,
τίν᾽ ἔχει διαφορὰν πρῶτον, @ βέλτιστε σύ,
γλαυχίσχος ἐν χειμῶνι καὶ ϑέρει, πάλιν
ποῖος περὶ δύσιν Πλειάδος * * *

20 ἐχϑὺς ὑπὸ τροπάς τ᾽ ἐστὶ χρησιμώτατος.
αἵ μεταβολαὶ γὰρ αἵ τε κινήσεις, κακὸν
ἠλίβατον ἀνθρώποισιν, ἀλλοιώματα
ἐν ταῖς τροφαῖς ποιοῦσι, μανϑάνεις; τὸ δὲ
ληφϑὲν καϑ᾽ ὥραν ἀποδίδωσι τὴν χάριν.

25 τίς παραχολουϑεῖ ταῦτα; τοιγαροῦν στρόφοι
χαὶ πνευμάτια γινόμενα τὸν κεκλημένον
ἀσχημονεῖν ποιοῦσι" παρὰ δ᾽ ἐμοὶ τρέφει
τὸ προσφερόμενον βρῶμα καὶ λεπτύνεται
ὀρϑῶς τε διαπνεῖ. τοιγαροῦν εἰς τοὺς πόρους

80 ὃ χυμὸς ὁμαλῶς πανταχοῦ συνίσταται.
οὐ γάρ, λέγει Δημόχριτος, οὗ δεῖ πράγματα
γινόμενα ποιεῖ τὸν φαγόντ᾽ ἀρϑριτικόν.
— χαὶ τῆς ἰατρικῆς τι μετέχειν μοι δοχεῖς.

— zul πᾶς ὃ φύσεως ἐντός. —

9.-β, PSEUDHIPPOCRATEAE EPISTULAE.

Die Hippokratischen Briefe, deren älteste Überlieferung (Papyr. Berol. 6934.
7094) bis etwa in das 2. Jahrh. n. Chr. binaufreicht, sind das Werk eines [oder
mehrerer??] Hippokrateers der Kaiserzeit, den es ergötzte, einen Roman in
Briefen über Hippokrates und Demokrit zu schreiben, worin der Koer von den
Abderiten zur Heilung des wahnsinnigen, ewig lachenden Philosophen herbei-
geholt, nur feststellen kann, dass Demokrit der allein Weise und Gesunde, alle
andern (ihn selbst nicht ausgeschlossen 17. IX 380 L.) von der Welt Thorheit

10

15

20

35

40

45

C. IMITATION 1—5. 469

und Krankheit ergriffen seien. Ein reger Gedanken- und Bücheraustausch
zwischen Demokrit und Hippokrates schliesst sich an. Die Benutzung dieses
Machwerks steht sicher für Plutarch [Cat. mai. 23; nicht bereits Cato, wie Littr@
glaubte], Soranos(?) Vit. Hipp. und den Musiker Herakleides [etwa 2. Jahrh.
n. Chr.; er eitiert Pseudoarchytas Περὶ σοφίας] in seiner Εἰσαγωγὴ μουσικὴ bei
Porphyr. in Ptol. 3 p. 215 ‚log φησιν ὃ Δημόχριτος, ἐχδοχεῖον μύϑων οὖσα (ἧ
axon) μένει τὴν φωνὴν ἀγγείου δίκην = ep. 23, ὃ (8. 8.470, 21) ἐχδοχεῖα δὲ uv-
$ov orte], Galen. quod opt. med. II 5, 7 Müll.; Erotian, p. 36, 18 Kl. eitiert den
älteren Anhang n. 26, 27, nicht die Briefe. Zweifelhaft ist Beziehung wie Zeit-
alter des Antisthenes [A 1, 38] = ep. 12. Vgl. Usener Epic. 8. 373 n. 18. Dieser
Briefschreiber kennt zwar einige Schriften des Hippokrates, die er compiliert,
aber vermutlich keine des Demokritos. Vielmehr sind die dürftigen Beziehungen
auf seine Lebensumstände, Sentenzen und Schriften den damals verbreiteten
Viten entnommen, in denen auch bereits Hippokrates eine romanhafte Rolle
spielt [vgl. Athenodor S. 367, 28, Philon S. 370, 15]. Falls die Buchtitel epp. 10.
18. 23 [Z. 34. 45. 470,3] dem Kataloge des Thrasyllos direkt oder indirekt
entnommen wären [Maass Aratea ὃ. 131 2%], würde die Entstehung dieser Briefe
auf die Mitte oder das Ende des I. Jahrh. fixiert. Falls ferner Seneca ep. 79, 14
quamdiu videbatur fwrere Democritus (nämlich bis Hippokrates die Mitbürger
eines besseren belehrte) aus den Briefen geschöpft hätte (was sich nicht sicher
beweisen lässt), würde die Entstehung unter Nero anzusetzen sein, womit sich
die doch wohl als naive Widmung zu denkende Erfindung des Namens Paetus
(Adressat von ep. 1] gut vertrüge, wenn darunter der bekannte Thrasea zu
verstehen wäre. Die Naivetät dieser Namengebung hat in dem Dionysios von
Halicarnass ep. 18, der doch wohl an den gefeierten Rhetor erinnern soll
[Marcks Symb. ad epistologr. ὃ. 43], in der Einführung eines Königs .Demetrios
epp. 6. 24 und des Krateuas, eines Nachkommen des bekannten unter Mithra-
dates lebenden Rhizotomen Krateuas, sowie in den zahlreichen Gedankenlosig-
keiten der Composition ihr Gegenstück. Die Sprache trägt trotz starker Be-
mühung, die archaische Ias und die Sprachfülle des Demokrit zu erreichen, den
Charakter der Kaiserzeit. Ausser einigen aufgelesenen Glossen ist nichts echt,
am wenigsten in der geschwollenen ep. 23 [s. S. 470, 3], die bisher unbedenk-
lich als Fundgrube demokritischer Fragmente ausgebeutet worden ist.

2. Hıppocr. 10 [IX 322 1L.] ζητεῖ ὁὲ ὃ ἀνὴρ καὶ Περὶ τῶν ἐν "Audov
zul γράφει ταῦτα.

8. — 17 [IX 356L.] περὲ μανίης, ἔφη [näml. γράφω Demokr.) ... τί
περὶ μανίης γράφεις; — τί γάρ, εἶπεν, ἄλλο πλὴν ἥτις τε εἴη zul ὅχως
ἀνϑρώποισιν ἐγγίνεται καὶ τίνα τρόπον ἀπολωφέοιτο᾽ τί τε γὰρ ζῶια ταῦτα
ὁχόσα, ἔφη, δρῆις, τούτου μέντοι γε ἀνατέμνω εἵνεχα οὐ μισέων ϑεοῦ ἔργα,
χολῆς δὲ διζήμενος φύσιν καὶ ϑέσιν. οἶσϑα γὰρ ἀνϑρώπων παραχοπῆς ὡς
αἰτίη ἐπὶ τὸ πολὺ αὕτη πλεονάσασα.

4. -- — [IX 368 L.] μούνη δ᾽ αἴσϑησις ἀνθρώπου aroszein διανοίης
τηλαυγής τό τε ἐὸν καὶ τὸ ἐσόμενον προορεομένη. δυσαρεστεῦνται πᾶσι χαὶ
πάλιν τοῖσιν αὐτοῖσιν ἐμπελάζονται [vgl. S. 437, 16].

5. — 18 [IX 880 1,1] ἐτυγχάνομεν [Demokr.] δὲ τότε περὶ κόσμου δια-
ϑέσιος καὶ πολογραφίης ἔτι τε ἄστρων οὐρανίων ξυγγράφοντες ... ὁκόσα
γὰρ ἰνδαλμοῖσι διαλλάττοντα ἀνὰ τὸν ἠέρα πλάζει ἡμέας [vgl. 8. 888, 16],
ἃ δὴ κόσμωι ξυνεώραται zul ἀμειψιρυσμιῆις ἐόντα τέτευχε, ταῦτα νόο-:

ωτ

10

1D

—

4

410 55. DEMOKRITOS

ἐμὸς φύσιν ἐρευνήσας ἀτρεχέως ἐς φάος ἤγαγεν. μάρτυρες δὲ τουτέων βίβλοι
vr ὅμοῖο γραφεῖσαι.
6. — 23 [IX 392 L.] Δημόκριτος Ἱπποκράτει περὶ φύσιος ἀνϑρώ που.
χρὴ πάντας ἀνϑρώπους ἰητρικὴν τέχνην ἐπίστασϑαι, ὦ Ἱππόχρατες
(χαλὸν γὰρ ἅμα καὶ ξυμφέρον ἐς τὸν βίον), τουτέων δὲ μάλιστα τοὺς παιδείας

χαὶ λόγων ἰδριας γεγενημένους" ἱστορίην σοφίης γὰρ δοχέω ἰητρικῆς ἀδελφὴν

χαὶ ξύνοιχον. ᾿ σοφίη μὲν γὰρ ψυχὴν ἀναρίεται παϑέων, ἰητρικὴ δὲ νούσους +

σωμάτων ἀφαιρέεται᾽ [vgl. fr. 31). αὔξεται δὲ "νόος παρεούσης ὑγείης, ἣν
χαλὸν προνοέειν τοὺς ἐσθλὰ φρονέοντας" ἕξεως δὲ σωματικῆς ἀλγεούσης οὐδὲ
προϑυμίην ἄγει νόος ἐς μελέτην ἀρετῆς" νοῦσος γὰρ παρεοῦσα δεινῶς ψυχὴν

ἀμαυροῖ, φρόνησιν ἐς συμπαϑείην ἀγουσα. φύσιος δὲ ἀνϑρωπίνης ὑπογραφὴ :

ϑεωρίην ἔχει τοιήνδε᾽ ὃ μὲν ἐγκέφαλος φρουρέει τὴν ἄκρην τοῦ σώματος.
ἀσφάλειαν ἐμπεπιστευμένος, ὑμέσι νευρώδεσιν ἐγχατοικέων, ὑπὲρ ὧν ὀστέων
διπλῶν φύσιες ἀναγχαίαι ἀρηρυῖαι δεσπότην φύλαχα διανοίης καλύπτουσιν
ἐγχέφαλον, τριχῶν εὐχοσμίαι χρῶτα χοσμεῦσαι. τὸ δὲ τῶν ὀμμάτων δρη-
τιχὸν Ev πολυχίτωνι φωλεῦον ὑγροῦ ἐνσταϑείαι ὑπομετώπωι κοιλασίηι ἐνί-
dovraı' ϑεωρίης ὁὲ αἴτιον ἀχριβὴς [δὲ] κόρη φύλακα ταρσὸν εὐχαιρίηι ὕπο-
μένει. διπλοῖ δὲ δώϑωνες, ὀσφρήσιος ἐπιγνώμονες, διορίζουσιν ὀφϑαλμῶν
γειτνίην. μαλαχὴ δὲ χειλέων ἁφὴ στόματι περιπτυσσομένη, ῥημάτων αἴσϑη-
σιν ἀχριβῆ τε διάρϑρωσιν παρέσχηκε χυβερνωμένη. γένειον δὲ ἀκροτελὲς καὶ
χελύνειον γόμφοις συνηρμοσμένον. ἐχδοχεῖα δὲ μύϑων ὦτα δημιουργὸς ανέ-
auyev, οἷς ἐπεὼν ὃ ϑυμὸς οὐχ ἀσφαλὴς διήχονος ἀλογιστίης γίνεται. λαλιῆς
μήτηρ γλῶσσα, ψυχῆς ἄγγελος, πυλωρεῦσα τὴν γεῦσιν, ὀχυροῖς ὀδόντων ϑριγ-
κοῖσι πεφρούρηται. βρόγχος δὲ καὶ φάρυγξ ἡρμοσμένοι ἀλλήλοις γειτνιῶσιν"
ὃ μὲν γὰρ ἐς χκέλευϑον πνεύματος, ὃ δὲ ἐς βυϑὸν κοιλίης τροφὴν προπέμπει
λάβρον ὠϑεύμενος. χωνοειδὴς δὲ καρδίη βασιλίς, ὀργῆς τιϑηνός, πρὸς πᾶσαν
ἐπιβουλὴν ἐνδέδυχε ϑώρακα. ϑαμιναὶ δὲ πνευμόνων σήραγγες ηέρι διοδεύμεναι,
φωνῆς αἴτιον πνεῦμα τίχτουσιν. τὸ δὲ χορηγὸν αἵματος καὶ μεταβάλλον
εἰς τροφὴν σὺν λοβοῖς πολλάχις κοίληι περιπλόοις ἐστὲ ἧπαρ ἐπιϑυμίης αἴτιον.
χολὴ δὲ χλωρὴ πρὸς ἥπατι μένουσα, καὶ διαφϑορὴ σώματος ἀνϑροωπηΐου ὑπερ-
βλύσασα γίνεται. βλαβερὸς δὲ σώματος ἀνϑρωπίνου καὶ ἀνωφελὴς ἔνοικος
σπλὴν ἀπέναντι εὕδει πρᾶγμα μηδὲν αἰτούμενος. μέση δὲ τουτέων χορηγεῖ
πανδέχτειρα χοιλίη, κατ᾽ εὐνάζεται διοικχέουσα τὴν πέψιν. ἔνοχα δὲ κοιλίης,
συνϑέσιος δημιουργίηι συνδονεύμενα, εἱλεῖται περὶ κοιλίην ἔντερα, λήψιος καὶ
ἀποχρίσεως αἴτια. δίδυμοι δὲ νεφροὲ ἰσχίοισιν ἐνηδρασμένοι χαὶ ἡμφιεσμένοι
δημῶι, οὔρων ἐχχρίσιος οὐκ ἀλλότριοι πεφύχασιν. κύριος δὲ ἁπάσης κοιλίης
ὃ καλούμενος ἐπίπλους γαστέρα πᾶσαν ἐμπεριείληφε, μόνου σπληνὸς ἄτερ.

ἑξῆς νευρώδης χύστις ἰσχίωι στόμα ἐνηδρασμένη, συμπεπλεγμένων ἀγγείων,
οὔρων ἐχχρίσιος αἰτίη γίνεται. ἡ δὲ γειτνιῶσα ταύτηι μήτηρ βρεφέων, ἡ (δει-
νὸν ἄλγος) τῶν ἐν γυναικὶ μόχϑων μυρίων παραιτίη μήτρη πεφώλευχεν" ἢ
πυλωρὸς μυχοῖς ἰσχίων βράσασα σὰρξ σφίγγεται νεύροισιν, ἐκ δὲ πλήϑους
ἐχχέουσα γαστρὸς φύσιος, ἐκ τόχου προνοίης. ἐκ δὲ σώματος χρεμαστοὶ
ἐχτὸς olxinv νέμονται ἐχγόνων χτίσται ὄρχεις, πουλυχίτωνες ἐόντες εὔνοον
ἥβη [ἐπίσειον, glossiert ἃ. 78n?] ἀπὸ φλεβέων τε καὶ νεύρων πλέγμα οὔρων
ἔχχυσιν ποιεύμενον, συνουσίης ὑπουργόν, φύσιος ὕπο δεδημιούργηται, ϑρι-
ξὴν ἥβης πυχαζόμενον. σχέλη δὲ χαὶ βραχίονες καὶ τὰ προσηρτημένα
τουτέοισιν ἄχρα, διηκονίης πᾶσαν ἀρχὴν συνηϑφοισμένα ἔχοντα , νεύρων
ἀσφαλῆ λειτουργίην τελέουσιν. ἡ δὲ ἀσώματος ἐν μυχοῖς φύσις ἐξέτευξε

-ἰ

10

10

15

25

C. IMITATION 5—7. 471

παντάμορφα σπλάγχνων γένη, ἃ δὴ ϑάνατος ἐπισταϑεὶς ὠχέως ἔπαυσε λει-

τουργίης.

7. ὅτοβ. IV 108, 81 Ἱππάρχου Πυϑαγοῤείου ἐκ τοῦ Περὶ εὐ-
ϑυμέας.

ς N N ‚ χ᾽ > r , γ, j ων

ὡς πρὸς τὸν ξυμπαντα αἰῶνα ἔξεταζοντι βραχυτατον EXOVTES οἱ ἄνϑρω-
ποι τὸν τᾶς ζωᾶς χρόνον, χάλλιστον ἐν τῶι βίωι οἵονεί τινα παρεπιδημίαν
ποιησοῦνται ἐπ᾽ εὐϑυμίαι καταβιώσαντες. ταύταν δὲ ἕξοντι μάλιστα πάντων
ἀρχιβῶς ἐπιστάμενοι καὶ ἐπεγνωχότες ἑ ἑαυτούς, ὅτι ἐντὶ ϑνατοὶ χαὶ σάρχκινοι,
εὐαδίκητον χαὶ φϑαρτὸν κεχτημένοι σῶμα, χαὶ πάντων (τῶν) χαλεπωτάτων
αὐτοῖς ἐπιχρεμαμένων μέχρις ἐσχάτας ἀναπνοᾶς:. καὶ πρᾶτον γ᾽ ἐπένϑωμεν
ἐπὶ τὰ συμβαίνοντα" περὶ τὸ σῶμα πλευρίτιδες περιπλευμονίαι φρενίτιδες πο-
dayocı στραγγουρίαι δυσεντερίαι ληϑαργίαι ἐπιληψίαι σηπεδόνες, ἄλλα μυρία"
περὶ δὲ τὰν ψυχὰν πολλῶι μείζονα καὶ χαλεπώτερα πάντα γὰρ τὰ κατὰ τὸν
βίον ἄϑεσμα, καχά, παράνομα χαὶ ἀσεβήματα, ἐκ τῶν χατὰ τὰν ψυχὰν παϑη-
μάτων ἐντί. διὰ γὰρ τὰς παρὰ φύσιν ἀμέτρους ἐπιϑυμίας πολλοὶ εἰς ἀχα-
τασχέτους ὁρμὰς ἐξώχειλαν, καὶ οὔτε τᾶς ἐκ τῶν ϑυγατέρων οὔτε τᾶς ἔχ τῶν
ματέρων ἀνοσιωτάτας ἡδονᾶς ἀπέσχοντο, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ πατροχτονίαι παρε-
γένοντο, καὶ πολλοὶ τὰ ἴδια τέχνα κατέσφαξαν. τί λέγω τὰ ἀπὸ τῶν ἐχτὸς
ἐπηρτημένα χαχά, τὰς ἐπομβρίας καὶ αὐχμώς, ὑπερβολὰς καυμάτων, ὑπερβο-
λὰς ψύξιος, ὥστε πολλάχις 2x τᾶς χατὰ τὸν ἀέρα ἀνωμαλίας λοιμὸν τε καὶ
λιμὸν γίγνεσϑαι χαὶ ποικιλίαν παντοδαπῶν συμπτωμάτων zul ὅλας πόλεις
ἐρημοῦσϑαι; πολλῶν οὖν τοιούτων ἐπιχρεμαμένων μήτε ταῖς κατὰ τὸ σῶμα
εὐαμερίαις ποτέχοντες σεμνυνόμενοι ἐπαιρώμεϑα, αἵ τινες ὀλίγω πυρετῶ ἐπι-
γενομένω ἀνϑέων τρόπωι συντόμως μαραίνοντι, μήτε ταῖς ἐχτὸς νομιζομέναις
εὐτυχίαις, αἱ καὶ αὐταὶ πολλάχις τάχιον ἀπόλλυσϑαι ἢ γίνεσϑαι πεφύχαντι᾽"
πάντα γὰρ ταῦτα, ἀστατά τε καὶ ἀβέβαια εὐρίπου τρόπον, ἐν πολλαῖς zul
ποικίλαις μεταβολαῖς γινόμενα παρειλήφαμεν, χαὶ οὐδὲν αὐτῶν μένον οὐδὲ
ἀκίνητον οὐόὲξ βέβαιον οὐδὲ ἀναφαίρετον. διὸ ταῦτα μὲν ἐνθυμηϑέντες.
(χέρδος δὲ) νομίζοντες, εἰ τὰ παρεόντα χαὶ δεδομένα καὶ τὸν ἐλάχιστον χρό-
γον διαμεῖναι δύναιτο, ἐν εὐϑυμίαι διάξομεν γενναίως φέροντες τὰ προσπί-
πτοντα. νῦν δὲ πολλοὶ πάντα τὰ ὑπὸ φύσιος χαὶ τύχας παρεόντα καὶ dedo-
μένα αὐτοῖς ἐπὶ τὸ βέλτιον προαναπλάσαντες zul οὐχ οἷα ἔστι λογισάμενοι,
ἀλλ᾽ οἷα ἐπ᾿ ἄχρον ἐπιτυγχανόμενα δύναται γενέσϑαι, ἄφνω στερόμενοι πολ-
λοῖς χαὶ μεγάλοισι χαὶ ἀϑέσμοις χαὶ ἀνοήτοις κακοῖς χκαταφορτίζοντι τὰν
ψυχάν" καὶ οὕτω συμβαίνει αὐτοῖς πιχρότατον ἔχεν τὸν βίον καὶ χαλεπώτα-
τον. ταῦτα δὲ γίνεται ἐπί τε ἀποβολαῖς χρημάτων ἢ φίλων ϑανόντων ἡ
τέχνων ἢ τινων ἄλλων τῶν νομιζομένων τιμιωτάτων nusv. εἶτα κλαίοντες
χαὶ ὀδυρόμενοι λέγοντι αὑτοὺς μόνους ἀτυχεστάτους χαὶ κακοδαίμονας, οὐ
μεμναμένοι ὅτι χακὰ ταὐτὰ καὶ ἄλλοις πολλοῖς ἐγένοντο καὶ νῦν γίνονται,
οὐδὲ δυνάμενοι «κατανοῆσαι τὸν τε τῶν παρεόντων. βίον καὶ τὸν τῶν προεξ-
εστακότων ἐν ὅσαις συμφοραῖς καὶ καχῶν τρικυμίαις καὶ νῦν ἐντὶ πολλοὲ καὶ
πρὸ τοῦ ἐγένοντο. ἐπιλογισάμενοι οὖν ὅτι πολλοὶ ἀποβαλόντες χρήματα
ὕστερον διὰ τὰν τῶν χρημάτων γενομέναν ἀπωλειαν αὐτοὶ περιεσώϑησαν, ἢ
ληισταῖς διὰ τοῦτο μέλλοντες ELTERN) ῇ τυράννωι" πολλοὶ δὲ φιλήσαντές
τινας καὶ χαϑ᾽ ὑπερβολὴν εὐνοήσαντες ἔν τῶι μετέπειτα χρόνωι μεγάλως ἐμί-
σησαν᾽ ἃ δὴ πάντα ἀναλογισάμενοι ἐχ τᾶς παραδεδομένας ἁμῖν ἱστορίας, καὶ
μαϑόντες ὅτι zal ὑπὸ τέχνων χαὶ φίλων μάλιστα “φιληϑέντων πολλοὶ ἀπώ-
λοντο, καὶ ἀντιπαραβάλλοντες τὸν ἑαυτῶν βίον πρὸς τὸν τῶν πρασσομένων

Φ

10

25

30

39

40

472 55. DEMOKR. C. IMIT.7. 56. NESSAS. 57. METRODOROS V. CHIOS.

φαυλότερον, καὶ τὰ προσπίπτοντα ἀνϑρώπινα νομίζοντες χαὶ μὴ μόνοις συμ-
βαίνοντο, εὐθϑυμότερον διάξομεν. οὐδὲ γὰρ ϑέμις ἄνϑρωπον μὲν ὄντα τὰ
τῶν ἀλλοτρίων συμπτώματα εὔφορα νομίζειν, ἀλλ᾽ (od) τὰ ἴδια χκάδεα, ἰδόντα
ὅτι πολλαὶ χᾶρες χατὰ πάντα τὸν βίον πεφύχαντι. οἱ δὲ χλαίοντες καὶ
κατοδυρόμενοι, πρὸς τῶι μηδ᾽ ἡντινοῦν ὠφέλειαν τῶι ἀπολομένωι ἢ τῶι ἀποι-
χομένωι περαίνεσϑαι, ἐς μέξονα παϑήματα τὰν ψυχὰν ἐλαύνοντι, μεστὰν πολ-
λῶν χαὶ φαύλων φυσιωμάτων οὐσαν. προσήκει οὐν ἐχνίπτοντας καὶ ἄνα-
χαϑαίροντας ἀπορρύπτεσϑαι πάσαις μηχαναῖς τὰς ἐγχατεσχιρωμένας χηλῖδας
τῶι χατὰ φιλοσοφίαν λόγωι. ποιήσομεν δὲ τοῦτο ἀντεχόμενοι φρονήσιος zul
σωφροσύνας καὶ μεταποιούμενοι * * * τοῖς παρεοῦσι χαὶ μὴ πολλῶν ὀρεγό-
μενοι. οἱ γὰρ ἄνϑρωποι τὰ πολλὰ παρασχευαζόμενοι, ὡς οὐχ ἔστι ζῆν μετὰ
τὸν τᾶς ζωᾶς χρόνον * * * ἄξεστι γενέσϑαι * * α χρησώμεϑα παρουσίαι τῶν
ἀγαϑῶν, &x δὲ τᾶς φιλοσοφίας καὶ λαβρότερον ἀπληστευσώμεϑα᾽ ἀπληστευό-
μενοι γὰρ τῶν ἐχ φιλοσοφίας χαλῶν χαὶ σεμνῶν, χαὶ τᾶς ἐχ τῶν φαύλων
ἀπολυϑησόμεϑα ἀπληστίας.

56. NESSAS.

1. Eus. P. E. XIV 17,10 [aus seinem vulgären biogr. Compendium, nicht
Aristokles] Παρμενίδης" τούτου έλισσος, οὗ Ζήνων, οὗ “εύκιππος, οὗ Δημό-
ἄκριτος, οὗ Πρωταγόρας χαὶ Νεσσᾶς" τοῦ δὲ Νεσσὰ Πητρόδωρος, οὗ Διο-
γένης, οὗ ᾿Ανάξαρχος" ᾿Αναξάρχου δὲ γνώριμος γέγονε Πύρρων.

2. Dıoc. IX 58 (Anaxarchos) διήκουσε Διογένους τοῦ Σμυρναίου, ὃ [BP]
δὲ Mntoodwgov τοῦ Χίου, ὃς ἔλεγε und αὐτὸ τοῦτ᾽ εἰδέναι ὅτι οὐδὲν οἶδε.
Mntoodwgov δὲ Νεσσᾶ [B'P!] τοῦ Χίου, οἱ δὲ Δημοχρίτου φασὶν ἀκοῦσαι.
Der Name weist nicht auf Chios [Verwechslung mit Metrodoros?], sondern auf
Abdera, in dessen Nähe der Nessos (Nestos) ins Meer fliesst.

ο΄. METRODOROS VON CHIOS.
A. LEBEN UND LEHRE.
1. Crem. Strom. I 14 p. 353 P. [D. 244. 601] Anuoxgirov δὲ ἀχουσταὶ Πρω-

10

11

12

13:

ταγόρας ὃ ᾿Αβδηρίτης καὶ Μ. ὁ Xiog, οὗ Διογένης ὃ Σμυρναῖος, οὗ ἀνάξαρ- ᾿

χος, τούτου δὲ Πύρρων, οὗ Ναυσιφάνης" τούτου φασὶν ἔνιοι μαϑητὴν Ἐπίχου-
ρον γενέσϑαι. SUID.S8.v. Πύρρων. . διήκουσε Βρύσωνος. . εἶτα Avagapyov
τοῦ Mntoodwoov μαϑητοῦ τοῦ χίου, οὗ διδάσχαλος ἦν Mesa [Anuo-
κριτὸς verb. Küster] ὁ Aßdneitns: Vgl. c. 56. n. 2.

2. Aer.13,17 [D. 285] M. @soxoltov Χῖος τὰ ἀδιαίρετα καὶ τὸ κενὸν.
Sup. Θεύχριτος Χῖος ῥήτωρ μαϑητὴς Mntoodwgov τοῦ ᾿Ισοχρατιχοῦ. Ist dieser
M. derselbe?

8. ΤΉΒΟΡΗΞ. ‚phys. op. fr. 8 [Simpl. phys. 28, 27] χαὶ M. δὲ ὃ Χῖος ἀρχὰς
σχεδόν τι τὰς αὐτὰς τοῖς περὶ Δημόκριτον ποιεῖ, τὸ πλῆρες καὶ τὸ χενὸν τὰς
πρώτας αἰτίας ὑποϑέμενος, ὧν τὸ μὲν ὄν, τὸ δὲ μὴ ὃν εἶναι περὶ δὲ τῶν
ἄλλων ἰδίαν τινὰ ποιεῖται τὴν μέϑοδον. Vgl. CLem. protr. 5, 66 p. 57P.

4. [Puur.] Strom. 11 [D. 582] M. 6 Χῖος aldıov εἶναί φησι τὸ πᾶν, ὅτι
εἰ ἣν γενητόν, ἐκ τοῦ μὴ ὄντος ἂν nv‘ ἄπειρον δέ, ὅτι aidıor' οὐ γὰρ ἔχειν

5

15

20

25

A. 1—17. LEBEN UND LEHRE. 473

αρχὴν ὅϑεν ἤρξατο οὐδὲ πέρας οὐδὲ τελευτήν" ἀλλ᾽ οὐδὲ κινήσεως μετέχειν
τὸ πᾶν. χινεῖσϑαι γὰρ ἀδύνατον μὴ μεϑιστάμενον᾽ μεϑίστασϑαι δὲ ἀναγχαῖον
ἤτοι εἰς πλῆρες ἢ εἰς κενόν. * x x πυχνούμενον δὲ τὸν ἀέρα ποιεῖν νεφέλας
εἶτα ὕδωρ, ὃ χαὶ χατιὸν ἐπὶ τὸν ἥλιον σβεννύναι αὐτόν, χαὶ πάλιν ἀραιούμε-
γον ἐξάπτεσϑαι [vgl. Epicur. ep. 2, 92. 96 p. 39, 10. 42, 4 Us.]. χρόνωι δὲ πήγνυ-
σϑαι τῶι ξηρῶι τὸν ἥλιον χαὶ ποιεῖν ἐκ τοῦ λαμπροῦ ὕδατος ἀστέρας, νύχτα
τε χαὶ ἡμέραν 2x τῆς σβέσεως zul ἐξάψεως zul χαϑόλου τὰς ἐχλείψεις
ἀποτελεῖν.

5. SIMPL. phys. 1121, 21 [verm. aus Theophr. phys. op.] ἀπ᾿ ἀρχῆς δὲ χρό-
vov δοχοῦσι λέγειν γεγονέναι τὸν κόσμον ᾿ἀναξαγόρας τε καὶ ᾿Αρχέλαος καὶ M.
ὃ Xiog [nicht der Lampsakener, der in d. Plac. nicht vorkommt ; das Folgende
(8. S. 318, 20) geht nur auf Anax. und Archel.]. °

6. Arr. 15,4 [D. 292] M. ὃ χαϑηγητὴς ’Enıxovoov [dieselbe Ungenauig-
keit Π 1,3] φησὶν ἄτοπον εἶναι ἐν μεγάλωι πεδίωι ἕνα στάχυν yerndivaı χαὶ
ἕνα χόσμον ἐν τῶι ἀπείρωι. ὅτι δὲ ἄπειρος [ἀπειροι Meineke] χατὰ τὸ πλῆ-
ϑος, δῆλον Ex τοῦ ἄπειρα τὰ αἴτια εἶναι. εἰ γὰρ ὃ χόσμος πεπερασμένος,
τὰ δ᾽ αἴτια πάντα ἄπειρα, ἐξ ὧν Ode ὃ χόσμος γέγονεν, ἀνάγχη ἀπείρους
εἶναι" ὅπου γὰρ τὰ αἴτια ἄπειρα, ἐκεῖ καὶ τἀποτελέσματα. αἴτια δὲ ἥτοι αἱ
ἄτομοι ἢ τὰ στοιχεῖα.

7. -- ΠΊ, 8 [Ὁ. 527] 4. καὶ Ἐπίχουρος καὶ ὃ τούτου χαϑηγητὴς M. ἀπεί-
θους κόσμους Ev τῶι ἀπείρωι κατὰ πᾶσαν περίστασιν ἱπεριαγωγὴν Stob.].

8. Sımpr. phys. 648, 14 χαὶ ἔξω τοῦ χόσμου [näml. χενὸν εἶναι], ὅπερ
ὁῆλον ὅτι τόπος μὲν οὐχ ἂν εἴη, αὐτὸ δὲ zug” αὑτὸ ὑφέστηχε. ταύτης δὲ τῆς
δόξης γέγονε χαὶ M. ὃ Χῖος. Vgl. c. 54 A 20 8. 361, 39.

9. Arr.I1 17,1 [D. 346] M. ἅπαντας τοὺς ἀπλανεῖς ἀστέρας ὑπὸ τοῦ ἡλίου
προσλάμπεσϑαι. Stellung der Planeten 5. 3. 19 n. 18.

10. — — 18,2 [D. 347] M. τῶν ὅρωντων ὀφθαλμῶν μετὰ δέους καὶ
καταπλήξεως εἶναι στιλβηδόνας [näml. τοὺς Διοσχούρουςϊ.

11. — — 20, 8 [D. 3495 10] Παρμενίδης καὶ M. πύρινον ὑπάρχειν τὸν ἥλιον.
20, 6 [D. 34924] ᾿ἀναξαγόρας Δημόχριτος M. μύδρον ἢ πέτρον διάπυρον.
8. oben 8. 319, 46; 356, 38; 384, 12.

12. — — 27,5 [D. 358] (Mond) Θαλῆς πρῶτος ἔφη ὑπὸ τοῦ ἡλίου φω-
τίζεσϑαι.... M. ὁμοίως.

13. — III 1,3 [D. 865] M. διὰ τὴν πάροδον τοῦ ὑλίου [näml. γίνεσϑαι
τὸν yaraklav]' τοῦτον γὰρ εἶναι τὸν ἡλιακὸν χκύχλον.

14. — — 2, 10 [D. 367] (Sternschnuppen) M. τὴν εἰς τὰ γέφη τοῦ ἡλίου
βίαιον ἔμπτωσιν πολλάχις σπινϑηρίζειν.
15. — — ὃ (περὶ βροντῶν, κεραυνῶν, πρηστήρων) $ 8 [Ὁ. 368] M. ὅταν εἰς

νέφος πεπηγὸς ὑπὸ πυχνότητος ἐμπέσηι πνεῖμα, τῆι μὲν συνϑραύσει τὸν κτύπον
> Aa a = = “ὦ 3 =
ἀποτελεῖ, τῆι δὲ πληγῆς καὶ τῶι σχισμῶι διαυγάζει, τῆι δ᾽ ὀξύτητι τῆς φορᾶς προσ-
x > - ς «-- - --
λαμβάνον τὴν ἀπὸ τοῦ ἡλίου ϑερμότητα χεραυνοβολεῖ, τοῦ δὲ κεραυνοῦ τὴν
’ -
ἀσϑένειαν εἰς πρηστῆρα περιίστησιν.

10. — — 4, 8 [D. 371] M. ἀπὸ τῆς ὑδατώδους ἀναφορᾶς ὑπὸ τοῦ ἀέρος

συνίστασϑαι τὰ νέφη.

11. — — ὅ, 12 [D. 374; nach Theophr.] M. ὅταν διὰ νεφῶν ἥλιος δια-
λάμψηι, τὸ μὲν νέφος χυανίζειν, τὴν δ᾽ αὐγὴν ἐρυϑραίνεσϑαι. SCHOL. Arır.
Ρ. 516 Maass [D. 231; Theophr. aus Poseid.] M. τὴν ἶριν αἰτιολογῶν φησιν᾽

ὧι

10

920

25

30

35

40

474 57. METRODOROS VON CHIOS. A. 17—25. LEBEN UND LEHRE.

ὅταν ἐξ ἐναντίας τῶι ἡλίωι συνσταϑῆι νέφος πεπυχνωμένων, τηνιχαῦτα
ἐμπιπτούσης τῆς αὐγῆς τὸ μὲν νέφος φαίνεται χυανοῦν διὰ τὴν χρᾶσιν, τὸ δὲ
περιφαινόμενον τῆι αὐγῆι φοινιχοῦν, τὸ δὲ ὃν χάτω λευχόν. τοῦτο εἶναι.
ἔϑεσαν ἡλιαχὸν φέγγος.

18. Art. III7 (περὶ ἀνέμων) ὃ 3 [D. 375] M. ὑδατώδους ἀναϑυμιάσεως
διὰ τὴν ἡλιακὴν ἔχκαυσιν γίνεσϑαι δρμὴν πνευμάτων ϑείων [ϑερμῶν 7] τοὺς
δὲ ἐτησίας πνεῖν τοῦ πρὸς ταῖς ἄρχτοις παχυνϑέντος ἀέρος ὑποχωροῦντι τῶι
ἡλίωι κατὰ τὴν ϑερινὴν τροπὴν ἐπισυρρέοντος.

19. Auex. Meteor. p. 67, 17 Hayd. [aus Theophrasts Phys. op. fr. 23]:
τρίτη δὲ δόξα περὶ ϑαλάσσης ἐστὶν ὡς ἄρα τὸ ὕδωρ τὸ διὰ τῆς γῆς διηϑού-
μενον χαὶ διαπλῦνον αὐτὴν ἁλμυρὸν γίνεται τῶι ἔχειν τὴν γῆν τοιούτους χυ-
μοὺς ἐν αὑτῆι" οὗ σημεῖον ἐποιοῦντο τὸ χαὶ ἅλας ὀρύττεσϑαι ἐν αὐτῆι χαὶ
νίτρα᾽ εἶναι δὲ καὶ ὀξεῖς χυμοὺς πολλαχοῦ τῆς γῆς. ταύτης πάλιν τῆς δόξης
ἐγένετο ᾿ἀναξαγόρας τε καὶ M. Arr. II 16 (περὶ ϑαλάσσης πῶς συνέστη καὶ
πῶς ἔστι nıxoa) ὃ ὅ [D. 882] M. διὰ τὸ διηϑεῖσϑαι διὰ τῆς γῆς μετειληφέναι
τοῦ περὶ αὐτὴν παχέος καϑάπερ τὰ διὰ τῆς τέφρας ὑλιζόμενα. Vgl. oben
S.46 n.33 8 4 und 322, 39.

20. Arr. III 9,5 [D. 376] M. τὴν μὲν γῆν ὑπόστασιν εἶναι zul τρύγα
τοῦ ὕόδατος, τὸν δὲ ἥλιον τοῦ ἀέρος.

21. — — 1ὅ, 6 [D. 380] (Erdbeben) M. μηδὲν ἐν τῶι οἰχείωι τόπωι σῶμα
κινεῖσϑαι, εἰ μή τις προώσειεν ἢ χαϑελκύσειε zur ἐνέργειαν. διὸ μηδὲ τὴν γῆν
ἅτε δὴ κειμένην φυσιχῶς χινεῖσϑαι, τόπους δέ τινας αὐτῆς * * * νοστεῖν τοῖς
ἄλλοις. SENEC.n. quaest. VI19,1 Metrodorum Chium ... audiamus ... dieit: “quo-
modo cum in dolio cantant, vox illa per totum cum quadam discussione percurrit
ac resonat et tam leviter mota tamen circumit non sine tactu eius tumultuque,
quo inclusa est: sic speluncarum sub terra pendentium vastitas habet aera suum,
quem simul alius swperne incidens percussit, agitat non aliter quam illa, de
quibus paulo ante retuli, inania indito clamore sonuerunt.

22. Arr. IV 9,1 [D. 396] Δημόκριτος, M., Πρωταγόρας, Πλάτων ψευδεῖς
εἶναι τὰς αἰσϑήσεις. N

23. Erıpnan. adv. haer. III 2, 9 [D. 590, 35] M. ὃ Χῖος ἔφη μηδένα μηδὲν
ἐπίστασϑαι, ἀλλὰ ταῦτα, ἃ δοχοῦμεν γινώσχειν, ἀκριβῶς οὐχ ἐπιστάμεϑα οὐδὲ
ταῖς αἰσϑήσεσι δεῖ προσέχειν" δοχήσει γάρ ἐστι τὰ πάντα.

24. Arıstocı. Ὁ. Eus. P. E. XIV 20, 1 ἔνιοι μέντοι φασὶ καὶ τὸν Ὅμηρον
αἰνίττεσϑαι τὸ τοιοῦτο πάντων ἀποφαίνοντα τὸν Qxsavov ἀρχήν, ὡς ἐν
δύσει τῶν πραγμάτων ὀὄντων᾽ ὧν δ᾽ ἴσμεν ἔοικε μὲν καὶ M. ὃ Xios τὸ αὐτὸ
τοῦτο λέγειν, οὐ μὴν ἀλλ᾽ ἀντιχρύς γε Πρωταγόρας ὃ ᾿Αβδηρίτης.

25. Sexr. Math. VII 87. 88 Ivel. $ 48] οὐχ ὀλίγοι δὲ ἦσαν ... οἱ καὶ τοὺς
περὶ Μητφόδωρον καὶ Avagapxov, ἔτι δὲ Μόνιμον, φήσαντες ἀνηιρηχέναι τὸ
κριτήριον, ἀλλὰ Μητρόδωρον μὲν ὅτι εἶπεν" “οὐδὲν ἴσμεν οὐδ᾽ αὐτὸ τοῦτο,
ἴσμεν ὅτι οὐδὲν ἴσμεν᾽ (vgl. B 1]. Ῥηπορεμ. Rhet. fr. inc. 3, 1 (II 169 Sud-
haus) οὐ γὰρ ἂν χατ᾽ ᾿Αἰν]αξαϊγόραν φ]ήσαι τις ἀκολούϑωϊς πᾶν] ὑπάρχειν
ἕν παντί οὐδ᾽ ἀν] κατὰ τὸν] Χεῖον Mntloodwgor] δμολογώιη τῶι μὴ [εἰδέϊναε

μηδ᾽ αὐτὸ τοῦτο.

ei

B. FR. 1.2. 58. DIOGENES VON SMYRNA. 59. ANAXARCHOS 475

B. FRAGMENTE.

MHTPOA2POY ΠΕΡῚ ΦΥΣΕΩΣ.

1. Οἵἷο. Ac. pr. II 28, 73 [nach Demokrit 5, 5, 434,25] is qui hunc
maxime est admiratus Chius Metrodorus initio libri qui est De
natura 'nego, inquit, scire nos sciamusne aliquid an nihil sciamus, ne
id ipsum quidem nescire aut scire scire nos, nec omnino sitne aliquid an
nihil sit‘. Eus. P. E. XIV 19, 8 [aus seinem biogr. Compend.] &reraı
τούτοις [den Aristippeern] συνεξετάσαι χαὶ τοὺς τὴν ἐναντίαν βαδί-
σαντὰας χαὶ πάντα χρῆναι τιιστεύειν ταῖς τοῦ σώματος αἰσϑήσεσιν
ὁρισαμένους, ὧν εἶναι ἸΠητρόδωρον τὸν Χῖον χαὶ Πρωταγόραν
τὸν ᾿αΑβδηρίτην. τὸν μὲν οὖν Mnroodwgov Amuoxgirov ἔφασαν
ἀχηχοέναι᾽ ἀρχὰς δὲ ἀποφήνασϑαι τὸ γλῆρες καὶ τὸ χενόν, ὧν τὸ
μὲν ὄν, τὸ δὲ μὴ ὃν εἶναι. γράφων γέ τοι Περὶ φύσεως εἰσβολῆι
ἐχρήσατο τοιαύτηι᾽ “οὐδεὶς ἡμῶν οὐδὲν οἶδεν οὐδ᾽ αὐτὸ
τοῦτο, πότερον οἴδαμεν ἢ οὐχ οἴδαμεν (οὐδ᾽ ὅλως πό-
τδρον ἔστι τι ἢ οὐχ ἔστιν". ἥτις εἰσβολὴ χαχὰς ἔδωχεν ἀφορ-
μὰς τῶι μετὰ ταῦτα γενομένωι Πύρρωνι. προβὰς δέ φησιν ὅτι
2. πάντα ἐστίν, ὃ ἄν τις vonoaı. Vg8l.8.472, 22. 474,40. 43.

1. Niemand unter uns weiss irgend etwas, nicht einmal das, ob wir
etwas wissen oder nichts wissen, (oder überhaupt, ob es etwas giebt oder
nichts giebt).

2. Alles ist das, was jeder einzelne sich denken kann.

98. DIOGENES VON SMYRNA.

1. 5. Evs. 5. 472, 19; Dioc. das. Z. 21; Cem. das. Z. 29.
2. ΕΡΙΡΗΑΝ. adv. haer. III 2, 9 n. 17 [D. 591) Διογένης ὃ Σμυρναῖος, zarl
δὲ τινας Κυρηναῖος, τὰ αὐτὰ τῶι Πρωταγόραι ἐδόξασε.

99. ANAXARCHOS.
A. LEBEN UND LEHRE.

1. Ῥιοα. IX 58—60 ᾿ἀνάξαρχος ᾿Αβδηρίτης. οὗτος διήκουσε Διογένους :

τοῦ Σμυρναίου" ὃ δὲ Μητροδώρου τοῦ Χίου, ὃς ἔλεγε μηδ᾽ αὐτὸ τοῦτ᾽ εἰδέναι
a I = , \ = - , ᾿Ξ \ ,
ὅτι οὐδὲν oide. Mntoodwoov δὲ Νεσσᾷ τοῦ Χίου, οἱ δὲ 4ημοχρίτου φασὶν
= τι 3 ΄ © - \ τ
ἀκοῦσαι. ὃ δ᾽ οὖν ᾿ἀνάξαρχος καὶ ᾿Αλεξάνδρωι συνῆν καὶ ἤκμαζε χατὰ τὴν
δεχάτην χαὶ ἑχατοστὴν ὀλυμπιάδα [340---381] zu) εἶχεν ἐχϑρὸν Νικοχρέόντα
τὸν Κύπρου τύραννον᾽ καί ποτε ἐν συμποσίωι τοῦ ᾿᾿λεξάνόρου ἐρωτήσαντος
u + = 5 = 5 a ’ κ᾿
αὐτὸν, τί ἄρα δοχεῖ τὸ δεῖπνον, εἰπεῖν φασιν" “οἷ βασιλεῦ, πάντα πολυτελῶς"

10

20

25

οὐ

39

40

476 59. ANAXARCHOS

ἔδει δὲ λοιπὸν κεφαλὴν σατράπου τινὸς παρατεϑεῖσϑαι᾽ ἀπορρίπτων προς
τὸν Νικοκχρέοντα. ὁ δὲ μνησιχαχκήσας μετὰ τὴν τελευτὴν τοῦ βασιλέως ὅτε ἢ
πλέων ἀχουσίως προσηνέχϑη τῆι Κύπρωι ὃ ᾿Ανάξαρχος, συλλαβὼν αὐτὸν καὶ
εἰς ὅλμον βαλὼν ἐκέλευσε τύπτεσϑαι σιδηροῖς ὑπέροις. τὸν δὲ οὐ φροντίσαντα
τῆς τιμωρίας εἰπεῖν ἐχεῖνο δὴ τὸ περιφερόμενον᾽ 'πτίσσε, πτίσσε τὸν Ava&apyov
ϑύλακον, ᾿Ανάξαρχον δὲ οὐ πλήττεις [1]. πτίσσεις, vgl.n.13]. χελεύσαντος δὲ
τοῦ Νιχοχρέοντος καὶ τὴν γλώτταν αὐτοῦ ἐχτμηϑῆναι, λόγος ἀποτραγόντα
προσπτύσαι αὐτῶι. καὶ ἔστιν ἡμῶν εἰς αὐτὸν οὕτως (ἔχον) [Anth. P. VII 133]:
πτίσσετε, Νιχοχρέων, ἔτι καὶ μάλα᾽ ϑύυλακχὸς ἐστι"
πτίσσετ᾽ " ᾿ἄναξαρχος δ᾽ ἐν Διός ἐστι πάλαι.
zul σὲ διαστείλασα γνάφοις ὀλίγον (Ὁ) τάδε λέξει
ῥήματα Φερσεφόνη" “ἔρρε μυλωϑρὲ καχέ.
οὗτός διὰ τὴν ἀπάϑειαν καὶ εὐχολίαν τοῦ βίου Εὐδαιμονιχὸς ἐχαλεῖτο"
χαὶ ἦν ἐχ τοῦ δάιστου δυνατὸς σωφρονίζειν. τὸν γοῦν ᾿Αλέξανδρον οἰόμενον
εἶναι ϑεὸν ἐπέστρεψεν᾽ ἐπειδὴ γὰρ ἔχ τινος πληγῆς εἶδεν αὐτῶι χαταρρέον
αἷμα, δείξας τῆι χειρὶ πρὸς αὐτόν φησι" “τουτὶ μὲν αἷμα καὶ οὐκ ἰχὼρ οἷός
πέρ τε δέει μακάρεσσι ϑεοῖσι.᾽

Πλούταρχος [8. 8. 477, 7) δ᾽ αὐτὸν ᾿Αλέξανδρον τοῦτο λέξαι πρὸς τοὺς
φίλους φησίν. ἀλλὰ καὶ ἄλλοτε [5. ὅ. 418, 16] προπίνοντα αὐτῶι τὸν ᾿Ανά-
ξαρχον δεῖξαι τὴν κύλικα καὶ εἰπεῖν"

βεβλήσεταί τις ϑεῶν βροτησίαι χερί.

2. Ῥιοα. IX 61 Πύίρρων Ἠλεῖος .. . ἤχουσε Βρύσωνος τοῦ [ἢ Nietzsche]
Στίλπωνος, ὡς ᾿Αλέξανδρος ἐν Διαδοχαῖς, εἶτα ᾿Αναξέρχου ξυναχολουϑῶν nav-
ταχοῦ, ὡς καὶ τοῖς Γυμνοσοφισταῖς ἐν Ἰνδίαι συμμῖξαι καὶ τοῖς Meyoıs ....
ἐχπατεῖν τε αὐτὸν καὶ ἐρημάζειν, σπανίως ποτ᾽ ἐπιφαινόμενον τοῖς οἶχοι..
τοῦτο δὲ ποιεῖν ἀχούσαντα Ἰνδοῦ τινος ὀνειδίζοντος ᾿Αναξάρχωι, ὡς οὐχ ἀν.
ἕτερόν τινα διδάξαι οὗτος ἀγαϑόν, αὐτὸς αὐλὰς βασιλικὰς ϑεραπεύίων. ἀεί τε,
εἶναι ἐν τῶι αὐτῶι καταστήματι, ὥστε εἰ καί τις αὐτὸν καταλίποι μεταξὺ A
γοντα, αὑτῶι διαπεραίνειν τὸν λόγον, καίτοι κεκινημένον τέως τῆι ἐννεότητι..
πολλάκι, φησί [Antigonos v. Karyst. S. 35 Wilam.], zei ἀπεδήμει, under! προει-᾿
πών, καὶ συνερρέμβετο οἵστισιν ἤϑελεν. καί ποτ᾽ ᾿Αναξάρχου εἰς τέλμα ἐμπε-᾿
σόντος, παρῆλθεν οὐ βοηϑήσας" τινῶν δὲ αἰτιωμένων, αὐτὸς ᾿Ανάξαρχος ἐπ,
νει τὸ ἀδιάφορον καὶ ἄστοργον αὐτοῦ. Vgl. ὁ. 57,1.

3, Prur. Alex. 52 [aus Hermippos, der sich auf den Bericht des Stroibos,
Vorlesers des Kallisthenes, an Aristoteles bezieht, vgl. c. 54 Anf.) (nach Kleitos:
Tod) Καλλισϑένης μὲν ἠϑικῶς ἐπειρᾶτο καὶ πράιως ὑποδυόμενος τῶι λόγωι
χαὶ περιιὼν ἀλύπως λαβέσϑαι τοῦ πάϑους, 6 δὲ ᾿ἀνάξαρχος ἰδίαν τινὰ πορευό-
μενος ἐξ ἀρχῆς ὁδὸν ἐν φιλοσοφίαι καὶ δόξαν εἰληφὼς ὑπεροψίας καὶ ὀλιγω-.
οἰας τῶν συνήϑων εὐϑὺς εἰσελϑὼν ἀνεβόησεν" ᾿ οὗτός ἐστιν ᾿Αλέξανδρος, εἰς ὃν
ἡ οἰχουμένη νῦν ἀποβλέπει" ὃ δὲ ἔρριπται κλαίων ὥσπὲρ ἀνδράποδον ἀνϑρώ-
πων νόμον καὶ ψόγον δεδοιχώς, οἷς αὐτὸν προσήκει νόμον εἶναι χαὶ ὅρον
τῶν δικαίων, ἐπείπερ ἄρχειν καὶ χρατεῖν νενίχηχεν, ἀλλὰ μὴ δουλεύειν ὕπο.
κενῆς δόξης χεκρατημένον. οὐχ οἶσϑα, εἶπεν, ὅτι τὴν Δίχην ἔχει πάρεδρον
5 Ζεὺς καὶ τὴν Θέμιν, ἵνα πᾶν τὸ πραχϑὲν ὑπὸ τοῦ κρατοῦντος ϑεμιτὸν ἦι
χαὶ δίχαιον; τοιούτοις τισὶ λόγοις χρησάμενος ὁ ᾿Ανάξαρχος τὸ μὲν πάϑος
ἐχούφισε τοῦ βασιλέως, τὸ δὲ Ἶϑος εἰς πολλὰ χαυνότερον καὶ παρανομώτερον
ἐποίησεν, αὑτὸν δὲ δαιμονίως ἐνήρμοσε καὶ τοῦ Καλλισϑένους τὴν ὁμιλίαν
οὐδὲ ἄλλως ἐπίχαριν διὰ τὸ αὐστηρὸν οὖσαν προσδιέβαλε. λέγεται δέ ποτε

Ὁ

A.1—6. LEBEN UND LEHRE. 477

παρὰ δεῖπνον ὑπὲρ ὡρῶν χαὶ χράσεως τοῦ περιέχοντος λόγων ὄντων τὸν
Καλλισϑένην μετέχοντα δόξης τοῖς λέγουσι ταἀχεῖ μᾶλλον εἶναι ψυχρὰ καὶ
δυσχείμερα τῶν Ἑλληνικῶν, ἐναντιουμένου τοῦ ᾿ἀναξάρχου καὶ φιλονιχοῦντος
εἰπεῖν" "alla μὴν ἀναάγχη σοι ταῦτα ἐχείνων ὁμολογεῖν ψυχρότερα" σὺ γὰρ
ἐχεῖ μὲν. ἐν τρίβωνι διεχείμαξες, ἐνταῦϑα δὲ τρεῖς ἐπιβεβλημένος δάπιδας κα-
ταἀχεισαι΄. τὸν μὲν οὐν Arasagyor χαὶ τοῦτο προσπαρώξυνε.

4. — — 28. Den Vers ἰχὼρ xrA. [8. 476, 16] sprach der König selbst.
ἐπεὶ δὲ μεγάλης ποτὲ βροντῆς γενομένης καὶ πάντων ἐχπλαγέντων A. ὃ 00-
φιστὴς παρὼν ἔφη πρὸς αὐτόν᾽ “un τι σὺ τοιοῦτον ὃ τοῦ Διός;, γελάσας
ἐχεῖνος" “οὐ βούλομαι γάρ, εἶπε, φοβερὸς εἶναι τοῖς φίλοις ὥσπερ σύ UE κε-
λεύεις ὃ χαταφαυλίζων μου τὸ δεῖπνον, ὅτι ταῖς τραπέζαις ἰχϑύας δρᾶις ἐπι-
χειμένους, οὐ σατραπῶν χεφαλάς. τῶι γὰρ ὄντι λέγεται τὸν ᾿άναάξαρχον ἰχϑυ-
δίων Ἡφαιστίωνι πεμφϑέντων ὑπὸ τοῦ βασιλέως τὸν προειρημένον ἐπιφϑέγ:
ξασϑαι λόγον, οἷον ἐξευτελίζοντα καὶ χατειρωνευόμενον τοὺς τὰ περίβλεπτα
μεγάλοις πόνοις χαὶ χινδύνοις διώχοντας, ὡς οὐδὲν ἢ μικρὸν ἐν ἡδοναῖς καὶ
ἀπολαύσεσι πλέον ἔχοντας τῶν ἄλλων. Vgl. Satyros b. Athen. VI 250E ’Ava-
ξαρχὸν φησι τὸν εὐδαιμονιχὸν φιλόσοφον ἕνα τῶν ᾿Αλεξάνδρου γενέσϑαι x0-
λάχων χαὶ συνοδεύοντα τῶι βασιλεῖ, ἐπεὶ ἐγένετο ποτε βροντὴ κτλ. Ῥιστ.
Alex. virt. I, 40 p. 331E ὅτε τὸν μὲν ἁρμονικὸν [Εὐδαιμονικὸν Zeller] Ava-
ξαρχον ἐντιμότατον τῶν φίλων ἐνόμιζε [Alexander].

5. Arr. Anab. IV 9,7 εἰσὶ δὲ οἱ λέγουσιν ᾿άνάξαρχον τὸν σοφιστὴν ἐλ-
ϑεῖν μὲν παρ᾽ ᾿Αλέξανδρον χληϑέντα ὡς παραμυϑησόμενον᾽ εὑρόντα δὲ χκεί-
μενον χαὶ στένοντα ἐπιγελάσαντα ἀγνοεῖν, φάναι, διότι ἐπὶ τῶιδε ol πάλαι
σοφοὶ ἄνδρες τὴν Δίχην πάρεδρον τῶι Au ἐποίησαν ὡς ὅ τι ἂν πρὸς τοῦ Διὸς
χυρωϑῆι, τοῦτο ξὺν δίχηι πεπραγμένον" καὶ οὖν καὶ τὰ ἐκ βασιλέως μεγάλου
γιγνόμενα δίχαια χρῆναι νομίζεσϑαι, πρῶτα μὲν πρὸς αἰτοῦ βασιλέως ἔπειτα
πρὸς τῶν ἄλλων ἀνϑρώπων. ταῦτα εἰπόντα παραμυϑήσασϑαι μὲν ᾿Αλέξαν-
ὅρον ἐν τῶι τότε" καχὸν δὲ μέγα, ὡς ἐγώ φημι, ἐξεργάσασϑαι ᾿Αλεξάνδροωι
καὶ μεῖζον ἔτι ἢ ὅτωι τότε ξυνείχετο᾽ εἴπερ οὖν σοφοῦ ἀνδρὸς τήνδε ἔγνω
τὴν δόξαν ὡς οὐ τὰ δίχαια ἄρα χρὴ σπουδῆι ἐπιλεγόμενον πράττειν τὸν βα-
σιλέα, ἀλλὰ ὅτι ἂν καὶ ὅπως οὖν ἐκ βασιλέως πραχϑῆι, τοῦτο δίχαιον νομί-
Gew. ἐπεὶ χαὶ προσχυνεῖσϑαι ἐϑέλειν ᾿Αλέξανδρον λόγος χατέχει,. .. οὐκ ἐν-
δεῆσαι δὲ οὐδὲ πρὸς τοῦτο αὐτῶι τοὺς κολακείαι ἐς αὐτὸ ἐνδιδόντας, ἄλλους
τέ τινας καὶ δὴ καὶ τῶν σοφιστῶν τῶν ἀμφ᾽ αὐτὸν ᾿ἀνάξαρχόν τε καὶ ‘Ayıy
᾿Αργεῖον ἐποποιόν.

6. — — 10,5 ὑπὲρ δὲ τῆς προσχυνήσεως ὅπως ἠναντιώϑη Αλεξανδρωι
χαὶ τοιόσδε χατέχει λόγος. ξυγχεῖσϑαι μὲν γὰρ τῶι ᾿Αλεξανόρωι πρὸς τοὺς
σοφιστάς τε χαὶ τοὺὶς ἀμφ᾽ αὐτὸν Περσῶν χαὶ Μήδων τοὺς δοκιμωτάτους
μνήμην τοῦ λόγου τοῦδε ἐν πότωι ἐμβαλεῖν" ἄρξαι δὲ τοῦ λόγου ᾿Αναάξαρχον,
ὡς πολὺ διχαιότερον ἂν ϑεὸν νομιζόμενον ᾿Αλέξανδρον Διονύσου τε zul Ἧρα-
χλέους, μὴ ὅτι τῶν ἔργων ἕνεχα ὅσα καὶ ἡλίχα χκαταπέπρακται ᾿Αλεξάνδρωι,
ἀλλὰ zul ὅτι Διόνυσος Θηβαῖος μὲν ἦν οὐδέν τι προσήχων Μακεδόσι, χαὶ
Ἡρακλῆς ᾿Αργεῖος οὐδὲ οὗτος προσήχων ὅτι μὴ κατὰ γένος τὸ ᾿Αλεξάνδρου"
Ἡρακλείδην γὰρ εἶναι ᾿Αλέξανδρον" Μακεδόνας δὲ αὖ τὸν σφῶν βασιλέα δι-
καιότερον ϑείαις τιμαῖς κοσμοῦντας. χαὶ γὰρ οὐδὲ ἐχεῖνο εἶναι ἀμφίλογον
ὅτι ἀπελθόντα 78 ἐξ ἀνθρώπων ὡς ϑεὸν τιμήσουσι᾽ πόσωι δὴ δικαιότερον
ζῶντα γεραίρειν ἧπερ τελευτήσαντα ἐς οὐδὲν ὀφελος τῶι τιμωμένωι. c. 11
λεχϑέντων δὲ τούτων τε χαὶ τοιούτων λόγων πρὸς ᾿Αναξάρχου τοὺς μὲν

--

it

30

40

45

418 59. ANAXARCHOS

Pay

μετεσχηχότας τῆς βουλῆς ἐπαινεῖν τὸν λόγον καὶ ἤδη ἐϑέλειν ἄρχεσθαι τῆς

προσχυνήσεως᾽ τοὺς Maxsdovag δὲ τοὺς πολλοὺς ἀχϑομένους τῶι λόγωι σιγῆι
ἔχειν. Καλλισϑένην δὲ ὑπολαβόντα᾽ “Ἀλέξανδρον μέν, εἰπεῖν, ὦ ᾿Ανάξαρχε,
οὐδεμιᾶς ἀνάξιον ἀποφαίνω τιμῆς ὅσαι ξύμμετροι ἀνθρώπωι χτλ. Cver.
ὙΠ] ὅ, 8 Agis quidem Argivus, pessimorum carminum post Choerilum conditor,
et ex Sicilia Cleo .... hi tum caelum illi aperiebant Herculemque et Patrem Li-
berum et cum Polluce Castorem novo numini cessuros esse iactabant.

7. PhıLopem. de vitiis IV [Gomperz Comment. Mommsen. 4711] ο. δ... οὐχ
εἰκῆι δέ, ἀλλὰ συνπαρατιϑεὶς ἐντέχνως τῶι δάκνοντι τὸ γλυχύ, οἷον μιγνύων
ἔπαινον ζωρότερον ἐλάττονι ψόγωι zul συνχατάϑεσιν ἀντιλογίαι, καϑάπερ
τοιοῦτος (᾿Αρίστιππος (1) ἢ ὃν φ)ασί τινες {(τῶιν) γλυχεῖ δαψιλεστέρωι χρώ-
μενον τοιοῦτον (γενέσϑαι) ᾿Ανάξαρχον * * *. 6.86 τοῦτο τοῖς ἀπὸ Διός"
Διόνυσος μὲν γὰρ ἔχαιρε Σατύροις, Ἡρακλῆς δὲ Κέρκωψιν. ἔστιν δ᾽ ὅτε zul
διερεϑισϑεὶς μὲν ἐπίχρανεν, ἑαυτοῦ δὲ μνησϑεὶς ἐγλύχανεν, ὡς {τ)ὸ ῥηϑὲζν

ὃ β)αλόντος αὐτὸν ὑβριστικώτερον (ausgefallen μήλοις τοῦ βασιλέως, ὅτ᾽ ἀπεί-

λησεν) ἐπαράμενος τὸ ποτήριον" ᾿βεβλήσεταί τις ϑεῶν βροτησίαι χερί᾽. Zum
Anf. ἃ. Col. 6 vgl. Plut. de adul. et am. 18 p. 00Β. Prur. quaest. conv. IX 1,2
p. 73TA χαὶ ’A. ὑπ᾽ ᾿Αλεξάνδρου μήλοις βαλλόμενος παρὰ δεῖπνον, ἐπαναστὰς
χαὶ εἰπών ᾿βεβλήσεται --- χερί᾽. Vgl. 8. 476, 19.

8. Aeı. Υ͂. Η. IX 81 ’A. ὃ ἐπικληϑεὶς Εὐδαιμονικὸς κατεγέλα ᾿Αλεξάνδρου
ἑαυτὸν ἐχϑεοῦντος. ἐπεὶ δὲ ἐνοσησέ ποτε ᾿Α., εἶτα προσέταξεν αὐτῶι ὃ ἰατρὸς
δόφημα σχευασϑῆναι, γελάσας ὃ A. “τοῦ μέντοι ϑεοῦ ἡμῶν᾽ εἶπεν “ἐν τρυ-
βλίου δοφήματι αἱ ἐλπίδες κεῖνται.

9. Arm. ΧΗ p. 8488 περὲ δ᾽ Ἀναξάρχου Κλέαρχος ὃ Σολεὺς ἐν πέμ-
πτωι Βίων [HG I 308 fr. 14] οὕτω γράφει" “τῶι Εὐδαιμονιχῶι καλουμένωι
᾿Αναξάρχωι διὰ τὴν τῶν χορηγησάντων ἄγνοιαν [.- ἀνοιαν] περιπεσούσης ἐξου-
σίας γυμνὴ μὲν ὠινοχόει παιδίσχη πρόσηβος ἡ προχριϑεῖσα διαφέρειν ὥραι
τῶν ἄλλων, ἀνασύρουσα πρὸς ἀλήϑειαν τὴν τῶν οὕτως αὐτῆι χρωμένων ἀχρα-
σίαν. ὁ δὲ σιτοποιὸς χειρῖδας ἔχων χαὶ περὶ τῶι στόματι χημὸν ἔτριβε τὸ
σταῖς, ἵνα μήτε ἵδρως ἐπιρρέοι μήτε τοῖς φυράμασιν ὃ τρίβων ἐμπνέοι.

10. Τιμον. fr. 58 [Poet. phil. fr. S. 199]:

ἂν δὲ τὸ ϑαρσαλέον τε χαὶ ἐμμανές, ὅππηι ὀρούσαι,
φαίνετ᾽ Avasaoyov χκύνεον μένος" ὃς da καὶ εἰδώς,
ὡς φασαν, ἄϑλιος ἔσχε᾽ φύσις δέ μιν ἔμπαλιν ἦγεν
ἡδονοπλήξ, ἣν πλεῖστοι ὑποτρείουσι σοφιστῶν.

11. Piur. tranqu. an. 4, p.466D AAdsavdoos ᾿ἀναξάρχου περὶ κόσμων
ἀπειρίας ἀκούων ἐδάκρυε καὶ τῶν φίλων ἐρωτώντων ὃ τι πέπονϑεν, “οὐχ ἄξιον,
ἔφη, δαχρύειν, εἰ κόσμων ὄντων ἀπείρων ἑνὸς οὐδέπω κύριοι γεγόναμεν;

12. Strap. XIII p. 594 ἐχεῖνος [Alexander] γὰρ χατὰ συγγενείας ava-
γέωσιν ὥρμησε προνοεῖν αὐτῶν [der Ilier wegen der Verwandtschaft der Aia-
kiden mit Andromache] ἅμα καὶ YıAoungog ὠν" φέρεται γοῦν τις διόρϑωσις
τῆς Ὁμήρου ποιήσεως, ἡ ἐκ τοῦ νάρϑηχος λεγομένη, Tod Αλεξανόρου μετὰ
τῶν περὶ Καλλισϑένη χαὶ ᾿Ανάξαρχον ἐπελθόντος χαὶ σημειωσαμένου τινα,
ἔπειτα καταϑέντος εἰς νάρϑηχα, ὃν ηὗρεν ἐν τῆι Περσικῆι γάζηι πολυτελῶς
κατεσχευασμένον.

13. Zu 8.476, ὅ: Cem. Strom. IV 57 p. ὅ89Ρ. τὰ γὰρ Avafaoyov σιωπῶ
“πτίσσε᾽ ἐπιβοῶντος “τὸν ᾿ἀναξάρχου ϑύλακον' ᾿άνάξαρχον γὰρ οὐ πτίσσεις᾽,
ὅὁπηνίχα πρὸς τοῦ τυράννον ὑπέροις σιδηροῖς ἐπτίσσετο. [Dıo] Corinth. 37, 45.

{0

A. 6—17. LEBEN UND LEHRE. B. FR. 1. 479

Prrro Quod omn. prob. p. 462 Mang. zusammen mit Zeno [s. 6. 19 A 8. 9], wo-
raus die Konfusion bei Var. Max. II extr. 4, der zusetzt: multorum aures illa
lingua et in primis Alexandri regis admiratione swi adtonitas habuerat, dum
terrae condicionem, habitum maris, siderum motus, totius denique mundi natu-
ram prudentissime et facundissime expromit.

14. [Gar] h. ph. 4 (Namen der philosophischen Sekten) [Ρ. 602] ἣ δὲ &x
τέλους ὥσπερ ἡ Εὐδαιμονική" ὃ γὰρ ᾿άναξαρχος τέλος τῆς κατ᾽ αὐτὸν ἀγωγῆς
τὴν εὐδαιμονίαν ἔλεγεν.

1ὅ, — - 17 [Ὁ. 604] σχεπτιχοὺς δὲ Ζήνωνα τὸν ᾿Βλεάτην χαὶ Avagapyov
τὸν ᾿Αβδηρίτην χαὶ τὸν ἄγαν ἠχριβωχέναι τὴν ἀπορητικὴν ὑποληφϑέντα
Πύρρωνα.

16. Sexr. adv. m. VII 88 [nach 5. 474, 41] Avasagyov δὲ χαὶ Mövıuov ὅτι
σχηνογραφίαι ἀπείχασαν τὰ ὄντα τοῖς τε κατὰ ὕπνους ἢ μανίαν προσπίπτουσι
ταῦτα ἀὡμοιῶσϑαι ὑπέλαβον.

17. Epikurs Brief Πρὸς ᾿Ανάξαρχον [Plut. adv. Col. 17 p. 1147 A; fr. 118.
Us.] ist nicht an den Abderiten gerichtet.

B. 4NAESAPXOY ΠΕΡῚ BAZLAELAZ.

1. CLeEm. Str. 136 p. 337P. εὖ γοῦν καὶ ’A. ὃ ὐδαιμονιχὸς ἐν τῶι Περὶ
βασιλείας γράφει" ᾿'πολυμαϑείη — δεξιὸν ὄντα -- ὅρος. ὅσοι δὲ
καὶ ϑύρηισιν ἀείδουσιν ἢ ἤν πηι πεπνυμένην ἀείδωσιν οὐ τιϑέ-
μενοι ἐν σοφίηι, γνώμην δ᾽ ἔχουσι μωρίης: Stop. III (flor.) 84, 19 H,
Αναξάρχου᾽ ᾿πολυμαϑίη -- δεξιὸν ἄνδρα --- ὅρος. οἱ δὲ ἔξω χαιροῦ
δῆσιν μουσικὴν πεπνυμένως ἀείσουσιν, οὐ παραδέχονται ἐν ao-
γίη γνώμην αἰτίην δ᾽ ἔχουσι μωρίας. Vgl. Aruen. mech. p. 4 Wesch.
Anaxarchos scheint auf Kallisthenes anzuspielen [5. A 3], von dem Aristoteles
sagte: λόγωι μὲν ἦν δυνατὸς zul μέγας, νοῦν δὲ οὐχ εἶχεν [Plut. Alex. 54].

πολυμαϑίη κάρτα μὲν ὠφελεῖ, κάρτα δὲ βλάπτει
τὸν ἔχοντα' ὠφελεῖ μὲν τὸν δεξιὸν ἄνδρα, βλάπτει δὲ
τὸν ῥηϊδίως φωνεῦντα πᾶν ἔπος κήν παντὶ δήμωι. χρὴ
δὲ χαιροῦ μέτρα εἰδέναι" σοφίης γὰρ οὗτος ὅρος. οἱ δὲ
ἔξω καιροῦ ῥῆσιν ἀείδουσιν, κἢν EU ENDE ἀείδωσιν,
οὐ τιϑέμενοι ἐν σοφίηι γνώμην αἰτίην ἔχουσι μωρίης.

ÜBER DAS KÖNIGTUM.

1. Viel wissen nützt wohl sehr, schadet aber auch sehr dem, der
es hat. Es nützt dem geschickten Mann, schadet aber dem, der leicht-
fertig jedes Wort und vor jedem Publikum ausspricht. Man muss die
Grenzen der richtigen Zeit kennen. Das ist der Markstein der Weisheit.
Die freilich, welche zur Unzeit ein Sprüchlein herleiern, mag es auch an
sich verständig sein, ziehen sich den Vorwurf der Thorheit zu, da sie
Weisheit nicht mit Klugheit zu verbinden wissen,

10

20

30

40

480 60. HEKATAIOS V. ABDERA. A. 1-5. LEBEN UND LEHRE.

60. HEKATAIOS VON ABDERA.

A. LEBEN UND LEHRE.

1. Sun. [aus Hesych.] Ἑχαταῖος ᾿Αβδηρίτης φιλόσοφος, ὃς ἐπεχλήϑη καὶ
κριτικὸς γραμματικός, οἷα γραμματικὴν ἔχων παρασχευην. γέγονε δὲ ἐπὶ τῶν
διαδόχων. βιβλία αὐτοῦ ταῦτα᾽ Περὶ τῆς ποιήσεως Ὁμήρου zul Ἡσιόδου.

2. Strap. XIV p. 644 Τήιοι τὴν πόλιν ἐχλιπόντες εἰς ᾿Αβδηρα ἀπώικησαν
Θραικίαν πόλιν οὐ φέροντες τὴν τῶν Περσῶν ὕβριν ... πάλιν δ᾽ ἐπανῆλθον
τινες αὐτῶν χρόνωι ὕστερον. εἴρηται δὲ καὶ περὶ ᾿Απελλιχῶντος ὅτι Τήιος ἦν
χἀχεῖνος" γέγονε δὲ καὶ συγγραφεὺς Ἑκαταῖος ἐκ τῆς αὐτῆς πόλεως. SCYMN.
4. d. perieg. 869 ὡς Ἑχαταῖος εἶφ᾽ ὁ Τήιος [über ἃ. Tanais).

3. Ῥιοα. IX 69 πρὸς τούτοις [Eurylochos, Philon] διήχουε τοῦ Πύρρωνος
Ἑ. τε ὃ ᾿Αβδηρίτης καὶ Τίμων ὃ Φλιάσιος.

4. [fr. 20 Müller FHG II 396] Crem. Str. II 139 p. 498 P. [s. 8. 404, 16] E. δὲ
αὐτάρχειαν [näml. τέλος ὑπάρχει» ].

5. [fr. 21M.] Pur. quaest. conv. IV 3, 1 p. 666 E τῶν νομοϑετῶν τοὺς
τῆι πολυτελείαι κατὰ κράτος πολεμήσαντας δρίσαι μάλιστα τῶν εἰς τοὺς γά-
μους καλουμένων τὸ πλῆϑος. “ὃ γὰρ εἰπών, ἔφη [Sossios], περὲ τῆς αἰτίας
αὐτῆς τῶν παλαιῶν φιλοσόφων οὐδὲν ἐμοὶ γοῦν κριτῆι πιϑανὸν εἴρηχεν E.
ὃ ᾿Αβδηρίτης᾽ λέγει δὲ τοὺς ἀγομένους γυναῖχας πολλοὺς παρακαλεῖν ἐπὶ τὴν
ἑστίασιν, ἵνα πολλοὶ συνειδῶσι καὶ μαρτυρῶσιν ἐλευϑέροις οὖσι καὶ παρ᾽ ἐλευ-
ϑέρων γαμοῦσι.

B. FRAGMENTE.
EKATAIOY ΠΕΡῚ YIIEPBOPE2®N.

1 [5M.] Stern. Βυζ. Ἐλίξοια νῆσος Ὑπερβορέων οὐχ ἐλάσσων Σικελίας
ὑπὲρ ποταμοῦ Καραμβύχα. οἱ νησιῶται Καραμβῦχαι ἀπὸ τοῦ ποταμοῦ,

ὡς Ἑ. ὃ ᾿Αβδηρίτης. [6] Strap. VII 299 τὴν παρὰ Θεοπόμπωι Μεροπίδα γῆν,

παρ᾽ Ἑκαταίωι δὲ Κιμμερίδα πόλιν.

2 [68] Prim. ἢ. ἢ. IV 94 septentrionalis oceanus: Amalchium eum H.
appellat a Parapaniso amne qua Scythiam adluit, quod nomen eius gentis lingua
significat “congelatum’ [= μάλκιος].

3 [4] Aeı.n. hist. ΧΙ 1 ἀνϑρώπων Ὑπερβορέων γένος καὶ τιμὰς ᾿4πόλ-
λωνος τὰς ἐχεῖϑι ἄιδουσι μὲν ποιηταί, ὑμνοῦσι δὲ καὶ συγγραφεῖς, ἐν δὲ τοῖς
χαὶ Ἕ. ὃ Μιλήσιος οὔ, ἀλλ᾽ ὁ ᾿Αβδηρίτης. Gottesdienst der Boreaden. Apollons
Schwäne. Vgl. fr. ὅ.

4 [1] Scnor. Aroır. II 675 Ἑ. δὲ μέχρι τῶν αὑτοῦ χρόνων εἶναί φησι
τὸ τῶν Ὑπερβορέων ἔϑνος. Variante der Genealogie b. ScHoL. FIND. 01. 3, 28
[3 Müll.].

᾿

5 [29] Diopor.II47,1ff. τῶν γὰρ τὰς παλαιὰς μυϑολογίας ἀναγεγραφότων

ς a b) τω ) ‚ - r - ’ x
E. χαί τινες ἕτεροί φασιν Ev τοῖς αντιπερᾶς τῆς Ιελτικῆς τόποις κατὰ τον

\ 3 - - c r x

ὠκεανὸν εἶναι νῆσον οὐχ ἐλάττω τῆς Σιχελίας. ταύτην ὑπάρχειν μὲν κατᾶ

μ - \ - ͵ > x -

τὰς ἄρχτους, χατοικεῖσϑαι δὲ ὑπὸ τῶν ὀνομαζομένων Ὑπερβορέων απὸ τοῦ
-Ο - 5 ) > » r ’

πορρωτέρω κεῖσϑαι τῆς βορείου πνοῆς ουσᾶν δ᾽ αὐτὴν εὔγειον TE χαὶ παμ-

x

ΜΌΝ r 4
φορον, ἔτι δ᾽ εὐχρασίαι διαφέρουσαν, διττους κατ ἕτος ἐχφέρειν καρποὺς:

:

10

40

45

B. FR. 1—7. 481

2—4 Apolloeult. Abaris. φασὲ δὲ καὶ τὴν σελήνην ἐχ ταύτης τῆς νήσου φαίνε-
σϑαι παντελῶς ὀλίγον ἀπέχουσαν τῆς γῆς καί τινας ἐξοχὰς γεώδεις ἔχουσαν
ἐν αὐτῆι φανεράς. λέγεται δὲ καὶ τὸν ϑεὸν δι᾿ ἐτῶν ιϑ' χαταντᾶν εἰς τὴν
νῆσον, ἐν οἷς αἱ τῶν ἄστρων ἀποχαταστάσεις ἐπὶ τέλος ἄγονται" χαὶ διὰ
τοῦτο τὸν ἐννεαχαιδεχαετῇ χρόνον ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων μέγαν [so C] ἐνιαυτὸν
ὀνομάζεσϑαι. κατὰ δὲ τὴν ἐπιφάνειαν ταύτην τὸν ϑεὸν χιϑαρίζειν τε καὶ
χορεύειν συνεχῶς τὰς νύχτας ἀπὸ ἰσημερίας ἐαρινής ἕως πλειάδος ἀνατολῆς
ἐπὶ τοῖς ἰδίοις εὐημερήμασι τερπόμενον. βασιλεύειν δὲ τῆς πόλεως ταύτης χαὶ
τοῦ τεμένους ἐπάρχειν τοὺς ὀνομαζομένους Βορεάδας ἀπογόνους ὄντας Βορέου
χαὶ χατὰ γένος ἀεὶ διαδέχεσϑαι τὰς ἀρχᾶς.

ΠΕΡῚ ΤΗΣ ΤΩΝ ΑἸΓΥΠΤΙΩΝ ΦΙΜΟΣΟΦΙΑ͂Σ 48|.. .ἢ
(AITYIITIAK2N?)
6 [19.7] Dios. I 9—11 ὃς [Theopomp] χαὶ ἀναβιώσεσϑαι κατὰ τοὺς Ma-

) - ς »
᾿ γοὺυς φησὶ τοὺς ἀνθρώπους χαὶ ἔσεσϑαι αϑανάτους, zul τὰ ὄντα ταῖς αὑτῶν

περιχυχλήσεσι διαμενεῖν. ταῦτα δὲ χαὶ Εὔδημος ὃ Ῥόδιος (fr. 51] ἱστορεῖ. Ἔχα-
ταῖος δὲ χαὶ γενητοὺς τοὺς ϑεοὺς εἶναι zur’ αὐτούς. Κλέαρχος δὲ ὃ Σολεὺς
ἐν τῶι Περὶ παιδείας χαὶ τοὺς Τυμνοσοφιστὰς ἀπογόνους εἶναι τῶν αγων
φησίν" ἔνιοι δὲ χαὶ τοὺς Ἰουδαίους ἐχ τούτων εἶναι. πρὸς τούτοις χαταγινώ-
σχουσιν Ἡροδότου οἱ τὰ περὶ Μάγων γράψαντες" μὴ γὰρ ἂν εἰς τὸν ἥλιον
βέλη Ξέρξην ἀκοντίσαι, μηδ᾽ εἰς τὴν ϑάλασσαν πέδας χαϑεῖναι, ϑεοὺς ὑπὸ τῶν
άγων παραδεδομένους. τὰ μέντοι ἀγάλματα εἰκότως χαϑαιρεῖν. τὴν δὲ
τῶν Αἰγυπτίων φιλοσοφίαν εἶναι τοιαύτην περί τε ϑεῶν χαὶ ὑπὲρ δικαιοσύ-
γῆς. φάσχειν τε ἀρχὴν μὲν εἶναι τὴν ὕλην, εἶτα τὰ τέσσαρα στοιχεῖα ἐξ
αὐτῆς διαχριϑῆναι, χαὶ ζῶια παντοῖα ἀποτελεσϑῆναι. ϑεοὺς δ᾽ εἶναι ἥλιον καὶ
σελήνην, τὸν μὲν Ὄσιριν, τὴν δ᾽ Ἶσιν καλουμένην" αἰνίττεσθαί τε αὐτοὺς διά
τε χανϑάρου χαὶ ὁράχοντος zul ἱέρακος καὶ ἄλλων, ὥς φησι Μανέϑως ἐν
τῆι τῶν Φυσικῶν ἐπιτομῆι καὶ Ἑ. ἐν τῆι πρώτηι Περὶ τῆς Αἰγυπτίων
φιλοσοφίας. χατασχευάζειν δὲ χαὶ ἀγάλματα τεμένη τῶι μὴ εἰδέναι τὴν
τοῦ ϑεοῦ μορφήν. τὸν χόσμον γενητὸν καὶ φϑαρτὸν χαὶ σφαιροειδῆ" τοὺς
ἀστέρας πῦρ εἶναι, χαὶ τῆι τούτων κράσει τὰ ἐπὶ γῆς γίνεσϑαι" σελήνην ἐκλεί-
new εἰς τὸ σχίασμα τῆς γῆς ἐμπίπτουσαν- τὴν ψυχὴν καὶ ἐπιδιαμένειν καὶ
μετεμβαίνειν" ὑετοὺς χατὰ ἀέρος τροπὴν ἀποτελεῖσθαι" τά τε ὄλλα φυσιολο-
γεῖν, ὡς Ἑχαταῖός τε χαὶ ᾿Αρισταγόρας ἱστοροῦσιν. ἔϑεσαν δὲ χαὶ γόμους
ὑπὲρ δικαιοσύνης, οὗς εἰς Ἑρμῆν ἀνήνεγχαν᾽ καὶ τὰ εὔχρηστα τῶν ζώιων ϑεοὺς
ἐδόξασαν. λέγουσι δὲ καὶ ὡς αὐτοὶ γεωμετρίαν τε καὶ ἀστρολογίαν χαὶ ἀρι-
ϑμητιχὴν ἀνεῦρον. zul τὰ μὲν περὶ τῆς εὑρέσεως ὧδε ἔχει.

1 [0] Diopor.I11,1ff. τοὺς δ᾽ οὖν zar’ Αἴγυπτον ἀνϑρώπους τὸ παλαιὸν
γενομένους ἀναβλέψαντας εἰς τὸν χόσμον χαὶ τὴν τῶν ὅλων φύσιν χαταπλα-
γέντας τε χαὶ ϑαυμάσαντας, ὑπολαβεῖν εἶναι δύο ϑεοὺς audlovg τε χαὶ πρώ-
τους, τόν τε ἥλιον χαὶ τὴν σελήνην, ὧν τὸν μὲν Ὄσιριν τὴν δὲ Ἶσιν ὀνο-
μάσαι... τούτους δὲ τοὺς ϑεοὺς ὑφίστανται τὸν σύμπαντα χόσμον διοικεῖν
τρέφοντάς τε χαὶ αὔξοντας πάντα τριμερέσιν ὥραις ἀοράτωι κινήσει τὴν
περίοδον ἀπαρτιζούσαις, τῆι τε ἐαρινῆι zul ϑερινῆι χαὶ χειμερινῆι᾽ ταύτας δ᾽
ἐναντιωτάτην ἀλλήλαις τὴν φύσιν ἐχούσας ἀπαρτίζειν τὸν ἐνιαυτὸν ἀρίστηι
συμφωνίαι" φύσιν δὲ συμβάλλεσϑαι πλείστην εἰς τὴν τῶν ἁπάντων ζωογονίαν

Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr., 31

5

6

10

11

10

20

Bi)

40

482 HEKATAIOS VON ABDERA

τῶν ϑεῶν τούτων τὸν μὲν πυρώδους καὶ πνεύματος τὴν δὲ ὑγροῦ καὶ ξηροῦ,
χοινῆι δ᾽ ἀμφοτέρους ἀέρος᾽ καὶ διὰ τούτων πάντα γεννᾶσϑαι καὶ τρέφεσϑαι.

διὸ καὶ τὸ μὲν ἅπαν σῶμα τῆς τῶν ολων φύσεως ἐξ ἡλίου χαὶ σελήνης ἀπαρ-
τίζεσϑαι, τὰ δὲ τούτων μέρη πέντε τὰ προειρημένα, To τε πνεῦμα καὶ τὸ πῦρ
καὶ τὸ ξηρόν, ἔτι τε τὸ ὑγρὸν καὶ τὸ τελευταῖον τὸ ἀερῶδες, ὥσπερ ἐπ᾽ av-
ϑρώπου χεφαλὴν καὶ χεῖρας καὶ πόδας καὶ τάλλα μέρη καταριϑμοῦμεν, τὸν
αὐτὸν τρόπον τὸ σῶμα τοῦ χόσμου συγχεῖσϑαι πᾶν ἐκ τῶν προειρημένων.

ὁ. 12 τούτων ὁ᾽ ἕχαστον ϑεὸν νομίσαι χαὶ προσηγορίαν ἰδίαν ἑχάστωι ϑεῖναι
χατὰ τὸ οἰχεῖον τοὺς πρώτους διαλέχτωι χρησαμένους διηρϑρωμένηι τῶν
χατ᾽ Αἴγυπτον ἀνθρώπων. τὸ μὲν οὖν πνεῦμα Δία προσαγορεῦσαι. ..

τὸ δὲ πῦρ μεθερμηνευόμενον “Ἥφαιστον ὀνομάσαι νομίσαντες μέγαν εἶναι
ϑεὸν zul πολλὰ συμβάλλεσϑαι πᾶσιν εἰς γένεσίν τε καὶ τελείαν αὔξησιν. τὴν
δὲ γῆν ὥσπερ ἀγγεῖόν τι τῶν φυομένων ὑπολαμβάνοντας μητέρα προσαγο-

ρεῦσαι... τὸ δ᾽ ὑγρὸν ὀνομάσαι λέγουσι τοὺς παλαιοὺς ᾿Ὥχεάνην, ὃ με-
ϑερμηνευόμενον μὲν εἶναι τροφὴν μητέρα... τὸν δ᾽ ἀέρα προσαγορεῦσαί

> - , - ’ \ x ’ x
φασιν Αϑηνᾶν μεϑερμηνευομέγης τῆς λέξεως ... φασὶ δὲ τοὺς πέντε ϑεοὺυς

τοὺς προειρημένους πᾶσαν τὴν οἰχουμένην ἐπιπορεύεσϑαι φανταζομένους τοῖς
ἀνϑρώποις ἐν ἱερῶν ζώιων μορφαῖς, ἔστι δ᾽ ὅτε εἰς ἀνθρώπων ἰδέας 7 τινῶν
ἄλλων μεταβάλλοντας... 6. 18 ἄλλους δὲ ἐκ τούτων ἐπιγείους γενέσϑαι φασίν,
ὑπάρξαντας μὲν ϑνητούς, διὰ δὲ σύνεσιν zul κοινὴν ἀνθρώπων εὐεργεσίαν τε-
τευχότας τῆς ἀϑανασίας, ὧν ἐνίους καὶ βασιλεῖς γεγονέναι χατὰ τὴν Αἴγυπτον.

μεϑερμηνευομένων δ᾽ αὐτῶν τινὰς μὲν ὁμωνύμους ὑπάρχειν τοῖς οὐρανίοις,
τινὰς δ᾽ ἰδίαν ἐσχηκέναι προσηγορίαν Ἥλιόν τε χαὶ Κρόνον καὶ Ῥέαν ἔτι ὁὲ
Alu τὸν ὑπό τινων "Ἄμμωνα προσαγορευόμενον, πρὸς δὲ τούτοις Ἥραν καὶ

[4 )ς Fr - -
5 Ἥφαιστον, ἔτι δ᾽ Ἑστίαν καὶ τελευταῖον Ἑρμῆν. χαὶ πρῶτον μὲν Ἥλιον βασι-

λεῦσαι τῶν κατ᾿ Αἴγυπτον ὁμώνυμον ὄντα τῶι zur’ οὐρανὸν ἄστρωι. ἔνιοι
δὲ τῶν ἱερέων φασὶ πρῶτον Ἥφαιστον βασιλεῦσαι πυρὸς εὑρετὴν γενόμε-
γον... μετὰ δὲ ταῦτα τὸν Κρόνον ἄρξαι καὶ γήμαντα τὴν ἀδελφὴν Ῥέαν
γεννῆσαι χατὰ μέν τινας τῶν μυϑολόγων Ὄσιριν καὶ Ἶσιν, κατὰ de τοὺς πλεί-
στους Δία τε καὶ Ἥραν οὺς δι᾿ ἀρετὴν βασιλεῦσαι τοῦ σύμπαντος χόσμου κτλ.

8 [90] Ῥιυστ. de Is. et Os. 9 p. 354 CD. τῶν πολλῶν νομιζόντων ἴδιον παρ᾽
Αἰγυπτίοις ὄνομα τοῦ Διὸς εἶναι τὸν ᾿Αμοῦν.... E. δ᾽ ὁ ᾿Αβδηρίτης φησὶ τού-
τωι καὶ πρὸς ἀλλήλους τῶι ῥήματι χρῆσϑαι τοὺς Αἰγυπτίους, ὅταν τινὰ προσ-
χαλῶνται᾽ προσχλητικὴν γὰρ εἶναι τὴν φωνήν. διὸ τὸν πρῶτον ϑεόν, ὃν
τῶι παντὶ τὸν αὐτὸν νομίζουσιν, ὡς ἀφανῆ καὶ χεχρυμμένον ὄντα προσχα-
λούμενοι καὶ παρακαλοῦντες ἐμφανῆ γενέσϑαι καὶ δῆλον αὐτοῖς, Auodv λέγουσιν.

9 [8] Arr. 11 20, 16 [D. 351] Ἡράχλειτος καὶ Ἕ. ἀναμμα νοερὸν τὸ ἐκ
ϑαλάττης εἶναι τὸν ἥλιον. Vgl. oben Z. 14. 1ὅ.

10 [0] Armen. X p.418E Αἰγυπτίους δὲ Ἕ. ἀρτοφάγους φησὶν εἶναι
χυλλήστιας ἐσϑιόντας, τὰς δὲ κριϑὰς εἰς ποτὸν χαταλέοντας. διὰ ταῦτα καὶ
"Arskıc [λεξῖνος Meineke] ἐν τῶι Περὲ αὐταρχείας ἔφη μετρίαι τροφῆι χεχρῆς-
σϑαι τὸν Βόχχοριν καὶ τὸν πατέρα αὐτοῦ Νεόχαβιν. Ῥιον. 1 46, 2 (Menas
führte den Luxus ein) διὸ zal πολλαῖς ὕστερον γενεαῖς βασιλεύοντα Τνέφαχϑον
[Τέχναχτις Plut. de 15. 8, der aus Hekat. dieselbe Gesch. erzählt] τὸν Boxxo-
o1dog τοῦ σοφοῦ πατέρα λέγουσιν εἰς τὴν ᾿Αραβίαν στρατεύσαντα, τῶν ἐπιτη-
δείων αὐτὸν διά τε τὴν ἐρημίαν καὶ τὰς δυσχωρίας ἐχλιπόντων, ἀναγχασϑῆναι
μίαν ἡμέραν ἐνδεᾶ γενόμενον χρήσασϑαι διαίτηι παντελῶς εὐτελεῖ παρά τισι
τῶν τυχόντων ἰδιωτῶν, ἡσϑέντα δὲ χαϑ᾽ ὑπερβολὴν χαταγνῶναι τῆς τρυφῆς

Φ τ

-ι

10

15

20

B. 7—4. ECHTE FR. 15. 16. FÄLSCHUNGEN. 483

χαὶ τῶι χαταδείξαντι τὴν πολυτέλειαν ἐξ ἀρχῆς βασιλεῖ χαταρᾶσϑαι᾽ οὕτω δ᾽
ἐγχάρδιον αὐτῶι τὴν μεταβολὴν γενέσϑαι τὴν περὶ τὴν βρῶσιν χαὶ πόσιν
καὶ κοίτην, ὥστε τὴν κατάραν ἀναγράψαι τοῖς ἱεροῖς γράμμασιν εἰς τὸν τοῦ
Διὸς ναὸν ἐν Θήβαις.

11 [10] Pıvr. de Is. 6 p. 353 AB οἶνον δ᾽ οἱ μὲν ἐν Ἡλίου πόλει ϑερα-
πεύοντες τὸν ϑεὸν οὐχ εἰσφέρουσι τὸ παράπαν εἰς τὸ ἱερόν, ὡς οὐ προσῆχον
ἡμέρας πίνειν, τοῦ κυρίου χαὶ βασιλέως ἐφορῶντος [näml. Ἡλίου] οἱ δ᾽ ἄλλοι
χρῶνται μέν, ὀλίγωι δέ. πολλὰς δ᾽ ἀοίνους ἁγνείας ἔχουσιν, ἐν αἷς φιλοσο-
φοῦντες χαὶ μανϑάνοντες χαὶ διδάσχοντες τὰ ϑεῖα διατελοῦσιν. οἱ δὲ βασι-
λεῖς χαὶ μετρητὸν ἔπινον ἐχ τῶν ἱερῶν γραμμάτων, ὡς Ἡ. ἱστόρηχεν, ἱερεῖς
ὄντες. Vgl. Diod. 170, 11.

12 [12] Dion. 146,8 οὐ μόνον δ᾽ οἱ κατ᾽ Αἴγυπτον ἱερεῖς ἐχ τῶν ἀνα-
γραφῶν ἱστοροῦσιν [über die theban. Dynastie], ἀλλὰ καὶ πολλοὶ τῶν Ἑλλήνων
τῶν παραβαλλόντων μὲν εἰς τὰς Θήβας ἐπὶ Πτολεμαίου τοῦ Aayov, συνταξα-
μένων δὲ τὰς Αἰγυπτιαχὰς ἱστορίας, ὧν ἐστι χαὶ ‘E., συμφωνοῦσι τοῖς
ὑφ᾽ ἡμῶν εἰρημένοις. Vgl. ο. 41---49.

13 [13] — ΧΙ, ὃ, 8 [ἔχο. Phot. bibl. c. 244] Nach einem Abriss der jüdi-
schen Geschichte, Gesetzgebung (Moses), Sitten: χατὰ δὲ τὰς ὕστερον γενομένας
ἐπιχρατείας ἐκ τῆς τῶν ἀλλοφύλων ἐπιμειξίας ἐπί τε τῆς τῶν Περσῶν nyeuo-
γνίας χαὶ τῶν ταύτην χαταλυσάντων ῆαχεδόνων πολλὰ τῶν πατρίων τοῖς
Ἰουδαίοις νομίμων ἐχινήϑη. Das meiste davon sei falsch, sagt Photius, Diodor
verstecke aber seine Lügen hinter einem anderen: ἐπάγει γὰρ ἱπερὶ μὲν τῶν
Ἰουδαίων 'Exaratog ὁ Μιλήσιος [gemeint ist ὁ ᾿Αβδηρίτης] ταῦτα ἱστόρηχεν᾽.

GRAMMATISCHES.

ΠΕΡῚ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΕΩΣ OMHPOY ΚΑΙ HEIOAOY.
Vgl. 5. die Homereitate in Diodors Excerpten I 12, 2. S. 480, 5 und 10
15, 7. In ein grammatisches Werk gehört
14 [0] Erorıan. q. f. p. 89,16 χυρβασίην" τὴν λεγομένην τιάραν. “Es
δέ φησιν, ὅτι πῖλον βαρβαρικὸν οἱ κωμικοὶ λέγουσι.

FÄLSCHUNGEN.
DEPI T2N IOYAAI2N.
(ΠΕΡῚ ABPAMOY)

15 [14—18) ΙΟΒΒΡΗ. c. Ap. 1183 ‘E. δὲ ὁ ᾿Αβδηρίτης ἀνὴρ φιλόσοφος ἅμα
χαὶ περὶ τὰς πράξεις ἱκανώτατος ᾿Αλεξάνδρωι τῶι βασιλεῖ συναχμάσας καὶ
Πτολεμαίωι τῶι Aayov συγγενόμενος οὐ παρέργως, ἀλλὰ περὶ αὐτῶν Ἰου-
ὁαίων συγγέγραφε βιβλίον. Folgen Excerpte; ebensolche ΠΠ| 48. Antiqu. Iud.,
XII 38 [hier aus Aristeas ep. 811 Monographie oder Sondertitel eines Kapitels
über Abraham Ant. 1158. 159 μνημονεύει δὲ τοῦ πατρὸς ἡμῶν ᾿Αβράμου Βη-
ρωσός.... E. δὲ καὶ τοῦ μνησϑῆναι πλεῖόν τι πεποίηκε" βιβλίον γὰρ περὶ
αὐτοῦ συνταξάμενος χατέλιπε. Vgl. Cuem. Strom. V p. 717P. ὁ μὲν Σοφοκλῆς,
ὡς φησιν Ἕ. ὃ τὰς ἱστορίας συνταξάμενος ἐν τῶι κατ᾽ Aßoauov καὶ α
τοὺς Αἰγυπτίους [Elter Gnomol. hist. p. V p. 141, IX 254].

16 [p. 385°] Orıe. c. Cels. 115 χαὲὶ Exaralov δὲ τοῦ ἱστορικοῦ φέρεται
Περὶ Ἰουδαίων βιβλίον, ἐν ὧι προστίϑεται μᾶλλόν πως ὡς σοφῶι τῶι ἔϑνει
ἐπὶ τοσοῦτον, ὡς καὶ ρέννιον Φίλωνα ἐν τῶι Περὶ Ἰουδαίων συγγράμματι

*

10

15

20

--

30

35

4)

Ἂς

484 60. HEKATAIOS. 61. APOLLODOROS. 62. NAUSIPHANES

πρῶτον μὲν ἀμφιβάλλειν, εἰ τοῦ ἱστορικοῦ ἐστι τὸ σύγγραμμα, δεύτερον δὲ
λέγειν ὅτι, εἴπερ ἔστιν αὐτοῦ, εἰχὸς αὐτὸν συνηρπάσϑαι ἀπὸ τῆς παρὰ Ἰου-
δαίοις πιϑανότητος καὶ συγχατατεϑεῖσϑαι αὐτῶν τῶι λόγωι. Den Anlass zu
den Fälschungen gab die Erwähnung der Juden in ἃ, Alyunrınzd fr. 13.

17. Die auf den Abderiten bezogene Erwähnung des H. b. Agatharch.
M.r. 64 meint den Milesier. Die Conjeetur Müllers ‘Exeraiog statt ᾿Ασχάνιος
Diog. IX 61 ist nicht überzeugend.

61. APOLLODOROS.

1. Crem. Str. II 130 p. 498P. [s. oben $. 404, 16] ‘AnoAAodoros [so] ὁ Kv-
ζικηνὸς τὴν ψυχαγωγίαν [d.i. ψυχικὴν ἡδονήν, τέλος ὑπάρχειν].

2. Dioe. IX 38 [s. 8. 366, 24] φησὶ δὲ χαὶ ᾿Απολλόδωρος ὁ Κυζιχηνὸς
Φιλολάωι αὐτὸν [Demokrit]) συγγεγονέναι.

3. Prin. XXIV 167 adiecit his [Mirabilien der Cheirokmeta 5. 5. 461, 9]
Apollodorus adsectator eius [des Demokrit] herbam aeschynomenen.

62. NAUSIPHANES.
A. LEBEN UND LEHRE.

1. Dioc. prooem. 1 16 Δημόχριτος οὗ πολλοὶ μέν, ἐπ᾿ ὀνόματος δὲ Nav-
σιφάνης [χαὶ Ναυχύδης, alte Variante zu Navoıparng], ὧν Erixovoog.

2. — IX 64 [Pyrrhon] καταληφϑεὶς δέ ποϑ᾽ αὑτῶι λαλῶν καὶ ἐρωτηϑεὶς
τὴν αἰτίαν ἔφη μελετᾶν χρηστὸς εἶναι. ἕν τε ταῖς ζητήσεσιν ὑπ᾽ οὐδενὸς zu-
teyooveito διὰ τὸ {καὶ δι)εξοδιχῶς λέγειν καὶ πρὸς ἐρώτησιν᾽ ὅϑεν χαὶ Ναυ-
σιφάνην ἤδη νεανίσχον ὄντα ϑηραϑῆναι. ἔφασχε γοῦν γίνεσϑαι δεῖν τῆς μὲν
διαϑέσεως τῆς Πυρρωνείου, τῶν δὲ λόγων τῶν ξαυτοῦ. ἔλεγέ τε πολλᾶχις καὶ
’Enixovoov ϑαυμαζοντα τὴν Πύρρωνος ἀναστροφὴν συνεχὲς αὐτοῦ πυνϑάνεσϑαι
περὶ αὐτοῦ [aus Antigonos v. Kar. $. 86 Wil.].

3. — IX 69 διήχουε τοῦ Πύρρωνος. -. [neben Hekataios und Timon] ἔτι
te Ναυσιφάνης (6) Τήιος, οὗ φασί τινες ἀκοῦσαι 'Erixovgov. Vgl. IX 102.

4. Su. ᾿Επίχουρος. .. ἀκούσας δὲ Ναυσιφάνους τοῦ Anuozxgırelov καὶ
Παμφίλου τοῦ Πλάτωνος μαϑητοῦ.

5. Cıc. d. nat. d. 126, 73 sed hunc Platonicum [näml. Pamphilos] mirifice
contemnit Epicurus: ita metuit, ne quid umquam didieisse videatur. in Nausi-
phane Democriteo tenetur, quem cum a se non neget auditum, vexat tamen om-
nibus contumelüs. atgwi si haec Democritea non audisset, quid audierat? quid
est in physicis Epicuri non a Democrito? Vgl. 33, 93.

6. Dıog. X 14 Ἡρίστων δέ φησιν ἐν τῶι Ἐπικούρου βίωι τὸν Κανόνα
γράψαι αὐτὸν ἐκ τοῦ Ναυσιφάνους Τρίπο δος, οὗ καὶ ἀχοῦσαί φησιν αὐτός,
ἀλλὰ χαὶ Παμφίλου τοῦ Πλατωνικχοῦ ἐν Σάμωι. ἀρξασϑαί τε φιλοσοφεῖν ἐτῶν
ὑπάρχοντα δυοχαίδεκα [328].

7. Sexr. adv. math. I 2 die Abneigung Epikurs gegen die Mathematik
erklärt sich auch διὰ τὴν πρὸς Ναυσιφάνην τὸν Πύρρωνος ἀκουστὴν ἔχϑραν᾽
πολλοὺς γὰρ τῶν νέων συνεῖχε χαὶ τῶν μαϑημάτων σπουδαίως ἐπεμελεῖτο,

10

20

30

NAUSIPHANES. A. 1—9. B. FR. 1. 485

μάλιστα δὲ ῥητοριχῆς. γενόμενος οὖν τούτου μαϑητὴς ὃ Ἐπίκουρος ὑπὲρ τοῦ
δοχεῖν αὐτοδίδακτος εἶναι χαὶ αὐτοφυὴς φιλόσοφος ἠρνεῖτο Ex παντὸς τρόπου,
τὴν τε περὲ αὐτοῦ φήμην ἐξαλείφειν ἔσπευδε πολὺς τε ἐγίνετο τῶν μαϑημά-
των χατήγορος ἐν οἷς ἐχεῖνος ἐσεμνύνετο. φησὶ γοῦν ἔν τῆι Πρὸς τοὺς ἐν
Μυτιλήνηι φιλοσόφους []. φίλους] ἐπιστολῆι [fr. 11405.] οἶμαι δὲ ἔγωγε τοὺς
βαρυστόνους καὶ μαϑητήν μὲ δόξειν τοῦ πλεύμονος εἶναι μετὰ μειρακίων τι-
γῶν χραιπαλώντων ἀχούσαντα᾽, νῦν ᾿πλεύμονα᾽ χαλῶν τὸν Ναυσιφάνην ὡς
ἀναίσϑητον" xal πάλιν προβὰς πολλά τε χατειπὼν τανδρὸς ὑπεμφαίνει τὴν
ἐν τοῖς μαϑήμασιν αὐτοῦ προχοπὴν λέγων “ χαὶ γὰρ πονηρὸς ἄνϑρωπος nv
χαὶ ἐπιτετηδευχὼς τοιαῦτα, ἐξ ὧν οὐ δυνατὸν εἰς σοφίαν ἐλϑεῖν᾽, αἰνισσόμενος
τὰ μαϑήματα.

8. Dios. X 18 τοῦτον [Epikur] Ἀπολλόδωρος ἐν Χρονικοῖς (fr. 75 Jac.)]
Ναυσιφάνους ἀκοῖσαί φησι καὶ Πραξιφάνους" αὐτὸς δὲ οὐ φησιν, ἀλλ᾽ ἑαυτοῦ
ἐν τῆι Πρὸς Εὐρύλοχον ἐπιστολῆι (fr. 123 Us.].

9,—X7 [Epikur] χαὶ ἐν ταῖς ἑπτὰ χαὶ τριάχοντα βίβλοις ταῖς Περὶ
φύσεως τὰ πλεῖστα ταὐτὰ λέγειν χαὶ ἀντιγράφειν ἐν αὐταῖς ἄλλοις τε χαὶ
Ναυσιφάνει τὰ πλεῖστα, χαὶ αὐτῆι λέξει φάσχειν οὕτως “ἀλλ᾽ ἴτωσαν" εἶχε γὰρ
ἐχεῖνος ὠδίνων τὴν ἀπὸ τοῦ στόματος καύχησιν. τὴν σοφιστιχήν, καϑάπερ xal
ἄλλοι πολλοὶ τῶν ἀνδραπόδων. zul (τὸν) αὐτὸν Ἐπίκουρον ἐν ταῖς ἘἜπιστο-
λαῖς περὶ Ναυσιφάνους λέγειν" | ταῦτα ἤγαγεν αὐτὸν εἰς ἔχστασιν τοιαύτην,
ὥστε μοι λοιδορεῖσϑαι zal ἀποχαλεῖν διδάσκαλον [näml. ἑαυτὸν Ἐπικούρου)"

“πλεύυμονά᾽ τε αὐτὸν ἐχάλει χαὶ ᾿ἀγράμματον᾽ καὶ “ἀπατεῶνα᾽ καὶ “πόρνην

Β. FRAGMENTE.

NAYZIOANOY> ΤΡΙΠΟΥ͂Σ.

Vgl. oben $. 230, 33, Droc. X 14 [oben ὃ. 484, 36] und 5. 407, 2. Gal.
subf. empir. p. 63, 12 Hippocrates ...non ubique per deum interrogans eum αι
per tria sermonem [d.i. οὐ μὰ Al’ ἐρωτῶν τὸν Διὰ τριῶν λόγον] sicut
Serapio neque Tripodem sicut Glaucias. S. bes. Diotimos c. 63, 3.

1 PhrLon. rhet. II p. 48 Sudh. ο. 34, 1 {τὸν οὖν φυσιχὸν τὴν
δητορικὴν ἕξιν ἔχειν nara τὸ δἰρη)μένον φήσει τις, κἂν
μηδέποτε δητορεύσηι διὰ τὸ μὴ προσιέναι τοῖς χοι-
γοῖς. χαὶ γὰρ τεκτονιχήν φαμὲν ἕξιν ἔχειν οὐ τὸν ἔνερ-
γοῦντα μόνον οὐδ᾽ εἰς τὴν ἐνέργειαν αὐτὴν ἀποβλέτεον-
τες, ἀλλ᾽ εἰς τὸ δύνασϑαι λαβόνϑ'᾽ ὕλην καὶ τὰ προσή-

DER DREIFUSS.

1. Man wird behaupten dürfen, dass der Physiker nach dieser Dar-
legung die Fähigkeit zum Redner besitzt, auch wenn er niemals als
Redner sich bethätigt hat, weil er dem öffentlichen Leben fern blieb.
Wir behaupten ja doch auch, es besitze Jemand die Fähigkeit zum
Bauen nicht bloss, wenn er diese Fähigkeit ausübt, oder im Hinblick

auf die Thätigkeit als solche, sondern im Hinblick auf das Vermögen

mit Baumaterial und den nötigen Werkzeugen das Bauwerk auszu-

10

15

20

25

30

35

486 62. NAUSIPHANES

xovr ὄργανα δημιουργεῖν τὸ ἀπὸ τῆς τεχτογνιχῆς ἔργον,
ὡς ἐπ᾽ ἐατριχῆς χαὶ τῶν ἄλλων ἐπιστημῶν. ὥστε πῶς
οὐχὶ χαὶ u ET EODEHN? τῶι φυσιχῶν φήσαιμεν dxo-
λουϑεῖν, εἴτιερ ἄρα παρατεϑέντων γίραγμάτων, ἐν οἷς
ὁ ἘΠ ΤΣ χαὶ δήτωρ ἀγαϑὸς οἱονεὶ δημιουργεῖν τὴν

ὀρϑὴν δημηγορίαν, δύναιτ᾽ ἂν χατὰ τρόπον ὡσεὶ χαί
τις ἄλλος διαλεχϑῆναι περὶ αὐτῶν;

2. Die weiteren Auszüge Philodems sind nicht wörtlich erhalten: Rhet.
4, 10 [I p. 5 Sudh. vgl. Arnim Dio (B. 1898) S. a6ff.] ὅϑεν χαὶ N. οὐχ ἀπέδρα"
λέγει γὰρ προαιρήσεσϑαι τὸν σοφὸν ῥητορεύειν ἢ πολιτεύεσϑαι. 22,2 [p. 33]
AA πᾶν ἡγησάμενος εἶναι τὸ τίμιον χαὶ ἀξιόλογον ἐν ταῖς παρὰ τῶν πολ-
λῶν δόξαις zal μνήμαις ἐπὶ πολιτιχαῖς δεινότησιν ῇ Ταῖς κενῶς χομπουμέναις
ἀρεταῖς καὶ ξαλοκαγαϑθέαϊς, ἐπὶ ταῦτα ἄγειν τὸν ἄριστον προείληφε συλλο-
γισμόν. c. 37,3 ἅμα δ᾽ ἐπὶ νομοϑεσίας κατεφέρετο. 6. 1 [Ρ. 1] ἀλλ᾽ ἄντι-
κρυς ἔφησεν «ὁτιοῦν, δυνήσεσϑαι πείϑειν τοὺς ἀχούοντας τὸν φυσικὸν χαὶ
σοφὸόν᾽ καὶ τὸν “σοφὸν οὐχ ἐν ἀμφισβητήσει χατέλιπεν, ἀλλ᾽ ἑαυτὸν ἔφη τοῖς
λόγοις ἄξειν ἐφ᾽ ὃ ἂν βούληται τοὺς ἀκούοντας. c. 15, 4 [p. 19] τοιοῦτον γὰρ
x0v (Ev) ἔτος ἀνόρα τις ἔχηι συνξῶντα χαὶ μὴ βραχεῖς χρόνους ὁμιλοῦντα, καὶ
τοῦτο πλεοναζόντως δύνασϑαι ἂν χαὶ παραχολουϑεῖν. 2ὅ,1 τὴν γὰρ αἰτίαν
τῆς. πειστιχῆς δυνάμεως οὐχ ἐξ I ἰστορίας, ἀλλ᾽ ἀπὸ τῆς εἰδήσεως τῶν πραγμα-
των παραγίνεσϑαί φησιν, ὥσϑ᾽ ὁμοίως αὑτῶι πείϑοι ἂν ὃ φυσικὸς ὅποιον-
οὖν ἔϑνος. Diese Unterweisung erstreckt sich c. 14, 8 [Ρ. δ] περὲ eva τὸν
εὐφυῆ καὶ πρόϑυμον. c. 1ὅ,9 [Ρ. 7] Widerlegung: ἔτι τίν᾽ ἂν εἴδησιν ἔχων ὃ
φυσικὸς τῆς τῶν ἀνθρώπων φύσεως ἀπὸ ταύτης δύναιτο πείϑειν αὐτούς; ἄρα
γε τὴν ἐκ τίνων ἢ ποίων στοιχείων συνεστήκασι [n. die Menschen]; χαὲ τίς ἂν
διὰ ταυτὶ πείϑειν περὶ ὧν ἂν διεξίηι δύναιτο τοὺς ἀνϑρώπους μᾶλλον ἢ τοῖς...
ce. 16,2 [p. 8] τὸ συγγενικὸν τέλος [das angeborene Lebensziel; vgl. Epikur
p. 63, 1 Us.], ὅπερ ἐστὶν ἥδεσϑαι καὶ (μὴ ἀλγεῖν», ἀλλὰ (εὐϑὺς ἕκαστος) ἂν-
ϑρώπος πρὸς τοῦτο φέρεται χαὶ χωρὶς τῆς τούτων προσδοκίας εἴτ᾽ ἀλόγως
εἴτε λελογισμένως οὔτε διώχειν τοῖς ὅλοις οὐδὲν οὔτε φεύγειν, μᾶλλον δ᾽ οὐδὲ
τὰ ζῶια ἄλλον ἐνδέχεται τρόπον. C.7,2 [Ρ. 9] zal γὰρ οὕτως τὰ μέγιστα λέ-
γων ἂν πείϑοι πολλὴν προϑυμίαν καὶ τῶν πολλῶν πρὸς τοῦτο παρεχομένων.
διότι πειστιχὸν ἐστι τὸ γινώσχειν, πόϑεν ἥχει τὸ συμφέρον. ἄνευ γὰρ τῆς
περὶ τούτου [n. τοῦ τέλους] πειϑοῦς ἀχάριστοι γινόμενοι τοῖς προδιδάξασι,
τῶν ἄλλως πειϑόντων οὐχ ἂν πεισϑεῖεν (οὐδενί). 8, 2 [p. 10] τὸν φυσιχὸν
μόνον, τοῦτο τεϑεωρηχότα, τῶι γινώσχειν ὃ βούλεται ἡ φύσις zul λέγειν zul
λέγοντα τὸ πρὸς τὴν βούλησιν (ἀποδιδόναι), δυνήσεσϑαι πείϑειν. 22, 2 [p. 16]
ἅπερ ἂν εἰδῶσιν βουλομένους τε καὶ μὴ μεταμελησομένους διὰ τὸ συμφερόντως

führen, wie bei der Arzneikunst und den übrigen Wissenschaften. Wie
sollten wir also nicht auch von der Redekunst behaupten dürfen, sie
stehe dem Physiker zu Gebote, wenn er nämlich Angelegenheiten
gegenüber, bei denen sich der Politiker und Berufsredner tüchtig erweist
die richtige Volksrede gleichsam zu zimmern, ebenfalls im Stande ist,
sich darüber gehörig auszusprechen, so gut wie irgend ein anderer!

15

20

45

B. FR. 1-3. 63. DIOTIMOS. 1—3. 487

βουλεύεσϑαι [näml. οἱ ῥήτορες τοὺς πολλούς]. 23, 1 [p. 17] πάντα δυναμένου
πείϑειν καὶ περὶ ὧν αὐτοὶ προπεπεισμένοι δι᾿ αὑτῶν εἰσι, ληψομένου τοὺς
πολλοὺς συνομολογήσαντας. Stil: 18, 8 [Ρ. 27] ϑαυμαστέον μὲν οὖν φυσιολόγου
χαὶ τὴν λαλιὰν ὡς συνεστῶσαν ἄχρως zart εὐοδίαν τῶν ὠὡμιλημένων καὶ
μεταφοραῖς ἐπὶ τὸ ἀγνοούμενον πρᾶγμα ἄριστα μετενηνεγμένων καὶ οὐ πλά-
σματι χενῶι καὶ νόμωι γεγονυῖαν, ἀλλὰ τῆι τῶν πραγμάτων φύσει καὶ κατὰ
τὴν συνήϑειαν. Logik: 88, 1 [p. 46] ἐπεὶ καὶ ταἀκόλουθον καὶ τὸ ὁμολογού-
μενον ἐν τοῖς λόγοις ἐνορᾶν xal τίνων ληφϑέντων τί συμβαίνει, ληπτέον
οὕτως ὑπὸ τὴν τῶν ὅλων διάγνωσιν, ἄλλως δ᾽ οὐ νομιστέον ἐγγίνεσϑαι. 46, 8
[p. AT] πάντα γὰρ τὰ τοιαῦτα ἀπὸ τῆς φυσικῆς καὶ μετὰ λόγου τῶν τε adı-
λων σταϑμήσεως καὶ τῶν ὑπαρχόντων ἐπιλογιστικῆς ϑεωρίας ἁλίσχετ᾽, ἄλλως
δ᾽ οὐδαμῶς, ὥστε zul δδῶι γίνεσϑαι καὶ οὐκ ἰδίαις τινῶν ἐμπειρίαις τὰ
πράγμαϑ᾽, ὥς φασιν, οὐκ εἰδότων. Unterschied von Philosophie und Rhetorik:
24, 9 [p. 36] χαὶ μόνον δεῖν οἰόμενος τῶι σχηματίσαι διαφέρειν σχεδὸν τὸν τε
τοῦ σοφοῦ λόγον καὶ τὸν τοῦ πολιτιχοῦ ῥήτορος, ὥσπερ δὴ ταῖς διανοήσεσι
μὲν οὐ διαφέροντας τοὺς τὴν ἀλήϑειαν κατὰ φύσιν ἐγνωχότας τῶν πολιτιχῶν
ῥητόρων, σχήματι δὲ μόνον λόγων, καὶ ταῦτα πρὸς οὐδένα λόγον κατεσχευασ-
μένων. Widerlegung: τί γὰρ 6 συλλογισμὸς καὶ 7 ἐπαγωγὴ δύνατ᾽, εἰ ταὐτό
τι σημαίνει τῶι ἐνθυμήματι zal παραδείγματι; 26,1 [ρ. 38] (δεικνύει) χρήσι-
μον διαλογισμὸν ὄντα ἐκ τῶν φανερῶν ἀεὶ καὶ ὑπαρχόντων περὶ τῶν μελλόν-
των, χαὶ τοὺς πραγματικωτάτους ἀεὶ τῶν προεστώτων εἴτε δημοχρατίας εἴτε
μοναρχίας εἶθ᾽ ἧς δήποτε πολιτείας τοιούτωι τρόπωι διαλογισμοῦ χρωμένους.
Katechese und Vortrag: 43, 1 [ρ. 48] ὃ γὰρ μακρῶι λόγωι καὶ συνειρομένωι
χαλῶς χρώμενος ἄριστα χρήσεται καὶ τῶι διὰ ἐρωτήσεως χαλουμένωι, καὶ ὃ
τούτωι zaxslvwı, ὅτι καὶ τὸ ἐπὶ τοῦ συνειρομένου γινώσχειν, μέχρι ὅσου τοῖς
ἀκούσασι γνώριμον δεῖ ποιεῖν τὸ πῖπτον ὑπὸ μίαν διάνοιαν ταὐτὸ τί ἐστι
τῶι δύνασϑαι ϑεωρεῖν, μέχρι ὅσον προτείνων οὔτ᾽ av ἐλλείποι τις οὐϑ᾽ ὑπερ-
βαίνοι τοῦ προάξοντος τὸν ἀποχρινόμενον ἐπὶ ὁμολογίαν ἀγνοουμένου πραγ-
ματος. Disposition: 31, 3 [p. 43] χατανενοηχὼς μόνος ἂν δύναιτο κατὰ τηλι-
χαῦτα διαιρῶν προτεῖναι καϑ᾽ ὅσα τὸ φῆσαι χαὶ ἀποφῆσαι μὴ περὶ τῶν
φανερῶν ὅπηι εἰσίν, ἀλλὰ περὶ τῶν ἀδήλων καὶ ἀδιαλήπτων, τοῖς μανϑάνουσι
προτατέον. Vgl. 30,7 [p. 42] διαιρεῖν τὰ τοῦ λόγου χαϑ᾽ ἕχαστα μέχρι τοῦ
ποιεῖν χεφαλαιώματα.

8, Crem. Str. ΠΟ 180 p. 498P. nach Apollodoros [8. 5. 484, 10] χαϑάπερ N.
tiv ἀκαταπληξίαν [als τέλος bezeichnete]' ταύτην γὰρ ἔφη ὑπὸ Δημοχρίτου
᾿ἀϑαμβίην᾽ λέγεσϑαι.

63. DIOTIMOS.

1. Aer. II17,3 [D. 346] Διότιμος Τύριος ὃ Δημοχρίτειος τὴν αὐτὴν
τούτοις εἰσηνέγχατο γνώμην [nach Metrodor und Straton vgl. oben S. 473, 25].

2. Cem. Str. II 130 p. 498P. [s. oben Z. 36] ἔτι πρὸς τούτοις [Demokrit,
Hekataios, Apollodoros, Nausiphanes] A. τὴν παντέλειαν τῶν ἀγαϑῶν,
ἣν εὐεστὼ προσαγορεύεσϑαι [näml. ὑπὸ Δημοχρίτου], τέλος ἀπέφηνεν.

3. Sexr. VII 140 4. δὲ τρία κατ᾽ αὐτὸν [Demokrit vgl. S. 387, 41] ἔλεγεν
εἶναι χριτήρια (1) τῆς μὲν τῶν ἀδήλων καταλήψεως τὰ φαινόμενα (ὡς φησιν
᾿Δγαξαγόρας, ὃν ἐπὶ τούτωι Δημόχριτος ἐπαινεῖ), (2) ζητήσεως δὲ τὴν ἔννοιαν

10

15

20

25

488 63. DIOTIMOS. 64. BION VON ABDERA. 65. BOLOS.

(περὶ παντὸς γάρ, ὦ παῖ, μία ἀρχὴ τὸ εἰδέναι περὶ ὅτου ἔστιν ἥ ζήτησις᾽
[Plato Phaedr. p. 237B]), (3) αἱρέσεως δὲ χαὶ φυγῆς τὰ πάϑη᾽ τὸ μὲν γὰρ ὧι
προσοικειούμεϑα, τοῦτο αἱρετόν ἐστιν, τὸ δὲ ὧι προσαλλοτριούμεϑα, τοῦτο
φευχτύν ἐστιν.

64. BION VON ABDERA.

1. Dıoc. IV 58 γεγόνασι δὲ Βίωνες δέχα᾽ ... τέταρτος [vorhergeht der
Borysthenite] Anuoxgireıog καὶ μαϑηματικός, ᾿ΙΑβδηρίτης, ᾿Ατϑίδι γεγραφὼς καὶ
Iadı" οὗτος πρῶτος εἶπεν εἶναί τινας οἰχήσεις, ἔνϑα γίνεσϑαι ἕξ μηνῶν τὴν
γύχτα χαὶ ἕξ τὴν ἡμέραν.

2. STRAB. I p. 29 φησὶ δὲ Ποσειδώνιος μηδένα οὕτως παραδεδωχέναι τοὺς
ἀνέμους τῶν γνωρίμων περὶ ταῦτα οἷον ᾿Αριστοτέλη, Τιμοσϑένη [d. Admiral
des Philadelphos], Βίωνα τὸν ἀστρολόγον. ;

65. BOLOS.

Über ihn und seine Avvauso« vgl. 8. 460, 12. 32 ff.

ΒΩΜΟΥ͂ ΠΕΡῚ ΤΩΝ ΕΚ ΤΠΣ ANATN2ZE2ZE ΤΩΝ IFTOPIQN
ΕΙΣ ΕΠΙΣΤΑΣΙΝ HMAZ ATONT2N
(ΠΕΡῚ 9AYMAZI2N).

Arorron. mirab. 1 führt mit dem Lemma βώλου eine Reihe von Ex-
cerpten über Epimenides, Aristeas und andere Wunderthäter aus Theopomp
und Aristoteles ein [s. oben 8.27 n.7]. Ebenda 31 ein Citat aus Theophrast
H. pl. IX 17, 4, citiert auch bei Stern. Ayvvdog] .. . ἔστι καὶ εἶδος φυτοῦ, περὲ
οὗ Βῶλος ὃ δΔημοχρίτειος, ὅτι Θεόφραστος ἐν τῶι Περὶ φυτῶν ἐνάτωι τὰ
πρόβατα τὰ ἐν τῶι Πόντωι τὸ ἀψύνϑιον νεμόμενα οὐχ ἔχει χολήν.

Ein jüngerer Bolos aus Mendes als Verf. eines pharmakologischen Ge-
dichtes wird vielleicht eitiert Gar. de antid. XIV 144K. [überliefert Ὧρος ὃ
Mevönouog).

ANHANG.

I. KOSMOLOGISCHE DICHTUNG DES
SECHSTEN JAHRHUNDERTS.

66. ORPHEUS.
A. LEBEN UND SCHRIFTEN.

1. Sum. Ὀρφεὺς “ειβήϑρων τῶν ἐν Θράιχηι (πόλις δέ ἐστιν ὑπὸ τῆι
Πιερίαι) υἱὸς Οἰάγρου καὶ Καλλιόπης" ὃ δὲ Οἴαγρος πέμπτος ἦν ἀπὸ "Arkav-
τος, χατὰ ᾿Αλκυόνην μίαν τῶν ϑυγατέρων αὐτοῦ. γέγονε δὲ πρὸ τὰ γενεῶν
τῶν Τρωιχῶν χαί φασι μαϑητὲν γενέσϑαι αὐτὸν Alvov, βιῶναι δὲ γενεὰς
$, οἱ δὲ ἰὰ φασίν. ἔγραψε Τριαγμούς (λέγονται δὲ εἶναι Ἴωνος τοῦ τρα-
γικοῦ [vgl. 5. 231, 10], ἐν δὲ τούτοις τὰ Ἱεροστολικὰ χαλούμενα, κλήσεις
χοσμιχαί), Νεωτευχτιχά, Ἱεροὺς λόγους ἐν ῥαψωιδίαις χὸ (λέγονται δὲ
εἶναι Θεογνήτου τοῦ Θεσσαλοῦ, οἱ δὲ Κέρχωπος τοῦ Πυϑαγορείου [c. 5 8. 827),
X ρησμούς, οἱ ἀναφέρονται εἰς Ὀνομάχριτον [8.8.493,6.496,32.49...], Tererd ς
(ὁμοίως δέ φασι χαὶ ταύτας Ὀτομαχρίτου), ( Audıza)“ ἐντούτοις δ᾽ ἔστι, περὶ
λίϑων γλυφῆς, ἥτις Ὀγδοηκοντάλιϑος ἐπιγράφεται. Σωτήρια᾽ ταῦτα
Τιμοχλέους τοῦ Συραχουσίου λέγεται ἢ Περσίνου τοῦ Μιλησίου. ρατῆρας
[vgl. 8. 496, 41]: ταῦτα Ζωπύρου φασί. Θρονισμοὺς μητρώιους καὶ
Baxyızd' ταῦτα Νικίου τοῦ Ἐλεάτου φασὶν εἶναι. Εἰς Ἅιδου κατάβα-
σιν" ταῦτα Ἡροδίχου τοῦ Περινϑίου. Πέπλον χαὶ Δίχτυον" καὶ ταῦτα
Ζωπύρου τοῦ Ἡρακλεώτου, οἱ δὲ Βροτίνου [c. 7,4 8.33], Ὀνομαστικόν,
ἔπη ασ. Θεογονίαν, ἔπη ‚ao, ᾿Αστρονομίαν, Auuo σχοπίαν[, Θυηπο-
λικόν, RQıodvrırza ἢ Ωιοσχοπικχά, ἐπιχῶς. Καταζωστικόν, Ὕμνους,
Κορυβαντιχόν, χαὶ Φυσιχά, ἃ Βροντίνου φασίν. [Vgl. Cem. Str. 1131
Ρ. 397 P. τοὺς μὲν ἀναφερομένους εἰς Μουσαῖον Χρησμούς (ὁ. 67] Ὀνομακρίτου
εἶναι λέγουσι, τὸν Κρατῆρα δὲ τὸν Ὀρφέως Ζωπύρου τοῦ Ἡρακλεώτου, τήν
Εἰς "Aıdov κατάβασιν Προδίχου τοῦ Σαμίου. Ἴων κτλ. 5. 8. 5.1.5}

Ὀρφεὺς Κροτωνιάτης ἐποποιός, ὃν Πεισιστράτωι συνεῖναι τῶι τυράννωι
Ασκληπιάόδης φησὶν ἐν τῶι ἕχτωι βιβλίωι τῶν Toruuarızav. Δεκαετη-
oida(?), ᾿Αργοναυτικὰ zul ἄλλα τινά.

Ὀρφεὺς Καμαριναῖος ἐποποιός, οὗ φασιν εἶναι τὴν Εἰς Αιδου κατά-
βασιν.

2. Ιβυο. fr. 10 A Bergk. ὀνομάχλυτος ὌὈρφην.

3. ArscHyı. Ag. 1629 Ὀρφεῖ δὲ γλῶσσαν τὴν ἐναντίαν ἔχεις"

ὁ μὲν γὰρ ἦγε πάντ᾽ ἀπὸ φϑογγῆς χαρᾶι.
Vgl. Simon. fr. 40. Eur. Bakch. 561. Iph. A. 1211.

>

10

15

20

30

40

490 66. ORPHEUS

4. Paus. X 30, 6 [Polygnots Unterweltsbild] ἀποβλέψαντι δὲ αὖϑις ἐς τὰ
χάτω τῆς γραφῆς ἔστιν ἐφεξῆς μετὰ τὸν Πάτροχλον οἷα ἐπὶ λόφου τινὸς
Ὀρφεὺς χκαϑεζόμενος, ἐφάπτεται δὲ καὶ τῆι ἀριστερᾶι χιϑάρας, τῆι δὲ ἑτέραι
χειρὶ ἰτέας χλῶνές εἰσιν ὧν ψαύει, προσαναχέχλιται δὲ τῶι devdowı‘ τὸ ἄλσος
ἔοικεν εἶναι τῆς Περσεφόνης, ἔνϑα αἴγειροι χαὶ ἐτέαι δόξηι τῆι Ὁμήρου [x 509]
πεφύχασιν. Ἑλληνιχὺν δὲ τὸ σχῆμά ἐστι τῶι Ὀρφεῖ zul οὔτε ἡ ἐσθὴς οὔτε
ἐπίϑημα ἐστιν ἐπὲ τῆι κεφαλῆι Θραικιον.

5. Heron. Π 53 Ἡσίοδον γὰρ καὶ Ὅμηρον ἡλικίην τετρακοσίοισι ἔτεσι
δοχέω uev πρεσβυτέρους γενέσϑαι καὶ οὐ πλέοσι... οἱ δὲ πρότερον ποιηταὶ
λεγόμενοι τούτων τῶν ἀνδρῶν γενέσϑαι ὕστερον ἔμοιγε δοχεῖν ἐγένοντο...
τὰ δὲ ὕστερα τὰ ἐς Ἡσίοδόν τε χαὶ Ὅμηρον ἔχοντα ἐγὼ λέγω. Π 81, 5. oben
9.26 ο.4 η.1. |
6. Eurip. Ale. 357 εἰ δ᾽ Ὀρφέως μοι γλῶσσα καὶ μέλος παρῆν

ὥστ᾽ ἢ κόρην Δήμητρος ἢ κείνης πόσιν
ὑμνοῖσι κηλήσαντα σ᾽ ἐξ᾽ “Διδου λαβεῖν,
χατῆλθον ἄν. Vgl. Med. 548.

7. -- — 962 ἐγὼ χαὶ διὰ μούσας
χαὶ μετάρσιος ἤιξα καὶ
πλείστων ἁψάμενος λόγων

965 χρεῖσσον οὐδὲν ᾿Ανάγχας
ηὗρον, οὐδέ τι φάρμακον
Θρήισσαις ἐν σανίσιν, τὰς
Ὀρφεία χατέγραψεν
γῆρυς, οὐδ ὅσα Φοῖβος ’A-

970 σχληπιάδαις ἔδωκε
φάρμακα πολυπόνοις
ἀντιτεμὼν βροτοῖσιν.

8. — Hırror. 952 [Theseus zu Hippolytos)
ἤδη νυν αὔχει καὶ δι᾿ ἀψύχου βορᾶς
+ σίτοις χαπήλευ᾽ Ὀρφέα τ᾽ ἄνακτ᾽ ἔχων
βάχχευε πολλῶν γραμμάτων τιμῶν χαπνούς.

9. — Cyel. 646 ἀλλ᾽ οἶδ᾽ ἐπωιδὴν Ὀρφέως ἀγαϑὴν πάνυ,
ὡς αὐτόματον τὸν δαλὸν εἰς τὸ χρανίον
στείχονϑ᾽ ὑφάπτειν τὸν μονῶπα παῖδα γῆς.

10. [Eurıp.] Rhes. 948 μυστηρίων τε τῶν ἀπορρήτων φανᾶς
ἔδειξεν Ὀρφεύς, αὐτανέψιος νεκροῦ [des Musensohnes Rhesos]
τοῦδ᾽ ὃν χαταχτείνεις σύ Movoaiov τε, σόν
σεμνὸν πολίτην [der Athene] χαπὲ πλεῖστον ἄνδρ᾽ ἕνα
ἐλθόντα, Φοῖβος σύγγονοί T ἡσχήσαμεν.

11. ΑΒΙΒΤΟΡΗ. Frösche 1032

Ὀρφεὺς μὲν γὰρ τελετάς 9 ἡμῖν κατέδειξε φόνων τ᾿ ἀπέχεσϑαι
Μουσαῖος δ᾽ ἐξαχέσεις τε νόσων χαὶ χρησμούς.

12. — Vög. 693 (Chor der Vögel) Γ
Χάος ἦν καὶ Νὺξ Ἔρεβος τε μέλαν πρῶτον χαὶ Τάρταρος εὑρύς,
Γῆ δ᾽ οὐδ᾽ ᾿Δὴρ οὐδ᾽ Οὐρανὸς nv‘ Ἐρέβους δ᾽ ἐν ἀπείροσι κόλποις
τίχτει πρώτιστον ὑπηνέμιον Νὺξ ἡ μελανόπτερος wıor,
ἐξ οὗ περιτελλομέναις ὥραις ἔβλαστεν Ἔρως ὃ ποϑεινός
στίλβων νῶτον πτερύγοιν χρυσαῖν, εἰχὼς ἀνεμώχεσι δίναις.

A.4—16. LEBEN U. SCHRIFTEN. B. ALTBEZEUGTE FR. 1—3. 491

οὗτος δὲ Χάει πτερόεντι μιγεὶς νυχίωι κατὰ Τάρταρον εὐρύν
ἐνεόττευσεν γένος “ἡμέτερον χαὶ πρῶτον ἀνήγαγεν εἰς φῶς.
πρότερον δ᾽ οὐχ ἣν γένος ἀϑανάτων, πρὶν Ἔρως ξυνέμειξεν ἅπαντα᾽
ξυμμειγνυμένων δ᾽ ἑτέρων ἑτέροις γένετ᾽ Οὐρανὸς ᾿ῷχεανός τε
5 xal Γῆ πάντων τε ϑεῶν μαχάρων γένος ἄφϑιτον.
12a. ΤΙΜΟΤΉΕΟΒ Πέρσαι 232
πρῶτος ποιχιλόμουσος Ὀρ-
φεὺς χέλυν ἐτέχνωσεν
υἱὸς Καλλιόπας Πιερίας ἔπι.
10 235 Τέρπανδρος δ᾽ ἐπὶ τῶι δέχα
ζεῦξε μοῦσαν ἐν ὠἰδαῖς"
“έσβος δ᾽ Αἰολίαν νιν ’Av-
τίσσαι γείνατο χλεινόν.

13. ΗΤΡΡΙΑΒ fr. 6 [s. unten c. 79B] τούτων ἴσως εἴρηται τὰ μὲν Ὀρφεῖ τα
15 δὲ Μιουσαίωι κατὰ βραχὺ ἄλλωι ἀλλαχοῦ, τὰ δὲ Ἡσιόδωι τὰ δὲ Ὁμήρωι.

14. PrAro Symp. 179 Ὁ Ὀρφέα δὲ τὸν Οἰάγρου ἀτελῆ ἀπέπεμψαν ἐξ
Ἅιδου, φάσμα δείξαντες τῆς γυναικὸς ἐφ᾽ ἣν ἧκεν, αὐτὴν δὲ οὐ δόντες, ὅτι
μαλϑακίξεσϑαι ἐδόχει, ἅτε ὧν κιϑαρωιδός, χαὶ οὐ τολμᾶν ἕνεχα τοῦ ἔρωτος
ἀποϑγήισχειν ὥσπερ ᾿ἄλχηστις, ἀλλὰ διαμηχανᾶσϑαι ζῶν εἰσιέναι εἰς “δου.
τοιγάρτοι διὰ ταῦτα δίχην αὐτῶι ἐπέϑεσαν, zul ἐποίησαν τὸν ϑάνατον αὐτοῦ
ὑπὸ γυναικῶν γενέσϑαι.

15. Dion. V 64, 4 ἔνιοι δ᾽ ἱστοροῦσιν, ὧν ἐστι χαὶ Ἔφορος ΗΘ I 235
fr. 65] τοὺς Ἰδαίους 4ακχτύλους γενέσϑαι μὲν χατὰ τὴν Ἴδην τὴν ἐν Φρυγίαι,
διαβῆναι δὲ μετὰ Moydovos εἰς τὴν Βυρώπην᾽ ὑπάρξαντας δὲ γόητας ἐπιτη-
δεῦσαι τάς τε ἐπωιδὰς καὶ τελετὰς χαὶ μυστήρια, χαὶ περὶ Σαμοϑράικην δια-
τρίψαντας ου μετρίως ἕν τούτοις ἐχπλήττειν τοὺς ἐγχωρίους" χαϑ᾽ ὃν δὴ
χρόνον καὶ τὸν Ὀρφέα φύσει διαφόρωι κεχορηγημένον πρὸς ποίησιν χαὶ με-

λωιδίαν μαϑητὴν γενέσϑαι τούτων χαὶ πρῶτον εἰς τοὺς Ἕλληνας ἐξενεγχεῖν
τελετὰς χαὶ μυστήρια.

16. THEOPHR. char. 16, 11 χαὶ ὅταν ἐνύπνιον ἴδηι [der δεισιδαίμων, πο-
ρεύεσϑαι πρὸς τοὺς ὀνειροχρίτας. .. καὶ τελεσϑησόμενος πρὸς τοὺς Ὀρφεο-
τελεστάς. Vgl. Demosth. ἃ. cor. 129. 259.

B. ALTBEZEUGTE FRAGMENTE.

1. Prar. Phileb. 66 C (nach Aufzählung der 5 Güter) “ ἕκτηι δ᾽ ἐν γε-
γεᾶι' φησὶν Ὁρφεύς, καταπαύσατε κόσμον ἀοιδῆς, ἀτὰρ κινδυνεύει χαὶ
ὁ ἡμέτερος λόγος ἐν ἕχτηι καταπεπαυμένος εἶναι κρίσει.

2. — Cratyl. 402BC ὥσπερ αὐ Ὅμηρος “ Ὠχεανόν τε ϑεῶν γένεσίν᾽
φησιν zul μητέρα Τηϑύν᾽ [3 201]. οἶμαι δὲ καὶ Ἡσίοδος |Theog. 337). λέγει
δέ που καὶ Ὀρφεὺς ὅτι

Ὡκεανὸς πρῶτος καλλίρροος ἤρξε γάμοιο,
ὃς ῥα κασιγνήτην ὁμομήτο ρα Τηϑὺν ὀπυιεν.

3. — 400BC χαὲ γὰρ σῆμα τινές φασιν αὐτὸ εἶναι τῆς ψυχῆς [näml. τὸ
σῶμα], ὡς τεϑαμμένης ἐν τῶι νῦν παρόντι" καὶ διότι αὖ τούτωι σημαίνει ἃ
ἄν σημαίνηι ἡ ψυχή, χαὶ ταύτηι σῆμα ὀρϑῶς χαλεῖσϑαι. δοχοῦσι μέντοι μοι
μάλιστα ϑέσϑαι οἱ ἀμφὶ Ὀρφέα τοῦτο τὸ ὄνομα, ὡς δίχην διδούσης τῆς

10

15

420 ἔ

25

30

35

40

45

492 66. ORPHEUS

ψυχῆς ὧν δὴ ἕνεχα δίδωσιν, τοῦτον δὲ περίβολον ἔχειν ἵνα σώιζηται δεσμω-
τηρίου εἰχόνα. Vgl. Philol. fr. 14. 15 5. 255

4. — Rep. II 363C Movociog δὲ τούτων [Hesiod und Homer] vervızd-
τερα ταἀγαϑὰ χαὶ ὁ υἱὸς αὐτοῦ [Orpheus?] παρὰ ϑεῶν διδόασι τοῖς δικαίοις" εἰς

a > ’ - ΄ \ D - ς
Audov yap ἀγαγόντες τῶι λόγωι xal χαταχλίναντες καὶ συμπόσιον τῶν ὁσίων

χατασχευάσαντες ἐστεφανωμένους ποιοῦσι τὸν ἅπαντα χρόνον ἤδη διάγειν
μεϑύοντας, ἡγησάμενοι κάλλιστον ἀρετῆς μισϑὸν μέϑην αἰώνιον.

ὅ. — — 364E βίβλων δὲ ὅμαδον παρέχονται Μουσαίου zul Ὀρφέως
Σελήνης τε καὶ Movoov ἐγγόνων, ὥς φασι, καϑ᾽ ἃς ϑυηπολοῦσι πείϑοντες οὐ
μόνον ἰδιώτας ἀλλὰ καὶ πόλεις, ὡς ἄρα λύσεις TE zul καϑαρμοὶ ἀδικημάτων
διὰ ϑυσιῶν καὶ παιδιᾶς ἡδονῶν εἰσὶ μὲν ἔτι ζῶσιν, εἰσὶ δὲ zul τελευτήσασιν, ἅς
δὴ τελετὰς χαλοῦσιν, di τῶν ἐχεῖ χκαχῶν ἀπολύουσιν ἡμᾶς, μὴ ϑύσαντας de
δεινὰ περιμένει.

6. — Legg. IV T15E ὃ μὲν δὴ ϑεός, ὥσπερ χαὶ ὃ παλαιὸς λόγος, ἀρχήν
τε χαὶ τελευτὴν χαὶ μέσα τῶν ὄντων ἁπάντων ἔχων, εὐϑείαι πε-
ραίνει χατὰ φύσιν περιπορευόμενος. τῶι δ᾽ ἀεὶ ξυνέπεται Δίχη τῶν ἀπολει-
πομένων τοῦ ϑείου νόμου τιμωρός, ἧς ὃ μὲν εὐδαιμονήσειν μέλλων ἐχόμενος
ξυνέπεται ταπεινὸς zul χεχοσμημένος, εἰ δὲ τις ἐξαρϑεὶς ὑπὸ μεγαλαυχίας ἢ
χρήμασιν ἐπαιρόμενος... φλέγεται τὴν ψυχὴν μεϑ᾽ ὕβρεως .. . καταλείπεται
ἔρημος ϑεοῦ, καταλειφϑεὶς δὲ... μετὰ δὲ χρόνον οὐ πολὺν ὑποσχὼν τιμωρίαν
οὐ μεμπτὴν τῆι Δίχηι ἑαυτὸν τε χαὶ οἶχον χαὶ πόλιν ἄρδην ἀνάστατον ἐποίησε.
Vgl. Orph. fragm. 46 ed. Abel: Pseudarist. de mundo 7 Ζεὺς χεφαλή [Var. ἀρχή],
Ζεὺς μέσσα, Διὸς δ᾽ ἐχ navra τέτυχται.

7. — Symp. 218B οἱ δὲ οἰχέται, καὶ εἴ τις ἄλλος ἐστὲν βέβηλός TE zul
ἄγροικος, πύλας πάνυ μεγάλας τοῖς ὠσὶν ἐπίϑεσϑε. Vgl. Orph. 4 [Ivsr. coh. 15]
φϑέγξομαι οἷς ϑέμις ἐστί: ϑύρας d ἐπίϑεσϑε βέβηλοι.

8. — Tim. p. 40D περὶ δὲ τῶν ἄλλων δαιμόνων εἰπεῖν χαὶ γνῶναι τὴν
γένεσιν μεῖζον ἢ χαϑ'᾽ ἡμᾶς, πειστέον ὁὲ τοῖς εἰρηχόσιν ἔμπροσϑεν, ἐκγόνοις
μὲν ϑεῶν οὖσι v, ὡς ἔφασαν, σαφῶς δέ που τοὺς γε αὑτῶν προγόνους
εἰδόσιν... οὕτως οὖν zart’ ἐχείνους ἡμῖν ἡ γένεσις περὶ τούτων τῶν ϑεῶν
ἐχέτω καὶ λεγέσϑω᾽ Γῆς τε καὶ Οὐρανοῦ παῖδες χεανός τε καὶ Τη-
ϑὺς ἐγενέσϑην, τούτων δὲ Φόρχυς Κρόνος τε xal Ῥέα καὶ ὅσοι
μετὰ τούτων, ἐκ δὲ Κρόνου χαὶ Ῥέας Ζεὺς Ἥρα τε καὶ πάντες
οσους ἴσμεν ἀδελφοὺς λεγομένους αὐτῶν, ἔτι τε τούτων ἄλλους
ἐχγόνους.

9. Arısr. Metaph. A 6. 1071®26 χαίτοι εἰ ὡς λέγουσι» οἱ ϑεολόγοι οἱ ἐκ
Νυκτὸς γεννῶντες ἢ ὡς οἱ φυσιχοὶ ἣν ὁμοῦ πάντα χρήματα᾽ [8, S. 326, 17]
φασί, τὸ αὐτὸ ἀδύνατον. Ν 4. 1091»4 οἱ δὲ ποιηταὶ οἱ ἀρχαῖοι ταύτηι ὁμοίως,
ni βασιλεύειν καὶ ἄρχειν φασὶν οὐ τοὺς πρώτους οἷον Νύχτα καὶ Οὐρανὸν ἢ
Χαος ἢ Dxsavov, ἀλλὰ τὸν Ale.

10. — — A 8. 983627 εἰσὶ δέ τινες οἱ χαὶ τοὺς παμπαλαίους χαὶ πολὺ
πρὸ τῆς vor γενέσεως χαὶ πρώτους ϑεολογήσαντας οὕτως [wie Thales] οἴονται
σίερὶ τῆς φύσεως ὑπολαβεῖν' “χεανόν τε γὰρ καὶ Ῥη ϑὺν ἐποίησαν τῆς γενέ-
σεως πατέρας [8. πῃ. 2] χαὲὶ τὸν ὅρχον τῶν ϑεῶν ὕδωρ τὴν καλουμένην ὑπ᾽
αὐτῶν Στύγα τῶν ποιητῶν᾽ τιμιώτατον μὲν γὰρ τὸ πρεσβύτατον" ὄρχος δὲ
τὸ τιμιώτατόν ἐστιν. εἰ μὲν οὖν ἀρχαία τις αὕτη χαὶ παλαιὰ τετύχηχεν οὖσα
περὶ τῆς φύσεως ἣ δόξα, τάχ᾽ ἂν ἄδηλον εἴη [s.n. 111].

11. — de anima A 5. 4100 21 τοῦτο δὲ πέπονϑε καὶ ὃ ἐν τοῖς Ὀρφιχοῖς

10

30

‚40

‚45

B. ALTBEZEUGTE FR. 3—13. 499

ἔπεσι χαλουμένοις λόγος" φησὶ γὰρ τὴν ψυχὴν ἐκ τοῦ ὅλου εἰσιέναι ἀνα-
πνεόντων, φερομένην ὑπὸ τῶν ἀνέμων. Dazu Philop. p. 186, 24 λεγομένοις
εἶπεν, ἐπειδὴ μὴ δοχεῖ Ὀρφέως εἶναι τὰ ἔπη, ὡς καὶ αὐτὸς ἐν τοῖς Περὶ φιλο-
σοφίας λέγει (fr. 1 Rose.]' αὐτοῦ μὲν γάρ εἰσι τὰ δόγματα, ταῦτα δέ φασιν
Ὀνομάχριτον ἐν ἔπεσι χατατεῖναι. Vgl. oben Κ. 281. 1. Tarıan 41 p. 42,4
Ὀρφεὺς δὲ χατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον Ἡρακλεῖ γέγονεν, ἄλλως TE χαὶ τὰ εἰς
αὐτὸν ἐπιφερόμενά φασιν ὑπὸ Ὀνομαχρίτου τοῦ ᾿Αϑηναίου συντετάχϑαι γενο-
μένου χατὰ τὴν Πεισιστρατιδῶν ἀρχὴν περὶ τὴν πεντηχοστὴν ὀλυμπιάδα
[580---ὅ11]. τοῦ δὲ Ὀρφέως Υουσαῖος μαϑητής.

12. Damasc. ἃ. princ. 124 [1 819, 8 Ruelle] ἡ δὲ παρὰ τῶι Περιπατητιχῶι
Εὐδύμωι [fr. 111] ἀναγεγραμμένη ὡς τοῦ Ὀρφέως οὖσα Θεολογία πᾶν τὸ
νοητὸν ἐσιώπησεν... ἀπὸ δὲ τῆς Νυχτὸς ἐποιήσατο τὴν ἀρχήν, ap ἧς καὶ
ὃ Ὅμηρος, εἰ καὶ μὴ συνεχῆ πεποίηται τὴν γενεαλογίαν, ἵστησιν" οὐ γὰρ ἀπο-
ὁεχτέον Εὐδήμου λέγοντος ὅτι ἀπὸ Ωχεανοῦ καὶ Τηϑύος ἄρχεται [wegen & 5 302
᾿Ωχεανὸν Te ϑεῶν γένεσιν χαὶ μητέρα Tn$rv]' φαίνεται γὰρ εἰδὼς καὶ τὴν
Νύχτα μεγίστην οὕτω ϑεόν, ὡς καὶ τὸν Δία σέβεσϑαι αὐτήν “ἄξετο γὰρ μὴ
Νυχτὶ ϑοῆι ἀποϑύμια ῥέζοι᾽ [Ξ 261]. ἀλλ᾽ Ὅμηρος μὲν χαὶ αὐτὸς ἀρχέσϑω
ἀπὸ Νυχτός. Ἡσίοδος δέ μοι δοχεῖ πρῶτον γενέσϑαι τὸ Χάος ἱστορῶν τὴν
ἀχατάληπτον τοῦ νοητοῦ χαὶ ἡνωμένην παντελῶς φύσιν χεχληχέναι Χάος, τὴν
δὲ Γὴν πρώτην ἐχεῖϑεν παράγειν ὡς τινα ἀρχὴν τῆς ὅλης γενεᾶς τῶν ϑεῶν.
εἰ μὴ ἄρα Χάος μὲν τὴν δευτέραν τῶν δυεῖν ἀρχῶν Γὴν δὲ χαὶ Τάρταρον χαὶ

Yyı x - , \ x ” > - , ς \ >
Eowra To τριπλοῦν vontov, τὸν μὲν Eowra avri τοῦ τρίτου, ὡς κατὰ ἔπι-

στροφὴν ϑεωρουμένην. τοῦτο γὰρ οὕτως ὀνομαζει καὶ ὃ Ὀρφεὺς ἐν ταῖς

Ῥαψωιδίαις.... [123 p. 316, 18R. beschreibt diese bei den Neuplatonikern

übliche Theog. (7 συνήϑης Ὀρφιχὴ ϑεολογία p. 31T, 14 = ai φερόμεναι ῥαψωι-
δίαι Ὀρφικαί p. 316, 18): Χρόνος, Aldno D Χάος, wıov, Φάνης = Ἠρικεπαῖος
= Μῆτις w Νύξ, Οὐρανὸς D Γαῖα, Ζεύς ® Περσεφόνη, Διόνυσος Ζαγρεύςϊ.

13. — 123 bis [p. 811, 15R.] 7 δὲ χατὰ τὸν Ἱερώνυμον [Joseph.
Antigu. iud. I 94 Ἵερ. ὃ Αἰγύπτιος ὃ τὴν ᾿Αρχαιολογίαν τὴν Φοινικικὴν συγγρα-
ψάμενος ἢ φερομένη καὶ λλάνικχον, εἴπερ μὴ καὶ ὃ αὐτός ἐστιν, οὕτως ἔχει"
“ὕδωρ ἦν, φησίν, ἐξ ἀρχῆς καὶ ὕλη, ἐξ ἧς ἐπάγη ἡ γῆ, δύο ταύτας ἀρχὰς
ὑποτιϑέμενος πρῶτον, ὕδωρ καὶ γῆν... τὴν δὲ τρίτην ἀρχὴν μετὰ τὰς δύο
γεννηθῆναι μὲν ἐχ τούτων ὕδατός φημι καὶ γῆς, δράκοντα δὲ εἶναι χεφαλὰς
ἔχοντα προσπεφυχυίας ταύρου χαὶ λέοντος, ἐν μέσωι δὲ ϑεοῦ πρόσωπον, ἔχειν δὲ
χαὶ ἐπὶ τῶν ὦμων πτερά, ὠνομάσϑαι δὲ Χρόνον ἀγήραον καὶ Ἡρακλῆα
τὸν αὐτόν. συνεῖναι δὲ αὐτῶι τὴν Avdyamv φύσιν οὐσαν τὴν αὐτὴν καὶ
Ἀδράστειαν ἀσώματον διωργυιωμένην Ev παντὶ τῶι χόσμωι τῶν περάτων
αὐτοῦ ἐφαπτομένην. ταύτην οἶμαι λέγεσϑαι τὴν τρίτην ἀρχὴν κατὰ τὴν οὐσίαν
ἑστῶσαν, πλὴν ὅτι ἀρσενόϑηλυν αὐτὴν ὑπεστήσατο... ἀμέλει χαὶ κατὰ ταύτην
ὃ Χρόνος οὗτος ὃ δράχων γεννᾶται τριπλῆν γονήν᾽ Αἰϑέρα, φησί, νοερὸν
καὶ Χάος ἄπειρον καὶ τρίτον Ent τούτοις Ἔρεβος δμιχλῶδες ... ἀλλὰ μὴν
ἐν τούτοις, ὡς λέγει, ὃ ἄρονος ὠιὸν ἐγέννησεν... ἐπὶ τούτοις ϑεὸν ἀσώ-
ματον πτέρυγας ἐπὶ τῶν ὦμων ἔχοντα χρυσᾶς, ὃς ἐν μὲν ταῖς λαγόσι προσ-
πεφυχυίας εἶχε ταύρων χεφαλᾶς, ἐπὲ δὲ τῆς κεφαλῆς δράχοντα πελώριον παντο-
δαπαῖς μορφαῖς ϑηρίων ἰνδαλλόμενον ... καὶ δὲ ἡ ϑεολογία Πρωτόγο γον
ἀνυμνεῖ χαὶ Δία χαλεῖ πάντων διατάκτορα καὶ δλου τοῦ κόσμου" διὸ καὶ
Πᾶνα κχαλεῖσϑαι. ATHENAG. leg. 18 Ὀρφέως δὲ ὃς zul τὰ ὀνόματα αὐτῶν
[der Götter] πρῶτος ἐξηῦρεν καὶ τὰς γενέσεις διεξῆλθεν χαὶ ὅσα ἑχάστοις

10

15

30

40

45

494 66. ORPHEUS

[4 5 2 En 7
πέπρακται εἶπεν χαὶ πεπίστευται παρ᾽ αὐτοῖς ἀληϑέστερον ϑεολογεῖν, ὧι καὶ

Ὅμηρος τὰ πολλὰ καὶ περὶ ϑεῶν μάλιστα ἕπεται, χαὶ αὐτοῦ τὴν πρώτην γέ-

γεσιν αὐτῶν ἐξ ὕδατος συνιστάντος Nxeavög, ὅσπερ γένεσις πάντεσσι τέτυχ-
᾿Ξ 201]. ἦν γὰρ ὕδωρ ἀρχὴ zur’ αὐτὸν τοῖς ὅλοις, ἀπὸ δὲ τοῦ ὕόατος

ἐν κατέστη, ἐχ δὲ ἑχατέρων ἐγεννήϑη ξώιον δράκων προσπεφυχυῖαν ἔχων
κεφαλὴν λέοντος (καὶ ἄλλην ταύρου), διὰ μέσου δὲ αὐτῶν ϑεοῦ πρόσωπον,
ὄνομα H ρακλῆς καὶ A θρόνος. οὗτος ὃ Ἡρακλῆς ἐγέννησεν ὑπερμέγεϑες
ὠιόν, ὃ συμπληρούμενον. ὑπὸ βίας τοῦ γεγεννηκότος ἐχ παρατριβῆς εἰς δύο
ἐρράγη. τὸ μὲν οὖν κατὰ κορυφὴν αὐτοῦ Οὐ ρανὸς εἶναι ἐτελέσϑη, τὸ δὲ
χάτω ἐνεχϑὲν Γῆ προῆλϑε δὲ καὶ ϑεὸς τις ἀσώματος. Οὐρανὸς δὲ Γῆι
μιχϑεὶς γεννᾶι ϑηλείας μὲν Κλωθὼ Λάχεσιν Ἄτροπον, ἄνδρας δὲ Exa-
τόγχειρας Κόττον Γύγην Βριάρεων καὶ Κυχλωπὰας Βρόντην καὶ
Στερόπην καὶ Δ ργην᾽ οὺς καὶ δήσας κατεταρτάρωσεν, ἐχπεσεῖσϑαι αὐτὸν
ὑπὸ τῶν παίδων» τῆς ἀρχῆς μαϑών. διὸ καὶ opyıodeloa ἡ Γῆ τοὺς Τιτᾶνας
ἐγέννησεν"

κούρους δ᾽ Οὐρανίωνας ἐγείνατο πότνια Γαῖα,

οὺς δὴ καὶ Τιτῆνας ἐπίκλησιν καλέουσιν,

οὕνεκα τεισάσϑην μέγαν Οὐρανὸν ἀστερόεντα.

14. [Demosta.] c. Aristog. 1 11 χαὶ σεμνὴν Δίκην, ἣν ὃ τὰς ἁγιωτάτας
ἡμῖν τελετὰς καταδείξας Ὀρφεὺς παρὰ τὸν τοῦ Διὸς ϑρόνον φησὶ χαϑη-
μένην πάντα τὰ τῶν ἀνθρώπων ἐφορῶν.

15. Marm. Par. ep. 14 [I I. Par. p. 105Hiller] { ἀφ᾽ οὗ Ὀρφεὺς ὃ Οἰάγρου
χαὶ Karkıonng) υἱὸς τὴν ἑαυτοῦ ποίησιν ἐξέϑηχε, Κόρης τε ἁρπαγὴν καὶ
Δήμητρος ζήτησιν καὶ τὸν αὐτου(ργηϑέντα σπόρον, ὃν ἐδίδαξε τὸ πλῆ)-
goc(?) τῶν ὑποδεξαμένων τὸν χαρπόν. Vgl. Themist. or. 30 p. 422 Dind.

16. Arorron. Rnop. 1 494 av δὲ καὶ Ὀρφεὺς

495 λαιῆι ἀνασχόμενος κίϑαριν πείραζεν ἀοιδῆς.
ἤειδεν δ᾽ ὡς γαῖα καὶ οὐρανὸς ἠδὲ ϑάλασσα
τὸ πρὶν ἐπ᾿ ἀλλήλοισι μιῆι συναρήροτα μορφῆι
γείχεος ἐξ ὁλοοῖο διέχριϑεν ἀμφὶς ἕχαστα᾽
ἠδ᾽ ὡς ἔμπεδον αἰὲν ἐν αἰϑέρι τέχμαρ ἔχουσιν

500 ἄστρα σεληναίη τε χαὶ ἠέλιοιο χέλευϑοι"
οὔρεά 8ϑ᾽ ὡς ἀνέτειλε, καὶ ὡς ποταμοὶ χελάδοντες
αὐτῆισιν νύμφηισι χαὶ ἑρπετὰ πάντ᾽ ἐγένοντο.
ἤειόεν δ᾽ ὡς πρῶτον Ὀφίων Εὐρυνόμη τε
χεανὶς γιφόεντος ἔχον κράτος Οὐλύμποιο"

505 ὥς τε βίηι καὶ χερσὶν ὃ μὲν Κρόνωι εἴχαϑε τιμῆς,
ἢ δὲ Pen, ἔπεσον δ᾽ ἐνὶ κύμασιν Ἰὠχεανοῖο"
οἱ δὲ τέως μακάρεσσι Mr Τιτήσιν ἄνασσον,
ὄφρα Ζεὺς ἔτι κοῦρος, ἔτι φρεσὶ γήπια εἰδώς
Διχταῖον ναίεσχεν ὑπὸ σπέος, οἱ dE μιν οὕπω

ὅ10 γηγενέες Κύχλωπες ἐχαρτύναντο κεραυνῶι
βροντῆι τε στεροπῆι τε" τὰ γὰρ Au κῦδος ὀπάζει.

16. Goldplättchen von Petelia c. 4.---8. Jahrh. v. Chr. [1. Sie. et Ital.
n. 638 Kaib.]

εὑρήσσεις δ᾽ ᾿Αἰδαο δόμων ἐπ᾽ ἀριστερὰ χρήνην
παρ᾽ δ᾽ αὐτῆι λευχὴν ἑστηχυῖαν κυπάρισσον᾽
ταύτης τῆς χρήνης μηδὲ σχεδὸν ἐμπελαάσειας.

B. ALTBEZEUGTE FR. 13—21. 495

εὑρήσεις δ᾽ ἑτέραν, τῆς Μνημοσύνης ano λίμνης

5 ψυχρὸν ὕδωρ προρέον᾽" φύλακες δ᾽ ἐπίπροσϑεν ἔασιν.
εἰπεῖν" “Γῆς παῖς εἰμι καὶ Οὐρανοῦ ἀστερόεντος,
αὐτὰρ ἐμοὶ γένος οὐράνιον" τόδε δ᾽ ἴστε καὶ αὐτοί"

5 δίψηι δ᾽ εἰμ() αὔη καὶ ἀπόλλυμαι" ἀλλὰ dor” αἶψα

ψυχρὸν ὕδωρ προρέον τῆς Μνημοσύνης ἀπὸ λίμνης.

10 καὐτοί σοι δώσουσι πιεῖν ϑείης ἀπὸ κρήνης,
χαὶ τότ᾽ ἔπειτ᾽ ἄλλοισι μεϑ᾽ ἡρώεσσι ἀνάξεις

Folgen 3 verstümmelte Verse. Vgl. Inschr. v. Eleutherae B. C. hell. XVII 121.

10 18. — von Thurioi ders. Z. [1. S. et I. 641, 1)
ἔρχομαι ἐκ κοϑαρῶν κοϑαρά χϑονίων βασίλεια,
Εὐχλῆς, Εὐβουλεύς τε zul ἀϑάνατοι ϑεοὶ ἄλλοι"
καὶ γὰρ ἐγὼν ὑμῶν γένος ὄλβιον εὔχομαι εἶμεν,
ἀλλά μὲ Μοῖρ(α) ἐδάμασσε καὶ ἀϑάνατοι ϑεοὶ ἄλλοι
15 5 (* x κ) χαὲ ἀστεροβλῆτα χεραυνόν.
χύχλου δ᾽ ἐξέπταν βαρυπενϑέος ἀργαλέοιο
ἱμερτοῦ δ᾽ ἐπέβαν στεφάνου ποσὶ χαρπαλίμοισι,
deonoivas dt) ὑπὸ χόλπον ἔδυν χϑονίας βασιλείας.
(9 --Ξ 7) 10 “ ὄλβιε χαὶ μακαριστέ, ϑεὸς δ᾽ ἔσηι ἀντὶ βροτοῖο.᾽
20 ἔριφος ἐς γάλ᾽ ἔπετον.
19. — a9 0. 641,2 [= 3]
ἔρχομαι ἐχ καϑαρῶν ἰχϑονίων] καϑαρά, χϑονίων βασίλεια,
Εὐχλε zul Βὐβουλεῦ χαὶ ϑεοὶ δαίμονες ἀλλοι"
χαὶ γὰρ ἐγὼν ὑμῶν γένος εὔχομαι ὄλβιον εἶναι,
25 ποινὰν δ᾽ ἀνταπέτεισ(α) ἔργων ἕνεχ(α) οὔτι δικαίων
εἶτε μὲ Μοῖρ(α) ἐδαμάσατο (x κα *
ἘΞ ἊΣ εἴτε ἀστεροπῆτι κεραυνῶι.
vor δ᾽ ἱχέτι(ς ἥλω παρ᾽ ἀγαυὴν Φερσεφόνειαν,
ὥς με πρόφρων πέμψηι ἕδρας εἰς εὐαγεζ ὀν) τωζν).
30 20. --- 642.
ἀλλ᾽ ὅπόταμ ψυχὴ προλίπηι φάος ἀελίοιο,
δεξιὸν εὐοδιᾶι πεφυλαγμένον εὖ μάλα πάντα.
[= εὐοδιάσει; überl. AEZIONE . ΟΙΑΣΔΕΙΤΙΝΑ πεφ. κτλ.
χαῖρε παϑὼν τὸ πάϑημα: τὸ ὁ᾽ οὔπω πρόσϑιε) ἐπεπόνϑεις"
35 ϑεὸς ἐγένου ἐξ ἀνθρώπου" ἔριφος ἐς γάλα ἔπετες.
χαῖρε, χαῖρε, δεξιὰν ὁδοιπορῶν
λειμῶνας τίε) ἱεροὺς κατά τ᾽ ἄλσεα Φερσεφονείας.
12. Ebendaher 8. Dies Orphischer Demeterhymnus (Festschr. f. Gomperz)
S.1ff. Vgl. 8. 494,23 und Iustin. coh. 17 (Orph. fr. 209 Abel).
Ὁ πρωτογόνωι Γῆι A ἔφη Κυβελήια Κόρρα"
. Δήμητρος ... πανόπτα Ζεῦ ραν :
Ἥλιε Πῦρ διὰ πάντ᾽ ἄστη νίσεαι, ὅτε Νίχαις
ἡδὲ γῦύχαις ἐφάνης (καὶ ὁμοῦ) παμμήστορι Μοίραι,
5 τῆι τοι γάννυα [= γάνεα BÜCHELER] πιαίνεις τῆι σῆι, κλυτὲ δαῖμον
ὃ ὁεσποτείαι᾽ τὶν πάντα δαμαστά, (τὰν πάντα κρατυντα,
ἐμβρόντητα de πάντα" (τὰ) Molgns τλητέα πάντη.
μητέρι Πῦρ μὲν μ᾽ ayle), εἰ γῆστις old (ὑπομεῖναι),

496 66. OÖRPHEUS. 67. MUSAIOS A.1-—8. LEBEN UND SCHRIFTEN.

ὅπτά τε νῆστιν νυξὶν ἢ μεϑ᾽ ἡμέραν εἶναι.

10 ἑπτῆμαρ τὶν νῆστις ἔην, Ζεῦ Ὀλύμπιε καὶ πανόπτα
ao
BERNER et A

67. MUSAIOS.

5 A. LEBEN UND SCHRIFTEN.
Vgl. 5. 489, 20; 490, 37; 492, 3. 8; 493, 9.

1. Sup. Movoatiog ᾿Βλευσίνιος ἐξ Adnvov υἱὸς Αντιφήμου, τοῦ Εὐφήμου
τοῦ Exypavrov τοῦ Κερχυόνος, ὃν κατεπολέμησεν ὃ Θησεύς, καὶ Σελήνης γυ-
γαιχός. ἐποποιὸς μαϑητὴς Ὀρφέως, μᾶλλον δὲ πρεσβύτερος. ἤχμαζε γὰρ

10 χατὰ τὸν δεύτερον Κέχροπα χαὶ ἔγραψεν Ὑποϑήκας Πυμόλπωι τῶι υἱῶι ἔπη
ὁ χαὶ ἄλλα πλεῖστα.
2. HERMESIAnAxX Leontion 15ff. [b. Ath. XIII 597 D]
15 οὐ μὴν οὐδ᾽ υἱὸς ήνης ἀγέραστον ἔϑηχεν
Μουσαῖος Χαρίτων ἤρανος ᾿Αντιόπην᾽
15 ἢ τε πολὺν μύστηισιν λευσῖνος παρὰ πέζαν
εὐασμὸν χρυφίων ἐξεφόρει λογίων
'Ῥάριον ὀργειῶνι νόμωι διαποιπνύουσα
20 Anuntoa' γνωστὴ δ᾽ ἐστὶ χαὶ εἰν ᾿Αἰδηι.
3. [Arısr.] Mirab. 181. 848Ρ1 φασὶν οἰχοδομούντων ᾿Αϑηναίων τὸ τῆς
20 Δήμητρος ἱερὸν τῆς ἐν ᾿Ελευσῖνι περιεχομένην στήλην πέτραις εὑρεϑῆναι χαλ-
χῆν, ἐφ᾽ ἧς ἐπεγέγραπτο Δηιόπης τόδε σῆμα᾽, ἣν οἱ μὲν λέγουσι ουσαίου εἶναι
γυναῖχα, τινὲς δὲ Τριπτολέμου μητέρα γενέσϑαι.

4. Ῥιοα. prooem. 13 παρὰ μὲν ᾿Αϑηναίοις γέγονε M., παρὰ δὲ Θηβαίοις

Alvoc. χαὶ τὸν μὲν Εὐμόλπου παῖδα φασι, ποιῆσαι δὲ Θεογονίαν καὶ
25 Σφαῖραν πρῶτον, φάναι τε ἐξ ἑνὸς τὰ πάντα γενέσϑαι καὶ εἰς ταὐτὸν ἀνα-
λύεσϑαι. τοῦτον τελευτῆσαι Φαληροῖ καὶ αὐτῶι ἐπιγεγράφϑαι τόδε τὸ ἐλεγεῖον"
Εὐμόλπου φίλον υἱὸν ἔχει τὸ Φαληρικὸν οὐδας
Μουσαῖον, φϑίμενον σῶμ᾽, ὑπὸ τῶιδε τάφωι.
5. Paus. 122,7 ἔτι δὲ τῶν γραφῶν [der Pinakothek] παρέντι τὸν παῖδα
80 τὸν τὰς ὑδρίας φέροντα χαὶ τὸν παλαιστήν, ὃν Τιμαίνετος ἔγραψεν, ἔστι Mov-
σαῖος" ἐγὼ δὲ ἔπη μὲν ἐπελεξάμην ἐν οἷς ἔστι πέτεσϑαι Μουσαῖον ὑπὸ Boo£ov(?)
δῶρον, δοχεῖν δέ μοι nenolnzev αὐτὰ Ovouaxgırog' καὶ ἔστιν οὐδὲν Μουσαίου
βεβαίως ὅτι μὴ μόνον ἐς Δήμητρα ὕμνος Δυχομίδαις [s. Β 20].
6. ScHor. Arıstopn. Ran. 1033 τὸν Movoalov παῖδα Σελήνης καὶ Βυμόλ-
35 που Φιλύόχορός φησιν. οὗτος δὲ παραλύσεις(1) καὶ τελετὰς καὶ χαϑαρμοὺς
συνέϑηχεν. ὃ δὲ Σοφοχλῆς χρησμολόγον αὐτόν φησι fr. 1012].
7. Serv. Verg. Aen. VI 661 theologus fuit iste [Musaeus] post Orpheum et
sunt variae de hoc. opiniones: nam eum alü Lumae [so die Hdss.) filium, alü
Orphei volunt, cuius eum constat fuisse discipulum. nam ad ipsum [d. ἢ. Musaios]
40 primum carmen seripsit [Orpheus 5. oben 5. 489, 13, vgl. Lobeck Agl. 376,
Buresch Klaros 8. 117, 5], guod appellatur Crater.
8. Marmor Par. ep. 15 p. 105 Hiller (ἀφ᾽ οὗ Εύμολπος ὃ Movoal)ov τὰ
μυστήρια ἀνέφηνεν ἐν Ἐλευσῖνι χαὶ τὰς τοῦ {πατρὸς )ουσαίου ποιήσεις ἐξέ-
In ev ἔτη XHA βασιλεύοντος ᾿Αϑηνῶν Ἐρεχϑέγ)γως τοῦ Πανδίονος [1373 ν. Chr.].

ee «{ὶ ᾿

10

25

30

B. FR. 1—8. 497

B. FRAGMENTE.

ΜΟΥΣΑΙΟΥ͂ ΘΕΟΓΟΝΙΑΣ ΑΒΓ.

OrymPrıovor b. Phot. bibl. c. 80. 61231 Ἡρόδωρος δὲ ὃ τὴν Ορφέως
χαὶ Μουσαίου συγγράψας ἱστορίαν. Vgl. FHG 1210; doch 5. 8. 503, 18.

1 [4 Kern (Rostock 1898)] ϑοηοι. Arorr. Rhod. II 1119 ἐν δὲ τῆι y
μουσαῖος τιτανογραφίαι []. τῆι y Μουσαίου {τῆ Tıravolu αχίαι ἐπὸγρα-
φείσηι) λέγεται ὡς Κάδμος Ex τοῦ Δελφιχοῦ ἐπορεύετο προχαϑηγουμέγης
αὐτῶι τῆς βοός.

2 [Ὁ] — IV 156 ἐν τούτοις καὶ τοῖς ἐφεξῆς φησι τὴν Μήδειαν ἐπιρραί-
vovoav ἀρχεύϑωι φάρμαχον χομίσαι τὸν ὁράχοντα ἐπαιδουσαν ... ἡ δὲ ἀρ-
κευϑος δένδρον τι ἀχανϑῶδες ᾿Απόλλωνος ἴδιον, ὡς ἱστορεῖται ἐν τρίτωι
τῶν εἰς Πουσαῖον ἀναφερομένων.

3 [21] Arısr. hist. anim. Z 6. 5633218 ὃ δ᾽ ἀετὸς ὠιὰ μὲν τίχτει τρία
ἐχλέπει δὲ τούτων τὰ δύο ὥσπερ ἔστι χαὶ ἐν τοῖς Μουσαίου λεγομένοις ἕπεσιν"

ὃς τρία μὲν τίκτει, δύο (δ᾽ ἐκλέπει, ὃν δ᾽ ἀλεγίξει.

4.5 Crem. Str. VI5. p. 138 Ρ. γράψαντός τε Μουσαίου

4 [24] ὡς αἰεὶ τέχνη μέγ᾽ ἀμείνων ἰσχύος ἐστίν
Ὅμηρος λέγει “un τί τοι κτλ. [Ψ 816]: πάλιν τοῦ Moxoelov ποιήσαντος"
5 [25] ὡς δ᾽ αὐτως zul φύλλα φύει ζείδωρος ἀἄρουρα᾽
ἄλλα μὲν ἐν μελίηισιν ἀποφϑίνει, ἄλλα δὲ φύει"
ὡς δὲ καὶ ἀνθρώπων γενεὴ καὶ φῦλον ἑλίσσει,
Ὅμηρος μεταγράφει ἱφύλλα τὰ μὲν᾽ κτλ. [Ζ 147. 148].

6 [Ρ. 14] Crem. Str. VI25. p. 751P. αὐτοτελῶς γὰρ τὰ ἑτέρων ὑφελό-
μενοι ὡς ἴδια ἐξήνεγχαν καϑάπερ Βὐγάμων ὁ Κυρηναῖος ἐχ Μουσαίου τὸ
περὶ Θεσπρωτῶν βιβλίον δλόχληρον.

2 [28] --- — VI 26. p. 751P. Ἡσίοδός τε ἐπὶ τοῦ Μελάμποδος [fr. 164
Rzach.2] ποιεῖ"

ἡδὺ δὲ καὶ τὸ πυϑέσϑαι, ὅσα ϑνητοῖσιν ἔδειμαν
ἀθάνατοι δειλῶν re χαὶ ἐσθλῶν τέκμαρ ἐναργές,
χαὶ τὰ ἑξῆς παρὰ Μουσαίου λαβὼν τοῦ ποιητοῦ χατὰ λέξιν.

8 [3] [ΞΕΛΤΟΒΤΗ.] catast. 13 ἐσχημάτισται δ᾽ ἐν τούτωι ἡ Αἱξ χαὶ οἱ Ἔρι-
φοι. Μουσαῖος γάρ φησι Δία γεννώμενον ἐγχειρισϑῆναι ὑπὸ Ῥέας Θέμιδι,
Θέμιν δὲ ᾿Αμαλϑείαι δοῦναι τὸ βρέφος, τὴν δὲ ἔχουσαν αἶγα ὑποϑεῖναι,
τὴν δ᾽ ἐχϑρέψαι Δία" τὴν δὲ Aiya εἶναι Ἡλίου ϑυγατέρα φοβερὰν οὕτως,
ὥστε τοὺς χατὰ Κρόνον ϑεούς, βόελυττομένους τὴν μορφὴν τῆς παιδός, ἀξι-
ὥσαι Γῆν κρύψαι αὐτὴν ἔν τινι τῶν κατὰ Κρήτην ἄντρων᾽ χαὶ ἀποχρυψαμένην
ἐπιμέλειαν αὐτῆς τῆι Δμαλϑείαι ἐγχειρίσαι, τὴν δὲ τῶι ἐχείνης γάλακτι τὸν
Δία ἐχϑρέψαι" ἐλθόντος δὲ τοῦ παιδὸς εἰς ἡλικίαν καὶ μέλλοντος Τιτᾶσι πο-
λεμεῖν, οὐκ ἔχοντος δὲ ὅπλα, ϑεσπισϑῆναι αὐτῶι τῆς αἰγὸς τῆι δορᾶι ὕὅπλωι
χρήσασϑαι διά τε τὸ ἄτρωτον αὐτῆς zul φοβερὸν καὶ διὰ τὸ εἰς μέσην τὴν
ῥάχιν Γοργόνος πρόσωπον ἔχειν" ποιήσαντος δὲ ταῦτα τοῦ Διὸς χαὶ τῆι
τέχνηι φανέντος διπλασίονος, τὰ ὀστᾷ δὲ τῆς αἰγὸς καλύψαντος ἄλληι δορᾶι
zul ἔμψυχον αὐτὴν zul ἀϑάνατον κατασχευάσαντος, αὐτὴν μέν φασιν ἄστρον
οὐράνιον [χατασχευάσαι] (γενέσθαι, τὸν δὲ Δία αἰγίοχον χληϑῆναι). Lacr.
inst. div. 1 21, 89 huwius capellae corio usum esse pro scuto Iovem contra Titanas
dimicantem M. auctor est, unde a poetis αἰγίοχος nominatur. Vel. Epimenides
c.68 B 6. S. 503.

Diels, Fragm, ἃ, Vorsokr, 92

or

10

20

25

30

co
or

40

45

498 67. MUSAIOS

9 [10) HarPpocrR. Meiitn... ἀπὸ Μελίτης ϑυγατρὸς κατὰ μὲν Hoio-
dov [fr. 106 Rz.?2] Miounxog, κατὰ δὲ Μουσαῖον Δίου τοῦ ᾿Απόλλωνος.
10 [14] Ῥαυβ. 114,8 ἔπη d& ἄιδεται Μουσαίου μέν, εἰ δὴ Μουσαίου

καὶ ταῦτα, Τριπτόλεμον παῖδα Qxeavod καὶ Γῆς εἶναι. Vgl. Pherekydes
b. Apoll. bibl. I 32.

11 [18] —X5,6 ἔστι δὲ ἐν Ἕλλησι ποίησις, ὄνομα μὲν τοῖς ἔπεσίν
ἐστιν Εὐμολπία, Μουσαίωι δὲ τῶι ᾿Αντιοφήμου προσποιοῦσι τὰ ἔπη. πε-
ποιημένον οὖν ἐστιν ἐν τούτοις Ποσειδῶνος ἐν χοινῶι zul Γῆς εἶναι τὸ μαν-
τεῖον [zu Delphi] χαὲ τὴν μὲν χρᾶν αὐτήν" Ποσειδῶνι δὲ ὑπηρέτην ἐς τὰ μαν-
τεύματα εἶναι Πύρχωνα. καὶ οὕτως ἔχει τὰ ἔπη"

αὐτίκα δὲ Λϑονίης φωνὴ πινυτὸν φάτο μῦϑον'
σὺν δέτε Πύρχων ἀμφίπολος κλυτοῦ Ἐννοσιγαίου.

12 [16] PsuıLo». de piet. ὅ9, 1 p. 816. ἀλ)λ᾽ ὃ Ζεζύς, ὥς φασιὺὴν τὴν κχε-
φαλὴν ὑπὸ Ἡφαίστου διαιρεῖται, κατὰ δὲ τὸν (τὴν) Εὐμολπῴ(ίαν συνγ)ϑέντα [τα]
rolının)v ὑπὸ Παλαμάονος. ὅϑοπβοι,. Pınv. Ol. VII 36 ἐν τοῖς Μουσαίου
Παλαμάων λέγεται πλῆξαι τοῦ Διὸς τὴν χεφαλήν, ὅτι τὴν ᾿Αϑηνᾶν ἐγέννα.

13 [8] Puıron. de piet. 97, 18 p. 47G. (Argos) ἐστὲ τέτταρας ἔχων ὀφϑαλ-
wovg. [Μουσαῖος δὲ τὸν (.ργον) φησὶ τέτταρας Αἰϑί(οπ)ας᾽ καὶ ᾿ βα-
σιλεῖς (μερλ όπων᾽ [Aigyptos, Danaos, Kepheus, Phineus vgl. Aesch. Prom.
877W. ff. Eur. fr. 881] && Κελαινοῦς γεννῆσαι τῆς "Ariavroc.

14 [1] — — 137,5 p. 61G. ἐμ μέν τισιν ἐκ Νυχτὸς χαὶ Ταρτάρου λέ-
γεται τὰ πάντα, ἐν δὲ τισιν ἐξ “Διδου zul Αἰϑέρος" ὃ δὲ τὴν Τιτανομαχίαν
γράψας ἐξ Αἰϑέρος φησίν, ᾿Αχουσίλαος δ᾽ ἐκ Λάους πρώτου τάλλα᾽ ἐν δὲ
τοῖς ἀναφερομένοις εἰς Μουσαῖον γέγραπται Τάρταρον πρῶτον (καὶ
Νύχτα. [Punkt (oder Spatium?) im Papyrus] χαὲ ... Vgl. 18, 16 p. 806. ἐν
δὲ τῶι δευτέρωι [Chrysippos Περὶ φίσεως] τά τε εἰς Ὀρφέα zul Movoatiov
ἀναφερόμενα ... πειρᾶται συνοιχειοῦν ταῖς δόξαις αὑτῶν. 14,18 p. 81 zav
τῶι {δ)εζυ)γτ(έρ)ωι [ῃ. Περὶ φύσεως] τὴν Νύχτα ϑεάν φησιν εἶναι πρωτίστην.

15 [2] ϑσηοι,. Arorr. Rhod. III1 ἐν δὲ τοῖς εἰς Μουσαῖον ἀνα-
φερομένοις δύο ἱστοροῦνται γενέσεις Μουσῶν, πρεσβυτέρων μὲν μετὰ
Κρόνου, νεωτέρων δὲ τῶν ἐκ Διὸς καὶ Μνημοσύνης.

16 [6] --- ΠῚ 1085 M. ἱστορεῖ Aia ἐρασϑέντα ᾿Αστερίας μιγῆναι χαὶ
μιγέντα δοῦναι αὐτὴν τῶι Περσεῖ.

17 [909 --- ΠΠ| 1377 τὰς δὲ τοιαύτας φαντασίας | Sternschnuppen] ὃ M.
ἀναφερομένας φησὶν ἐκ τοῦ ὠχεανοῦ χατὰ τὸν αἰϑέρα ἀποσβέννυσϑαι. τοὺς δὲ
ὑπὸ Μουσαίου ἀστέρας εἰρημένους ᾿ἀπολλώνιος πιϑανῶς μαρμαρυγὰς εἰρηχε.

18 [7] SchHor. Gern. p. 75, 10 [Robert Eratosth. 110] M. ita refert:
Aethra ee Oceano procreavit filios duodecim, ex quibus quinque stellis
figuratas Hyadas, septem autem Pliadas. his unus fwit frater Hyas,
quem omnes sorores dilexere. quem in venatu aliüi ab leone, aliü ab apro inter-
fectum dicunt. quae flentes eum obierunt Hyadas nuncupatas alias Pliadas.
Vgl. Hyg. II 21.

19 [19] Tereorpar. ἢ. plant. IX 19, 2 χαὶ ὡς dr φασι τὸ τριπόλιον zu
Ἡσίοδον [fr. 229 Rz.2] καὶ Μουσαῖον εἰς πᾶν πρᾶγμα σπουδαῖον χρήσιμον εἶναι,
δι᾿ ὃ χαὶ ὀρύττουσιν αὐτὸ νύχτωρ σχηνὴν πηξάμενοι. Im Verse stand τρισ-
πόλιεον 8. Hesych [polium Plin. 21, 44. 145].

10

15

25

B. FR. 9—22. 68. EPIMENIDES. A. 1. LEBEN. 499

ΥΜΝΟΣ ΕἸΣ AIONYZON.

198 [p. 13) Arıstıp. Or. 41 [II 330, 16 Keil.] τοὺς μὲν οὖν τελέους ὕμνους
τε χαὶ λόγους περὲ Διονύσου Ὀρφεῖ καὶ Μουσαίωι παρῶμεν χαὶ τοῖς
ἀρχαίοις τῶν νομοϑετῶν [Plato).

YMNOZF ΕΙΣ ΔΉΜΗΤΡΑ AYKOMIAAIZ.

20 [20] Paus. IV 1,5 πρῶτοι δ᾽ οὖν βασιλεύουσιν ἐν τῆι χώραι ταύτηι
Πολυχάων τε ὃ Λέλεγος χαὶ Μεσσήνη γυνὴ τοῦ Πολυχάονος. παρὰ ταύτην
τὴν Μεσσήνην τὰ ὄργια χομίζων τῶν Μεγάλων ϑεῶν Καύχων ἦλϑεν ἐξ ᾿Ελευ-
σῖνος ὃ Κελαίνου τοῦ Φλύου. Φλῦον δὲ αὐτὸν ᾿Αϑηναῖοι λέγουσι παῖδα εἶναι
Τῆς. ὁμολογεῖ δέ σφισι χαὶ ὕμνος Μουσαίου “υχκομίδαις ποιηϑεὶς ἐς
Δήμητρα. Vgl. 8. 496, 33.

XPHZMOI.

Heron. VII 6 (Die Peisistratiden) ἔχοντες Ὀνομάκχριτον dvdon ᾿49η-
ναῖον χρησμολόγον τε καὶ διαϑέτην χρησμῶν τῶν Μουσαίου ἄναβε-
βήχεσαν [näml. ἐς Σοῦσα] τὴν ἔχϑρην προχαταλυσάμενοι" ἐξηλάσϑη γὰρ
ὑπὸ Ἱππάρχου τοῦ Πεισιστράτου ὁ Ὀνομάχριτος ἐξ ᾿Αϑηνέων ἐπ᾽ αὐτο-
φώρωι ἁλοὺς ὑπὸ “άσου τοῦ Ἑρμιονέος ἐμποιέων ἐς τὰ Μουσαίου χρη-
σμόν, ὡς αἱ ἐπὶ Λήμνωι ἐπικείμεναι νῆσοι ἀφανιζοίατο κατὰ τῆς ϑαλάσ-
σης. διὸ ἐξήλασέ μιν ὃ Ἵππαρχος πρότερον χρεώμενος τὰ μάλιστα. Vgl.
Sophokles oben ὃ. 496, 86; Plato 8. 107 ο, 15 n.1.

21 [17] Heron. VIII 96 [Schlacht bei Salamis] τῶν δὲ ναυηγίων πολλὰ
ὑπολαβὼν ἄνεμος Ζέφυρος ἔφερε τῆς ᾿Αττικῆς ἐπὶ τὴν ἠιόνα τὴν καλεομένην
Κωλιάδα. ὥστε ἀποπλῆσαι τὸν χρησμὸν τὸν τε ἄλλον πάντα τὸν περὲ τῆς
ναυμαχίας ταύτης εἰρημένον Βάχιδι χαὶ Μουσαίωι καὶ χτλ. (der Spruch des
Lysistratos).

22 [18] Paus. X 9,11 τὴν δὲ πληγὴν τὴν ἐν Αἰγὸς ποταμοῖς οὐ μετὰ
τοῦ δικαίου συμβῆναί σφισιν ὁμολογοῦσι. προδοθῆναι γὰρ ἐπὶ χρήμασιν ὑπὸ
τῶν στρατηγησάντων, Τυδέα δὲ εἶναι χαὶ ᾿Αδείμαντον οἱ τὰ δῶρα ἐδέξαντο

᾿ παρὰ “υσάνδρου. καὶ ἐς ἀπόδειξιν τοῦ λόγου Σιβύλλης παρέχονται τῶν χρη-

σμῶν ... τὰ δὲ ἕτερα ἐκ Ιουσαίου χρησμῶν μνημονεύουσι"
καὶ γὰρ Admvaloıcıy ἐπέρχεται ἄγριος ὄμβρος
ἡγεμόνων κακότητι, παραιφασίη δέ τις ἔσται"
ἦ τ(ε) ἅλις ἡμύσουσι πόλιν, τείσουσι δὲ ποινήν.

08. EPIMENIDES.
A. LEBEN.

1. Dıo. I 109ff. Ἐπιμενίδης, χαϑά φησι Θεόπομπος χαὶ ἄλλοι συχνοί,
\ \ 5 N Ä \ ‚ ς 2 ’ Σ \ \ ’
πατρὸς μὲν nv Φαιστίου, οἱ δὲ Δωσιάδα, οἱ δὲ Αγησάρχου" Κρὴς τὸ γενος
2 - ἢ - Ξ , ἘΠΕ
ἀπὸ Κνωσσοῦ, χαϑέσει τῆς κόμης τὸ εἶδος παραλλασσων. οὗτός ποτε πεμ-
φϑεὶς παρὰ τοῦ πατρὸς εἰς ἀγρὸν ἐπὶ πρόβατον, τῆς ὁδοῦ χατὰ μεσημβρίαν
ἐχχλίνας ὑπ᾿ ἄντρωι τινὶ χατεχοιμήϑη ἑπτὰ zul πεντήκοντα ἔτη. διαναστὰς
δὲ μετὰ ταῦτα ἐζήτει τὸ πρόβατον, νομίζων ἐπ᾽ ὀλίγον χεχοιμῆσϑαι. ὡς δὲ
> a ’ > ‚
οὐχ εὐρισχεν, παρεγένετο εἰς τον ἀγρόν, καὶ μετεσχευασμένα πάντα καταλαβὼν
82 Ὁ

109

10

20

25

30

90

40

45

500 68. EPIMENIDES

καὶ παρ᾽ ἑτέρωι. τὴν κτῆσιν, πάλιν ἧκεν εἰς ἄστυ διαπορούμενος. χάχεϊ δὲ εἰς
τὴν ξαυτοῦ εἰσιὼν οἰκίαν περιέτυχε τοῖς πυνϑανομένοις, τίς εἴη᾽ ἕως τὸν νεώ-
τερον ἀδελφὸν εὑρὼν τότε ἤδη γέροντα ὄντα, πᾶσαν ἔμαϑε παρ᾽ ἐχείνου τὴν
ἀλήϑειαν. γνωσϑεὶς δὲ παρὰ τοῖς Ἕλλησι ϑεοφιλέστατος εἶναι ὑπελήφϑη.
τότε χαὶ ᾿Αϑηναίοις [τότε] λοιμῶι κατεχομένοις ἔχρησεν ἢ Πυϑία χαϑῆραι τὴν
πόλιν" οἱ δὲ πέμπουσι ναῦν τε καὶ Νικίαν τὸν Νικηράτου εἰς Κρήτην, χαλ οὔν-
τες τὸν Ἐπιμενίδην. χαὶ ὃς ἐλϑὼν ὀλυμπιάδι us 1596593] ἐχάϑηρεν αὐτῶν
τὴν πόλιν καὶ ἔπαυσε τὸν λοιμὸν τοῦτον τὸν τρόπον. λαβὼν πρόβατα μέ-
λανώ τε καὶ λευχὰ ἤγαγε πρὸς τὸν Ἄρειον πάγον" χαἀκχεῖϑεν εἴασεν ἰέναι οἱ
βούλοιντο, προστάξας τοῖς ἀκολούϑοις, ἔνϑα ἂν χατακλίνοι αὐτῶν ἕχαστον,
ϑύειν τῶι προσήκοντι ϑεῶι" zul οὕτω λῆξαι τὸ κακόν. ὅϑεν ἔτι χαὶ νῦν ἔστιν
εὑρεῖν κατὰ τοὺς δήμους τῶν ᾿Αϑηναίων βωμοὺς ἀνωνύμους, ὑπόμνημα τῆς
τότε γενομένης ἐξιλάσεως. οἱ δὲ τὴν αἰτίαν εἰπεῖν τοῦ λοιμοῦ τὸ Κυλώνειον
ἄγος σημαίνειν τε τὴν ἀπαλλαγήν᾽ καὶ διὰ τοῦτο ἀποϑανεῖν δύο νεανίας Κρα-
τῖνον χαὶ Κτησίβιον, χαὶ λυϑῆναι τὴν συμφοράν. ᾿Αϑηναῖοι δὲ τάλαντον
ἐψηφίσαντο δοῦναι αὐτῶι καὶ ναῦν τὴν εἰς Κρήτην ἀπάξουσαν αὐτόν. ὃ δὲ
τὸ μὲν ἀργύριον οὐ προσήχατο᾽ φιλίαν δὲ χαὶ συμμαχίαν ἐποιήσατο Κνωσ-
σίων καὶ ᾿Αϑηναίων.

καὶ ἐπανελθὼν ἐπ᾽ οἴχου μετ᾽ οὐ πολὺ μετήλλαξεν, ὡς φῆσι Φλέγων ἐν
τῶι Περὶ μακχροβίων, βιοὺς ἔτη ἑπτὰ καὶ πεντήκοντα χαὶ ἑκατόν᾽ ὡς d& Kor-
τες λέγουσιν, ἑνὸς δέοντα τριακόσια᾽ ὡς ὁὲ Ξενοφάνης ὃ Κολοφώνιος [fr. 20]
ἀκηκοέναι φησί, τέτταρα πρὸς τοῖς πεντήκοντα καὶ ἑχατόν.

ἐποίησε δὲ Κουρήτων καὶ Κορυβάντων γένεσιν χαὶ Θεογονίαν ἔπη
πεντακισχίλια, ᾿Αργοῦς ναυπηγίαν τε χαὶ Ἰάσονος εἰς Κόλχους ἀπόπλουν ἔπη
δξακισχίλια πενταχύσια. συνέγραψε δὲ καὶ καταλογάδην Περὶ ϑυσιῶν καὶ
τῆς ἐν Κρήτηι πολιτείας καὶ Περὶ Μίνω καὶ Ῥαδαμάνϑυος εἰς ἔπη τετρα-
χισχίλια. ἱόρύσατο δὲ χαὶ παρ᾽ ᾿4ϑηναίοις τὸ ἱερὸν τῶν Σεμνῶν ϑεῶν, ὡς
φησι «Ἰόβων ὃ ᾿Αργεῖος ἐν τῶι Περὶ ποιητῶν. λέγεται δὲ χαὶ πρῶτος οἰκίας
καὶ ἀγροὺς καϑῆραι καὶ ἱερὰ ἱδρύσασϑαι. εἰσὶ δ᾽ οἱ μὴ κοιμηϑῆναι αὐτὸν
λέγουσιν, ἀλλὰ χρόνον τινὰ ἐχπατῆσαι ἀσχολούμενον περὶ ῥιζοτομίαν . ..
(Folgt $ 113 Brief an Solon).

φησὶ δὲ Δημήτριός τινας ἱστορεῖν ὡς λάβοι παρὰ νυμφῶν ἔδεσμα τι καὶ
φυλάττοι Ev χηλῆι Boos‘ προσφερόμενός τε κατ᾽ ὀλίγον μηδεμιᾶι χενοῦσϑαι ἀπο-
κρίσει μηδὲ ὀφϑῆναί ποτε ἐσϑίων. μέμνηται αὐτοῦ καὶ Τίμαιος ἔν τῆι δευτέραι.

λέγουσι δὲ τινες ὅτι Κρῆτες αὐτῶι ϑύουσιν ὡς Yeoı' φασὶ γὰρ καὶ
(προγ)γνωστικώτατον γεγονέναι. ἰδόντα γοῦν τὴν Μουνιχίαν παρ᾽ ᾿Αϑηναίοις
ἀγνοεῖν φάναι αὐτούς, ὅσων καχῶν αἴτιον ἔσται τοῦτο τὸ χωρίον αὐτοῖς"
ἐπεὶ κὰν τοῖς ὀδοῦσιν αὐτὸ διαφορῆσαι (fr. 12]. ταῦτα ἔλ eye τοσούτοις πρότερον
χρόνοις. λέγεται δὲ ὡς καὶ πρῶτος [l. πρῶτον] αὑτὸν Αἰακὸν λέγοι (καὶ
“ακεδαιμονίοις προείποι τὴν ὑπ᾽ ᾿Αρκάδων ἅλωσιν) προσποιηϑῆναί τε πολ-

110

111

11:

11

λάκις ἀναβεβιωκέναι. Θεόπομπος δ᾽ ἐν τοῖς Θαυμασίοις, κατασχευάζοντος 11

αὐτοῦ τὸ τῶν Νυμφῶν ἱερὸν ῥαγῆναι φωνὴν ἐξ οὐρανοῦ" ᾿ Ἐπιμενίδη, μὴ
Νυμφῶν, ἀλλὰ Διός᾽. Κρησί τε προειπεῖν τὴν “ακεδαιμονίων ἧτταν ὑπὸ ᾿Α4ρ-
χάδων, χκαϑὰ προείρηται" ‚zei δὴ χαὶ ἐλήφϑησαν πρὸς Ὀρχομενόι. γηρᾶσαί
τε ἐν τοσαύταις ἡμέραις αὐτὸν ὅσαπερ ἔτη κατεχοιμήϑη" χαὶ γὰρ τοῦτο φησι
Θεόπομπος. Μυρωνιανὸς δὲ ἐν Ὁμοίοις φησὶν ὅτι Κούρητα αὐτὸν ἐκάλουν
[ρῆτες" “αὶ τὸ σῶμα αὐτοῦ φυλαττοῦσι “ακχεδαιμόνιοι παρ᾽ ἑαυτοῖς κατά τι
λόγιον, ὡς φησι Σωσίβιος ὃ Aaxov.

10

15

20

25

A. 1—5. LEBEN. 501

γεγόνασι δὲ καὶ Ἐπιμενίδαι ἄλλοι δύο 0 TE γενεαλόγος καὶ τρίτος ὁ
“Ἰωρίδι γεγραφὼς περὲ Ῥόδου.

2. Su. Ἐπιμενίδης Φαίστου ἢ Δωσιάδου ἢ ἢ Αγησάρχου υἱὸς καὶ μητρὸς
Βλάστας, Κρὴς ἀπὸ Kvwooov ἐποποιός.

οὗ λόγος ὡς ἐξίοι ἡ ψυχὴ ὁπόσον ἤϑελε καιρὸν χαὶ πάλιν εἰσήιει ἐν
τῶι σώματι" τελευτήσαντος δὲ αὐτοῦ πόρρω χρόνων τὸ δέρμα εὑρῆσϑαι γράμ-
μασι χαταστιχτον᾽ γέγονε δὲ ἐπὶ τῆς 3 ὀλυμπιάδος [660—657], ὡς προτερεύειν
zal τῶν δ κληϑέντων σοφῶν, ἢ καὶ ἐπ᾿ αὐτῶν γενέσϑαι.

οὗτος ἔζησεν ον ἔτη, τὰ δὲ € ἐχαϑεύίδησεν. ἐχάϑηρε γοῦν τὰς ᾿Αϑήνας
τοῦ Κυλωνείου ἄγους χατὰ τὴν ud ὀλυμπιάδα [604---θ01 γηραιὸς ὦν.

ἔγραψε δὲ πολλὰ ἐπικῶς καὶ καταλογάδην μυστήρια τινα καὶ χαϑαρμοὺς
χαὶ ἄλλα αἰνιγματώδη. S. 8. 503, 9.

πρὸς τοῦτον γράφει Σόλων ὃ νομοϑέτης μεμφόμενος (Tv) τῆς πό-
λεως χάϑαρσιν᾽ καὶ παροιμία “to ᾿Επιμενίδειον δέρμα᾽ ἐπὶ τῶν ἀποϑέτων.

3. Strap. X 419 ἐχ δὲ τῆς Φαιστοῦ τὸν τοὺς χαϑαρμοὺὶς ποιήσαντα διὰ
τῶν ἐπῶν Ἐπιμενίδην φασὶν εἶναι. 8.8. 508, 33.

4. Arıst. ’A$. πολ. 1... Muvowvos χκαϑ᾽ ἱερῶν ὀμόσαντες ἀριστίνδην.
χκαταγνωσϑέντος δὲ τοῦ ayovg αὐτοὶ [Alkmaeoniden] μὲν &x τῶν τάφων ἐξε-
βλήϑησαν, τὸ δὲ γένος αὐτῶν ἔφυγεν ἀειφυγίαν. Ἔ. δ᾽ ὃ Κρὴς ἐπὶ τούτοις
ἐχάϑηρε τὴν πόλιν. Pur. Sol. 12 ἐν δὲ τῶι τότε χρόνωι τῆς στάσεως ἀχμὴν
λαβούσης μάλιστα χαὶ τοῦ δήμου διαστάντος ἤδη δόξαν ἔχων ὃ Σόλων παρῆλ-
ϑεν εἰς μέσον ἅμα τοῖς ἀρίστοις τῶν ᾿Αϑηναίων χαὶ δεόμενος zul διδάσχων
ἔπεισε τοὺς ἐναγεῖς λεγομένους δίχην ὑποσχεῖν χαὶ χριϑῆναι τριαχοσίων agı-
στίνδην διχαζόντων. Μύρωνος δὲ τοῦ Φλυέως χατηγοροῖντος δάλωσαν οἱ
ἄνδρες zal μετέστησαν οἱ ζῶντες" τῶν δ᾽ ἀποθανόντων τοὺς νεχροὺς ἀνο-
ούξαντες ἐξέρριψαν ὑπὲρ τοὺς ὅρους. ταύταις δὲ ταῖς ταραχαῖς καὶ Μεγαρέων
συνεπιϑεμένων ἀπέβαλόν τε Νίσαιαν οἱ ᾿Αϑηναῖοι καὶ Σαλαμῖνος ἐξέπεσον
αὖϑις. χαὶ φόβοι τινὲς ἐχ δεισιδαιμονίας ἅμα καὶ φάσματα χατεῖχε τὴν πό-
λιν, οἵ τε μάντεις ayn καὶ μιασμοὺς δεομένους καϑαρμῶν προφαίνεσθαι διὰ
τῶν ἱερῶν ἠγόρευον. οὕτω δὴ μετάπεμπτος αὐτοῖς ἥχεν ἐκχ Κρήτης BE. ö
Balotıos ... ἐδόχει δέ τις εἶναι ϑεοφιλὴς καὶ σοφὸς περὶ τὰ Hein τὴν ἐνϑου-
σιαστιχὴν καὶ τελεστιχὴν σοφίαν. διὸ χαὶ παῖδα νύμφης ὄνομα Βάλτης καὶ
Κούρητα νέον αὐτὸν οἱ τότε άνϑρωποι προσηγόρευον. ἐλθὼν δὲ χαὶ τῶι
Σόλωνι χρησάμενος φίλωι πολλὰ προ συπειργάσατο χαὶ προωδοποίησεν αὐτῶι
τῆς νομοϑεσίας. καὶ γὰρ εὐσταλεῖς ἐποίησε τὰς ἱερουργίας καὶ περὶ τὰ πένϑη
πραιοτέρους ϑυσίας τινὰς εὐϑὺς ἀναμίξας πρὸς τὰ κή δη καὶ τὸ σχληρὸν άφε-
λῶν χαὶ τὸ βαρβαρικόν, ὧι συνείχοντο πρότερον ai πλεῖσται γυναῖχες. Vgl.
ΤΉΞΒΟΡΗΕ. b. Porph. de abst. Π21 μαρτυρεῖται δὲ ταῦτα [über die νηφάλια] οὐ
μόνον ὑπὸ τῶν Κύρβεων, di τῶν Κρήτηθϑέν εἰσι Κορυβαντιχῶν ἱερῶν οἷον
ἀντίγραφα ἄττα πρὸς ἀλήϑειαν [vgl. oben 3. 220 Emp. fr. 128].

5. Prato legg. 1642D [der Kreter Kleinias spricht zu dem athenischen
Fremdling] τῆιδε γὰρ ἴσως ἀχήχοας, ὡς Ἢ. γέγονεν ἀνὴρ ϑεῖος, ὃς ἦν ἡμῖν
οἰκεῖος, ἐλϑὼν δὲ πρὸ τῶν Περσικῶν δέχα ἔτεσιν πρότερον παρ᾽ ὑμᾶς κατὰ
τὴν τοῦ ϑεοῦ μαντείαν ϑυσίας τε ἐθϑύυσατὸ τινας, ἃς ὃ ϑεὸς ἀνεῖλεν, χαὶ δὴ
καὶ φοβουμένων τὸν Περσιχὸν ᾿Αϑηναίων στόλον εἶπεν, ὅτι δέχα μὲν ἐτῶν
οὐχ ἥξουσιν, ὅταν δὲ ἔλθωσιν ἀπαλλαγή σονται πράξαντες οὐδὲν ὧν ἤλπιζον
παϑόντες τε ἢ ὁράσαντες πλείω κακά. τότ᾽ οὖν ἐξενώϑησαν ὑμῖν οἱ πρό-
γονοι ἡμῶν. Vgl. III p. 611) «o’ tor’, ὦ Κλεινία, τὸν φίλον ὅτι παρέλιπες

10

15

%

«ὠ»

30

40

502 68. EPIMENIDES. A.5-8. LEBEN.

τὸν ἀτεχνῶς χϑὲς γενόμενον; — μῶν φράξεις Ἐπιμενίδην; — vol τοῦτον᾽ πολὺ
γὰρ ὑμῖν ὑπερεπήδησε τῶι μηχανήματι τοὺς ξύ μπαντας, ὦ φίλε, ὃ λόγωι μὲν
Ἡσίοδος ἐμαντεύετο πάλαι [Opp. 40], τῶι δ᾽ ἔργωι ἐχεῖνος [Epim.] ἀπετέλεσεν.
Örphische Askese vgl. Eurip. fr. 472; anders PLuT. sap. conv. p. 157D Σόλωνος
δὲ ξένον Ἐπιμενίδην. νόμος τις ἀπέχεσϑαι τῶν ἄλλων σιτίων κελεύει, τῆς δ᾽
ἀλίμου δυνάμεως, ἣν αὐτὸς συντίϑησι μιχρὸν εἰς τὸ στόμα ΤΊΤΟΣ διη-
μερεύειν ἀνάριστον zul ἄδειπνον.

5a. ΑΡυτ,. apol. 27 qui providentiam mundi curiosius vestigant et impen-
sius deos celebrant eos vero vulgo magos nominent, quasi facere etiam sciant
quae sciant fieri, ut olim fuere E. et Orpheus et Pythagoras et Ostanes.

6. THEoPHR. hist. pl. VII 12, 1 ἐδώδιμοι... . καὶ ἡ τοῦ ἀσφοδέλου ῥίζα
χαὶ m τῆς σκίλλης πλὴν οὐ πάσης, ἀλλὰ τῆς Ἐπιμενιδείου χαλουμένης, ἢ ἀπὸ
τῆς χρήσεως ἔχει τὴν προσηγορίαν. Vgl. charact. 16 ἱερείας χαλέσας σχίλληι
ἢ) σχύλακι χελεῦσαι αὑτὸν περιχαϑᾶραι.

7. Crem. protr. 26 p. 22P. [aus Poseidonios Περὶ ϑεῶν] ’E. ὃ παλαιὸς

Ὕβρεως καὶ ᾿Αναιδείας ᾿Αϑήνησιν ἀναστήσας βωμούς. Vgl. 8. 500, 12. 27.

8. PAus. 114,4 πρὸ τοῦ ναοῦ τοῦδε [Eleusinion in Athen] ἔνϑα καὶ τοῦ
Τριπτολέμου τὸ ἄγαλμα, ἔστι βοῦς χαλχοῦς οἷα ἐς ϑυσίαν ἀγόμενος. πεποίη-
ται δὲ καὶ χαϑήμενος Ἔ, Κνώσιος, ὃν ἐλθόντα εἰς ἀγρὸν χοιμᾶσϑαι λέγουσιν
ἐσελθόντα ἐς σπήλαιον᾽ ὁ δὲ ὕπνος οὐ πρότερον ἀνῆκεν αὐτὸν πρὶν ἢ οἱ
τεσσαραχοστὸν ἔτος γενέσϑαι χαϑεύδοντι. χαὶ ὕστεοον ἔπη τε ἐποίει καὶ πό-
λεις ἐχάϑηρεν ἄλλας τε χαὶ τὴν ᾿Αϑηναίων. Attischer Heros: Serv. Georg.
1,19 uncique puer monstrator aratri ... vel Epimenides, qui postea Buzyges
dictus est secundum Aristotelem [fr. 386R.]. Hrs. Βουζύγης: ἥρως ᾿Αττικὸς ὃ
πρῶτος βοῦς ὑπ᾽ ἄροτρον ζεύξας ἐχαλεῖτο δὲ Ἐπιμενίδης.

B. EITIMENIAOY ΘΕΟΓΟΝΙΑ͂ ἢ KPHTIKA ἢ XPHZMOL
Vgl. 8. 500, 23.

1. Paur. ad Tit. 1, 12 εἶπέν τις ἐξ αὐτῶν [Kreter] ἔδιος αὐτῶν προφήτης"
Κρῆτες ἀεὶ ψεῦσται, κακὰ ϑηρία, γαστέρες ἀργαί.

Cren. Str. 159 Ρ. 350P. Ἐπιμενίδην τὸν Konte, ὃν Ἑλληνιχὸν οἷδε προφήτην,
οὗ μέμνηται ὃ ἀπόστολος Παΐλος ἐν τῆι πρὸς Τίτον ἐπιστολῆι [folgt Citat].
Aus dessen Quelle HrEeron. comm. in ep. ad Tit. VII 606 Migne. dieitur autem iste
versiculus in Epimenidis Oretensis poetae Oraculis reperiri ... denique ipse
liber Oraculorum titulo praenotatur. Vgl. ep. 70 [1666M.], wo er zufügt:
cwius heroici hemistichium postea Callimachus usurpavit [h.1,8 Κρῆτες ἀεὶ
ψεῦσται" χαὶ γὰρ τάφον, ὦ ἄνα, σεῖο Κρῆτες ἐτεχτήναντο᾽ σὺ δ᾽ οὐ ϑάνες"
ἐσσὶ γὰρ αἰεί... Maxım. Tyr. c. 22 P- 224.Dav. ἦλϑεν ᾿Αϑήναζε καὶ ἄλλος Κρὴς
ἀνὴρ ὄνομα Ἢ. οὐδὲ οὗτος ἔσχεν εἰπεῖν αὑτῶι διδάσκαλον" ἀλλ᾽ ἦν μὲν δει-
γὸς τὰ ϑεῖα, ὥστε τὴν τῶν ᾿Αϑηναίων πόλιν καχουμένην λοιμῶι χαὶ στάσει
διεσώσατο ἐχϑυσάμενος" δεινὸς δὲ nv ταῦτα οὐ μαϑών, ἀλλ᾽ ὕπνον αὑτῶι
διηγεῖτο μαχρὸν zul ὄνειρον διδάσκαλον. ὁ. 28 P. 286 ἀφίχετό ποτε
ἀνὴρ Κρὴς ᾿᾿Αϑήναξε ὄνομα Ἔ. κομίζων λόγον οὑτωσὶ ῥηϑέντα πιστεύεσϑαι
zuhenov' ἡμέρας 7] € ἐν Δικταίου [Ἰδαίου Rohde] Διὸς τῶι ἄντρωι χείμενος ὕπνωι
βαϑεῖ ἔτη συχνὰ ὄναρ ἔφη ἐντυχεῖν αὐτὸς ϑεοῖς καὶ ϑεῶν λόγοις [ἅ. i. χρη-

5 σμοῖς, woher der Titel bei Hieronymus] χαὶ Αληϑείαι καὶ 4 ἰκηι.

ar

10

15

20

25

30

40

45

B. FR. 1—6. 503

Dies stand wie Hesiods [Th. 26] Vorbild und die Imitation des Kalli-
machos [Are] zeigt im Prooemium. Hier wohl auch die Metempsychose des
Aiakos [S. 500,39] vgl. Ennius Annal. Prooem. Der Dichter fingierte in Gestalt
des vor 100 Jahren lebenden E. die Vergangenheit [s. B4] und Zukunft [A 5]
zu enthüllen. fr. 12. 13 weisen auf die Situation von Athen um 508 hin, vgl.
Arist. 43. I119,2. 20, 3, Herodot. V 72, womit Platos Ansatz [A 5) ungefähr
stimmt. Vgl. dazu auch Herod. V 73. Die Verstimmung gegen Delphi [fr. 13]
erklärt Herod. V 63. Alle Fragmente scheinen aus einer Schrift zu stammen.
Denn die K«$«ouol, wenn sie wirklich existierten [S. 501, 11; Lobons Titel S. 500,
23ff. sind verdächtig], waren prosaisch. In ihnen kann also fr. 1 nicht gestanden
haben. Der Titel χρησμοί [S. 502, 33; vgl. 44] scheint von Musaios übertragen.

2 [5 Kern de Orph. cet. theog.p. 64] Ar. n. anim. XII 7 χαὶ μέντοι καὶ τὸν
Νεμεαῖον λέοντα τῆς σελήνης ἐχπεσεῖν φασι. λέγει γοῦν καὶ τὰ Ἐπιμενίδου ἔπη"

καὶ γὰρ ἐγὼ γένος εἰμὶ Σελήνης ἠυκόμοιο,

ἣ δεινὸν φρίξασ᾽ ἀπεσείσατο ϑῆρα λέοντα"

ἐν Νεμέαι δ᾽ ἄγχουσ᾽ αὐτὸν διὰ πότνιαν Ἥραν

(ἀϑλοφόρος κατέπεφνε βίη Ἡρακληείη).
Herovoros b. Tatian. 28 πῶς οὐχ ηλίϑιον πιϑέσϑαι τοῖς Ἡροδώρου βιβλίοις
περὶ τοῦ χαϑ᾽ Ἡραχλέα λόγου, γῆν ἄνω χηρύττουσιν [n. τὴν σελήνην] χατε-
ληλυϑέναι τε ἀπ᾿ αὐτῆς λέοντα τὸν ὑφ᾽ Ἡρακλέους φονευϑέντα; Vgl. 5. 320, 26
und über Herodor S. 497, 8. In V. 1 spricht Musaios bei Epimenides, wenn nicht
etwa Aelian beider Namen Z. 13 verwechselt hat.

3. Arıst. pol. A 2. 1252513 ἡ μὲν οὖν εἰς πᾶσαν ἡμέραν συνεστηχυῖα
χοινωνία κατὰ φύσιν οἶχός ἔστιν, οὺς ὃ μὲν Χαρώνδας χαλεῖ δμοσιπύους, Ἐ.
δὲ ὁ Κρὴς ὁμοχάπνους.

4. — rhet. T 17. 1418221 τὸ δὲ δημηγορεῖν χαλεπώτερον τοῦ δικάζεσϑαι,
εἰχότως, διότι περὶ τὸ μέλλον" ἐκεῖ |Victorius verb. ἐχεῖνο] δὲ περὶ τὸ γεγο-
vos, ὃ ἐπιστητὸν ἤδη καὶ τοῖς μάντεσιν, ὡς ἔφη Ἔ. ὃ Κρής" ἐκεῖνος []. ἐχεῖ,
wo er das sagt, nämlich in dem Gedicht] γὰρ περὶ τῶν ἐσομένων οὐχ ἐμαν-
τεύετο, ἀλλὰ περὶ τῶν γεγονότων, ἀδήλων δέ. Die Übel der Gegenwart aus
den noch ungesühnten Verbrechen der Vergangenheit abzuleiten und diese mit
der Urzeit in religiöse Verbindung zu bringen, war wohl der Hauptzweck der
Be Vgl. S. 501,29. Daher die Bezeichnung χαϑαρμοί bei Strabo 8.501,15.

51 K.] Damasc. 124 [Eudem fr. 117] 1320, 17R. τὸν δὲ Ἐπιμενίδην δύο
πρώτας ἀρχὰς ὑποϑέσϑαι Akou καὶ Νύχτα. .., ἐξ ὧν γεννηϑῆναι Τάρτα-
ρον... ὧν μιχϑέντων ἀλλήλοις WL0V γενέσϑαι. ., ἐξ οὗ πάλιν ἄλλην γενεὰν
προελθεῖν. ῬΗπν. de piet. 4718, 2 p. 19 ἐν δὲ τοῖς ἫΣ Ἐπιμενίδην [πᾶ]. ἀνα-
φερομένοις ἔπεσιν] ἐξ ᾿Δέρος χαὶ Νυχτὸς τὰ πάντα συστῆναι (ὥσπερ καὶ)

Ὅμηρος (anogei)ver’ ᾿Ωχεανὸν ἐχ Τηϑύος τοὺς ϑεοὺς γεννᾶν λέγων" “ Ὥχεα-

vov τε ϑεῶν γένεσιν χαὶ μητέρα Τηϑύν᾽ [3 201], {ξτερόςν τις 'δὲ Κρόνον τε
χαὶ Ῥέαν, οἱ δὲ Δία χαὶ Ἥραν πατέρα καὶ μητέρα ϑεῶν νομίζουσιν.

6 [SBArosre.] catast. 27 Αἰγοκέρως. οὗτός ἔστι τῶι εἴδει ὅμοιος τῶι
Αἰγίπανι. ἐξ ἐχείνου δὲ γέγονεν" ἔχει δὲ ϑηρίου τὰ κάτω μέρη καὶ κέρατα ἐπὶ
τηι κεφαλῆι, ἐτιμήϑη δὲ διὰ τὸ σύντροφον εἶναι τῶι Au, χαϑάπερ E. ὃ τὰ
Κρητικὰ ἱστορῶν φησιν, ὅτι ἐν τῆι Tom συνῆν αὐτῶι, ὅτε ἐπὶ τοὺς Τιτᾶ-
γας ἐστράτευσεν. οὗτος δὲ δοχεῖ εὑρεῖν τὸν κόχλον [ἐν] ὧι τοὺς συμμάχους
χαϑώπλισε διὰ τὸ τοῦ ἤχου Πανικὸν καλούμενον, ὃ οἱ Τιτᾶνες ἔφυγον. παρα-
λαβὼν δὲ τὴν ἀρχὴν [2608] ἐν τοῖς ἄστροις αὐτὸν ἔϑηχε χαὶ τὴν Alya τὴν

10

15

20

30

40

45

504 68. EPIM ENIDES

μητέρα. διὰ δὲ (TO) τὸν χόχλον (zboelvy ἐν τῆι ϑαλάσσηι παράσημον ἔχει
ἰχϑύίος (οὐράν). Vgl. Musaios Β 8. Arar. 168, 164 Ale ἱ ἱερή, τὴν μέν τε λόγος
Au μαζὸν ἐπισχεῖν, ὠλενίην δέ μιν Αἶγα Διὸς καλέουσ᾽ ὑποφῆται. 80 εἰ
ἐτεὸν δή, Κρήτηϑεν xeival γε [Kynosura, Helike] Διὸς μεγάλου ἰότητι οὐρα-
γὸν εἰσανέβησαν, 0 μιν τότε χουρίζοντα δίχτωι ἐν εὐώδει ὄρεος σχεδὸν Ἰδαίοιο
ἄντρωι ἐγχατέϑεντο καὶ ἔτρεφον, εἰς ἐνιαυτὸν Διχταῖοι Κούρητες ὅτε Κρό-
νον ἐψείδοντο. Vgl. τον. XII 70, dessen cc. 66 (μυϑολογοῦσι γὰρ οἱ Κρῆτες) ---
77 Spuren des E. aufweisen. Vgl. Maass Aratea 840,

2. —5 (Mare.) p. 5, 21 Olivieri (neol τοῦ Στεφάνου) ὃ τε τὰ Κρη-
τικὰ γεγραφὼς λέγει (ὅτι) ὅτε ἤλϑε Διόνυσος πρὸς Μίνω φϑεῖραι βουλό-
μενος αὐτήν, δῶρον αὐτῆι τοῦτον δέδωχεν, ὧι ἡπατήϑη N ᾿Αριάόνη.

8 [3 Κα] PaAvs. ΥΠ1|18,2 ’E. δὲ ὁ Κρὴς εἶναι μὲν χαὶ οὗτος ϑυγατέρα

᾿Ωχεανοῦ τὴν Στύγα ἐποίησε, συνοιχεῖν δὲ αὐτὴν οὐ Πάλλαντι, ἀλλὰ ἐκ Πεί-

ραντος Ἔχιδναν τεχεῖν, ὅστις δὴ ὃ Πείρας ἐστί.

9 [TP Καὶ] ῬΗπν. de piet. 46657 p.18G. τὰς Ἁρπυίας... Ζ. 18 Ἐπι-)
μενίδηζςς γὰρ 2xe)avod καὶ Γ(ζῆς γεννήμα)τ᾽ εἶναι πζ(ερὶ δὲ Pr)yıov(?)
αὐἰ(τὰς φονευϑηγναί (2) φ(ησιν).

10 [4 ΚΙ — --- 6151 p. 466. (ἐπιϑέσϑαι Τυφῶνα elon)zaloı τῆι βασι-
λείαι) Διός, (ὡς Αἰσχύλος) ἐν Προζμηϑεῖ χαὶ ᾿Αὐχουσίλαζος καὶ ᾿Επιρ)μενίόζης
χαὶ ἄλλοι) πολλοί. {παρ᾽ Ἐπι)μενίδηι δ᾽ ἀναβὰς 6) Τυφῶν {χαϑεύδον)τος
Διὸς (ἐπὶ τὸ βα)σίλειον, ἐς πιχρατὴς) τῆς (ϑύρας γενόμενος) χαϑιζ(χέσϑαι μὲν
ἔσω), παρα(βοηϑήσας de) ὃ Ζεὺς (zul τὸ βασίλειδον ἰδὼζν ληφϑὲν χτεῖγναι
λέγζεται χεραυνῶιν.

11 [1 Καὶ] -- --- 92, 24 p. 486. χαὶ τὰς Αρπυίας τὰ μῆλα φυλάττειν

> - 5 -
᾿Αχουσίλαος, Ἐ. δὲ χαὶ τοῦτο χαὶ τὰς αὐτὰς εἶναι ταῖς Ἑσπερίσιν.

12. Prur. Sol. 12 [über Epimenides, nach A 4 S. 501, 37] τὸ δὲ μέγιστον
ἱλασμοῖς τισι χαὶ χκαϑαρμοῖς καὶ ἱόρύσεσι χατοργιάσας καὶ καϑοσιαΐσας τὴν
πόλιν ὑπήχοον τοῦ διχαίου χαὶ μᾶλλον εὐπειϑῆ πρὸς δμόνοιαν κατέστησε.
λέγεται δὲ τὴν ουνιχίαν ἰδὼν χαὶ χαταμαϑὼῶν πολὺν χρόνον εἰπεῖν πρὸς
τοὺς παρόντας, ὡς τυφλὸν ἐστι τοῦ μέλλοντος ἀνϑρωπος᾽ ἐχφαγεῖν γὰρ
ἂν ᾿Αϑηναίους τοῖς αὐτῶν ὀδοῦσιν, εἰ προήιδεσαν ὅσα τὴν πόλιν
ἀνιάσει τὸ χωρίον [8. 8. 500, 36).

18. — def. orac. 1 p.409E ἀετοὺς τινας ἢ χύχτους ... μυϑολογοῦσιν
ἀπο τῶν ἄχρων τῆς γῆς ἐπὶ τὸ μέσον φερομένους εἰς ταὐτὸ συμπεσεῖν Πυϑοῖ
περὶ τὸν καλούμενον ὀμφαλόν" ὕστερον δὲ χρόνωι τὸν Φαίστιον ᾿Επιμενίδην
ἐλέγχοντα τὸν μῦϑον ἐπὶ τοῦ ϑεοῦ χαὶ λαβόντα χρησμὸν ἀσαφῆ καὶ ἀμφίβολον
εἰπεῖν᾽ οὐδὲ γὰρ ἦν γαίης μέσος ὀμφαλὸς οὐδὲ ϑαλάσσης"

εἰ δέ τις ἔστι, ϑεοῖς δῆλος, ϑνητοῖσι δ᾽ ἄφαντος.

14 [5 Müller FHG IV 405] ϑσμοι,. Arorı. Rnop. II 1122 τούτους [Söhne
des Phrixos] δὲ Ἡρόδωρός φησιν ἐκ Χαλκιόπης τῆς Αἰήτου ϑυγατρός, Axov-
σίλαος δὲ χαὶ Ἡσίοδος ἐν ταῖς Μεγάλαις Ἠοίαις [fr. 152 Rz?) φασὶν ἐξ Ἰοφώσσης
τῆς Αἰήτου. χαὶ οὗτος μέν φῆσιν αὐτοὺς τέσσαρας" Αργον, Φρόντιν, ME-
λανα, Κυτίσωρον. Ἔ. δὲ πέμπτον προστίϑησι Πρέσβωνα.

15 [4 M.] — III 242 ’E. δέ φησι Κορίνϑιον τῶι γένει τὸν Αἰήτην,
μητέρα δὲ αὐτοῦ Ἐφύραν φησί.

16 [8 K., 3M.] -- IV 57 Ἐ. δὲ αὐτὸν [Endymion) παρὰ ϑεοῖς διατρίβοντα
ἐρασϑῆναί φησι τῆς Ηρας᾿ διόπερ Διὸς χαλεπήναντος αἰτήσασϑαι διὰ παντὸς
χαϑεύδειν. ᾿

10

15

20

25

35

B. FR.6—22. 23. SPÄTGEF. 69. PHOKOS. 70. KLEOSTRATOS 505

17. Scmor. παν. 46 [349, 23 Maass.] φέρεται de neol τοῦ Δράκοντος
Κρητιχὸς μῦϑος, ὡς ἄρα ἐπιόντος ποτὲ τοῦ Κρόνου ὃ Ζεὺς εὐλαβηϑεὶς
ἑαυτὸν μὲν εἰς ὁράχοντα μετεμόρφωσε, τὰς δὲ τροφοὺς εἰς ἄρχτους, καὶ ἀπα-
τήσας τὸν πατέρα μετὰ τὸ προλαβεῖν τὴν βασιλείαν τὸ συμβὰν ξαυτῶι τε καὶ
τοῖς τροφοῖς τῶι ἀρχτιχῶι ἐνεστήριξε χύχλωι.

18 [6M.] ϑοποι. Εσπιρ. Phoen. 13 ’E. Εὐρύκλειαν τὴν Ἔχφαντὸς
φησιν αὐτὸν [Laios] γεγαμηκέναι, ἐξ ἧς εἶναι τὸν Οἰδίποδα.

19 [TM,6K.] — Rhes. 86 ’E. δὲ Καλλιστοῖς χαὶ Διὸς παῖδας γεγε-
γζσϑαι Πᾶνα zal Aoxada διδύμους. ScHor. TuEocr. Ampr. I3 ’E. δὲ
ἐν τοῖς ποιήμασιν αὐτοῦ Διὸς zul Καλλιστοῦς Πᾶνα καὶ Aoxadı
διδύμους.

20 [2 Μ.] ϑὅσεοι,. Pınv. Ol. 1127 Namen der 13 von Oinomaos erschla-
genen Freier: τούτωι τῶι ἀαριϑμῶι τῶν ἀπολωλότων μνηστήρων καὶ Ἡσίοδος
χαὶ E. συμμαρτυρεῖ.

1 [IM] “-- — VI2 Ἡρόφιλος δὲ Ποσειδῶνος καὶ ᾿Αφροδίτης τὴν

Ῥόδον εἶναί φησιν, ’E. δὲ αὐτὴν Ωκεανοῦ γενεαλογεῖ, ἀφ᾽ ἧς τὴν πόλιν

ὠνομάσϑαι.
22 [2 Καὶ] ὙΖΕΤΖ. z. Lycophr. 406 χαὶ ’E. ἐκ Κρόνου ὡς Ἡσίοδος ταύτας
[Erinyen] φησὶ γενέσϑαι λέγων οὕτως"
γήματο δ᾽ Εὐονύμην ϑαλερὴν Κρόνος ἀγκυλόμητις,
&x τοῦ καλλίκομος γένετο χρυσέη ἀφροδίτη
Μοῖραί τ᾿ ἀϑάνατοι καὶ Ἐρινύες αἰολόϑδωροι.

SPÄTGEFÄLSCHTES.

23. Laur. Lyv. de mens. IV 17 οἱ ὁὲ περὶ 'Enuuevidnv ἄρρενα καὶ ϑή-
λειαν ἐμύϑευσαν τοὺς Διοσχόρους, τὸν μὲν αἰῶνα ὥσπερ μονάδα, τὴν δὲ
φύσιν ὡς δυάδα καλέσαντες" ἐκ γὰρ μονάδος χαὶ δυάδος ὃ πᾶς ζωογονιχὸς
χαὶ ψυχογοτιχὸς ἐξεβλάστησεν ἀριϑμός. Vgl. 5. 509, 41.

II. ASTROLOGISCHE DICHTUNG DES
SECHSTEN JAHRHUNDERTS.

69. PHOKOS.

®2KOY NAYTIKH AZTPOAOTLA.
Vgl. a1 B1S.13.

70, KLEOSTRATOS.
A. LEBEN UND SCHRIFT.

1. THEOPHR. de sign. 4 διὸ χαὶ ἀγαϑοὶ γεγένηνται χατὰ τόπους τινὰς
ἀστρονόμοι ἔνιοι οἷον Ματρικέτας ἐν ηϑύμνηι ἀπὸ τοῦ Asnervuvov χαὶ
Κλεόστρατος ἐν Τενέδωι ἀπὸ τῆς Ἴδης καὶ Φαεινὸς [Lehrer Metons] ᾿ϑήνησιν
ἀπὸ τοῦ “υχαβηττοῦ τὰ περὶ τὰς τροπὰς συνεῖδε. Vgl. Thales 8.10 n. 8.

10

20

25

30

506 70. KLEOSTRATOS. 71. PHEREKYDES VON SYROS

2. SCYLAX 95 νῆσος χατὰ ταῦτα κεῖται Tevedog καὶ λιμήν, ὅϑεν K. ὃ
ἀστρολόγος ἐστί.

3. ΑΒΑΤῚ Υ͂. 2, ὅ p. 324, 10 Maass. πολλοὶ γὰρ χαὶ ἄλλοι Φαινόμενα ἔγρα-
wa» [ausser Arat] χαὶ Κλεόστρατος καὶ Σμίνϑης καὶ ᾿Αλέξανόρος ὃ Αἰτωλὸς κτλ.

4. Aruen. VII 278 A ὃ δὲ οὀψοδαίδαλος ᾿Αρχέστρατος ἐν τῆι Γαστρο-
λογίαι (οὕτως γὰρ ἐπιγράφεσϑαί φησι “υχόφρων ἐν τοῖς Περὶ κωμωιδίας, ὡς
τὴν Κλεοστράτου τοῦ Τενεδίου ᾿Αστρολογίαν) χτλ.

Β, ΚΖΕΟΣΤΡΑΤΟΥ͂ AZTPOAOTLA.

1. ὅσηοι, Eurıp. Rhes. 528 ὃ μὲν οὖν Παρμενίσκος πρῶτα σημεῖά φησι
λέγεσϑαι τὰς τοῦ σχορπίου πρώτας μοίρας διὰ τὸ ὑπὸ τῶν ἀρχαίων οὕτως
αὐτὰς λέγεσϑαι, διότι ταύταις ὃ Βοώτης ἅμα ἄρχεται καταδύεσϑαι. Κλεό-
στρατον γοῦν τὸν Τενέδιον ἀρχαῖον (ὄντα ἀστρολόγον εἰπεῖν) οὕτως"

ἀλλ᾽ ὁπόταν τρίτον nuao ἐπ᾽ ὀγδώκοντα μένηισε [Bootes],
σκορπίου εἰς ἅλα πίπτει au ἠοῖ φαινομένηφι
(τὰ πρῶτ᾽».

2. Priv. ἢ. nat. I 31 [nach Anaximander 5. 5, 15 n.5] signa deinde in
eo [Zodiacus] ΟἿ. et prima arietis ac sagittari.

3. Hyam. astron. Il 13 [wie 1 aus Parmeniskos] haedos ΟἹ. Tenedius
dicitur inter sidera ostendisse.

4. ΟἜΝΒΟΒ. 18,5 hanc octaeterida vulgo creditum est ab Eudoxo Cnidio
institutam, sed alüi Cleostratum Tenedium primum ferunt composuisse et postea
alios aliter qui mensibus varie intercalandıs suas octaeteridas protulerunt, ut
fecit Harpalus [vor Meton; Avien. Arat. 1367], Nauteles, Menestratus, item alü.

III. KOSMOLOGISCHE PROSA.

711. PHEREKYDES VON SYROS.

A. LEBEN UND SCHRIFT.

1. Dıog. I 116ff. Φερεχύδης Βάβυος Σύριος, χαϑά φησιν Αλέξανόρος ἐν
Διαδοχαῖς, Πιττακοῦ διακηχόει. τοῦτόν φησι Θεόπομπος [fr. 66 vgl. A 6] πρῶτον
περὶ φύσεως καὶ ϑεῶν γράψαι ... ᾿Αριστόξενος δ᾽ ἐν τῶι Περὶ Πυϑαγόρου καὶ
τῶν γνωρίμων αὐτοῦ φησι γοσήσαντα αὐτὸν ὑπὸ Πυϑαγόρου ταφῆναι ἐν Δήλωι.
οἱ δὲ φϑειριάσαντα τὸν βίον τελευτῆσαι" ὅτε καὶ Πυϑαγόρου παραγενομένου
χαὶ πυνϑανομένου, πῶς διακέοιτο, διαβαλόντα τῆς ϑύρας τὸν δάχτυλον εἰπεῖν"
“χροὶ δῆλα᾽ καὶ τοὐντεῦϑεν παρὰ τοῖς φιλολόγοις ἢ λέξις ἐπὶ τῶν χειρόνων
τάττεται, οἱ δ᾽ ἐπὶ τῶν βελτίστων χρώμενοι διαμαρτάνουσιν. [Vgl. Heraclid.
Pol. 32 (p. 818, ὅ Rose) aus Aristot. Πολιτεία Σαμίων] ἔλεγέ τε ὅτι οἱ ϑεοὶ
τὴν τράπεζαν ϑυωρὸν καλοῦσιν [fr. 7 Kern de Orphei cett. theogon. p. 88].

Avdowv δ᾽ 6 Ἐφέσιός φησι δύο γεγονέναι Φερεχύδας Συρίους, τον μὲν
ἀστρολόγον, τὸν δὲ ϑεολόγον υἱὸν Βάβυος, ὧι καὶ Πυϑαγόραν σχολάσαι.
᾿Ερατοσϑένης δ᾽ ἕνα μόνον, καὶ ἕτερον ᾿4Αϑηναῖον γενεαλόγον.

116

or

10

15

20

30

35

A. 1—8. LEBEN UND SCHRIFT. 507

σώιζεται δὲ τοῦ Συρίου τὸ τε βίβλιον ὃ συνέγραψεν οὗ ἢ ἀρχή" Ζὰς
— διδοῖ [fr. 1]. σώιζεται δὲ χαὶ ἡλιοτροπεῖον ἐν Σύραι τῆι νήσωι. Folgt
Durıs 5. S. 231, 221,

2. Sum. Φερεχύδης Baßvos Σύριος (ἔστι δὲ νῆσος μία τῶν Κυχλάδων
ἡ Σύρα πλησίον 4ήλου)" γέγονε δὲ χατὰ τὸν “υδῶν βασιλέα ᾿Αλυάττην, ὡς
συγχρονεῖν τοῖς 5 σοφοῖς καὶ τετέχϑαι περὶ τὴν με ὀλυμπιάδα [000---5917].
διδαχϑῆναι δὲ ὑπ᾿ αὐτοῦ Πυϑαγόραν λόγος, αὐτὸν δὲ οὐκ ἐσχηχέναι χκαϑηγη-
τήν, ἀλλ᾽ ἑαυτὸν ἀσχῆσαι χτησάμενον τὰ Φοινίχων ἀπόχρυφα βιβλία. πρῶ-
τον δὲ συγγραφὴν ἐξενεγχεῖν πεζῶι λόγωι τινὲς ἱστοροῦσιν, ἑτέρων τοῦτο εἰς
Κάδμον τὸν Μιλήσιον φερόντων. χαὶ πρῶτον τὸν περὶ τῆς μετεμψυχώσεως
λόγον «εἰσηγήσασϑαι. ἐζηλοτύπει δὲ τὴν Θάλητος δόξαν. καὶ τελευτᾶι ὑπὸ
πλήϑους φϑειρῶν. '

ἔστι δὲ ἅπαντα ἃ συνέγραψε ταῦτα" ἝἙπτάμυχος ἤτοι Θεοχρασία ἢ Θεο-
yovia. ἔστι δὲ Θεολογία ἐν βιβλίοις il?) ἔχουσα ϑεῶν γένεσιν καὶ διαδοχᾶς.

Φερεχύδης ᾿Αϑηναῖος (πρεσβύτερος τοῦ Συρίου, ὃν λόγος τὰ Ὀρφέως
συναγαγεῖν) ἔγραψεν Αὐτόχϑονας.... ἐν βιβλίοις τ κτλ.

8. v. Ἑχαταῖος.... πρῶτος δὲ ἱστορίαν πεζῶς ἐξήνεγχε [Hekataios], συγ-
γραφὴν δὲ Φ." τὰ γὰρ ᾿Αχουσιλάου νοϑεύεται.

3. STRABO Xp. 487 Σῦρος δ᾽ ἐστὶ “μηκύνουσι τὴν πρώτην συλλαβήν, ἐξ
ἧς Φερεχύδης ὃ Βάβυος ἦν. νεώτερος δ᾽ ἐστὶν ὃ ᾿Αϑηναῖος ἐχείνου.

4. Poren. V. Pyth. 56 Δικαίαρχος δὲ καὶ οἱ ἀχριβέστεροι καὶ τὸν Πυ-
ϑαγόραν φασὶν παρεῖναι τῆι ἐπιβουλῆι. Φερεχύδην γὰρ πρὸ τῆς ἐκ Σάμου
ταν τελευτῆσαι. '

5 [10 Kern] Οτο. Tusc. I 16, 38 itaque credo egquidem etiam alios tot saeculis,
sed quod litteris exstet, Ph. Syrius primus disit animos esse hominum sempi-
ternos, antiquus sane; fwit enim meo regnante gentili [Servius Tullius 578—535)].
Aus Poseidonios wie n. 6.

6. PorPHYR. b. Eus. P. E. X 3, 6 Ἄνδρωνος γὰρ ἐν τῶι Toinodı περὶ Ilv-
ϑαγόρου τοῦ φιλοσόφου τὰ περὶ τὰς προρρήσεις ἱστορηχότος εἰπόντος τε ὥς
διψήσας ποτὲ Ev Μεταποντίωι χαὶ ἔχ τινος φρέατος ανιμήσας χαὶ πιὼν προεῖ-
πεν ὡς εἰς τρίτην ἡμέραν ἔσοιτο σεισμός ... ταῦτ᾽ οὖν τοῦ ᾿Ανδρωνος περὶ
Πυϑαγόρου ἱστορηχότος πάντα ὑφείλετο el ΥΣ [fr.66 ΕῊ 1281]. .. τοῖς
μὲν γὰρ πράγμασι κέχρηται τοῖς αὐτοῖς, ἕτερον δ᾽ ὄνομα μετενήνοχε" Deperisnn
γὰρ τὸν Σύριον πεποίηχε ταῦτα προλέγοντα ... TO TE γὰρ περὶ τῖς προρρή-
σεως τοῦ σεισμοῦ ἐν εταποντίωι ὑπ᾽ ᾿Ανδρωνος ῥηϑὲν ἐν Συρίαι εἰρῆσϑαί
φήσιν ὃ Θεόπομπος, τό τε περὶ τὸ πλοῖον οὐκ ἀπὸ Μεγάρων τῆς Σικελίας,
ἀπὸ δὲ Σάμου φησὶ ϑεωρηϑῆναι, χαὶ τὴν Συβάρεως ἅλωσιν ἐπὶ τὴν Μεσσή-
uns μετέϑηχεν᾽ ἵνα δέ τι δοχῆι λέγειν περιττὸν χαὶ τοῦ ξένου προστέϑειχε
tovvoua Περίλαον αὐτὸν χαλεῖσϑαι λέγων. Vgl. Dioc. I 117. Cıc. divin. I 112.

7. Arısr. Metaph. N 8 1091b4 [5. 5. 492,88] ἐπεὶ οἵ γε μεμειγμένοι αὐτῶν
(der Theologen] χαὲὶ τῶι μὴ μυϑικῶς ἅπαντα λέγειν οἷον Φ. χαὶ ἕτεροί τινες
τὸ γεννῆσαν πρῶτον ἄριστον τιϑέασι [nämlich Zeus].

8. Damasc. 124b. [I 321R. aus Eudemos fr. 117] Φερεχύδης δὲ ὃ Σύριος
Ζάντα μὲν εἶναι ἀεὶ καὶ Χρόνον καὶ XKYoviav τὰς τρεῖς πρώτας ἀρχάς

.tov δὲ Χρόνον ποιῆσαι ἐκ τοῦ γόνου ξαυτοῦ [αὐτοῦ] πῦρ χαὶ πνεῦμα
zul ὕδωρ » . ., ἐξ ὧν ἐν πέντε μυχοῖς διηιρημένων πολλὴν ἄλλην γενεὰν συ-
στῆναι ϑεῶν, τὴν πεντέμυχον καλουμένην, ταὐτὸν δὲ ἴσως εἰπεῖν, πεντέ-
χοσμον. Vgl. fr. 1.

10

20

τῷ
or

30

al

80

40

508 PHEREKYDES VON SYROS

9. Prop. ad Verg. Bue. p. 20, 30K. consentit et Ph., sed diversa affert ele-
menta: Ζῆνα inquit καὶ X$0va καὶ Κρόνον, ignem et terram et tempus significans,
et esse aethera qui regat, terram quae regatur, tempus in quo universa pars mo-
deretur. Hernuas irr. 12 [D. 654] D. μὲν ἀρχὰς εἶναι λέγων Ζῆνα καὶ Χϑο-
vinv καὶ Κρόνον" Ζῆνα μὲν τὸν αἰϑέρα, Χϑονίην δὲ τὴν γῆν, Κρόνον δὲ
τὸν χρόνον, ὃ μὲν αἰϑὴρ τὸ ποιοῦν, ἡ δὲ γῆ τὸ πάσχον, ὃ δὲ χρόνος ἐν ὧι
τὰ γινόμενα. Lyo. de mens. IV 8 Ἥλιος αὐτὸς [näml. Ζεύς] χατὰ Φερεχύδην.

10. Sexr. P. Hyp. ΠῚ 80 Φ. μὲν γὰρ ὁ Σύριος γῆν εἶπε τὴν πάντων εἶναι
ἀρχήν. Vgl. Paus. Π14,ὅ Δήμητρα δὲ Χϑονίαν “ακεδαιμόνιοι μὲν σέβειν
φασὶ παραδόντος σφίσιν Ὀρφέως. Inschr. v. Mykonos B. C. Hell. VII 398 Γῆι
XYovin. Vgl. Mus. fr. 11 5. 498, 11. “

11. Max. Tyr. X p. 174R. ἀλλὰ χαὶ τοῦ Συρίου τὴν ποίησιν σχόπει καὶ
τὸν Ζῆνα καὶ τὴν ἀϑονίην καὶ τὸν ἐν τούτοις Ἔρωτα, καὶ τὴν Ὀφιο-
νέως γένεσιν καὶ τὴν ϑεῶν μάχην zal τὸ δένδρον χαὶ τὸν πέπλον.

B. FRAGMENTE.

DEPEKYAOYZE OEOAOTLA.

1 [1 Kern] D1oc. 1119 [s. 8. 507, 1] Ζὰς μὲν zul Χρόνος ἦσαν
αεὶ καὶ ἀϑονίη Αϑονίηι δὲ ὄνομα ἐγένετο Γῆ, ἐπειδὴ αὐτῆι Ζὰς
γῆν γέρας διδοῖ.

Varianten A 9: Κρόνος statt Χρόνος, Zus [Ζήην}] statt Zac. Vgl. Heron.
π. μον. AES. pP. 6,15 zul γὰρ Als καὶ Ζήν καὶ Ayv χαὶ Zus παρὰ Φερεχύδηι
χατὰ χίνησιν ἰδίαν.

2 [4] GRENFELL-HUNT GREER PaAPyr. Ser. II n. 11 [8. Jahrh. n. Chr.]
CLem. Str. VI9.

col.1 αὐ)τῶι ποιοῦσιν τὰ οἰκία πολλά τε καὶ μεγάλα. ἐπεὶ δὲ
ταῦτα ἐξετέλεσαν πάντα καὶ χρήματα χαὶ ϑεράποντας χαὶ ϑερα-
παίνας καὶ τάλλα ὅσα δεῖ πάντα, ἐπεὶ δὴ πάντα ἑτοῖμα γίγνεται,
τὸν γάμον ποιεῦσιν. κἀπειδὴ τρίτη ἡμέρη γίγνεται τῶι γάμωι,
τότε Ζὰς ποιεῖ φᾶρος μέγα τε χαὶ χαλὸν χαὶ ἐν αὐτῶι ποικίλλει
Γῆν χαὶ Ωγηνὸν καὶ τὰ Qynvoo (δώματα...

col. 2 βουλόμενος) γὰρ σέοτοὺς γάμους εἶναι [als Herrschergebiet)
τούτωι σε τιμῶ. σὺ δέ μοι χαῖρε καὶ σύνισϑι. ταῦτα φασιν
ἀναχαλυπτήρια πρῶτον γενέσϑαι" ἐκ τούτου δὲ ὃ νόμος ἐγένετο
καὶ ϑεοῖσι καὶ ἀνθρώποισιν. ἡ δέ uılv ἀμείβε)ται δεξα( μένη
εὑ τὸ φᾶγ)ρος...

3 [2] Procr. ad Tim. p. 3868Schn. ὃ Φ. ἔλεγεν εἰς Ἔρωτα μεταβεβλῆ-
σϑαι τὸν Δία μέλλοντα δημιουργεῖν, ὅτι dn τὸν κόσμον ἐκ τῶν ἐναντίων συν-
ἱστὰς εἰς ὁμολογίαν χαὶ φιλίαν ἤγαγε χαὶ ταὐτότητα πᾶσιν ἐνέσπειρε καὶ
ἕνωσιν τὴν δι᾿ ὅλων διήκουσαν.

4 [3] Orıc. ὁ. Cels. ΥἹ 42 I 111,13K. [aus Celsus) Φερεχύδην δὲ πολ-
λῶι ἀρχαιότερον γενόμενον Ἡραχλείτου μυϑοποιεῖν στρατείαν στρατείαι παρα-
ταττομένην χαὶ τῆς μὲν ἡγεμόνα Κρόνον (ἀπο)διδόναι, τῆς ἑτέρας δὲ
Ὀφιονέα. προχλήσεις δὲ χαὶ ἁμίλλας αὐτῶν ἱστορεῖ, συνϑήχας TE αὐτοῖς
γίγνεσϑαι, ἵν᾿ ὁπότεροι αὐτῶν εἰς τὸν Qynvov ἐμπέσωσι, τούτους μὲν εἶναι
γενιχημένους, τοὺς δ᾽ ἐξώσαντας χαὶ νιχήσαντας τούτους ἔχειν τὸν οὐρανόν.

10

20

25

30

A. 9—11. LEBEN UND SCHRIFT. B. FR. 1—11. 12. UNECHTES. 509

τούτου δὲ τοῦ βουλήματός φησιν ἔχεσϑαι καὶ τὰ περὶ τοὺς Τιτᾶνας καὶ TI-
γαντας μυστήρια ϑεομαχεῖν ἀπαγγελλομένους, καὶ τὰ παρ᾽ Αἰγυπτίοις περὶ
Τυφῶνος καὶ Ὥρου χαὶ Ὀσίριδος. PrrLo Bygr. [Eus. P. E. 110,50] παρὰ Φοινί-
xzov δὲ χαὶ Φ. λαβὼν τὰς ἀφορμὰς [vgl. 105. c. Ap. oben S. 11 η. 11; 507, 8]
ἐθεολόγησε περὶ τοῦ παρ᾽ αὐτῶι λεγομένου Ὀφιονέως [80 ΟἹ ϑεοῦ χαὶ τῶν
Ὀφιονιδῶν. Terr. de coron. 7 Saturmım Ph. ante ommes refert coronatum,
Iovem Diodorus post devictos Titanas.

5 [6] Orıc. v. Cels. VI42 ΠῚ 112, 20K.] χαὲ dinyovusvog γε τὰ Ὁμηρικὰ
ἔπη [Δ 590 0 18] φησὶ [Celsus] λόγους εἶναι τοῦ ϑεοῦ πρὸς τὴν ὕλην τοὺς
λόγους τοῦ Διὸς πρὸς τὴν Ἥραν, τοὺς δὲ πρὸς τὴν ὕλην λόγους αἰνίττεσϑαι,
ὡς ἄρα ἐξ ἀρχῆς αὐτὴν πλημμελῶς ἔχουσαν διαλαβὼν ἀναλογίαις τισὶ συνέ-
δησε χαὶ ἐχόσμησεν ὃ ὃ ϑεός, καὶ ὅτι τοὺς περὶ αὐτὴν δαίμονας, ὅσοι ὑβρισταί,
τούτους ἀπορριπτεῖ χολάζων αὐτοὺς τῆι δεῦρο ὁδῶι. ταῦτα δὲ τὰ Ὁμήρου ἔπη
οὕτω νοηϑέντα [ὑπονοησαντα τὸν Φερεχύδην φησὶν εἰρηχέναι τὸ ᾿ κείνης δὲ
τῆς μοίρας ἔνερϑέν ἐστιν ἡ ταρταρίη μοῖρα᾽ φυλάσσουσι δ᾽ αὐτὴν
ϑυγατέρες Βορέου "Apnvici τε καὶ Θύελλα᾿ ἔνϑα Ζεὺς ἐχβάλλει
ϑεῶν ὅταν τις ἐξυβρίσηι᾽. τῶν τοιούτων δέ φησιν ἔχεσϑαι νοημάτων καὶ
τὸν [περὶ] τῆς ᾿Αϑηνᾶς πέπλον ἐν τῆι πομπῆι τῶν Παναϑηναίων ὑπὸ πάντων
ϑεωρούμενον. δηλοῦται γάρ, φησίν, ἀπ᾿ αὐτοῦ, ὅτι ἀμήτωρ τις καὶ ἄχραντος
δαίμων ἐπιχρατεῖ ϑρασυνομένων τῶν γηγενῶν.

6 [Ὁ] Porrn. de antr. Nymph. 81 τοῦ Συρίου Φερεχύδου μυχοὺς χαὶ
βόϑρους χαὶ ἄντρα καὶ ϑύρας χαὶ πύλας λέγοντος καὶ διὰ τούτων
Re τὰς τῶν ψυχῶν γενέσεις χαὶ ἀπογξνέσεις.

7 [0] PseuvocAan. [d. i. PorPHYR.] ad Gaurum ed. Kalbfl. [Abh. Berl. Ak.
1895] 5, 34, 26 χἀνταῦϑα πολὺς ὃ Νουμήνιος καὶ οἱ τὰς Πυϑαγόρου ὑπονοίας
ἐξηγούμενοι, χαὶ τὸν παρὰ μὲν τῶι Πλάτωνι ποταμὸν ᾿Αμέλητα, παρὰ δὲ τῶι

Ἡσιόδωι χαὶ τοῖς Ὀρφιχοῖς τὴν Στύγα, παρὰ δὲ τῶι Φερεχύδηι τὴν ἐχροην

ἐπὶ τοῦ σπέρματος ἐχδεχόμενοι.

8 [9] Scmor. Arorı. Rhod. I 645 &. [nicht der Lerier!] δέ φησιν ὅτι δῶρον
εἶχε παρὰ τοῦ Ἑρμοῦ ὁ Αἰϑαλίδης τὸ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ποτὲ μὲν ἐν “Audov
ποτὲ δὲ ἐν τοῖς ὑπὲρ τὴν γῆν τόποις εἶναι. Vgl. ὁ. 4 π. 8 8.28. Oben Α ὅ.

9 [8] Heron. π᾿ μον. λέξ. p. 1,4 εἰ δέ τις λέγει “καὶ ἡ Ῥέα Pi κέκχλη-
ται ὑπὸ τοῦ Συρίον᾽, ἴστω ὅτι αὐτοῦ ἰδιος ἡ χρῆσις.

10 [11] Arorr. de pron. p. 65, 15 Schn. χαὲ ©. ἐν τῆι Θεολογίαι καὶ

ἔτι Δημόχριτος ... [S. 8.408, 24] συνεχέστερον χρῶνται τῆι ἐμεῦ zul ἔτι
τῆι ἐμέο.
11 [1] -- Ρ. 98,1 [5. S. 415, 19] ἔστιν Πιστώσασϑαι χαὶ τὸ ἀδιαίρετον

τῆς εὐθείας [näml. ἡμέες, ὑμέες, σφέες] παρ᾽ Ἴωσιν ἐκ τῶν περὶ Δημόκριτον,
Φερεχύδην, “Εχαταῖον.

UNECHTES.

12. Laur. συν. II7T τόλμαν δὲ καὶ οἱ περὶ Φερεχύδην ἔχάλεσαν τὴν
δυάδα καὶ ὁρμὴν καὶ δόξαν χαλοῦσιν, ὅτι τὸ ἀληϑὲς χαὶ ψευδὲς ἐν δόξηι
ἐστί. Vgl. S. 505, 24.

10

15

20

25

30

39

40

510 72. THEAGENES. 73. AKUSILAOS,

72. THEAGENENS.

1. Tarıan. 31 p. 31,16 περὶ γὰρ τῆς Ὁμήρου ποιήσεως γένους τε αὐτοῦ
χαὶ χρόνου χαϑ᾽ ὃν ἤχμασεν προηρεύνησαν πρεσβύτατοι μὲν Θεαγένης ὃ Ῥη-
γῖνος χατὰ Καμβύσην [ὕ29---522] γεγονὼς χαὶ Στησίμβροτος ὃ Θάσιος καὶ
᾿Αντίμαχος ὃ Κολοφώνιος Ἡρόδοτός τε ὃ ᾿Αλιχαρνασσεύς κτλ. Vgl. ο. 48 8. 339.

2. βοηου. Hom. B zu Y 67 [Porphyr. I 240, 14 Schrad.] τοῦ ἀσυμφόρου
μὲν ὃ περὶ ϑεῶν ἔχεται χαϑόλου λόγος, ὁμοίως δὲ zul τοῦ ἀπρεποῦς" οὐ γὰρ
πρέποντας τοὺς ὑπὲρ τῶν ϑεῶν μύϑους φησίν. πρὸς δὲ τὴν τοιαύτην χατη-
γορίαν οἱ μὲν ἀπὸ τῆς λέξεως ἐπιλύουσιν, ἀλληγορίαι πάντα εἰρῆσϑαι νομί-
δοντες ὑπὲρ τῆς τῶν στοιχείων φύσεως, οἷον (Ev) ταῖς ἐναντιώσεσι τῶν ϑεῶν.
χαὶ γάρ φασι τὸ ξηρὸν τῶι ὑγρῶι χαὶ τὸ ϑερμὸν τῶι “ψυχρῶι μάχεσϑαι καὶ
τὸ κοῦφον τῶι βαρεῖ. ἔτι δὲ τὸ μὲν ὕδωρ σβεστικὸν εἶναι τοῦ πυρός, τὸ δὲ
πῦρ ξηραντικὸν τοῦ ὕόατος. ὁμοίως δὲ καὶ πᾶσι τοῖς στοιχείοις, ἐξ ὧν τὸ πᾶν
συνέστηχεν, ὑπάρχειν ἐναντίωσιν, καὶ κατὰ μέρος μὲν ἐπιδέχεσθαι φϑορὰν
ἅπαξ, τὰ navra δὲ μένειν αἰωνίως. μάχας ὁὲ διατίϑεσϑαι αὐτόν, διονομάζοντα
τὸ μὲν πῦρ ᾿ἀπόλλωνα χαὶ Ἥλιον καὶ Ἥφαιστον, τὸ δὲ ὕδωρ Ποσειδῶνα καὶ
Σχάμανδρον, τὴν δ᾽ αὖ σελήνην Ἄρτεμιν, τὸν ἀέρα δὲ Ἥραν zal τὰ λοιπά.
ὁμοίως ἔσϑ᾽ ὅτε xal ταῖς διαϑέσεσι ὀνόματα ϑεῶν τιϑέναι, τῆι μὲν φρονήσει
τὴν ᾿Αϑηνᾶν, τῆι δ᾽ ἀφροσύνηι τὸν Ἄρεα, τῆι δ᾽ ἐπιϑυμίαι τὴν Ἀφροδίτην, τῶι
λόγωι δὲ τὸν Ἑρμῆν, καὶ προσοικχειοῦσι τούτοις᾽ οὗτος μὲν οὖν τρόπος ἀπο-
λογίας ἀρχαῖος ὧν πάνυ καὶ ἀπὸ Θεαγένους τοῦ Ῥηγίνου, ὃς πρῶτος ἔγραψε
περὶ Ὁμήρου, τοιοῦτός ἐστιν ἀπὸ τῆς λέξεως. Vgl. Sum. ἙἙχάτειον.

τ. AKUSILAOS.

Sum. ἀχουσίλαος Κάβα υἱὸς ᾿Αργεῖος [vgl. oben 8. 8, 34] ἀπὸ Keoxados
πόλεως οὔσης Αὐλίδος πλησίον, ἱστοριχὸς πρεσβύτατος. ἔγραψε δὲ Γενεαλο-
γίας (ἐκ δέλτων χαλχῶν, ἃς λόγος εὑρεῖν τὸν πατέρα αὐτοῦ ὀρύξαντα τινα
τόπον τῆς οἰχίας αὐτοῦ). Das letzte bezieht sich auf eine in römischer Zeit
gefälschte Schrift, vgl. S. 507, 18.

Cem. Str. VI 26 p. 752P. τὰ δὲ Ἡσιόδου μετήλλαξαν εἰς πεζὸν λόγον
καὶ ὡς ἴδια ἐξήνεγκαν Εὐμηλός τε καὶ ᾿Αχουσίλαος οἱ ἱστοριογράφοι.

ν

AKOYSLAAOY TENEAAOTIQN ABT.

1 [ia FHG Müller Ip. 100) Damasc. 124 [1 820, 10R.]) A. δὲ Χάος μὲν
ὑποτίϑεσϑαί μοι δοκεῖ τὴν πρώτην ἀρχήν, ὡς πάντη ἄγνωστον .... Ἔρεβος μὲν
τὴν ἄρρενα, τὴν δὲ ϑήλειαν Νύχτα... ἐκ δὲ τούτων φησὶ μιχϑέντων Αἰϑέρα
γενέσϑαι χαὶ Ἔρωτα καὶ ῆτιν ... παράγει δὲ ἐπὶ τούτοις ἐκ τῶν αὐτῶν
καὶ ἄλλων ϑεῶν πολὺν ἀριϑμὸν χατὰ τὴν Εὐδήμου Ἱστορίαν (fr. 117). Vgl.
en de piet. 137, 13 p. 61 6. A. δ᾽ ἐκ Xuaovs πρώτου τάλλα.

110] Βελτυ. Symp. 178B Ἡσίοδος πρῶτον μὲν Χάος ynol γενέσϑαι,
αὐτὰρ ἔπειτά φήσι μετὰ τὸ Χάος δύο τούτω γενέσϑαι, Γὴν τε καὶ Ἔρωτα,
[Παρμενίδης δὲ τὴν γένεσιν λέγει πρώτιστον — πάντων᾽ (fr. 15)] Ἡσιόόωι δὲ

10

15

20

35

40

73. AKUSILAOS. IV. SOPHISTIK. 74. PROTAGORAS. 511

χαὶ ᾿Αχουσίλεως ξύμπφησιν. οὕτω πολλαχόϑεν ὁμολογεῖται ὃ Ἔρως ἐν τοῖς
πρεσβυτάτοις εἶναι. Vgl. Antagoras Diog. IV 26.

Die übrigen Fragmente bei Müller ἢ. 2—31. Dazu Philodem de pietate
42,13 p. 14; 48, 9 p. 15; 45b, 12 p. 17; 63, 6 p. 34; 92, 20. 24 p. 43; 61b, 3 p. 46
[vgl. 8. 504, 19).

IV. ÄLTERE SOPHISTIK.

1. Arısrın. 46, II 407 Dind. “ἀρχὴν δὲ οὐδ᾽ εἰδέναι μοι δοχοῦσιν οὐδ᾽
αὐτὸ τοὔνομα τῆς φιλοσοφίας ὅπως εἶχε τοῖς “Ἕλλησι καὶ ὅτι ἡδύνατο οὐδ᾽
ὅλως τῶν περὶ ταῖτ᾽ οὐδέν. οὐχ Ἡρόδοτος Σόλωνα σοφιστὴν κέκληχεν
[I 29], οὐ Πυϑαγόραν πάλιν ΠΥ 96]; 00x ᾿Ανδροτίων τοὺς ἑπτὰ σοφιστὰς προσ-
είρηχε, λέγω δὴ τοὺς σοφούς, καὶ πάλιν αὐ Σωκράτη σοφιστὴν τοῦτον τὸν
πάνυ; αὖϑις δ᾽ Ἰσοχράτης σοφιστὰς μὲν τοὺς περὲ τὴν ἔριν χαὶ τοὺς ὡς ἂν
αὐτοὶ φαῖεν διαλεχτιχούς [18,1], φιλόσοφον δ᾽ ἑαυτὸν χαὶ τοὺς ῥήτορας καὶ
τοὺς περὶ τὴν πολιτικὴν ἕξιν φιλοσόφους; ὡσαύτως δὲ χαὶ τῶν τούτωι συγγε-
νομένων ονομαάζουσί τινες. οὐ “Μυσίας Πλάτωνα σοφιστὴν χαλεῖ χαὶ πάλιν
Αἰσχίνην; κατηγορῶν οὗτός γε, φαίη τις ἄν. ἀλλ᾽ οὐχ οἵ γε ἄλλοι κατηγο-
θοῦντες ἐχείνων τῶν ἄλλων ὅμως ταὐτὸν τοῦτο προσειρήκασιν αὐτούς. ἔτι
δ᾽ εἰ χαὶ Πλάτωνος ἐξῆν χατηγοροῦντα σοφιστὴν προσειπεῖν, τί τούτους γ᾽
ἂν εἴποι τις; ἀλλ᾽ οἶμαι χαὶ σοφιστὴς ἐπιεικῶς κοινὸν nv ὄνομα καὶ ἡ φιλο-
σοφία τοῦτ᾽ ἠδύνατο φιλοχαλία τις εἶναι καὶ διατριβὴ περὶ λόγους, καὶ οὐχ
ὃ νῦν τρόπος οὗτος, ἀλλὰ παιδεία χοινῶς ... χαὶ τὸν σοφιστὴν δοχεῖ μέν
πως καχίζειν ἀεὶ χαὶ 0 γε δὴ μάλιστα ἐπαναστὰς τῶι ὀνόματι Πλάτων εἶναί
μοι δοχεῖ. αἴτιον δὲ τούτου χαὶ τῶν πολλῶν αὐτὸν χαὶ τῶν KAT" αὐτὸν ὑπερ-
φρονῆσαι. φαίνεται δὲ χαὶ ταύτηι εἰς ἁπασαν εὐφημίαν τῆι προσηγορίαι κε-
χρημένος. ὃν γοῦν ἀξιοῖ σοφώτατον. εἶναι ϑεὸν καὶ παρ᾽ ὧι πᾶν εἶναι τάλη-
ϑές, τοῦτον δή που ἱτέλεον σοφιστὴν᾽ χέχληχεν [Cratyl. 408 ΕἸ].

2. Prar. Soph. 2817). τὸ πρῶτον εὑρέϑη mäml. 6 σοφιστής] νέων καὶ
πλουσίων ἔμμισϑος ϑηρευτής ... τὸ δὲ γε δεύτερον ἔμπορός τις περὶ τὰ τῆς
ψυχῆς μαϑήματα.. . τρίτον δὲ ὧρα οὐ περὶ τὰ αὐτὰ χάπηλος ἀνεφάνη; . - - καὶ
τέταρτόν γε αὐτοπώλης περὶ τὰ μαϑήματα ἡμῖν. - πέμπτον δὲ... τῆς γὰρ EL
»ιστιχῆς “περὶ λόγους nv τις ἀϑλητής, τὴν ἐριστικὴν τέχνην ἀφωρισμένος «.
τὸ γε μὴν ἕχτον ἀμφισβητήσιμον μέν, ὅμως δ᾽ ἔϑεμεν αὐτῶι συγχωρήσαντες
δοξῶν ἐμποόδίων μαϑήμασιν περὶ ψυχὴν καϑαρτὴν αὐτὸν εἶναι.

3. ArISTor. soph. 6]. 1. 165221 ἔστι γὰρ ἢ σοφιστικὴ φαινομένη σοφία οὖσα
δ᾽ οὔ, καὶ ὃ σοφιστὴς χρηματιστὴς ἀπὸ φαινομένης σοφίας ἀλλ᾽ οὐχ οὔσης.

14. PROTAGORAS.

A. LEBEN UND LEHRE.

1. D106. IX 50—56 Πρωταγόρας ᾿Αρτέμωνος , ὡς ᾿Απολλόδωρος [fr. 40 Jac.]
χαὶ Δείνων ἐν Περσιχῶν ξ [ἐν περσιχῶν ἐν Ῥ, ἐν περσιχοῖς BF; FHG II 90
fr. 6], Μαιανδρίου ᾿Αβδηρίτης, καϑά φῆσιν Ἡρακλείδης ὁ Ο Ποντικὸς ἐν τοῖς Περὲ
γόμων |fr. 21 Voss.], ὃς χαὶ θουρίοις Φόμους γράψαι φησὶν αὐτόν᾽ ὡς δ᾽ Εὐπο-
λις ἐν Κόλαξιν, Τήιος" φησὶ γάρ᾽ ᾿ἔνδοϑι μέν ἐστι Πρωταγόρας ὃ Τήιος".

50

10

15

20

25

30

40

512 74. PROTAGORAS

οὗτος χαὶ Πρόδιχος ὃ Κεῖος λόγους ἀναγινώσχοντες ἠρανίζοντο᾽ zul Πλάτων
ἐν τῶι Πρωταγόραι [316 A] φησὶ βαρύφωνον εἶναι τὸν Πρόδιχον. διήκουσε
δ᾽ ὁ Πρωταγόρας Δημοχρίτου. (ἐκαλεῖτο τε Σοφία, wg φησι Φαβωρῖνος ἐν
παντοδαπῆι ἱστορίαι [vgl. oben 5. 511,6]. zul πρῶτος ἔφη δύο λόγους εἶναι
περὶ παντὸς πράγματος ἀντιχειμένους ἀλλήλοις" οἷς zul συνηρώτα, πρῶτος
τοῦτο πράξας. ἀλλὰ zul ἠρξατό που τοῦτον τὸν τρόπον' πάντων -- ἔστιν᾽
(fr. 1]. ἔλεγέ τε μηδὲν εἶναι ψυχὴν παρὰ τὰς αἰσϑήσεις, καϑὰ καὶ Πλάτων
φησὶν ἐν Θεαιτήτωι, χαὶ πάντα εἶναι ἀληϑῆ. χαὶ ἀλλαχοῦ δὲ τοῦτον ἤρξατο
τὸν τρόπον᾽ περὶ μὲν ϑεῶν οὐκ ἔχω εἰδέναι 00% ὡς εἰσὶν -- ἀνϑρώ-
που᾽ [fr. 4]. διὰ ταύτην δὲ τὴν ἀρχὴν τοῦ συγγράμματος ἐξεβλήϑη πρὸς
᾿Αϑηναίων" καὶ τὰ βιβλία αὐτοῦ κατέχαυσαν ἐν τῆι ἀγορᾶι ὑπὸ χήρυχι ἀνα-
λεξάμενοι παρ᾽ ἑχάστου τῶν χεχτημένων.

οὗτος πρῶτος μισϑὸν εἰσεπράξατο μνᾶς Exarov' καὶ πρῶτος μέρη χρό-

δ1

γου διώρισε χαὶ χαιροῦ duvauıv ἐξέϑετο zul λόγων ἀγῶνας ἐποιήσατο καὶ.

σοφίσματα τοῖς πραγματολογοῦσι προσήγαγε᾽ zul τὴν διάνοιαν ἀφεὶς πρὸς
τοὔνομα διελέχϑη καὶ τὸ νῦν ἐπιπολάζον γένος τῶν ἐριστικῶν ἐγέννησεν᾽ ἵνα
χαὶ Τίμων φησὶ περὶ αὐτοῦ" “ Πρωταγόρης τ᾽ ἐπίμεικτος ἐριζέμεναι εὖ εἰδώς᾽

[fr. 47]. οὗτος χαὶ τὸ Σωκχρατιχὸν εἶδος τῶν λόγων πρῶτος ἑ ἐκίνησε. χαὶ 5

τὸν ντισϑένους λόγον τὸν πειρώμενον ἀποδειχνύειν, ὡς οὐχ ἔστιν ἀντιλέ-
γειν, οὗτος πρῶτος διείλεκται, χαϑά φησι Πλάτων ἐν -Εὐϑυδήμωι [286]. χαὲ
πρῶτος κατέδειξε τὰς πρὸς τὰς ϑέσεις ἐπιχειρήσεις, ὥς φησιν ᾿Αρτεμίδωρος ὃ
διαλεχτικὸς ἐν τῶι πρὸς X: οὐσιππον. zul πρῶτος τὴν καλουμένην τύλην, ἐφ᾽
ἧς τὰ φορτία βαστάζουσιν, εὗρεν, ὥς φήσι Apıororäing ἐν τῶι περὶ Παι-
δείας [fr. θὃ ΗΜ’ φορμοφόρος γὰρ ἦν; ὡς καὶ ᾿Επίχουρός ποὺ φησι [S. 8.369, 37],
καὶ τοῦτον τὸν τρόπον ἤρϑη πρὸς Δημόκριτον l. Anuoxgivov vgl. S. 369, 39]
ξύλα δεδεχὼς ὀφϑείς. διεῖλέ τε τὸν λόγον πρῶτος εἰς τέτταρα, εὐχωλήν,
ἐρώτησιν, ἀπόκ θέσιν, ἐντολήν" οἱ δέ, εἰς ἑπτά, διήγησιν, ἐρώτησιν,
ἀπόχρισιν, ἐντολήν, ἀπαγγελίαν, εὐχωλήν, κλῆσιν, οὺς καὶ πυϑμένας εἶπε
λόγων. Alzıdauag δὲ [δ᾽ εἰς Bywater] τέτταρας λόγους φησί, φάσιν, ἀπό-
φασιν, ἐρώτησιν, προσαγόρευσιν. πρῶτον δὲ τῶν λόγων δαυτοῦ ἀνέγνω τὸν
Περὶ ϑεῶν, οὗ τὴν ἀρχὴν ἄνω παρεϑέμεϑα᾽ ἀνέγνω δ᾽ ᾿Αϑήνησιν ἐν τῆι Βύρι-
πίδου οἰκίαι N ὥς τινες, ἔν τῆι “Μεγακλείδου" ἄλλοι ἐν Avzeion, μαϑητοῦ τὴν
φωνὴν αὐτῶι χρήσαντος ᾿Ἀρχαγόρου τοῦ Θεοδότου. κατηγόρησε δ᾽ αὐτοῦ Πυ-
ϑόδωρος Πολυζήλου, εἷς τῶν τετραχοσίων᾽ ᾿Αριστοτέλης δ᾽ Εὐαϑλόν φησιν
(fr. 67].

ἔστι δὲ τὰ σωιζόμενα αὐτοῦ βιβλία τάδε᾽ * * ὁ Τέχνη ἐριστιχῶν,
Περὶ πάλης, Περὶ τῶν μαϑημάτων, Περὶ πολιτείας, Περὶ φιλο-
τιμίας, Περὶ ἀρετῶν, Περὶ τῖς ἐν ἀρχῆι καταστάσεως, Περὶ τῶν
ἐν "Audov, Περὶ τῶν οὐχ ὀρϑῶς τοῖς ἀνϑρωποις “πρασσομένων,;
Προσταχτιχός, Δίχη ὑπὲρ μισϑοῦ, ᾿Αντιλογιῶν α β. χαὶ ταῦτα μὲν
αὐτῶι τὰ βιβλία. [Der die Hauptschriften enthaltende Katalog ist verloren. Der
vorliegende ist ein Nachtrag, der (wie der entsprechende Teil des Aristoteles-
Pinax des Hesych n. 140—187 bei Rose p. 16)-auch aus der Litteratur ge-
schöpfte Titelvarianten enthält.]

γέγραφε δὲ χαὶ Πλάτων εἰς αὐτὸν διάλογον. φησὲ δὲ Φιλόχορος, [£r. 168,
FHG 1412] πλέοντος αὐτοῦ εἰς Σικελίαν τὴν ναῦν χαταποντωϑῆναι᾽ καὶ τοῦτο
αἰνίττεσϑαι Εὐριπίδην ἐν τῶι Ἰξίονι [aufgeführt 410-8]. ἔνιοι χατὰ τὴν Odorv

or

τελευτῆσαι αὐτόν, βιώσαντα ἔτη πρὸς τὰ ἐνενήχοντα. ᾿Απολλόδωρος [fr. 41 Jac.] 56

or

10

15

20

35

A. 1—5. LEBEN UND LEHRE. 513

δέ φησιν ἑβδομήκοντα, σοφιστεῦσαι δὲ τεσσαράχοντα χαὶ ἀχμάζειν χατὰ τὴν
τετάρτην χαὶ ὀγδοηχοστὴν ὀλυμπιάδα [444/1]. Folgt Epigramm des Diog.

λέγεται δέ ποτε αὐτὸν απαιτοῦντα τὸν μισϑὸν Εὔαϑλον τὸν μαϑητὴν
ἐχείνου εἰπόντος ἀλλ᾽ οὐδέπω νίχην γενίχηκα᾽ εἰπεῖν “ἀλλ᾽ ἐγὼ μὲν ἂν νικήσω,
ὅτι ἐγὼ ἐνίχησα, λαβεῖν μὲ δεῖ" ἐὰν δὲ σὺ, ὅτι ov (vgl. ὅ. 512, 84].

γέγονε δὲ χαὶ ἄλλος Πρωταγόρας ἀστρολόγος, εἰς ὃν χαὶ Εὐφορίων
ἐπιχήδειον ἔγραψε" χαὶ τρίτος Στωικχὸς φιλόσοφος.

2. PHILostr. V. soph. 110 [vgl. oben 8. 369, 40] II. δὲ ὃ ᾿Αβδηρίτης 00-
φιστὴς χαὶ Anuoxglrov μὲν ἀκροατὴς οἴχοι ἐγένετο, ὡμίλησε δὲ χαὶ τοῖς ἐχ
Περσῶν μάγοις zara τὴν Ξέρξου ἐπὶ τὴν “Ελλάδα ἔλασιν. πατὴρ γὰρ ἦν αὐ-
τῶι Maiavdoog πλούτωι χατεσχευασμένος παρὰ πολλοὺς τῶν ἐν τῆι Θραίχηι,
δεξάμενος δὲ καὶ τὸν “Ξέρξην οἰχίαι τε καὶ δώροις τὴν ξυνουσίαν τῶν μάγων
τῶι παιδὶ παρ᾽ αὐτοῦ εὕρετο. οὐ γὰρ παιδεύουσι τοὺς μὴ Πέρσας Πέρσαι
μάγοι, ἢν μὴ 6 βασιλεὺς ἐφῆι. τὸ δὲ ἀπορεῖν φάσχειν, εἴτε εἰσὶ ϑεοὶ εἴτε
οὐχ εἰσί, δοχεῖ μοι II. ἐκ τῆς Περσικῆς παιδεύσεως παρανομῆσαι" μάγοι γὰρ
ἐπιϑειάζουσι μὲν οἷς ἀφανῶς δρῶσι, τὴν δὲ ἐκ φανεροῦ ὁδύξαν τοῦ ϑείου κατα-
λύουσιν οὐ βουλόμενοι δοχεῖν παρ᾽ αὐτοῦ δύνασϑαι. διὰ μὲν δὴ τοῦτο πά-
σης γῆς ὑπὸ ᾿Αϑηναίων ἡλάϑη ὡς μέν τινες, χριϑείς, ὡς δὲ ἐνίοις δοκεῖ, ψήφου
ἐπενεχϑείσης μὴ χριϑέντι. νήσους δὲ ἐξ ἠπείρων ἀμείβων καὶ τὰς ᾿Αϑηναίων
τριήρεις φυλαττόμενος πάσαις ϑαλάτταις ἐνεσπαρμένας κατέδυ πλέων ἐν ἀκα-
τίωι μικρῶι. τὸ δὲ μισϑοῦ διαλέγεσϑαι πρῶτος εὗρε, πρῶτος δὲ παρέδωχεν

Ἕλλησι, πρᾶγμα οὐ μεμπτὸν" ἃ γὰρ σὺν δαπάνηι σπουδάζομεν, μᾶλλον ἀσπα-

ζόμεϑα τῶν προῖχα. γνοὺς δὲ τὸν Πρωταγόραν ὃ Πλάτων σεμνῶς μὲν ἕρμη-
νεύοντα, ἐνυπτιάζοντα δὲ τῆι σεμνότητι χαί που καὶ μαχρολογώτερον τοῦ
συμμέτρου, τὴν ἰδέαν αὐτοῦ μύϑωι μαχρῶι ἐχαραχτήρισεν. [Zu ὃ 2 vgl. Deinon
S. 511, 39].

3. HesycH. Onomatol. bei Schol. Plat. rep. 600C [vgl. Suid. Π1] II. Aore-
uavog ᾿Αβδηρίτης. οὗτος φορτοβαστάκτης ἦν, ἐντυχὼν δὲ 4ημοκχρίτωι ἐφιλο-
σόφησε καὶ ἐπὶ Öntogelav ἔσχε. χαὶ πρῶτος λόγους ἐριστικοὺς εὗρε χαὶ μισϑὸν
ἔπραξε τοὺς μαϑητὰς μνᾶς 0. διὸ χαὶ ἐπεχλήϑη “γος. τούτου μαϑητὴς
Ἰσοχράτης ὃ ῥήτωρ καὶ Πρόδικος ὃ Κεῖος. ἐκαύϑη δὲ τὰ τούτου βιβλία ὑπ᾽
᾿Αϑηναίων. εἶπε γάρ᾽ περὶ ϑεῶν οὐχ ἔχω εἰδέναι --- ὡς οὐκ εἰσίν [fr. 4].
ἔγραψε δὲ εἰς αὐτὸν ὃ Πλάτων διάλογον. πλέοντος δὲ αὐτοῦ εἰς Σικελίαν ἐτε-
λεύτησε ναυαγήσας ἐτῶν ἐνενήκοντα, σοφιστεύσας ἔτη τεσσαράκοντα.

4. Eusep. Chron. Hier. Euripides ... clarus habetur et P. sophista cwius
hbros decreto publico Athenienses combusserunt Ol. 84, 1 oder 2 [444. 443].
Apun. Flor. 18 P. qui sophista fwit longe multiscius et cum primis rhetoricae
repertoribus perfacundus, Democriti physici ciwvis aequaevus (inde ei suppeditata
doctrina est), eum Protagoran aiunt cum suo sibi discipulo Euathlo mercedem ...

40 pepigisse etc. Vgl. S. 520,5 und oben Z. 3—5.

5. Praro Protag. 317B [Scene um 431] Protagoras: ἐγὼ οὖν τούτων [der
verkappten Sophisten wie Orpheus] τὴν ἐναντίαν ἅπασαν ὅδόδὸν ἐλήλυϑα, zul
ὁμολογῶ τε σοφιστὴς εἶναι καὶ παιδεύειν ἀνϑρώπους... Ο καίτοι πολλά γε ἔτη
ἤδη εἰμὶ ἐν τῆι τέχνηι" χαὶ γὰρ καὶ τὰ ξύμπαντα πολλά μοί ἐστιν᾽ οὐδενὸς

45 ὅτου οὐ πάντων ἂν ὑμῶν χαϑ' ἡλικίαν πατὴρ εἴην... 318A ὦ νεανίσχε,

ἔσται τοίνυν σοι, ἐὰν ἐμοὶ συνῆις, ἧι ἂν ἡμέραι ἐμοὶ συγγένηῃι, ἀπιέναι οἴχαδε

βελτίονι γεγονότι καὶ ἐν τῆι ὑστεραίαι ταὐτὰ ταῦτα καὶ δχάστης ἡμέρας ἀεὶ

ent τὸ βέλτιον ἐπιδιδόναι... 318E οἱ μὲν γὰρ ἄλλοι λωβῶνται τοὺς νέους"
Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr. 33

10

15

20

25

80

90

40

45

514 74. PROTAGORAS

τὰς γὰρ τέχνας αὐτοὺς πεφευγότας ἄχοντας πάλιν αὖ ἄγοντες ἐμβάλλουσιν
εἰς τέχνας, λογισμούς τε χαὶ ἀστρονομίαν zul γεωμετρίαν καὶ μουσικὴν διδά-
σχοντες (zal ἅμα εἰς τὸν Ἱππίαν ἀπέβλεψεν ), παρὰ δ᾽ ἐμὲ ἀφικόμενος μαϑή-
σεται οὐ περὶ ἄλλου του ἢ περὶ οὗ ἥκει. τὸ δὲ μάϑημα ἐστιν εὐβουλία περὶ τῶν
οἰκείων, ὅπως ἂν ἄριστα τὴν αὑτοῦ οἰχίαν διοικοῖ, καὶ περὶ τῶν τῆς πόλεως,
ὅπως τὰ τῆς πόλεως δυνατώτατος ἂν εἴη χαὶ πράττειν καὶ λέγειν... Sokr.
4οκεῖς γάρ μοι λέγειν τὴν πολιτικὴν τέχνην καὶ ὑπισχνεῖσϑαι ποιεῖν ἄνδρας
ἀγαϑοὺς πολίτας. — Αὐτὸ μὲν οὐν τοῦτό ἐστιν, ἔφη, ὦ Σώχρατες, τὸ
ἐπάγγελμα ὃ ἐπαγγέλλομαι. 349 A σὺ γ᾽ ἀναφανδὸν σεαυτὸν ὑποκχηρυξά-
μενος εἰς πάντας τοὺς Ἕλληνας σοφιστὴν ana σεαυτὸν ἀπέφηνας παι-
δεύσεως καὶ ἀρετῆς διδάσκαλον, πρῶτος τούτου μισϑὸν ἀξιώσας ἄρνυσϑαι.

6. Praro Prot. 328B (Protag. spricht) διὰ ταῦτα χαὶ τὸν τρόπον τῆς
πράξεως τοῦ μισϑοῦ Toıovrov πεποίημαι" ἐπειδὰν γάρ τις παρ᾽ ἐμοῦ μάϑηι,
ἐὰν μὲν βούληται, ἀπέδωχεν ὃ ἐγὼ πράττομαι ἀργύριον" ἐὰν δὲ μή, ἐλϑὼν
εἰς ἱερὸν ὀμόσας, ὅσου ἂν φῆι ἄξια εἶναι τὰ μαϑήματα, τοσοῦτον χατέϑηχε.

Ἵ. --- — 8298 II. δὲ ὅδε ἱχανὸς μὲν μακροὺς λόγους χαὶ χαλοὺς
εἰπεῖν, ὡς αὐτὸ δηλοῖ, ἱχανὸς δὲ zul ἐρωτηϑεὶς a ποχρ ἰίνασϑαι κατὰ βοαχὺ
χαὶ ἐρόμενος περιμεῖναί τε καὶ ἀποδέξασϑαι τὴν ἀπόχρισιν, ἃ ὀλίγοις ἐστὶ
Se oe Vgl. 334 A.

— Menon 91D. οἶδα γὰρ ἄνδρα & Eva ΠΕ ταχρ ραν πλείω χρήματα χτη-
Sr ἀπὸ ταύτης τῆς σοφίας ἢ Φειδίαν... (E) Πρωταγόρας δὲ ἄρα ὅλην
τὴν Eirade ἐλάνϑανεν διαφϑείρων τοὺς συγγιγνομένους καὶ μοχϑηροτέρους
ἀποπέμπων ἢ παρελάμβανεν πλεῖν ἢ τετταράκοντα ἔτη. οἶμαι γὰρ αὐτὸν
ἀποϑανεῖν ἐγγὺς καὶ EBdounzovra ἔτη γεγονότα τετταράχοντα δὲ ἐν τῆι τέχνηι
ὄντα. χαὶ ἐν ἅπαντι τῶι χρόνωι τούτωι ἔτι εἰς τὴν ἡμέραν ταυτηνὶ εὐδοκιμῶν
οὐδὲν πέπαυται.

9. — Hipp. mai. 282 DE (Hippias spricht, 5. c. 79) ἀφιχόμενος δέ ποτε εἰς
Σικελίαν Πρωταγόρου αὐτόϑι ἐπιδημοῦντος χαὶ εὐδοχιμοῦντος zul πρεσβυτέ-
ρου ὄντος πολὺ νεώτερος ὧν κτλ.

10. Prur. Periel. 36 πεντάϑλου γάρ τινος ἀχοντίωι πατάξαντος Ἐπίτι-
μον τὸν Φαρσάλιον ἀκουσίως καὶ χτείναντος ἡμέραν ὅλην ἀναλῶσαι [Perikles]
μετὰ Πρωταγόρου διαποροῦντα, πότερον τὸ ἀκόντιον ἢ τὸν βαλόντα μᾶλλον
ἢ τοὺς ἀγωνοθέτας χατὰ τὸν ὀρϑότατον λόγον αἰτίους χρὴ τοῦ πάϑους
ἡγεῖσϑαι. Vgl. Antiphon tetr. β.

11. Aruen. V 218B ἀλλὰ μὴν καὶ ἐν τῶι ᾿ Πρωταγόραι᾽ διάλογος μετὰ
τὴν Ἱππονίχου τελευτὴν γενόμενος παρειληφότος ἤδη τὴν οὐσίαν Καλλίου, τοῦ
Πρωταγόρου (μέμνηται) παραγεγονότος τὸ δεύτερον οὐ πολλαῖς πρότερον
ημέραις [309 Ὁ]. 6 δ᾽ Innorvıxoc ... τέϑνηχε δὲ πρὸ τῆς ἐπ᾽ ᾿Αλχαίου [421]
διδασκαλίας τῶν Ηὐπόλιδον κολάκων οὐ πολλῶι χρόνωι χατὰ τὸ εἶχός [bei
Delium 424]... ἐν οὖν τούτωι τῶι ὁράματι Εὔπολις τὸν Πρωταγόραν ὡς ἐπι-
δημοῦντα εἰσάγει [8. S. 511,42], Ausuplag δ᾽ ἐν τῶι Κόννωι δύο πρότερον ἔτεσιν
διδαχϑέντι [423] οὐ καταριϑμεῖ αὐτὸν ἐν τῶι τῶν φροντιστῶν χορῶι" δῆλον οὖν
ὡς μεταξὺ τούτων τῶν χρόνων παραγέγονεν. KI505F ἀλλὰ μὴν οὐ δύνανται
Πάραλος καὶ Ξάνϑιππος οἱ Περικλέους υἱοὶ Πρωταγόραι διαλέγεσϑαι, ὅτε {τὸ
δεύτερον ἐπεδήμησε ταῖς ᾿Αϑήναις, οἱ (niuntwı) ἔτει πρότερον τελευτήσαντες
τῶι λοιμῶι. Vgl. Ἑυβτάτη. 547, 53 ἐμφαίνειν Εὐπολις λέγεται τὸν φυσικὸν
Πρωταγόραν διαχωμωιδῶν ἐν τῶι “ὃς ἀλαζονεύεται μὲν ἀλιτήριος περὶ τῶν

A. 5—16. LEBEN UND LEHRE. 515

μετεώρων, τὰ δὲ χαμᾶϑεν ἐσϑίει᾽ (fr. 146 b Kock.). Vgl. fr. 147 πίνειν “γὰρ
αὐτὸν [Kallias) Πρωταγόρας ἐχέλευ᾽, ἵνα πρὸ τοῦ χυνὸς τὸν πνεύμον᾽ ἔκ-
χλυστον Yopi.
12. Sexr.adv.m.IX 55. ὅθ συμφέρεται δὲ τούτοις τοῖς ἀνόράσι [Euhemeros,
5 Diagoras, Prodikos, Kritias) χαὲ Θεόδωρος ὃ ἄϑεος χαὶ κατά τινας Π. ὃ
Aßdngleng . .. ῥητῶς που γράψας" "neol δὲ ϑεῶν οὔτε εἰ εἰσὶν οὔϑ' ὁποῖοί
τινὲς εἰσι δύναμαι λέγειν" πολλὰ γάρ ἐστι τὰ κωλύοντα με |fr.4). παρ᾽ ἣν αἰτίαν
ϑάνατον αὐτοῦ καταψηφισαμένων τῶν ᾿Αϑηναίων διαφυγὼν χαὶ κατὰ ϑάλατ-
ταν πταίσας ἀπέϑανεν. μέμνηται δὲ ταύτης τῆς ἱστορίας καὶ Τίμων ὃ Φλιά-
10 σιος ἐν τῶι δευτέρωι τῶν Σίλλων ἴεν ὅ] ταῦτα διεξερχόμενος"
ὡς καὶ μετέπειτα σοφιστῶν
οὔτ᾽ ἀλιγυγλώσσωι οὔτ᾽ ἀσχόπωι οὔτ᾽ ἀκυλίστωι
Πρωταγόρηι. ἔϑελον δὲ τέφρην συγγράμματα ϑεῖναι,
ὅττι ϑεοὺς κατέγραψ᾽ οὔτ᾽ εἰδέναι οὔτε δύνασϑαι
15 ὁπποῖοί τινές εἰσι καὶ οἵ τινες ἀϑρήσασϑαι,
| πᾶσαν ἔχων φυλαχὴν ἐπιεικείης. τὰ μὲν οὐ οἱ
χραίσμησ᾽, ἀλλὰ φυγῆς ἐπεμαίετο, ὄφρα μὴ οὕτως
Σωχρατιχὸν πίνων ψυχρὸν ποτὸν αἰδα δύσηι.
13. Par. Cratyl. 8858); ὥσπερ II. ἔλεγεν λέγων πάντων χρημάτων
20 μέτρον εἶναι ἄνϑρωπον (fr. 1], 1386. A| ὡς ἄρα οἷα μὲν ἂν ἐμοὶ φαίνηται
τὰ πράγματα εἶναι. τοιαῦτα μὲν ἔστιν ἐμοί" οἷα δ᾽ ἂν σοί, τοιαῦτα δὲ σοί.
14. SEXT. Pyrrh. h. T216ff. χαὶ ὁ Π. δὲ βούλεται πάντων χρημάτων 210
εἶναι μέτρον τὸν ἄνϑρωπον τῶν μὲν ὄντων ὡς ἔστιν, τῶν δὲ οὐκ
ὄντων ὡς οὐκ ἔστιν (fr. 1], μέτρον μὲν λέγων τὸ κριτήριον, χρημάτων
δὲ τῶν πραγμάτων, ὡς δυνάμει φάσκειν πάντων πραγμάτων κριτήριον εἶναι τὸν
ἄνϑρωπον, τῶν μὲν ὄντων ὡς ἔστιν, τῶν δὲ 00x ὄντων ὡς 00% ἔστιν͵
χαὶ διὰ τοῦτο τίϑησι. τὰ φαινόμενα ἑχάστωι μόνα καὶ οὕτως εἰσάγει τὸ πρός
Bii..., φησὶν οὖν ὃ ἀνὴρ τὴν ὕλην δευστὴν εἶναι, δεούσης δὲ αὐτῆς συνεχῶς 217
προσϑέσεις ἀντὶ τῶν ἀποφορήσεων γίγνεσϑαι καὶ τὰς αἰσϑήσεις μετακοσμεῖ-
ἸῸ σϑαί τε καὶ ἀλλοιοῦσϑαι παρά τε ἡλικίας καὶ παρὰ τὰς ἄλλας κατασχευὰς
τῶν σωμάτων. λέγει δὲ χαὶ τοὺς λόγους πάντων τῶν φαινομένων. UNOXEI- 218
σϑαι ἐν τῆι ὕληι, ὡς δύνασϑαι τὴν ὕλην ὅσον ἐφ᾽ ἑαυτῆι πάντα εἶναι ὅσα
πᾶσι φαίνεται. τοὺς δὲ ἀνϑρώπους ἄλλοτε ἄλλων ἀντιλαμβάνεσϑαι παρὰ τὰς
διαφόρους αὐτῶν διαϑέσεις" τὸν μὲν γὰρ κατὰ φύσιν ἔχοντα ἐχεῖνα τῶν ἐν
> τῆι ὕληι “καταλαμβάνειν ᾶ τοῖς κατὰ φύσιν ἔχουσι φαίνεσϑαι δύναται, τοὺς δὲ
παρὰ φύσιν ἃ τοῖς παρὰ φύσιν. καὶ ἤδη παρὰ τὰς ἡλικίας χαὶ xara τὸ 219
ὑπνοῦν ἢ ἐγρηγορέναι καὶ καϑ' ἕχαστον εἶδος τῶν διαϑέσεων ὃ αὐτὸς λόγος.
γίνεται τοίνυν zart’ αὐτὸν τῶν ὄντων κριτήριον ὃ ἄνϑρωπος. πάντα γὰρ τὰ
φαινόμενα τοῖς ἀνϑρώποις zal ἔστιν, τὰ δὲ μηδενὶ τῶν ἀνϑρώπων φαινόμενα
10 οὐδὲ ἔστιν. δρῶμεν οὖν ὅτι zul περὶ τοῦ τὴν ὕλην ῥευστὴν εἶναι zul περὶ
τοῦ τοὺς λόγους τῶν φαινομένων πάντων ἐν αὐτῆι ὑποκχεῖσϑαι δογματίζει,
ἀδήλων ὄντων καὶ ἡμῖν ἐφεχτῶν.
15. — ὙΠ 389 πᾶσαν μὲν οὖν φαντασίαν οὐχ ἂν εἴποι τις ἀληϑῆ διὰ
τὴν περιτροπήν, χαϑὼῶς ὃ τε Δημόκριτος [B. 388, 13. 23] χαὶ ὃ Πλάτων avrı-
τὸ λέγοντες τῶι Πρωταγόραι ἐδίδασχον" εἰ γὰρ πᾶσα φαντασία ἐστὶν ἀληθής,
χαὶ τὸ μὴ πᾶσαν φαντασίαν εἶναι αληϑῆ, χατὰ φαντασίαν ὑφιστάμενον, ἔσται
ἀληϑές, χαὶ οὕτω τὸ πᾶσαν φαντασίαν εἶναι ἀληθῆ γενήσεται ψεῦδος.
16. ΗΈΒΜ. irris. 9 [D. 653] ὅρος καὶ χρίσις τῶν πραγμάτων ὃ ἄνϑρωπος
33 *

10

15

20

30

40

516 74. PROTAGORAS

xal τὰ μὲν ὑποπίπτοντα ταῖς αἰσϑήσεσιν ἔστι πράγματα, τὰ δὲ μὴ ὑποπί-
πτοντὰ οὐχ ἔστιν ἐν τοῖς εἴδεσι τῆς οὐσίας. Vgl. Metrodor. fr. 1, 5, 475.

17. Arısr. Metaph. Θ 3. 104724 οὔτε γὰρ ψυχρὸν οὔτε ϑερμὸν οὔτε
γλυχὺ οὔτε ὅλως αἰσϑητὸν οὐϑὲν ἔσται μὴ αἰσϑανόμενον: ὥστε τὸν Πρωτα-
γόρου λόγον συμβήσεται λέγειν αὐτοῖς.

18. Terturr. de anim. 15 (Sitz der Seele in der Brust nach Citat von
Emp. fr. 105, 3) etiam P., etiam Apollodorus, etiam Chrysippus haec sapiunt.

19. Arıst. Metaph. T 4. 1001} 18 ἔτι εἰ ἀληϑεῖς αἵ ἀντιφάσεις ἅμα κατὰ
τοῦ αὐτοῦ πᾶσαι, δῆλον ὡς ἅπαντα ἔσται ἕν. ἔσται γὰρ τὸ αὐτὸ καὶ τριήρης
καὶ τοῖχος χαὶ ἄνϑρωπος, εἰ χατὰ παντὸς τι ἢ χαταφῆσαι ἢ ἀποφῆσαι ἐνδέ-
χεται, καϑάπερ ἀνάγκη τοῖς τὸν Πρωταγόρου λέγουσι λόγον. εἰ .)χάρ τωι
δοχεῖ μὴ είναι τριήρης ὃ ἄνϑρωπος, δῆλον ὅτι οὐχ ἔστι τριήρης" ὥστε χαὶ
ἔστιν, εἴπερ ἡ ἀντίφασις ἀληϑής. Vgl. 5. 100936.

20. πεν. Str. VI 6ὅ p. 111 . “Ἑλληνές φασι Πρωταγόρου προχατάρξαν-
τος, παντὲ λόγωι λόγον ἀντιχείμενον παρεσκευάσϑαι. SEN. ep. 88, 48 P. ait
de omni re in utramque partem disputari posse ex aequo et de hac ipsa, an
ommis res in utramque partem disputabilis sit.

21. Arıst. Rhet. B 24. 1402223 χαὶ τὸ τὸν ἥττω δὲ λόγον χρείττω
ποιεῖν τοῦτ᾽ ἐστίν. χαὶ ἐντεῦϑεν δικαίως ἐδυσχέραινον οἱ ἄνϑρωποι τὸ Πρω-
ταγόρου ἐπάγγελμα" ψεῦδός τε γάρ ἐστιν zul οὐχ ἀληϑὲς ἀλλὰ φαινόμενον
εἰχός, καὶ ἐν οὐδεμιᾶι τέχνηι ἀλλ᾽ ἐν ῥητορικῆι χαὶ ἐριστικῆι. STEPH. ΒΥΖ. 8. v.

’ » 13 -“-Ψ r
"Aßönea: Π., ὃν Evdo&og ἱστορεῖ τὸν ἥσσω καὶ χρείσσω λόγον πεποιηχέναι

χαὶ τοὺς μαϑητὰς δεδιδαχέναι τὸν αὐτὸν ψέγειν χαὶ ἐπαινεῖν.

22. PrAato Prot. 333 D de’ οὖν. . ταῦτ᾽ ἐστὶν ἀγαϑά, ἅ ἐστιν ὠφέλιμα
τοῖς ἀνϑρώποις; — Καὶ ναὶ μὰ AL: &pn [Prot.], z&v um τοῖς ἀνϑρώποις ὠφέ-
λιμα nt, ἔγωγε καλῶ ἀγαϑά. 334.A πότερον. > - λέγεις, ω Πρωταγόρα, ἃ μηδενὶ
ἀνϑρώπων ὠφέλιμά ἐστιν, ἢ ἃ μηδὲ τὸ παράπαν ὠφέλιμα; καὶ τὰ τοιαῦτα
σὺ ἀγαϑὰ χαλεῖς ; — Οὐδαμῶς, ἔφη" ἀλλ᾽ ἔγωγε πολλὰ old ἃ ἀνθρώποις μὲν
ἀνωφελῆ ἐστι, καὶ σιτία χαὶ ποτὰ χαὶ φάρμαχα καὶ ἄλλα μυρία, τὰ δέ γε
ὠφέλιμα" τὰ δὲ ἀνθρώποις μὲν οὐδέτερα ἵπποις δέ χτλ. Vgl. Heraklit fr. 61.
Demokr. fr. 172, Dialex. 1 (s. c. 83).

23. Praro Theaet. 162D [Protag. spricht] ὦ γενναῖοι παῖδές τε καὶ yE&
ροντες, δημηγορεῖτε συγχαϑεζόμενοι ϑεούς TE εἰς τὸ μέσον ἄγοντες, οὕς ἐγὼ
ἔχ τε τοῦ λέγειν καὶ τοῦ γράφειν περὶ αὐτῶν ὡς εἰσὶν ἢ ὡς οὐχ εἰσίν,
ἐξαιρῶ" Ciıc. ἃ. nat. deor. 1 24, 63 Abderites quidem P.... sophistes temporibus
illis vel mascimus, cum in principio libri sic poswisset de divis neque ut
sint negue ut non sint habeo dicere', Atheniensium iussu urbe atque agro
est exterminatus librique eius in contione combusti. 12,29 [D. 535] P. qui sese
negat ommino de deis habere quod liqueat sint non sint qualesve sint quicequam
videtur de natura deorum ϑιμδρί σαν. Aus ders. Quelle ῬΗπΟΡ. de piet. © 22

p. 896. ἢ τοὺς ἄγνωστον εἴ τινές εἰσι ϑεοὶ λέγοντας ῇ ποῖοί τινές εἰσιν.
De v. Oinoanda (Bull. Corr. Hell. XXI 393 fr. 50a1) II. δὲ ὃ ᾿Αβδηρείτης
τῆι μὲν δυνάμει τὴν αὐτὴν ἤνενχε Διαγόραι δόξαν, ταῖς λέξεσι δὲ ἑτέραις
ἐχρήσατο, ὡς τὸ λείαν ἰταμὸν αὐτῆς ἐχφευξούμενος. ἔφησε γὰρ μὴ εἰδέναι, εἰ
ϑεοί εἴσιν. τοῦτο δ᾽ ἐστὶν τὸ αὐτὸ τῶι λέγειν εἰδέναι ὅτι μὴ εἰσίν. Vgl. fr. 4

24. Praro Crat. 391 ΒΟ (Sokr. zu Hermogenes) εἰσὲ δὲ οὗτοι οἱ σοφισταΐ,
οἷσπερ καὶ ὃ ἀδελφός σου Καλλίας πολλὰ τελέσας χρήματα σοφὸς δοχεῖ εἶναι.
ἐπειδὴ δὲ οὐχ ἐγχρατὴς εἶ τῶν πατρώιων, λιπαρεῖν χρὴ τὸν ἀδελφὸν καὶ

nn nn mn en

15

20

25

30

35

45

A. 16—29. LEHRE. 517

δεῖσϑαι αὐτοῦ διδάξαι σε τὴν ὀρϑότητα [näml. τῶν ὀνομάτων» περὶ τῶν
τοιοὺ των ἣν ἔμαϑεν παρὰ Πρωταγόρου. — ἅτοπος uevrav ein μου, u Σω-
κρατες. ἡ δέησις, εἰ τὴν μὲν ἀλήϑειαν τὴν Πρωταγόρου ὅλως οὐχ ἀποδέχο-
μαι, τὰ δὲ τῆι τοιαύτηι ἀληϑείαι ῥηϑέντα ἀγαπώιην ὥς του ἄξια. [Danach
standen die philologischen Erörterungen vielleicht in der AAnseıe.]

25. — Prot. 339 A ἡγοῦμαι ... ἀνδρὶ παιδείας μέγιστον μέρος εἶναι
περὶ ἐπῶν δεινὸν εἶναι: ἔστιν δὲ τοῦτο τὰ ὑπὸ τῶν ἘΠ τῶν λεγόμενα
οἷόν τ᾽ εἶναι συνιέναι & τε ὀρϑῶς πεποίηται χαὶ ἃ un, καὶ ἐπίστασϑαι διε-
λεῖν τε χαὶ ἐρωτώμενον λόγον δοῦναι. Folgt die Erklärung des Simonides.
ακομ. Varıc. 743 ed. Sternbach n. 468 IT. ἐποποιοῦ τινος αὐτὸν βλασφημοῦντος
ἐπὶ τῶι μὴ ἀποδέχεσϑαι τὰ ποιήματα αὐτοῦ “ὠτᾶν, ἔφη, χρεῖττόν μοί ἐστι
χακῶς ἀχούειν ὑπὸ σοῦ ἢ τῶν σῶν ποιημάτων ἀχούειν᾽.

26. Prar. Phaedr. 266 Dff. [Sokr. und Phaedr.] προοίμιον μὲν οἶκαι
πρῶτον ὡς δεῖ τοῦ λόγου λέγεσϑαι ἐν ἀρχῆι" ταῦτα λέγεις (m γάρ!) τὰ κομψὰ

τῆς τέχνης; --- Ναί. — Δεύτερον δὲ δὴ διηγησίν τινὰ μαρτυρίας τ᾿ ἐπ᾿
αὐτῆι, τρίτον τεχμήρια, τέταρτον εἰκότα᾽ καὶ πίστωσιν οἶμαι καὶ ἐπι-
πίστωσιν λέγειν τὸν γε βέλτιστον λογοδαίδαλον Βυζάντιον ἀνόρα. --- Τὸν

χρηστὸν λέγεις Θεόδωρον; --- Τί μήν; καὶ ἔλεγχόν γε καὶ ἐπεξέλεγχον
ὡς ποιητέον ἐν χατηγορίαι τε καὶ ἀπολογίαι. τὸν δὲ χαάλλιστον Πάριον
Ευηνὸν ἐς μέσον οὐκ ἄγομεν, ὃς ὑποδήλωσίν τε πρῶτος ηὗρεν καὶ παρε-
παίνους; οἱ δ᾽ αὐτὸν καὶ παραψόγους φασὶν Ev μέτρωι λέγειν μνήμης
χάριν" σοφὸς γὰρ ἄνηρ. Τεισίαν δὲ Γοργίαν τε ἐάσομεν εὕδειν, οἱ πρὸ
τῶν ἀληϑῶν τὰ εἰχότα εἶδον ὡς τιμητέα ἐδλλον, Ta τε αὖ σμικρὰ μεγάλα
καὶ τὰ μεγάλα σμικρὰ φαίνεσθαι ποιοῦσιν διὰ ῥώμην λόγου, καινά τε ἀρχαίως
τὰ τ᾽ ἐναντία χαινῶς, συντομίαν τε λόγων zul ἄπειρα μήχη περὶ πάντων
ἀνηῦρον; ταῦτα δὲ ἀχούων ποτέ μου Πρόδικος ἐγέλασεν, χαὶ μόνος αὐτὸς
ηὑρηχέναι ἔφη ὧν δεῖ λόγων τέχνην" δεῖν δὲ οὔτε μαχρῶν οὔτε βρα-
χέων ἀλλὰ μετρίων. — Σοφώτατά γε, ὦ Πρόδιχε. — Ἱππίαν δὲ οὐ λέ-
γομεν; οἶμαι γὰρ ἂν σύμψηφον αὐτῶι καὶ τὸν Ἠλεῖον ξένον γένεσϑαι. — Τί
δ᾽ οὔ; -- Τὰ δὲ Πώλου πῶς φράσωμεν αὖ μουσεῖα λόγων, ὡς διπλασιο-
koytay καὶ yvwuokoylav xal εἰκονολογίαν, ὀνομάτων τε Διχυμνιε-
eiwv, ἃ ἐχείνωι. ἐδωρήσατο πρὸς ποίησιν εὐεπείας; -- Πρωταγόρεια δέ,
Ἢ EEE οὐχ ἦν μέντοι τοιαῦτ᾽ ἄττα; -- Ὀρϑοέπειέ γέ τις, © παῖ,
χαὶ ἄλλα πολλὰ χαὶ χαλά. τῶν 78 μὴν οἰκτρογόων ἐπὶ γῆρας χαὶ πενίαν
ἑλχομένων λέγων χεχρατηκχέναι τέχνηι μοι φαίνεται τὸ τοῦ Δαλκηδονίου
(Thrasymachos] σϑένος, ὀργίσαι TE αὖ πολλοὺς ἅμα δεινὸς ἁνὴρ γέγονεν καὶ
πάλιν ὠργισμένοις ἐπάιδων κηλεῖν, ὡς ἔφη" διαβάλλειν τε χαὶ ἀπολύσασϑαι
διαβολὰς ὅϑεν δὴ χράτιστος. τὸ δὲ δὴ τέλος τῶν λόγων χοινῆι πᾶσιν ἔοικεν
συνδεδογμένον εἶναι, ὧι τινὲς μὲν ἐπάνοδον, ἄλλοι δ᾽ ἄλλο τίϑενται ὄνομα.

27. Arıst. Rhet. T 5. 14071506 τέταρτον, ὡς Π. τὰ γένη τῶν ὀνομάτων
διήιρει, ἄρρενα χαὶ ϑήλεα καὶ σκεύη.

28. — soph. el. 14. 173° 17 (σολοιχισμός) ἔστι δὲ τοῦτο xul ποιεῖν χαὶ
μὴ ποιοῦντα φαίνεσϑαι χαὶ ποιοῦντα μὴ δοχεῖν, καϑάπερ ὁ Il. ἔλεγεν, εἰ ὁ
μῆνις χαὶ ὃ πήληξ ἄρρεν ἐστίν" ὃ μὲν γὰρ λέγων “ οὐλομένην᾽ σολοικίξει μὲν
κατ᾽ ἐχεῖνον, οὐ φαίνεται δὲ τοῖς ἄλλοις, ὃ δὲ οὐλόμενον φαίνεται μέν, αλλ᾽
οὐ σολοιχίζει. Vgl. Praro Cratyl. 430D ff.

29. Arıst. poet. 19. 1456515 τί γὰρ av τις ὑπολάβοι ἡμαρτῆσϑαι ἃ I.

10

15

20

25

30

35

40

>
St

518 74, PROTAGORAS. A. 29.30. B. FR. 1.

ἐπιτιμᾶι, ὅτι εὔχεσϑαι οἰόμενος ἐπιτάττει εἰπών “μῆνιν ἄειδε Bed’; τὸ γὰρ
χελεῦσαι, φησί, ποιεῖν τι ἢ μὴ ἐπίταξίς ἐστιν. Vgl. 8. 512, 20,

50. Ammon. ϑὅσηοι,. Homer. [Grenfell-Hunt Oxyrrh. Pap. II p. 68] col. XII
20 zu ® 240 II. φησὶν πρὸς τὸ διαλαβεῖν τὴν μάχην τὸ ἐπεισόδιον γεγονέναι
τὸ ἑξῆς τῆς Ξάνϑου καὶ ϑνητοῦ μάχης ἵν᾿ εἰς τὴν ϑεομαχίαν μεταβῆι, τάχα
δὲ ἵνα χαὶ τὸν ᾿Αχιλλέα αὐξήσηι χαὶ πρόχατα τῶν η........ τοῖς χινδύνοις
N ΕΘ ς χαταλαμβάνοντα τα...... ἐπ]ήδα δὲ οὐχ ἐν τῶι ῥείϑρωι
ἔτι ἀλλ᾽ ἐν τῶι πεδίωι.

Β. FRAGMENTE.

ΠΡΩΤΑΓΟΡΟΥ AAHOEIA n KATABAAAONTE2.

1. Sexr. adv. math. vu 60 καὶ Πρωταγόραν δὲ τὸν ᾿Αβδηρίτην ἐγκατέ-
λεξάν τινες τῶι χορῶι τῶν ἀναιρούντων τὸ “χριτήριον φιλοσέφων, ἐπεί φησι
πᾶσας τὰς φαντασίας χαὶ τὰς δόξας ἀληϑεῖς ὑπάρχειν χαὶ τῶν πρὸς τι εἶναι τὴν
ἀλήϑειαν διὰ τὸ πᾶν τὸ φανὲν ἢ δόξαν τινὶ εὐϑέως πρὸς ἐχεῖνον ὑπάρχειν.
ἐναρχόμενος γοῦν τῶν Καταβαλλόντων ἀνεφώνησε πάντων χρημά-
των μέτρον ἄνϑρωπος, τῶν μὲν ὄντων ὡς ἔστιν, τῶν δὲ οὐχ ὄὃν-
των ὡς οὐχ ἔστιν. Vgl. 8. 512, 6. 515, 22.

Vgl. Evrıp. Bakch. 192ff. (Kadmos, Teiresias)

οὐ καταφρονῶ γὼ τῶν ϑεῶν ϑνητὸς yeyoc.
200 --- οὐδὲν σοφιζόμεσϑα τοῖσι δαίμοσι.

πατρὸς παραδοχὰς ἄς ϑ᾽ Öunkızas χρόνωι

χκεχτήμεϑ᾽, οὐδεὶς αὐτὰ καταβαλεῖ λόγος,

οὐδ᾽ εἰ δι᾿ ἄχρων τὸ σοφὸν εὕρηται φρενῶν.

Ῥιάτο Theaet. 151E 162 Α (Sokr. und Theaet.) Κινδυνεύεις μέντοι λόγον
οὐ φαῦλον εἰρηκέναι περὶ ἐπιστήμης, ἀλλ᾽ ὃν ἔλεγε καὶ Πρωταγόρας. τρόπον
δέ τινα ἄλλον εἴρηχε τὰ αὐτὰ ταῦτα. φησὶ γάρ που πάντων χρημάτων
μέτρον ἄνϑρωπον εἶναι, τῶν μὲν ὄντων, ὡς ἔστι, τῶν δὲ μὴ ὃν-
των, ὡς 00x ἔστιν. ἀνέγνωχας γάρ που; — ᾿ἀνέγνωχα καὶ πολλάκις. ---
Οὐχοῦν οὕτω πως λέγει, ὡς οἷα μὲν ἕχαστα ἐμοὶ φαίνεται, τοιαῦτα μὲν ἔστιν
ἐμοί, οἷα δὲ σοί, τοιαῦτα δὲ αὖ σοί" ἄνϑρωπος δὲ σύ τε χαγώ;... 152B
ἄρ᾽ οὐχ ἐνίοτε πνέοντος ἀνέμου τοῦ αὐτοῦ ὃ μὲν ἡμῶν διγῶι, ὁ δ᾽ οὔ; καὶ
δ “μὲν ἠρέμα, ὃ δὲ σφόδρα. — Καὶ μάλα. - Πότερον οὖν τότε αὐτὸ ἐφ ὃ ἑαυτοῦ
τὸ πνεῦμα ψυχρὸν ἢ οὐ ψυχρὸν φήσομεν, ἢ πεισόμεϑα τῶι Πρωταγόραι ὅτι
τῶι μὲν διγῶντι ψυχρόν, τῶι δὲ ur οὔ; --- Ἔοικεν. --- Οὐχοῦν χαὶ φαίνεται
οὕτως ἑχατέρωι; -- Ναί. --- Τὸ δέ γε φαίνεται αἰσϑάνεταί ἐστιν; --- Ἔστιν
γάρ. --- Φαντασία ἄρα καὶ αἴσϑησις ταὐτὸν ἔν τε ϑερμοῖς καὶ πᾶσι τοῖς τοι-
οὐτοις. οἷα γ᾽ ἄρ᾽ αἰσθάνεται ἕχαστος, τοιαῦτα Exaorwı καὶ κινδυνεύει
εἶναι...

1610 Sokr. Τὰ μὲν ἄλλα μοι πάνυ ἡδέως εἴρηχεν, ὡς τὸ δοχοῦν ἑχάστωι
τοῦτο καὶ ἔστιν᾽ τὴν δ᾽ ἀρχὴν τοῦ λόγου τεθαύμακα, ὅτι οὐχ εἶπεν ἀρχό-
μενος τῆς ᾿Αληϑείας ὅτι πάντων χφημάτων μέτρον. ἐστὶν ὗς ἢ χυνοχέφα-
λος ἢ τι ἄλλο ἀτοπώτερον τῶν ἐχόντων αἴσϑησιν, ἵνα μεγαλοπρεπῶς χαὶ
πάνυ καταφρονητικῶς ἤρξατο ἡμῖν λέγειν, ἐνδεικνύμενος ὅτι ἡμεῖς μὲν αὐτὸν
ὥσπερ ϑεὸν ἐθαυμάζομεν ἐπὶ σοφίαι, ὃ δ᾽ ἄρα ἐτύγχανεν ὧν εἰς φρόνησιν
οὐδὲν βελτίων [βατράχου] γυρίνου, μὴ οτι ἄλλου του ἀνϑρώπων.

10

15

35

40

B. FR. 1—5. 519

166 DE (Protag.) ἐγὼ γάρ φημι μὲν τὴν ἀλήϑειαν ἔχειν ὡς γέγραφα"
μέτρον γὰρ ἕχαστον ἡμῶν εἶναι τῶν τε ὄντων χαὶ μή" μυρίον μέντοι διαφέ-
osıw ἕτερον ἑτέρου αὐτῶι τούτωι, ὅτι τῶι μὲν ἄλλα ἔστι τε καὶ φαίνεται, τῶι
δὲ ἀλλα καὶ σοφίαν καὶ σοφὸν ἄνόρα πολλοῦ δέω τὸ μὴ φάναι εἶναι, ἀλλ᾽
αὐτὸν τοῦτον χαὶ λέγω σοφόν, ὃς ἂν τινι ἡμῶν, ὧι φαίνεται καὶ ἔστι καχά,
μεταβάλλων ποιήσηι. ἀγαϑὰ φαίνεσϑαί τε χαὶ εἶναι. τὸν δὲ λόγον αὖ μὴ τῶι
ῥήματί μου δίωχε, ἀλλ᾽ ὧδε ἔτι σαφέστερον μάϑε τί λέγω. οἷον γὰρ ἐν τοῖς
πρόσϑεν ἐλέγετο ἀναμνήσϑητι, ὅτι τῶι μὲν ἀσϑενοῦντι πιχρὰ φαίνεται ἃ
ἐσϑίει zul ἔστι, τῶι δὲ ὑγιαίνοντι ταναντία ἔστι καὶ φαίνεται" σοφώτερον μὲν
οὖν τούτων οὐδέτερον δεῖ ποιῆσαι" οὐδὲ γὰρ δυνατόν" οὐδὲ κατηγορητέον ὡς
ὃ μὲν χάμνων ἀμαϑής. ὅτι τοιαῦτα δοξάζει, ὃ δὲ ὑγιαίνων σοφύς, ὅτι ἀλλοῖα"
μεταβλητέον δ᾽ ἐπὶ ϑάτερα' ἀμείνων γὰρ ἡ ἑτέρα ἕξις. οὕτω δὲ καὶ ἐν τῆι
παιδείαι ἀπὸ ἑτέρας ἕξεως ἐπὶ τὴν ἀμείνω μεταβλητέον. ἀλλ᾽ ὃ μὲν ἰατρὸς
φαρμάχοις μεταβάλλει, ὃ δὲ σοφιστὴς λόγοις. Zum Titel ᾿4λήϑεια vgl. Par-
menides und Antiphon (später Antisthenes und Simmias).

ΠΕΡῚ ΤΟΥ͂ ONTO2.

2. Porpnyr. bei Eus.P.E.X 3, 25 σπάνια δὲ τὰ τῶν πρὸ τοῦ Πλάτω-
γος γεγονότων βιβλία" ἐπεὶ ἴσως πλείους dv τις ἐφώρασε τοῦ φιλοσόφου
(χλοπάς)" ἐγὼ δ᾽ οὖν ἧι κατὰ τύχην περιπέπτωκα Πρωταγόρου τὸν Περὶ
τοῦ ὄντος ἀναγινώσκων “λόγον πρὸς τοὺς ἕν τὸ ὃν εἰσάγοντας τοιαύταις
αὐτὸν εὑρίσχω χρώμενον ἀπαντήσεσιν" ἐσπούδασα γὰρ αὑταῖς λέξεσι τὰ ῥη-
ϑέντα μνημονεύειν. Ἐπ5600. fügt zu χαὶ ταῦτ᾽ εἰπὼν διὰ πλείονων τίϑησι τὰς
ἀποδείξεις. Identisch mit der ᾿4ληϑειαῖ

META ΠΟΓΟΣ.

3. Aneco. Par. (de Hippomacho II. Teil) 1171, 31 ὅτι ἐν τῶι ἐπιγρα-
φομένωι Meyakwı λόγωι ὃ Π. εἶπε “φύσεως zul ἀσχήσεως dıda-
σκαλία δεῖται χαὶ “ἀπὸ νεότητος δὲ ἀρξαμένους δεῖ uavdavsıy".
οὐχ ἂν δὲ ἔλεγε τοῦτο, εἰ αὐτὸς ὀψιμαϑὴς ἦν, ὡς ἐνόμιζε χαὶ ἔλεγεν ’Enixov-
ρος περὶ Πρωταγόρου [fr. 118 Us.]. Vgl. Praro Prot. 323Cff. Der Μέγας
λόγος ist wohl mit der ᾿4λήϑεια identisch. [Lesart δεῖ Canon. 69 (Conjectur):
δεῖν Paris. Suppl. gr. 319 u. die übr. Hdss.]

ΠΕΡῚ 0E2N.

4. Eus.P.E. XIV 3,7 ὃ μὲν γὰρ Δημοχρίτου γεγονὼς ἑταῖρος ὃ I.
ἄϑεον ἐχτήσατο δόξαν" λέγεται γοῦν τοιᾶιδε χεχρῆσϑαι εἰσβολῆι ἐν τῶι Περὶ
ϑεῶν γράμματι" “περὶ μὲν ϑεῶν οὐχ οἶδα — ἰδέαν᾽. Dioc. IX 51
[S. 512, 9] περὶ μὲν ϑεῶν οὐκ ἔχω -- ἀνϑρώπου [ohne 009’ ὅποῖοί
tıyec ld8av]. Vgl. A1.2.3.12. 28.

περὶ μὲν ϑεῶν οὐχ ἔχω 00% ὡς εἰσὶν 00% ὡς οὐχ εἰσὶν οὐϑ᾽
ὁποῖοί τινὲς ἰδέαν. πολλὰ γὰρ τὰ κωλύοντα εἰδέναι ἥ τ᾿ ἀδηλό-
της χαὶ βραχὺς ὧν ὃ βίος τοῦ ἀνθρώπου.

ANTIAOTI2N AB [5. 5. 512, 40].

5. Dioc. III 37 ἣν Πολιτείαν [Platons] ᾿Αἡριστόξενός [FHG II 282 fr. 33]
φησι πᾶσαν σχεδὸν ἐν τοῖς Πρωταγόρου γεγράφϑαι Avrtıkoyızoic. 57 Πο-
λιτείας.. .. ἣν καὶ εὑρίσχεσϑαι σχεδὸν ὅλην παρὰ Πρωταγόραι ἐν τοῖς Avrı-
λογικοῖς φησι Φαβωρῖνος ἐν Παντοδαπῆς ἱστορίας δευτέρωι [PHG IH 580 fr. 21].

10

15

20

25

30

39

520 74. PROTAGORAS. B. FR. 6—8.

TEXNH EPIZTIK2N [s. S. 512, 36].

6. Cıc. Brut. 12, 46 (aus Arist. Texvov ovvay. fr. 13TR.) scriptasque fwisse
et paratas a Protagora rerum inlustrium disputationes, quae numnc communes
appellantur loci. Qumrtır. III 1,10 Abderites P., a quo decem milibus denario-
rum didicisse artem quam edidit Euathlus dieitur. 1,12 horum primi com-
munis locos tractasse dieuntur P., Gorgias; affectus Prodicus et Hippias et
idem P. et Thrasymachus.

ΠΕΡῚ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΆΤΩΝ [S. 512, 37).

7. Arısr. Metaph. B 2. 997532 οὐδὲ τοῦτο ἀληϑές, ὡς ἢ γεωδαισία τῶν
αἰσϑητῶν ἐστι μεγεϑῶν καὶ φϑαρτῶν" ἐφϑείρετο γὰρ ἂν ,φϑειρομένων. ἀλλὰ
μὴν οὐδὲ τῶν αἰσϑητῶν ἂν εἴη μεγεϑῶν οὐδὲ περὶ τὸν “οὐρανὸν ἣ ἀστρολογία
τόνδε. οὔτε γὰρ αἱ αἰσϑηταὶ γραμμαὶ τοιαῦταί εἰσιν οἵας λέγει ὃ γεωμέτρης"
οὐϑὲν γὰρ εὐϑὺ τῶν αἰσϑητῶν οὕτως οὐδὲ στρογγύλον" ἅπτεται γὰρ τοῦ
χαγόνος οὐ κατὰ στιγμὴν ὃ χύχλος, ἀλλ᾽ ὥσπερ Π. ἔλεγεν ἐλέγχων τοὺς γεω-
μέτρας. Der Titel stammt wohl nur aus dieser St. 8. fr. 8.

ΠΕΡῚ DAAHZ [S. 512, 37].

8. ‚Prar. Soph. 232 DE τά 78 μὴν περὶ πασῶν τε καὶ χατὰ μίαν ἑχάστην
τέχνην, ἃ δεῖ πρὸς ἕχαστον αὐτὸν τὸν δημιουργὸν ἀντειπεῖν, δεδημοσιωμένα
που χαταβέβληται γεγραμμένα τῶι βουλομένωι μαϑεῖν. --- Ta BE
μοι φαίνει περί τε πάλης καὶ τῶν ἄλλων τεχνῶν εἰρηκέναι... : 233 A
Πῶς οὺν ἄν NOTE τις πρός γε τὸν ἐπιστάμενον αὐτὸς SE ὧν δὺ-
var’ ἂν ὑγιές τι λέγων ἀντειπεῖν; -- Οὐδαμῶς. Vermutlich ist der Buchtitel
lediglich aus d. St. gezogen. Denn die Erörterung des P. war nach Plato um-
fassender und vermutlich wie fr. 7 in den ’Avruloyiaı oder der ᾿λήϑεια ent-
halten.

ΠΕΡῚ IOAITEIAZ [S. 512, 37]

vielleicht ein Teil der ᾿Αντιλογίαι; 5. fr. 5.
ΠΕΡῚ ΤΗΣ EN APXHI KATAZTAZERZ [S. 512, 38]
näml. τοῦ βίου. Wohl nur Sondertitel der Platonischen Imitation € 1.
ΠΕΡῚ BIAOTIMIAZ
ΠΕΡῚ APET2N
ΠΕΡῚ ΤΩΝ ΟΥ̓Κ ΟΡΘΩΣ ΤΟΙ͂Σ ΑΝΘΡΩΠΟΙ͂Σ ΠΡΑΣ- } [S. 512, 37]
ΣΌΜΕΝΩΝ
ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΟΣ
ΔΊΚΗ YIIEP ΜΙΣΘΟΥ [5. 512, 40]
Wohl nur Sondertitel der Aristotelischen Erzählung S. 512, 34. 513, 8.

ΠΕΡῚ ΤΩΝ EN AIAOY (S. 512, 38)
Vermutlich Verwechslung mit Demokinit; s. 3. 402.

AUS UNBESTIMMTEN -SCHRIFTEN.
9. [Prur.] cons. ad Apoll. 33 p. 118E. Περικλέα δὲ τὸν Ὀλύμπιον προσα-
γορευϑέντα διὰ τὴν περὶ τὸν λόγον χαὶ τὴν σύνεσιν ὑπερβεβλημένην δύναμιν,
πυϑόμενον ἀμφοτέρους αὐτοῦ τοὺς υἱοὺς μετηλλαχέναι τὸν βίον Πάραλον τὲ

10

1

20

25

35

9---11. ECHTE FR. 12. SCHLECHTBEZ. C. IMITATION 1. 621

καὶ Ξάνϑιππον (ὥς φησι II. εἰπὼν οὕτως" “τῶν — aunyavinv)' τοῦτον γὰρ
εὐϑὺς μετὰ τὴν προσαγγελίαν ἀμφοτέρων τῶν υἱέων οὐδὲν ἧττον ἐστεφανω-
μένον χατὰ τὸ πάτριον ἔϑος καὶ λευχειμονοῦντα δημηγορεῖν ᾿βουλάς τ᾽ ἐξάρ-
χοντ᾽ ἀγαϑὰς᾽ [Β 273] πρός TE τὸν πόλεμον ἐπιπαρορμῶντα τοὺς ᾿Αϑηναίους.

τῶν γὰρ υἱέων venviov ὄντων καὶ καλῶν, ἐν ὀχτὼ δὲ ταῖς
πάσηισιν ἡμέρηισι ἀποθανόντων νηπενϑέως ἀνέτλη᾽ εὐδίης γὰρ
εἴχετο, ἐξ ἧς πολλὸν ὦνητο χατὰ πᾶσαν ἡμέρην εἰς εὐποτμίην καὶ
ἀνωδυνίην καὶ τὴν ἐν τοῖς πολλοῖσι δόξαν πᾶς γάρ τίς μιν ὁρῶν
τὰ ἑαυτοῦ πένϑεα ἐρρωμένως φέροντα, μεγαλόφρονά τε καὶ ἀν-
δρεῖον ἐδόκει εἶναι χαὶ ἑαυτοῦ χρείσσω, κάρτα εἰδὼς τὴν ξαυτοῦ
ἐν τοιοῖσδε πράγμασιν ἀμηχανίην.

10. ὅτοβ. III (flor.) 29,80 II. ἔλεγε μηδὲν εἶναι μήτε τέχνην ἄνευ
μελέτης μήτε μελέτην ἄνευ τέχνης.

11. [Prurtarcn.] περὶ ἀσχήσεως 118, 2ὅ [Rhein. Mus. 21, 526) P. ferner
hat gesagt: Nicht sprosst Bildung in der Seele, wenn man nicht zu
vieler Tiefe kommt.

SCHLECHTBEZEUGTES.

12. GRAECO-SYR. SPRÜCHE übers. v. Ryssel [Rh. Mus. 51, 539n. 32] Prota-
goras hat gesagt: Mühsal und Arbeit und Unterricht und Erziehung und Weis-
heit sind der Ruhmeskranz, der geflochten wird von den Blumen einer beredten
Zunge und denen aufs Haupt gesetzt wird, die ihn lieben. Schwer zwar ist
die Zunge, doch ihre Blüten sind reich und immer neu, und die Zuschauer und
die Beifallsspender und die Lehrer freuen sich und die Schüler machen Fort-
schritte und dıe Thoren ärgern sich — oder vielleicht ärgern sie sich auch nicht,
weil sie nicht einsichtig genug sind.

C. IMITATION.

1. PrAro Protag. 320Cff. (Mythos des P.) ἦν γάρ ποτε χρόνος ὅτε ϑεοὶ
μὲν ἦσαν, ϑνητὰ δὲ γένη οὐκ ἦν. ἐπειδὴ δὲ καὶ τούτοις χρόνος ἦλϑεν εἵμαρ-
μένος γενέσεως τυποῖσιν αὐτὰ ϑεοὶ γῆς ἔνδον ἐκ γῆς zul πυρὸς μείξαντες χαὶ
τῶν ὅσα vol χαὶ γῆι χεράντυται. ἐπειδὴ δ᾽ ἄγειν αὐτὰ πρὸς φῶς ἔμελλον,
προσέταξαν Προμηϑεῖ χαὶ ᾿Επιμηϑεῖ χοσμῆσαί τε καὶ νεῖμαι δυνάμεις ἑχάστοις
ὡς πρέπει" Προμηϑέα δὲ παραιτεῖται Ἐπιμηϑεὺς αὐτὸς νεῖμαι, νείμαντος ὃ
ἐμοῦ, ἔφη, ἐπίσκεψαι" χαὶ οὕτως πείσας νέμει. νέμων δὲ τοῖς μὲν ἰσχὺν ἄνευ
τάχους προσῆπτεν, τὰ δὲ ἀσϑενέστερα τάχει ἐχόσμει" τὰ δ᾽ ὥπλιξε, τοῖς δ᾽
ἄοπλον διδοὺς φύσιν ἄλλην τιν᾽ αὐτοῖς ἐμηχανᾶτο δύναμιν εἰς σωτηρίαν. ἃ
μὲν γὰρ αὐτῶν σμιχρότητι ἤμπισχεν, πτηνὸν φυγὴν ἢ κατάγειον οἴκησιν ἔνε-
uev' ἃ δὲ ηὖξε μεγέϑει, τῶιδε αὐτῶι αὐτὰ ἔσωιζεν" χαὶ τἄλλα οὕτως ἐπανισῶν
ἔνεμεν. ταῦτα δὲ ἐμηχανᾶτο εὐλάβειαν ἔχων, μή τι γένος ἀιστωϑείη" ἐπειδὴ
δὲ αὐτοῖς ἀλληλοφϑοριῶν διαφυγὰς ἐπήρχεσε, πρὸς τὰς ἐχ Διὸς ὥρας εὐμά-
ρειαν ἐμηχανᾶτο ἀμφιεννὺς αὐτὰ πυχναῖς τε ϑριξὶν καὶ στερεοῖς δέρμασιν, ἷκα-
γοῖς μὲν ἀμῖναι χειμῶτα, δυνατοῖς δὲ καὶ χαύματα, καὶ ἐς εὐνὰς ἰοῦσιν ὅπως
ὑπάρχοι τὰ αὐτὰ ταῦτα στρωμνὴ οἰχεία τε χαὶ αὐτοφυὴς ἑχάστωι. χαὶ ὑπο-
δῶν τὰ μὲν ὁπλαῖς, τὰ δὲ [ϑριξὶν χαὶ] δέρμασιν στερεοῖς καὶ ἀναίμοις τοὺὐν-
τεῦϑεν τροφὰς ἄλλοις ἄλλας ἐξεπόριξεν, τοῖς μὲν &x “γῆς βοτάνην, ἄλλοις δὲ
δένόρων χαρπούς, τοῖς δὲ ῥίζας" ἔστι δ᾽ οἷς ἔδωχεν εἶναι τροφὴν ζώιων ἄλλων

920

921

10

20

25

30

40

45

522 74. PROTAGORAS. C. IMITATION 1.2.

βοράν" καὶ τοῖς μὲν ὀλιγογονίαν προσῦψε, τοῖς δ᾽ ἀναλισχομένοις ὑπὸ τού-
των πολυγονίαν σωτηρίαν τῶι γένει πορίζων. ἅτε δὴ οὖν οὐ πάνυ τι σοφὸς
ὧν ὃ Ἐπιμηϑεὺς ἔλαϑεν αὑτὸν καταναλώσας τὰς δυνάμεις" λοιπὸν δὴ ἀχόσμη-
τον ἔτι αὐτῶι ἦν τὸ ανϑρώπων γένος καὶ ἠπόρει 0 τι χρήσαιτο. ἀποροῦντι
δὲ αὐτῶι ἔρχεται Προμηϑεὺς ἐπισχεψόμενος τὴν νομήν, καὶ ὁρᾶι τὰ μὲν ἄλλα
ζῶια ἐμμελῶς πάντων ἔχοντα, τὸν δὲ ἄνϑρωπον γυμνόν TE zul ἀνυπόδητον
χαὶ ἄστρωτον χαὶ ἀοπλον" ἤδη δὲ zul N εἱμαρμένη ἡμέρα παρῆν, ἐν nı ἔδει
καὶ ἄνϑρωπον ἐξιέναι ἐκ γῆς εἰς φώς. ἀπορίαι οὐν ἐχόμενος ὃ Προμηϑεύς,
ἥντινα σωτηρίαν τῶι ἀνϑρώπωι εὕροι, κλέπτει Ἡφαίστου καὶ ᾿Αϑηνᾶς τὴν
ἔντεχνον σοφίαν σὺν πυρί (ἀμήχανον γὰρ ἦν ἄνευ πυρὸς αὐτὴν κτηνήν τῶι ἢ
χρησίμην γενέσϑαι) καὶ οὕτω δὴ δωρεῖται ἀνϑρώπωι. τὴν μὲν οὖν περὶ τὸν
βίον σοφίαν ἄνϑρωπος ταύτηι ἔσχεν, τὴν δὲ πολιτικὴν οὐχ εἶχεν" ἦν γὰρ παρὰ
τῶι Διί" τῶι δὲ Προμηϑεῖ εἰς μὲν τὴν ἀχρόπολιν τὴν τοῦ Διὸς οἴχησιν οὐχέτι
ἐνεχώρει εἰσελϑεῖν" πρὸς δὲ χαὶ αἱ Διὸς φυλακαὶ φοβεραὶ noav' εἰς δὲ τὸ τῆς
᾿Αϑηνᾶς καὶ Ἡφαίστου οἴκημα τὸ κοινόν, ἐν ὧι ἐφιλοτεχνείτην, λαϑὼν εἰσέρ-
χεται, καὶ κλέψας τήν τε ἔμπυρον τέχνην τὴν τοῦ Ἡφαίστου zul τὴν ἄλλην
τὴν τῆς ᾿Αϑηνᾶς δίδωσιν ἀνθρώπωι, καὶ ἐκ τούτου εὐπορία μὲν ἀνθρώπωι
τοῦ βίου γίγνεται, Προμηϑέα δὲ [δι᾿ Ἐπιμηϑέα] ὕστερον, ἧιπερ λέγεται, κλο-
πῆς δίκη μετῆλϑεν. ἐπειδὴ δὲ ὃ ἄνϑρωπος ϑείας μετέσχε μοίρας, πρῶτον μὲν
[διὰ τὴν τοῦ ϑεοῦ συγγένειαν] ζώιων μόνον ϑεοὺς ἐνόμισεν, καὶ ἐπεχείρει
βωμούς τε ἱδρύεσϑαι καὶ ἀγάλματα ϑεῶν" ἔπειτα φωνὴν χαὶ ὀνόματα ταχὺ
διηρϑρώσατο τῆι τέχνηι, χαὶ οἰκήσεις καὶ ἐσθῆτας zul ὑποόδέσεις καὶ στρωμνὰς
χαὶ τὰς ἐκ γῆς τροφὰς ηὕρετο. οὕτω δὴ παρεσχευασμένοι κατ᾽ ἀρχὰς ἄν-
ϑρωποι ὠϊχουν σποράδην, πόλεις δὲ οὐκ ἦσαν" ἀπώλλυντο οὖν ὑπὸ τῶν Im
ρίων διὰ τὸ πανταχῆι αὐτῶν ἀσϑενέστεροι εἶναι, καὶ ἡ δημιουργιχὴ τέχνη
αὐτοῖς πρὸς μὲν τροφὴν ἱκανὴ βοηϑὸς ἦν, πρὸς δὲ τὸν τῶν ϑηρίων πύλεμον
ἐνδεής" πολιτικὴν γὰρ τέχνην οὔπω εἶχον, ἧς «μέρος πολεμιχή. ἐζήτουν δὴ
ἀϑροίξεσϑαι χαὶ σώιξεσϑαι κτίζοντες πόλεις" OT οὖν ἀἁϑροισϑεῖεν, ἠδίχουν
ἀλλήλους ἅτε οὐχ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην, ὥστε πάλιν σχεδαννύμενγοι
διεφϑείροντο. Ζεὺς οὐν δείσας περὶ τῶι γένει ἡμῶν, μὴ ἀπόλοιτο πᾶν, Ἑρμῆν

πέμπει ἄγοντα εἰς ἀνϑρώπους Aldo τε zul Δίχην, ἵν᾿ εἶεν πόλεων χόσμοι τε
χαὶ δεσμοὶ φιλίας συναγωγοί. ἐρωτᾶι οὖν Ἑρμῆς Δία, τίνα οὖν «τρόπον δοίη
Δίκην χαὶ Αἰδῶ ἀνϑρώποις" 'πότερον ὡς αἵ τέχναι νεγέμηνται, οὕτω καὶ ταύ-
ταῦ γνείμω; νενέμηνται δὲ ὧδε" εἷς ἔχων ἰατρικὴν πολλοῖς ἱχανὸς ἰδιώταις, καὶ
οἱ ἄλλοι δημιουργοί" καὶ Δίχην δὴ καὶ Aldo οὕτω ϑῶ ἐν τοῖς ἀνϑρώποις, ἢ
ἐπὶ πάντας νείμω; “ἐπὶ πάντας, ἔφη ὃ Ζεύς, χαὶ πάντες μετεχόντων" οὐ γὰρ
αν γένοιντο πόλεις, εἰ ὀλίγοι αὐτῶν μετέχοιεν ὥσπερ ἄλλων τεχνῶν. καὶ

32:

vouov γε ϑὲς παρ᾽ ἐμοῦ, τὸν un δυνάμενον Αἰδοῦς καὶ Δίκης μετέχειν χτεί- ᾿

γειν ὡς v000v πόλεως. Vgl. Moschion fr. 6 und Arısr. de partt. an. A 10. 687
223 οἱ λέγοντες ὡς συνέστηχεν οὐ χαλῶς ὁ ἄνϑρωπος ἀλλα χείριστα τῶν
ζώιων (ἀνυπόδητόν τε γὰρ αὐτὸν εἶναί φασι καὶ γυμνὸν χαὶ οὐχ ἔχοντα
ὅπλον πρὸς τὴν ἀλχήν), οὐχ ὀρϑῶς λέγουσιν.
2. ArıstopH. Wolk. 112ff.

εἶναι παρ᾽ αὐτοῖς φασιν ἄμφω τὼ λόγω

τὸν κρείττον᾽, ὅστις ἐστί, καὶ τὸν ἥττονα.

τούτοιν τὸν ἕτερον τοῖν λόγοιν, τὸν ἥττονα,

114 νιχᾶν λέγοντα φασι ταδικχώτερα.

Vgl. den Agon des Δίχαιος und "Adıxos λόγος 889,

10

20

25

74. PROTAGORAS. C.3. 75. XENIADES. 76. GORGIAS. A.1 523

3. Arıstopn. Wolk. 658ff. (Sokrates und Strepsiades)
ἀλλ᾽ ἕτερα δεῖ σε πρότερα τούτων μανϑάνειν
τῶν τετραπόδων ἅττ᾽ ἐστὶν ὀρϑῶς ἄρρενα.
660 --- ἀλλ᾽ οἶδ᾽ ἔγωγε τάρρεν᾽, εἰ μὴ μαίνομαι"
χριός, τράγος, ταῦρος, χύων, ἀλεχτρυών.
-- ὁρᾶις ὃ πάσχεις; τὴν. τε ϑήλειαν χαλεῖς
ἀλεκτρυόνα χαὶ ταὐτὸ χαὶ τὸν ἄρρενα.
-- πῶς δή; φέρε, πῶς; --- ἀλεχτρυὼν χ(αὶ ἀλεχτρυων.
665 --- νὴ τὸν Ποσειδῶ. νῦν δὲ πῶς με χρὴ καλεῖν;
— ἀλεχτρύαιναν᾽ τὸν δ᾽ ἕτερον ἀλέκτορα.
— ἀλεχτρύίαιναν; εὖ γε, νὴ τὸν ᾿Αέρα"
ὥστ᾽ ἀντὶ τούτου τοῦ διδάγματος μόνου
διαλφιτώσω σου χύχλωι τὴν κάρδοπον.
670 — υοὺ μάλ᾽ αὖϑις τοῦϑ᾽ ἕτερον᾽ τὴν κάρδοπον
611 ἄρρενα χαλεῖς ϑήλειαν οὖσαν...
677 ἀτὰρ τὸ λοιπὸν πῶς με χρὴ καλεῖν; — ὅπως;
τὴν καρδόπην, ὥσπερ καλεῖς τὴν Σωστρᾶάτην.
- τὴν χαρδόπην; ϑήλειαν; -- ὀρϑῶς γὰρ λέγεις.

75. XENIADES.

Sexr. adv. math. VII 53 Zeviadns δὲ ὁ Κορίνϑιος, οὗ καὶ Anuoxgırog
μέμνηται, πάντ᾽ εἰπὼν ψευδῇ καὶ πᾶσαν φαντασίαν zul δόξαν ψεύδεσϑαι καὶ
ἐχ τοῦ μὴ ὄντος πᾶν τὸ γινόμενον γίνεσϑαι zul εἰς τὸ μὴ ὃν πᾶν τὸ φϑειρό-
μενον φϑείρεσϑαι, δυνάμει τῆς αὐτῆς ἔχεται τῶι Ξενοφάνγει στάσεως.

16. GORGIAS.
A. LEBEN UND LEHRE.

1. Pritoste. Υ͂. 5.19 Σιχελία Γοργίαν ἐν Asovrivog ἤνεγχεν, ἐς ὃν
ἀναφέρειν ἡγώμεϑα τὴν τῶν σοφιστῶν τέχνην, ὥσπερ ἐς πατέρα" εἰ γὰρ τὸν
Αἰσχύλον ἐνθυμηϑείημεν, ὡς πολλὰ τῆι τραγωιδίαι ξυνεβάλετο ἐσϑῆτί τε αὐτὴν
κατασχευάσας καὶ ὀχρίβαντι ὑψηλῶι χαὶ ἡρώων εἴδεσιν ἀγγέλοις τε καὶ ἐξαγγέ-
λοις zul οἷς ἐπὶ σχηνῆς τε καὶ ὑπὸ σκηνῆς χρὴ πράττειν, τοῦτο av εἴη καὶ ὃ
I tDig ᾿δμοτέχνοις. δρμῆς τε γὰρ τοῖς σοφισταῖς ἦρξε χαὶ παραδοξολογίας
καὶ πνεύματος καὶ τοῦ τὰ μεγάλα μεγάλως ἑρμηνεύειν, ἀποστάσεών τε χαὶ προσ-
βολῶν, ὑφ᾽ ὧν ὃ ,.λόγος ἡδίων ξαυτοῦ γίγνεται καὶ σοβαρώτερος, περιεβάλλετο δὲ
χαὶ ποιητιχὰ ὀνόματα ὑπὲρ κόσμου καὶ σεμνότητος. ὡς μὲν οὐν καὶ ῥᾶιστα
ἀπεσχεόδίαξεν, εἴρηταί μοι χατὰ ἀρχὰς τοῦ λόγου, διαλεχϑεὶς δὲ ᾿Αϑήνησιν ἤδη
γηράσκων εἰ μὲν ὑπὸ τῶν πολλῶν ἐθαυμάσϑη, οὕπω ϑαῦμα, ὁ δέ, οίμαι, καὶ
τοὺς ἐλλογιμωτάτους ἀνηρτήσατο, Κριτίαν μὲν zul ᾿Αλχιβιάδην νέω ὄντε;
Θουκυδίδην δὲ καὶ Περικλέα ἤδη γηράσχοντε. καὶ ᾿Αγάϑων δὲ ὃ τῆς τραγωιδίας
ποιητής, ὃν ἡ χωμωιδία σοφόν τε καὶ χαλλιεπῆῇ οἶδε, πολλαχοῦ τῶν ἰάμβων
γοργιάζει. ἐμπρέπων δὲ χαὶ ταῖς τῶν “Ἑλλήνων πανηγύρεσι τὸν μὲν λόγον
τὸν Πυϑιχὸν ἀπὸ τοῦ βωμοῦ ἤχησεν, ἐφ᾽ οὗ χαὶ χρυσοῦς ἀνετέϑη, ἐν τῶι

ἘΦ

10

20

3

40

45

524 76. GORGIAS

τοῦ Πυϑίου ἱερῶι, ὃ δὲ OAvunızöc λόγος ὑπὲρ τοῦ μεγίστου αὐτῶι ἐπολι-
τεύϑη. στασιάζουσαν γὰρ τὴν «Ελλάδα δρῶν δμονοίας ξύμβουλος αὐτοῖς ἐγένετο
τρέπων ἐπὶ τοὺς βαρβάρους zul πείϑων ἀϑλα ποιεῖσϑαι τῶν ὅπλων μὴ τὰς
ἀλλήλων πόλεις, ἀλλὰ τὴν τῶν βαρβάρων χώραν. ὃ δὲ ᾿Ἐπιτάφιος, ὃν
διῆλϑεν ᾿Αϑήνησιν, εἴρηται μὲν ἐπὶ τοῖς ἐκ τῶν πολέμων πεσοῦσιν οὗς ᾿Αϑηναῖοι
δημοσίαι ξὺν ἐπαίνοις ἔϑαψαν, σοφίαι δὲ ὑπερβαλλούσηι σὐγχειται᾿ παροξύνων
τε γὰρ τοὺς ᾿Αϑηναίους ἐπὶ Μήδους τε χαὶ Πέρσας χαὶ τὸν αὐτὸν γοῦν τῶι
᾿Ολυμπιχῶι ἀγωνιξόμενος ὑπὲρ ὁμονοίας μὲν τῆς πρὸς τοὺς “Ελληνας οὐδὲν
διήλϑεν, ἐπειδὴ πρὸς ᾿Αϑηναίους nV ἀρχῆς ἐρῶντας, ἣν οὐχ ἦν κτήσασϑαι μὴ
τὸ δραστήριον αἱρουμένους, ἐνδιέτριψε δὲ τοῖς τῶν ἥῆηδικῶν τροπαίων ἐπαίνοις,
ἐνδεικνύμενος αὐτοῖς, ὅτι τὰ μὲν χατὰ τῶν βαρβάρωντρόπαια ὕμνους
ἀπαιτεῖ, τὰ δὲ κατὰ τῶν Ἑλλήνων ϑρήνους. λέγεται δὲ ὃ Γ. ἐς ὀχτὼ
xal ἑχατὸν ἐλάσας ἔτη μὴ καταλυϑῆναι τὸ σῶμα ὑπὸ τοῦ γήρως, ἀλλ᾽ ἄρτιος
χαταβιῶναι καὶ τὰς αἰσϑήσεις ἡβῶν.

2. Sum. Γοργίας Χαρμαντίδου Asovrivog δήτωρ μαϑητὴς Εμπεδοχλέους
διδάσχαλος Πώλου Axgayavrivov καὶ Περικλέους καὶ Ἰσοχράτους καὶ ᾿Δλκιδάμαν-
τος τοῦ Ἐλαΐτου, ὃς αὐτοῦ χαὶ τὴν σχολὴν διεδέξατο" ἀδελφὸς δὲ ἦν τοῦ
ἰατροῦ ᾿Ηροδίχου.

Πορφύριος δὲ αὐτὸν ἐπὶ τῆς rn ολυμπιάδος [460—457] τίϑησιν" ἀλλὰ
χρὴ νοεῖν πρεσβύτερον αὐτὸν εἶναι.

οὗτος πρῶτος τῶι ῥητορικῶι εἴδει τῆς παιδείας δύναμίν τε φραστιχὴν
xal τέχνην ἔδωχε, τροπαῖς TE χαὶ μεταφοραῖς καὶ ἀλληγορίαις καὶ ὑπαλλαγαῖς
χαὶ χαταχρήσεσι zul ὑπερβάσεσι χαὶ ἀναδιπλώσεσι καὶ ἐπαναλήψεσι χαὶ ἀπο-
στροφαῖς καὶ παρισώσεσιν ἐχρήσατο. ἔπραττε δὲ τῶν μαϑητῶν ἕχαστον μνᾶς
0, ἐβίω δὲ ἔτη 09, xal συνεγράψατο πολλά.

3. Dıoc. VII 58. 59 [s. oben 8. 157, 12 1 Emp. χαὶ ἰατρὸς ἦν καὶ δήτωρ
ἄριστος. Γοργίαν γοῦν τὸν Asovrivov ae γενέσϑαι μαϑητήν, ἀνόρα ὑπερ-
ἔχοντα ἐν ῥητοριχῆι χαὶ Τέχνην ἀπολελοιπότα. .. τοῦτόν φησιν ὃ Σάτυρος
λέγειν, ὡς αὐτὸς παρείη τῶι ᾿Εμπεδοκχλεῖ γοητεύοντι.

4. Diop. XU 53 [Archon Eukles 427] ἐπὶ δὲ τούτων χατὰ τὴν Σικελίαν
Asovrivoı, Χαλκιδέων μὲν ὄντες ἄποικοι, συγγενεῖς δὲ ᾿Αϑηναίων ἔτυχον ὑπὸ
Συραχοσίων πολεμούμενοι" πιεζόμενοι δὲ τῶι πολέμωι χαὶ διὰ τὴν ὑπεροχὴν
τῶν Συραχοσίων χινδυνείοντες ἁλῶναι χατὰ χράτος ἐξέπεμψαν πρέσβεις εἰς
τὰς ᾿Αάϑήνας ἀξιοῦντες τὸν δῆμον βοηϑῆσαι τὴν ταχίστην χαὶ τὴν πόλιν ξαυτῶν

6

zn

ιν

ἐχ τῶν χινδύνων δύσασϑαι. ἣν δὲ τῶν ἀπεσταλμένων ἀρχιπρεσβευτὴς TR

ö ῥήτωρ, δεινότητι λόγου πολὺ προέχων πάντων τῶν χαϑ᾽ ἑαυτόν. οὗτος χαὶ
τέχνας δητορικὰς πρῶτος ἐξεῦρε χαὶ κατὰ τὴν σοφιστείαν τοσοῦτο τοὺς ἄλλους

ὑπερέβαλεν ὥστε μισϑὸν λαμβάνειν παρὰ τῶν BEIRENTORB μνᾶς ἑχατόν. οὗτος 3

οὖν χαταντήσας εἰς τὰς ᾿Αϑήνας χαὶ παραχϑεὶς εἰς τὸν δῆμον διελέχϑη τοῖς
᾿Αϑηναίοις περὶ τῆς συμμαχίας καὶ τῶι ξενίζοντι τῆς λέξεως ἐξέπληξε τοὺς

᾿Αϑηναίους ὄντας εὐφυεῖς καὶ φιλολόγ ους. πρῶτος γὰρ ἐχρήσατο τοῖς τῆς 4

λέξεως σχηματισμοῖς περιττοτέροις καὶ τῆι φιλοτεχνίαι διαφέρουσιν, ἀντιϑέτοις
zul ἐσοχώλοις χαὶ παρίσοις καὶ ὁμοιοτελεύτοις χαὶ τισιν ἑτέροις τοιούτοις, ἃ
τότε μὲν διὰ τὸ ξένον τῆς κατασχευῆς ἀποδοχῆς ἠξιοῦτο, γῦν δὲ περιεργίαν
ἔχειν δοχεῖ καὶ φαίνεται χαταγέλαστα πλεονάχις καὶ κατακόρως τιϑέμενα.
τέλος δὲ πείσας τοὺς ἀϑηναίους συμμαχῆσαι τοῖς “εοντίνοις οὗτος μὲν ϑαυ-
ασυεὶς ἐν ταῖς ᾿Αϑήναις ἐπὶ τέχνηι ῥητορικῆι τὴν εἰς Asovrivovg ἐπάνοδον
ἐποιήσατο. Nach Timaios ; vgl. Dionvs. ἃ. Lys. 8 ἥψατο δὲ χαὶ τῶν ᾿Αϑήνησι

[57

10

20

30

35

40

45

A. 1—11. LEBEN UND LEHRE. 525

ῥητόρων ἡ moımrıx) τε χαὶ τροπικὴ φράσις, ὡς μὲν Τίμαιός φησι [FHG I 216
fr. 95] Γοργίου ἄρξαντος ἡνίχ᾽ ᾿Αϑήναζε πρεσβείων κατεπλήξατο τοὺς ἀκούοντας
τῆς δημηγορίαι, ὡς δὲ τἀληϑὲς ἔχει, τὸ καὶ παλαιότερον αἰεί τι ϑαυμαζομένη.

5. XexopH. An. II 6, 1654. Πρόξενος δὲ ὃ Βοιώτιος εὐϑὺς μὲν μειράχιον
ὧν ἐπεϑύμει γενέσϑαι ἀνὴρ τὰ μεγάλα πράττειν ἱχανὸς χαὶ διὰ ταύτην τὴν
ἐπιϑυμίαν ἔδωχε Γοργίαι ἀργύριον τῶι “Μεοντίνωι.

6. [Prur.] vit. X or. p. 832 F γέγονε [Antiphon v. Rhamnus] δὲ χατὰ τὰ
Περσικὰ [d.i. 480] zal Γοργίαν τὸν σοφιστήν, ὀλίγωι νεώτερος αὐτοῦ.

7. Paus. VI 17, χαὶ τὸν Asovrivov Γοργίαν ἰδεῖν ἔστιν" ἀναϑεῖναι δὲ
τὴν εἰχόνα ἐς ᾿Ολυμπίαν φησὶν Εὔμολπος ἀπόγονος τρίτος 4Δηϊχράτους συνοι-
χήσαντος ἀδελφῆι τῆι Γοργίου" οὗτος ὃ Γ΄. πατρὸς μὲν ἦν Χαρμαντίδου, λέ-
γεται δὲ ἀνασώσασϑαι μελέτην λόγων πρῶτος ἠμελημένην τε ἐς ἅπαν χαὶ ἐς
λήϑην ολίγου δεῖν ἥχουσαν ἀνθρώποις. εὐδοκιμῆσαι δὲ Γοργίαν λόγων ἕνεχα
ἔν τε πανηγύρει τῆι ᾿Ολυμπιχῆι φασι zul ἀφιχόμενον χατὰ πρεσβείαν ὁμοῦ
Τεισίαι παρ᾽ ᾿Αϑηναίους ... ἀλλά γε ἐχείνου τε ἐς πλέον τιμῆς ἀφίχετο ὃ T.
παρὰ ᾿Αϑηναίοις χαὶ Ἰάσων ἐν Θεσσαλίαι τυραννήσας [+ 380—370] Πολυχράτους
οὐ τὰ ἔσχατα ἐνεγχαμένου διδασχαλείου τοῦ ᾿Αϑήνησι, τούτου τοῦ ἀνδρὸς ἐπί-
προσϑὲν αὐτὸν ὃ Ἰάσων ἐποιήσατο. βιῶναι δὲ ἔτη πέντε φασὶν ἐπὶ τοῖς
ἑχατόν. X 18,7 [Delphi] ἐπίχρυσος δὲ εἰκὼν ἀνάϑημα Γοργίου τοῦ ἐκ Asov-
τίνων αὐτὸς Γ. ἐστίν. vgl. Armen. XI 505 D; [Dıo] 37, 28. Cıc. de orat. III,
32,129 cwi [Gorg.] tantus honos habitus est a Graecia, soli ut ex ommibus
Delphis non inaurata statua, sed aurea statueretur. Pu. h.n. XXXIH 83
hominum primus et auream statuam et solidam -LXX- [Zahl verdorben, etwa
LXXXX] circiter olympiade @. Leontinus Delphis in templo posuit sibi. tantus
erat docendae artis oratoriae quaestus. Vgl. S. 523, 41.

8. Erıgr. 8752 Kaibel. [Anf. ἃ. 4. Jahrh., 1876 in Olympia gefunden].
Χαρμαντίδου Γοργίας Acovrivog.
a. τὴμ μὲν ἀδελφὴν Δηϊκράτης τὴγ Γοργίου ἔσχεν,
&x ταύτης δ᾽ αὐτῶι γίγνεται ᾿πποχράτης.
ἹἽπποχράτους ὁ᾽ Εὔμολπος, ὃς εἰχόνα τήνδ᾽ ἀνέϑηκχεν
δισσῶν, παιδείας χαὶ φιλίας ἕνεχα.
b. Γοργίου ἀσχῆσαι ψυχὴν ἀρετῆς ἐς ἀγῶνας
οὐδείς πω ϑνητῶν καλλίον᾽ εὗρε τέχνην"
οὗ καὶ ᾿Απόλλωνος γυάλοις εἰχὼν ἀνάχειται
οὐ πλούτου παραδειγμ᾽, εὐσεβείας δὲ τρόπων.
9. Aer. V.H. XII 32 Ἱππίαν δὲ καὶ Γοργίαν ἐν πορφυραῖς ἐσϑησι
προϊέναι διαρρεῖ λόγος.
10. APoLLoDor [fr. 39 Jacoby, 5. oben S. 157,15] ἐννέα πρὸς τοῖς δχατὸν
ἔτη βιῶναι. PoRPHYR. 8. $. 524, 19.

11. Arsen. ΧΙ 548CD Γ΄. ὁ Aeovrivog, περὶ οὗ φήσιν ὃ αὐτὸς Κλέαρ-
χος ἐν τῶι 7 τῶν Βίων [FHG U 808], ὅτι διὰ τὸ σωφρόνως ζῆν σχεδὸν π
l. ΡΠ ἔτη τῶι φρονεῖν συνεβίωσεν. καὶ ἐπεί τις αὐτὸν ἤφετο τίνι διαίτηι
χρώμενος οὕτως ἐμμελῶς χαὶ μετὰ αἰσϑήσεως τοσοῦτον χρόνον ζήσειεν, ἡ οὐ-
ὁὲν πώποτε, εἶπεν, ἡδονῆς ἕνεκεν πράξας. Δημήτριος δὲ ὃ Βυζάντιος ἐν ὃ
Περὶ ποιημάτων ὑΓ.; φησίν, ὃ Aeovrivog ἐρωτηϑείς, τί αὐτῶι γέγονεν αἴτιον
τοῦ βιῶσαι. πλείω τῶν 0 ἐτῶν, ἔφη To μηδὲν πώποτε ἑτέρου [γαστρὸς Zeller,
τερπνοῦ) Evexev πεποιηχέναι᾽.

οι

10

15

20

30

or
9.

40

45

526 76. GORGIAS

12. Cıc. Cato 5, 13 cwius [Isokrates] magister Leontinus Gorgias centum
et septem complevit annos neque umquam in suo studio atque opere cessavit.
qui cum ex eo quaeretur, cur tam diu vellet esse in vita "nihil habeo’, inquit,
“quod accusem senectutem’.

13. Pr. ἢ. h. VII 156 indubitatum est Gorgian Siculum centum et octo
vieisse. [Luc.] Macrob. 23 ῥητόρων δὲ [΄., ὅν τινες σοφιστὴν χαλοῦσιν, ἔτη
ἑχατὸν ὀχτώ᾽ τροφῆς δὲ ἀποσχόμενος ἐτελεύτησεν" ὃν φασιν ἐρωτηϑέντα τὴν
αἰτίαν τοῦ μακροῦ γήρως καὶ ὑγιεινοῦ ἐν πάσαις ταῖς αἰσϑήσεσιν εἰπεῖν διὰ
τὸ μηδέποτε συμπεριενεχϑῆναι ταῖς ἄλλων εὐωχίαις. Vgl. Censor. 15, 8 oben
S. 869, 25.

14. Quist. III 1, 9 artium autem scriptores antiquissimi Corax et Tisias
Siculi, quos insecutus est vir eiusdem insulae G. Leontinus, Empedoclis, ut tra-
ditur, discipulus. is beneficio longissimae aetatis (nam centum et novem visit
annos) cum multis simul floruit, ideoque et illorum, de quibus supra αἰαὶ, fuit
aemulus et ultra Socraten usque duravit.

15. Aer. V.H.1135 T. ὃ Asovrivog ἐπὶ τέρματι ὧν τοῦ βίου καὶ γεγη-
ραχὼς εὖ μάλα ὑπό τινος ἀσϑένείας χαταληφϑείς, zart’ ὀλίγον ἐς ὕπνον ὑπο-
λισϑάνων ἔχειτο. ἐπεὶ δέ τις αὐτὸν παρῆλϑε τῶν ἐπιτηδείων ἐπισχοπούμενος
καὶ ἤρετο 0 τι πράττοι, ὃ Γ΄. ἀπεχρίνατο ᾿ἤδη μὲ ὃ ὕπνος ἄρχεται παρακατα-
τίϑεσϑαι τἀδελφώι,.

16. Quintır. Inst. III 1,13 his successere multi, sed clarissimus Gorgiae
auditorum Isocrates. quamquam de praeceptore eius inter auctores non con-
venit, nos tamen Aristoteli [fr. 139R.] ceredimus. Vgl. A 12.

17. [Prur.] Vit. X or. p. 838D [Grabmal des Isokrates, nach ἃ. Periegeten
Heliodoros] 7» δὲ χαὶ αὐτοῦ τράπεζα πλησίον, ἔχουσα ποιητάς τε καὶ τοὺς
διδασχάλους αὐτοῦ, ἐν οἷς καὶ Γοργίαν εἰς σφαῖραν ἀστρολογιχὴν βλέποντα
αὐτὸν τε τὸν Ἰσοχράτην παρεστῶτα.

18. Isocr. 15, 155 ὁ δὲ πλεῖστα χτησάμενος, ὧν ἡμεῖς μνημονεύομεν, Γ.
ὃ Δεοντῖνος, οὗτος διατρίψας μὲν περὲ Θετταλίαν, ὅτ᾽ εὐδαιμονέστατοι τῶν
Ἑλλήνων ἦσαν, πλεῖστον δὲ χρόνον καὶ βιοὺς καὶ περὶ τὸν χρηματισμὸν τοῦ-
τον γενόμενος, πόλιν δ᾽ οὐδεμίαν χαταπαγίως οἰχήσας οὐδὲ περὶ τὰ κοινὰ
δαπανηϑεὶς οὐδ᾽ εἰσφορὰν εἰσενεγχεῖν ἀναγχασϑείς, ἔτι δὲ πρὸς τούτοις οὔτε
γυναῖχα γήμας οὔτε παῖδας ποιησάμενος, ἀλλ᾽ ἀτελὴς γενόμενος χαὲ ταύτης
τῆς ληιτουργίας τῆς ἐνδελεχεστάτης καὶ πολυτελεστάτης, τοσοῦτον προλαβὼν
πρὸς τὸ πλείω χτήσασϑαι τῶν ἄλλων, χιλίους μένους στατῆρας χατέλιπεν.

19. Prato Men. p. Τ0 ΑΒ ὦ Μένων, πρὸ τοῦ μὲν Θετταλοὶ εὐδόχιμοι
ἦσαν ἐν τοῖς “Ἕλλησιν καὶ ἐθαυμάζοντο ἐφ᾽ ἱππιχῆι τε καὶ πλούτωι, νῦν δέ,
ὡς ἐμοὶ δοκεῖ, χαὶ ἐπὶ σοφίαι, καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ τοῦ σοῦ ἑταίρου ᾿Αριστίππου
πολῖται Παρισαίου. τούτου δὲ ὑμῖν αἴτιός ἐστι Γ΄." ἀφικόμενος γὰρ εἰς τὴν
πόλιν ἐραστὰς ἐπὶ σοφίαι εἴληφεν ᾿Αλευαδῶν τε τοὺς πρώτους, ὧν ὃ σὸς ἐρα-
στής ἔστιν ᾿Αρίστιππος, καὶ τῶν ἄλλων Θετταλῶν" καὶ δὴ καὶ τοῦτο τὸ ἔϑος
ὑμᾶς εἴϑιχεν ἀφόβως τε καὶ μεγαλοπρεπῶς ἀποχρίνεσϑαι, ἐάν τίς τι ἔρηται,
ὥσπερ εἰχὸς τοὺς εἰδότας ἅτε χαὶ αὐτὸς παρέχων αὑτὸν ἐρωτᾶν τῶν ᾿Ελλή-
vov τῶι βουλομένωι ὅ τι ἀν τις βούληται, καὶ οὐδενὶ ὅτωι οὐχ ἀποχρινόμενος.
Arısr. pol. I 2. 1210 "20 [Bestimmung des Bürgerrechtes] 1. μὲν οὖν ὃ “εον-
τῖνος τὰ μὲν ἴσως ἀπορῶν τὰ ὁ᾽ εἰρωνευόμενος ἔφη χαϑάπερ ὅλμους εἶναι
τοὺς ὑπὸ τῶν δλμοποιῶν πεποιημένους, οὕτω καὶ “αρισαίους τοὺς ὑπὸ τῶν
δημιουργῶν πεποιημένους" εἶναι γάρ τινας “αρισαιοποιούς.

10

15

A. 12—24. LEBEN UND LEHRE. 25—28. RHETORIK. 527

20. — Gorg. 447C ἐχέλευε [6] γοῦν νυνδὴ ἐρωτᾶν 0 τί τις βούλοιτο
τῶν ἔνδον ὄντων, καὶ πρὸς ἅπαντα ἔφη ἀποχρινεῖσϑαι. 4490 [6. spricht] καὶ
γὰρ αὖ χαὶ τουτοὸ ἕν ἐστιν ὧν φημι, μηδένα av ἐν βραχυτέροις ἐμοῦ τὰ
αὐτὰ εἰπεῖν.

21. — Meno 960 Γοργίου μάλιστα, ὦ Σώκρατες, ταῦτα ἄγαμαι, ὅτι οὐκ
ἄν ποτε αὐτοῦ τοῦτο ἀκούσαις ὑπισχνουμένου nänl. διδάσκαλον εἶναι ἀρετῆς],
ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων καταγελᾶι, ὅταν ἀχούσηι ὑπισχνουμένων" ἀλλὰ λέγειν
οἴεται δεῖν ποιεῖν δεινούς.

22. — Gorg. 466Β πολλάκις γὰρ ἤδη ἔγωγε [6] μετὰ τοῦ ἀδελφου
[Prodikos p. 48B] za! μετὰ τῶν ἄλλων ἰατρῶν εἰσελϑὼν παρά τινα τῶν κα-
μνόντων οὐχὶ ἐθέλοντα ἢ φάρμακον πιεῖν ἢ τεμεῖν ἢ καῦσαι παρασχεῖν τῶι
ἰατρῶι, οὐ δυναμένου τοῦ ἰατροῦ πεῖσαι, ἐγὼ ἔπεισα οὐχ ἄλληι τέχνηι ἢ τῆι
ῥητοριχῆι.

23. Arısr. rhet. Γ 3. 1406®14 τὸ δὲ Γοργίου εἰς τὴν χελιδόνα, ἐπεὶ κατ᾽
αὐτοῦ πετομένη ἀφῆχε τὸ περίττωμα, ἄριστα τῶν τραγικῶν᾽ εἶπε γὰρ᾽ αἰσχρὸν
γ᾽ ὦ Φιλομήλα᾽. ὄρνιϑι μὲν γάρ, εἰ ἐποίησεν, οὐχ αἰσχρόν, παρϑένωι δὲ
αἰσχρόν. εὖ οὖν ἐλοιδόρησεν εἰπὼν ὃ ἦν, ἀλλ᾽ οὐχ ὃ ἔστιν.

24. PHıLoste. V. 5. I prooem. p. 203 ὃ δὴ T. ἐπισχώπτων τὸν Iloodızov,
ὡς ξἕωλά τε καὶ πολλάκις εἰρημένα ἀγορεύοντα ἐπαφῆχεν δαυτὸν τῶι καιρῶι"
οὐ μὴν φϑόνου γε ἡμαρτεν" ἣν yao τις “Χαιρεφῶν ᾿Αϑήνησιν. ᾿ς οὗτος ὃ Kaı-
ρεφῶν τὴν σπουδὴν τοῦ Γοργίου διαμασώμενος" “διὰ τί, «ἔφη, ὦ Γοργία, οἱ
χύαμοι τὴν μὲν γαστέρα φυσῶσι, τὸ δὲ πῦρ οὐ φυσῶσι; ὃ δὲ οὐδὲν ταραχϑεὶς

«ς x - 2 [4 ς [4 Ὺ -» > x Ν᾿ > -
ὑπὸ τοῦ ἐρωτήματος Tovrl μέν, ἔφη, 00l χαταλείπω σχοπεῖν, ἐγὼ δὲ ἐχεῖνο

,

7 = a ς - \ ‚ ) \ ΄ ‚ >
παλαι οἰδα, OTı ἡ γῆ τοὺς ναρϑηῆκας ξπὶ τοὺς TOLOVTOVS φυξει.

RHETORIK.

25. Puar. Phaedr. p. 267 A. [s. S. 517, 22] Τεισίαν δὲ Γοργίαν τε ἐάσομεν
εὕδειν, οἱ πρὸ τῶν ἀληϑῶν τὰ εἰχότα εἶδον ὡς τιμητέα ΠΟΛΛΟῚ τά τε αὖ
σμικρὰ μεγάλα καὶ τὰ μεγάλα σμικρὰ φαίνεσϑαι ποιοῦσιν διὰ ὁώμην λόγου,
χαινά τε ἀρχαίως τά τ᾽ ἀρχαῖα καινῶς, συντομίαν τε λόγων χαὶ ἄπειρα μήκη
περὲ πάντων ἀνεῦρον. Vgl. Cıc. Brut. 12, 47.

26. — Phileb. 58 A 7xovov . .. RE πολλάκις, ὡς ἡ τοῦ πείϑειν
πολὺ διαφέροι πασῶν τεχνῶν᾽ πάντα γὰρ ὑφ᾽ αὑτῆι δοῦλα δι᾿ ἑχόντων, ἀλλ᾽
οὐ διὰ βίας, ποιοῖτο.

21. — Gorg. 4608 [G. spricht] τῶν μὲν ἄλλων τεχνῶν περὶ χειρουργίας
τε χαὶ τοιαύτας πράξεις ὡς ἔπος εἰπεῖν πᾶσά ἐστιν ἡ ἐπιστήμη, τῆς δὲ Önto-
ρικῆς οὐδέν ἐστι τοιοῦτον χειρούργημα, ἀλλὰ πᾶσα ἡ πρᾶξις καὶ ἡ κύρω-

\ , ) N \ -. }) 2 \ \ c \ ’ > - >
σις δια λόγων ἐστί. δια ταῦτ ἔγω τὴν ῥητορικὴν τέχνην ἀξιῶ εἶναι περὶ

λόγους, ὀρϑῶς λέγων ὡς ἐγώ φημι. OLYMPIOD. z. 4. St. p. 131Jahn [Jahn’s
Archiv Suppl. 14, 181] οἱ περὲ τὰς λέξεις dewol λαμβάνονται τῶν δύο λέξεων
τοῦ τε χειρουργήματος καὶ τῆς χυρώσεως ὡς μὴ λεγομένων" χατὰ alr-
ϑειαν γὰρ οὐδὲ λέγονται. φαμὲν οὖν, ὅτι, ἐπειδὴ Γ. ὃ λέγων, ὡς an ἐχείνου
προφέρει τὰς λέξεις ἐγχωρίους οὐσας" Asovrivog γὰρ ἦν.

28. — Gorg. 453 A el’ τι ἐγὼ συνίημι, λέγεις [G.] ὅτι πειϑοῦς δημιουρ-
γός ἐστιν ἡ δητοριχὴ καὶ ἡ πραγματεία αὐτῆς ἅπασα χαὶ τὸ χεφάλαιον
εἰς τοῦτο τελευτᾶι. 456 Α ἡ ῥητορικὴ ἄρα, ὡς ἔοιχε, πειϑοῦς δημιουργός ἐστι
πιστευτιχῆς, ἀλλ᾽ οὐ διδασχαλικῆς, περὶ τὸ δίχαιόν τε χαὶ ἄδιχον. [Daraus
fingiert Plut. in Plat. Gorg. (Probl. in Hermog. p. 8) fr. 9 p. 180} 18 Sauppe].

10

20

25

30

35

40

45

528 16. GORGIAS. A. 29—33. B. FR. 1—3.

29. Arısr. rhet. T 1. 1404224 ἐπεὶ δ᾽ οἱ ποιηταὶ λέγοντες εὐήϑη διὰ τὴν
λέξιν ἐδόχουν πορίσασϑαι τήνδε τὴν δόξαν, διὰ τοῦτο ποιητικὴ πρώτη ἐγένετο
λέξις οἷον ἡ Γοργίου. καὶ νῦν ἔτι οἱ πολλοὶ τῶν ἀπαιδεύτων τοὺς τοιούτους
οἴονται διαλέγεσθαι κάλλιστα.

80. Cıc. Orat. 12, 39 haec [Antithesen, Parisosen u 8. w.] tractasse Thra-
symachum Calchedonium primum et Leontinum ferunt Gorgiam, Theodorum
inde Byzantium multosque alios quos λογοδαιδάλους appellat in Phaedro So-

crates [vgl. Ὁ. 517, 17].

31. — — 49, 165 in hwius concinnitatis consectatione Gorgiam fuisse prin-
cipem accepimus.
32. — — 52, 175 (Numerus) princeps inveniendi fuit Thrasymachus, cwius

omnia nimis etiam esctant scripta numerose. nam ... paria paribus adiuncta
et similiter definita itemque contrarüs relata contraria, quae sua sponte, etiamsi
id non agas, cadunt plerumque numerose, G. primus invenit, sed eis usus est
intemperantius ... 176 G. autem avidior est generis eius et eis festivitatibus
(sie enim vpse censet) insolentius abutitur, quas Isocrates, cum tamen audisset in
Thessalia adulescens senem iam Gorgiam, moderatius iam temperawit.

33. Athen. V 220D ὁ δὲ Πολιτικὸς αὐτοῦ [Antisthenes] διάλογος ἅπάν-
των καταδρομὴν περιέχει τῶν ᾿Αϑήνησιν δημαγωγῶν, ὁ δ᾽ ᾿Αρχέλαος Γοργίου
τοῦ ῥήτορος.

B. FRAGMENTE.
TOPTIOY UEPI TOY MH ONTO> H IEPI ®DYZE2>2.

1. Isocr. 10,3 πῶς γὰρ av τις ὑπερβάλοιτο Γοργίαν τὸν τολμήσαντα
λέγειν, ὡς οὐδὲν τῶν ὄντων ἔστιν ἢ) Ζήνωνα τὸν ταὐτὰ δυνατὰ χαὶ πάλιν ἀδύ-
γατὰα πειρώμενον “ἀποφαίνειν. 15, 268 τοὺς λόγους τοὺς τῶν παλαιῶν σοφι-
στῶν, ὧν ὃ μὲν ἄπειρον τὸ πλῆϑος ἔφησεν εἶναι τῶν ὄντων... Παρμενίδης
d& χαὶ Μέλισσος ἕν, Γ. δὲ παντελῶς οὐδέν.

2. OLyMmp.in ‚Borg. p. T ἀμέλει καὶ γράφει. ὁ Γ. Πε ol φύσε ως σύγγραμμα
οὐχ ἄκομψον τῆι πὸ oAvunıddı [444{1], ὥστε κη ἔτεσιν 7 ὀλίγωι πλείοσιν εἶναι
πρῶτον τὸν Σωχράτην [dessen Blüte er Ol. 17, 8. 470 ansetzt].

3. Sexr. adv. math. VII 65ff. IT. δὲ ὁ Asovrivog &x τοῦ αὐτοῦ μὲν τά-
γματος ὑπῆρχε τοῖς ἀνηιρηχόσι TO χριτήριον, οὐ κατὰ τὴν ὁμοίαν δὲ ἐπιβολὴν
τοῖς περὶ τὸν Πρωταγόραν. Ev γὰρ τῶι ἐπιγραφομένωι Περὲ τοῦ μὴ ὃν-
τος ἢ Περὶ φύσεως τρία κατὰ τὸ ἕξῆς χεφαλαια κατασχευάζει, ἕν μὲν zul
πρῶτον ὅτι οὐδὲν ἔστιν, δεύτερον ὅτι εἰ καὶ ἔστιν, ἀχατάληπτον ἀνϑρώπωι,
τρίτον ὅτι εἰ καὶ καταληπτόν, ἀλλὰ τοί γε ἀνέξοιστον καὶ ἀνερμήνευτον τῶι
πέλας. ὅτι μὲν οὖν οὐδὲν ἔστιν, ἐπιλογίζεται τὸν τρόπον τουτον" εἰ γὰρ
ἔστι τι, ἤτοι τὸ ὃν ἔστιν ἢ τὸ μὴ ὄν, ἡ καὶ τὸ ὃν ἔστι χαὶ τὸ μὴ ὄν. οὔτε
δὲ τὸ ὃν ἔστιν, ὡς παραστήσει, οὔτε τὸ μὴ ὄν, ὡς παραμυϑήσεται, οὔτε τὸ
ὃν χαὶ τὸ μὴ ὄν, ὡς καὶ τοῦτο διδάξει" οὐχ ἄρα ἔστι τι. χαὶ δὴ τὸ μὲν μὴ
ὃν οὐχ ἔστιν. εἰ γὰρ τὸ μὴ ὃν ἔστιν, ἔσται τι ἅμα χαὶ οὐχ ἔσται" ἧι μὲν γὰρ
οὐχ ὃν νοεῖται, οὐχ ἔσται, ἦι δὲ ἔστι μὴ ὄν, πάλιν ἔσται. παντελῶς ὁὲ ATo-
πον τὸ εἶναί τι ἅμα καὶ μὴ εἶναι" οὐχ ἄρα ἔστι τὸ μὴ ὄν. χαὶ ἄλλως, εἰ τὸ
μὴ ὃν ἔστι, το ὃν οὐκ ἔσται" ἐναντία γάρ ἐστι ταῦτα ἀλλήλοις, καὶ εἰ τῶι μὴ
ὄντι συμβέβηχε τὸ εἶναι, τῶι ὄντι συμβήσεται τὸ μὴ εἶναι. οὐχὲ δὲ γε τὸ ὃν

θ

10

15

20

30

35

40

45

B. FR. 3 [Sext. VII 68—98]. 529

οὐχ ἔστιν, (τοίνυν) οὐδὲ τὸ μὴ ὃν ἔσται. καὶ μὴν οὐδὲ τὸ ὃν ἔστιν. εἰ
γὰρ τὸ ὃν ἔστιν, ἤτοι aldıov ἐστιν ἢ γενητὸν ἢ ἀΐδιον ἅμα καὶ γενητόν" οὔτε
de aldıov ἐστιν οὔτε γενητὸν οὔτε ἀμφότερα, ὡς δείξομεν" οὐχ ἄρα ἔστι τὸ
ὅν. εἰ γὰρ αἰδιὸν ἐστι τὸ ὃν (ἀρχτέον γὰρ ἐντεῦϑεν), οὐχ ἔχει τινὰ ἀρχήν.
τὸ γὰρ γινόμενον πᾶν ἔχει τιν᾽ ἀρχήν, τὸ δὲ αἰδιον ἀγένητον χαϑεστὼς οὐχ
εἶχεν ἀρχήν. μὴ ἔχον δὲ ἀρχὴν ἄπειρόν. ἐστιν. εἰ δὲ ἄπειρόν ἐστιν, οὐδαμοῦ
ἔστιν. εἰ γάρ ποὺ ἐστιν, ἕτερον αὐτοῦ ἐστιν ἐχεῖνο τὸ [ὃν] ἐν ὧι ἐστιν, καὶ
οὕτως οὐχέτ᾽ ἄπειρον ἔσται τὸ ὃν ἐμπεριεχόμενόν τινι" μεῖζον γάρ, ἐστι τοῦ
ἐμπεριεχομένου τὸ ἐμπεριέχον, τοῦ δὲ ἀπείρου οὐδέν ἐστι μεῖζον, ὥστε οὐχ
ἔστι που τὸ ἄπειρον. καὶ μὴν οὐδ᾽ ἐν αὐτῶι περιέχεται. ταὐτὸν γὰρ ἔσται
τὸ ἐν ὧι χαὶ τὸ ἐν αὐτῶι, καὶ δύο γενήσεται τὸ ὄν, τόπος τε καὶ σώμα" τὸ
μὲν γὰρ ἐν ὧι τόπος ἐστίν, τὸ δ᾽ ἐν αὐτῶι σῶμα. τοῦτο δέ γε ἄτοπον. τοί-
γυν οὐδὲ ἐν αὐτῶι ἐστι τὸ ὄν. ὥστ᾽ εἰ aldıov ἐστι τὸ ὄν, ἀπειρόὸν ἐστιν, εἰ
δὲ ἀπειρὸν ἐστιν, οὐδαμοῦ ἐστιν, εἰ δὲ μηδαμοῦ ἐστιν, οὐκ ἔστιν. τοίνυν εἰ
αἰδιόν ἐστι τὸ ὄν, οὐδὲ τὴν ἀρχὴν ὃν ἐστιν. χαὶ μὴν οὐδὲ γενητὸν εἶναι
δύναται τὸ ὄν. εἰ γὰρ γέγονεν, ἤτοι ἐξ ὄντος ἢ &x μὴ ὄντος γέγονεν. ἀλλ᾽
οὔτε ἐχ τοῦ ὄντος γέγονεν" εἰ γὰρ ὃν ἐστιν, οὐ γέγονεν ἀλλ᾽ ἔστιν ἤδη οὔτε
ἐκ τοῦ μὴ ὄντος" τὸ γὰρ μὴ ὃν οὐδὲ γεννῆσαί τι δύναται διὰ τὸ ἐξ ἀνάγκης
ὀφείλειν ὑπάρξεως μετέχειν τὸ γεννητιχόν τινος. οὐχ ἄρα οὐδὲ γενητόν ἐστι
τὸ ὄν. χατὰ τὰ αὐτὰ δὲ οὐδὲ τὸ συναμφότερον, αἰδιον ἅμα χαὶ γενητόν"
ταῦτα γὰρ ἀναιρετιχά ἐστιν ἀλλήλων, καὶ εἰ ἀἰδιόν ἐστι τὸ ὄν, οὐ γέγονεν,
χαὶ εἰ γέγονεν, οὐχ ἔστιν ἀίδιον. τοίνυν εἰ μήτε αἰδιόν ἔστι τὸ ὃν μήτε γε-
νητὸν μήτε τὸ συναμφότερον, οὐχ ἂν εἴη τὸ ὄν. καὶ ἄλλως, εἰ ἔστιν, ἤτοι
ἕν ἐστιν ἢ πολλαά᾿ οὔτε δὲ ἕν ἐστιν οὔτε πολλά, ὡς παρασταϑήσεται" οὐχ ἄρα
ἔστι τὸ ὄν. εἰ γὰρ ἕν ἐστιν, ἤτοι ποσόν ἐστιν ἢ συνεχές ἔστιν ἢ μέγεϑός
ἐστιν ἢ σῶμά ἐστιν. 0 τι δὲ ἂν ἧι τούτων, οὐχ ἕν ἐστιν, ἀλλὰ ποσὸν μὲν
χαϑεστὼς διαιρεϑύσεται, συνεχὲς δὲ ὃν τμηϑήσεται. ὁμοίως δὲ μέγεϑος νοού-
μενον οὐχ ἔσται ἀδιαίρετον. σῶμα δὲ τυγχάνον τριπλοῦν ἔσται" χαὶ γὰρ μῆ-
χος καὶ πλάτος καὶ βάϑος ἕξει. ἄτοπον δέ γε τὸ μηδὲν τούτων εἶναι λέγειν
τὸ ὄν οὐχ ἄρα ἐστὶν ἕν τὸ ὄν. χαὶ μὴν οὐδὲ πολλά ἐστιν. εἰ γὰρ μή
ἐστιν ἕν, οὐδὲ πολλά ἐστιν" σύνϑεσις γὰρ τῶν χαϑ᾽ ἕν ἐστι τὰ πολλά, διόπερ
τοῦ ἑνὸς ἀναιρουμένου συναναιρεῖται καὶ τὰ πολλά. ἀλλὰ γὰρ ὅτι μὲν οὔτε
τὸ ὃν ἔστιν οὔτε τὸ μὴ ὃν ἔστιν, ἐκ τούτων συμφανές. ὅτι δὲ οὐδὲ ἀμφό-
τερα ἔστιν, τό τε ὃν χαὶ τὸ μὴ ὄν, εὐεπιλόγιστον. εἴπερ γὰρ τὸ μὴ ὃν ἔστι
χαὶ τὸ ὃν ἔστι, ταὐτὸν ἔσται τῶι ὄντι τὸ μὴ ὃν ὅσον ἐπὶ τῶι εἶναι" χαὶ διὰ
τοῦτο οὐδέτερον αὐτῶν ἔστιν. ὅτι γὰρ τὸ μὴ ὃν οὐκ ἔστιν, δμόλογον" δέ-
δειχται δὲ ταὐτὸ τούτωι χαϑεστὼς τὸ 09° καὶ αὐτὸ τοίνυν οὐχ ἔσται. οὐ
μὴν ἀλλ᾽ εἴπερ ταὐτόν ἐστι τῶι μὴ ὄντι τὸ ὃν, οὐ δύναται ἀμφότερα εἶναι"
εἰ γὰρ ἀμφότερα; οὐ ταὐτόν, καὶ εἰ ταὐτόν, 00% ἀμφότερα. οἷς ἕπεται τὸ
μηδὲν εἶναι. εἰ γὰρ μήτε τὸ ὃν ἔστι μήτε τὸ μὴ ὃν μήτε ἀμφότερα, παρὰ δὲ
ταῦτα οὐδὲν νοεῖται, οὐδὲν ἔστιν.

Ὅτι δὲ zav ἦι τι, τοῦτο ἄγνωστόν τε καὶ ἀνεπινόητόν ἔστιν ἀνϑρώποι,
παραχειμένως ὑποδεικτέον. εἰ γὰρ τὰ φρονούμενα, φησὶν ὃ Τοργίας, οὐχ
ἔστιν ὄντα, τὸ ὃν οὐ φρονεῖται. καὶ κατὰ λόγον᾽ ὥσπερ γὰρ εἰ τοῖς φρονου-
μένοις συμβέβηκεν εἶναι λευχοῖς, χἂν συμβεβήκει. τοῖς λευχοῖς φρονεῖσϑαι,
οὕτως εἰ τοῖς φρονουμένοις συμβεβήκει μὴ εἶναι οὖσι, κατ᾽ ἀνάγκην συμβή-
σεται τοῖς οὖσι μὴ φρονεῖσϑαι. διόπερ ὑγιὲς zul σώιξον τὴν ἀκολουϑίαν

ἐστὶ τὸ "El τὰ φρονούμενα οὐχ ἔστιν ὄντα, τὸ ὃν οὐ φρονεῖται᾽. τὰ δέ yE
Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr. 34

68

69

70

12

13

74

75

17

18

a

10

15

20

25

30

90

40

580 76. GORGIAS B. FR. 3 [Sext. VII 18---81]. 4.

poovovusva (προληπτέον γάρ) οὐχ ἔστιν ὄντα, ὡς παραστήσομεν' οὐχ ἄρα
τὸ ὃν φρονεῖται. χαὶ (μὴν) ὅτι τὰ φρονούμενα οὐχ ἔστιν ὄντα, συμφανές"
εἰ γὰρ τὰ φρονούμενά ἐστιν ὄντα, πάντα τὰ φρονούμενα ἔστιν, καὶ ὅπη ἄν
τις αὐτὰ φρονήσηι. ὅπερ ἐστὶν ἀπεμφαῖνον" [εἰ δέ ἐστι, φαῦλον. οὐδὲ γὰρ
ἂν φρονῆι τις ἄνϑρωπον ἱπτάμενον ἢ ἄρματα ἐν πελάγει τρέχοντα, εὐϑέως
ἄνϑρωπος ἵπταται ἢ ἄρματα ἐν πελάγει τρέχει. ὥστε οὐ τὰ φρονούμενά
ἐστιν ὄντα. πρὸς τούτοις εἰ τὰ φρονούμενά ἐστιν ὄντα, τὰ μὴ ὄντα οὐ
φρονηϑήσεται. τοῖς γὰρ ἐναντίοις τὰ ἐναντία συμβέβηχεν, ἐναντίον δέ ἐστι
τῶι ὄντι τὸ μὴ ὄν. καὶ διὰ τοῦτο πάντως, εἰ τῶι ὄντι συμβέβηχε τὸ φρονεῖ-
σϑαι, τῶι μὴ ὄντι συμβήσεται τὸ μὴ φρονεῖσϑαι. ἄτοπον δ᾽ ἐστὶ τοῦτο" χαὶ
γὰρ Σκχύλλα καὶ Χίμαιρα καὶ πολλὰ τῶν μὴ ὄντων φρονεῖται. οὐκ ἄρα τὸ
ὃν φρονεῖτα. ὥσπερ TE τὰ δρώμενα διὰ τοῦτο ὁρατὰ λέγεται ὅτι δρᾶται,
χαὶ τὰ ἀκουστὰ διὰ τοῦτο ἀχουστὰ ὅτι ἀχούεται, χαὶ οὐ τὰ μὲν δρατὰ ἐκχ-
βάλλομεν ὅτι 00x ἀχούεται, τὰ δὲ ἀχουστὰ παραπέμπομεν ὅτι οὐχ δρᾶται
(ἕχαστον γὰρ ὑπὸ τῆς ἰδίας αἰσϑήσεως ἀλλ᾽ οὐχ ὑπ᾽ ἄλλης ὀφείλει κρίνεσϑαὺ,
οὕτω χαὶ τὰ φρονούμενα χαὶ εἰ μὴ βλέποιτο τῆι ὄψει μηδὲ ἀχούοιτο τῆι
ἀκοῆι ἔσται []. ἔστι], ὅτι πρὸς τοῦ οἰχείου λαμβάνεται χριτηρίου. εἰ οὖν
φρονεῖ τις ἐν πελάγει ἅρματα τρέχειν, καὶ εἰ μὴ βλέπει ταῦτα, ὀφείλει πι-
στεύειν ὅτι ἄρματα ἔστιν ἐν πελάγει τρέχοντα. ἄτοπον δὲ τοῦτο" 00x ἄρα
τὸ ὃν φρονεῖται χαὶ καταλαμβάνεται.

Καὶ εἰ χαταλαμβάνοιτο δέ, ἀνέξοιστον ἑτέρωι. εἰ γὰρ τὰ ὄντα δρατά

ἐστι καὶ ἀχουστὰ καὶ κοινῶς αἰσϑητά, ἅπερ ἐχτὸς ὑπόχειται, τούτων τε τὰ
μὲν δρατὰ 60008. καταληπτά ἐστι τὰ δὲ ἀχουστὰ ἀχοῆι χαὶ οὐχ ἐναλλάξ, πῶς
οὖν δύναται ταῦτα ἑτέρωι μηνύεσϑαι; ὧι γὰρ μηνύομεν, ἔστι λόγος, λόγος
δὲ οὐχ ἔστι τὰ ὑποχείμενα χαὶ ὄντα οὐχ ἄρα τὰ ὄντα μηνύομεν τοῖς πέλας
ἀλλὰ λόγον, ὃς ἕτερός ἔστι τῶν ὑποκειμένων. καϑάπερ οὐν τὸ ὁρατὸν οὐχ
ἂν γένοιτο ἀχουστὸν καὶ ἀνάπαλιν, οὕτως ἐπεὶ ὑπόχειται τὸ ὃν ἐχτὸς, οὐχ
ἂν γένοιτο λόγος ὃ ἡμέτερος" μὴ ὧν δὲ λόγος οὐχ ἂν δηλωϑείη ἑτέρωι.
ὃ γε μὴν λόγος, φησίν, ἀπὸ τῶν ἔξωϑεν προσπιπτόντων ἡμῖν πραγμάτων συν-
ἰσταται, τουτέστι τῶν αἰσϑητῶν" ἐκ γὰρ τῆς τοῦ χυλοῦ ἐγχυρήσεως ἐγγίνεται
ἡμῖν ὁ χατὰ ταύτης τῆς ποιότητος ἐχφερόμενος λόγος, zul &x τῆς τοῦ χρώματος
ὑποπτώσεως ὃ χατὰ τοῦ χρώματος. εἰ δὲ τοῦτο, οὐχ ὃ λόγος τοῦ ἐχτὸς παρα-
στατιχός ἐστιν, ἀλλὰ τὸ ἐχτὸς τοῦ λόγου μηγνυτικὸν γίνεται. καὶ μὴν οὐδὲ
ἕνεστι λέγειν ὅτι ὃν τρόπον τὰ δρατὰ καὶ ἀχουστὰ ὑπόκειται, οὕτως καὶ ὃ
λόγος; ὥστε δίνασϑαι ἐξ ὑποχειμένου αὐτοῦ χαὶ ὄντος τὰ ὑποχείμενα καὶ
ὄντα μηνύεσϑαι, εἰ γὰρ καὶ ὑπόχειται, φησίν, ὃ λόγος, alla διαφέρει τῶν
λοιπῶν ὑποχειμένων, χαὶ πλείστωι διενήνοχε τὰ δρατὰ σώματα τῶν λόγων"
δι᾿ ἑτέρου γὰρ ὀργάνου ληπτὸν ἐστι τὸ δρατὸν χαὶ δι᾿ ἄλλου ὃ λόγος. 00x
ἄρα ἐνδείχνυται τὰ πολλὰ τῶν ὑποχειμένων ὃ λόγος, ὥσπερ οὐδὲ ἐχεῖνα τὴν
ἀλλήλων διαδηλοῖ φύσιν. τοιούτων οὖν παρὰ τῶι Τοργίαι ἡπορημένων
οἴχεται ὅσον ἐπ᾽ αὐτοῖς τὸ τῆς ἀληϑείας χριτήριον᾽ τοῦ γὰρ μήτε ὄντος
μήτε γνωρίζεσϑαι δυναμένου μήτε ἄλλωι παρασταϑῆναι πεφυχότος οὐδὲν ἂν
εἴη κριτήριον.

Ähnlicher Auszug in [Arısr.] ἃ. MXG. 5. 6. 979211—980® 21. Vermutlich
gab G. als Einleitung eine Theorie der Wahrnehmung nach Empedokles (daher
der Nebentitel Περὶ φύσεως, 5. S. 108, 14), aus der folgende Berichte stammen:

4. Prar. Men. 76 A ff. [Menon und Sokr.] Τὸ δὲ χρῶμα τί λέγεις, ὦ Σώ-
κρατες; — Ὑβριστής γ᾽ εἶ, ὦ Μένων᾽ ἀνδρὲ πρεσβύτηι πράγματα []. παρ᾽

19

80

81

82

88

84

8ὅ

86

87

10

15

20

25

35

45

B. FR, 4—6. 531

αὐταὶ] προστάττεις ἀποκχρίνεσϑαι, αὐτὸς δὲ οὐχ ἐϑέλεις ἀναμνησϑεὶς εἰπεῖν, ὁ
τί ποτε λέγει 2 ἀρετὴν εἶναι... © Βούλει οὖν σοι κατὰ Γοργίαν ἀποχρίνωμαι;
ἧι ἂν σὺ μάλιστα ἀκολουϑήσαις; -- Βούλομαι" πῶς γὰρ 0%; Οὐχοῦν λέγετε
[Menon u. Gorgias] ἀπορροάς τινας τῶν ὄντων χατα ᾿πμπεδοκλέα [S. 181, ἢ
— Σφόδρα γε. --- Kal πόρους, εἰς οὺς χαὶ δι᾿ ὧν αἱ ἀπορροαὶ πορεύονται;
-- Πάνυ γε. — Καὶ τῶν ἀπορροῶν τὰς μὲν ἁρμόττειν ἐνίοις μὲν τῶν πό-
ρων, τὰς δὲ Magen} ἢ μείζους εἶναι; --- Ἔστι ταῦτα. - Οὐχοῦν καὶ ὄψιν
καλεῖς ἘῈ; — Ἔγωχγε. --- Ἐχ τούτων δὴ ἡ σύνες ὃ τοι λέγω᾽, ἔφη Πίνδαρος"
ἔστιν γὰρ χρόα ἀποφροὴ σχημάτων |. σωμάτων nach Al. de Sen8.
p. 24, 8 Wendl.] ὄψει σύμμετρος καὶ αἰσϑητός. -- ἄριστά μοι δοχεῖς, ὦ
Σώκρατες, ταύτην τὴν ἀπόκρισιν εἰρηκέναι. -- Ἴσως γάρ σοι χατὰ συνή-
ϑειαν εἴρηται" καὶ ἅμα οἶμαι ἐννοεῖς, ὅτι ἔχοις ἂν ἐξ αὐτῆς εἰπεῖν καὶ φω-
γήν, 6 ἔστι, καὶ ὀσμὴν χαὶ ἄλλα πολλὰ τῶν τοιούτων. --- Πάνυ μὲν οὖν. —
Τραγικὴ γάρ ἐστιν, ὦ Μένων, ἡ ἀπόχρισις.

5. ΤΉΒΟΡΗΑΕ. de igne 18 ὅτι δ᾽ ἀπὸ μὲν τοῦ ἡλίου φῶς ἅπτουσι τῆι ava-
κλάσει ἀπὸ τῶν λείων [τί τὸ ἀπορον] (συμμιγνῦσι δὲ τὸ ὑπέχχαυμα), ἀπὸ δὲ
τοῦ πυρὸς οὐχ ἅπτουσιν, αἴτιον [δ᾽] 7 τε λεπτομέρεια καὶ ὅτι συνεχὲς γίγνε-
ται μᾶλλον ἀναχλώμενον, τὸ δὲ ἀδυνατεῖ διὰ τὴν ἀνομοιότητα. ὥστε τὸ μὲν
τῶι ἀϑροισμῶι καὶ τῆι λεπτότητι διαδυόμενον εἰς τὸ ἔχχαυμα δύναται καίειν,
τὸ δ᾽ οὐδέτερον ἔχον οὐ δύναται. ἐξάπτεται δὲ ἀπό τε τῆς ὑέλου καὶ ἀπὸ
τοῦ χαλχοῦ καὶ τοῦ ἀργύρου τρόπον τινὰ ἐργασϑέντων, οὐχ, ὥσπερ Γ΄. φησὶ
καὶ ἄλλοι δέ τινες οἴονται, διὰ τὸ ἀπιέναι τὸ πῦρ διὰ τῶν πόρων.

ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ.
Vgl. A1 S. 524, 41,

6 [fr. 5Sauppe Orat. Att. 11130] PuAanu». ad Hermog. V 548 Walz. Διο-
γύσιος ὃ πρεσβύτερος ἐν τῶι δευτέρωι Περὶ χαρακτήρων περὶ Γοργίου λέγων
τάδε φησίν" δικανικοῖς μὲν οὖν αὐτοῦ οὐ περιέτυχον λόγοις, δημηγορικοῖς δὲ
ὀλίγοις καί τισι καὶ τέχναις, τοῖς δὲ πλείοσιν ἐπιδεικτικοῖς. τῆς ὁὲ ἰδέας αὐτοῦ
τῶν λόγων τοιοῦτος ὃ χαραχτήρ. ἐγχωμιάζει δὲ τοὺς ἐν πολέμοις ἀριστεύ-
σαντας ᾿Αϑηναίων"

τί γὰρ ἀπῆν τοῖς ἀνδράσι τούτοις ὧν δεῖ ἀνδράσι προσεῖ-
ναι; τί δὲ χαὶ προσῆν ὧν οὐ δεῖ προσεῖναι; εἰπεῖν δυναίμην ἃ
βούλομαι, βουλοίμην δ᾽ ἃ δεῖ, λαϑὼν μὲν τὴν ϑείαν νέμεσιν, φυ-
γὼν δὲ τὸν ἀνθρώπινον φϑόνον. οὗτοι γὰρ ἐκέχτηντο ἔνϑεον
μὲν τὴν ἀρετήν, ἀνθρώπινον δὲ τὸ ϑνητόν, πολλὰ μὲν δὴ τὸ
πρᾶιον ἐπιειχὲς τοῦ αὐϑάδους δικαίου προχρίνοντες, πολλὰ δὲ
vouov ἀκριβείας λόγων ὀρϑότητα, τοῦτον νομίζοντες ϑειότα-
τον χαὶ κοινότατον νόμον, τὸ δέον ἐν τῶι δέοντι χαὶ λέγειν καὶ
σιγᾶν καὶ ποιεῖν (zul ἐᾶν), καὶ δισσὰ ἀσχήσαντες μάλιστα ὧν
δεῖ, γνώμην (καὶ 6wunv), τὴν μὲν βουλεύοντες τὴν δ᾽ ἀποτελοῦν-
τες, ϑεράποντες μὲν τῶν adixwg δυστυχούντων, χολασταὶ δὲ τῶν
ἀδίκως εὐτυχούντων, αὐϑάδεις πρὸς τὸ συμφέρον, εὐδργητοι πρὸς
τὸ πρέπον, τῶι φρονίμωι uns γνώμης παυοντές τὸ ἄφρον {τῆς
ῥωμηφ,, ὑβρισταὶ εἰς τοὺς ὑβριστάς, κόσμιοι εἰς τοὺς κοσμίους,
ἄφοβοι εἰς τοὺς ἀφόβους, δεινοὶ ἐν τοῖς δεινοῖς. μαρτύρια δὲ
τούτων τρόπαια ἐστήσαντο τῶν πολεμίων, Διὸς μὲν ἐγάλματα.
ἑαυτῶν δὲ ἀναϑήματα, οὐχ ἄπειροι οὔτε ἐμφύτου ἄρεος οὔτε

34*

10

15

20

30

35

40

532 76. GORGIAS

! > , Ὴ ) , 1 ᾿ , > ’
νομίμων ἐρωτῶν οὔτε EvonAlov Eogıdog οὔτε φιλοχκάλου elorvng,
- « x \
σεμνοὶ μὲν πρὸς τοὺς ϑεοὺς τῶι dızalwı, 00101 δὲ πρὸς τοὺς το-
- x x x > x -
κέας τῆι ϑεραπείαι, δίκαιοι {(μὲν) πρὸς τοὺς ἀστοὺς τῶι ἴσωι,
) - \ - - > =
εὐσεβεῖς δὲ πρὸς τοὺς φίλους τῆι πίστει. τοιγαροῦν αὐτῶν ano-
, «ς Ι > , > > > ΄ > )
ϑαγνοντων ὁ ποϑος οὐ ovvanedavev, ἀλλ αἀϑαάνατος οὐχ ἐν αϑα-
r ΄ -
γάτοις σώμασι ζῆι οὐ ζώντων.

OAYMIIIKOZE. Vgl. Ai 8. 524, 1ff.

7 [2] Arısr. rhet. T 14. 1414629 λέγεται δὲ τὰ τῶν ἐπιδειχτικῶν προοίμια
ἐξ ἐπαίνου ἢ ψόγου οἷον Γ΄. μὲν ἐν τῶι Ὀλυμπικχῶι λόγωι ὑπὸ πολλῶν
ἄξιοι ϑαυμάξζεσϑαι, ὦ ἀνόρες Ἥλληνες᾽. ἐπαινεῖ γὰρ τοὺς τὰς πανη-
γύρεις συνάγοντας.

8 [0] Crem. Str. 151 p. 346P. χα τὸ ἀγώνισμα ἡμῶν κατὰ τὸν Asov-
τῖνον Γοργίαν διττῶν δὴ ἀρετῶν δεῖται, τόλμης καὶ σοφίας" τόλ-
μης μὲν τὸν χίνδυνον ὑπομεῖναι, σοφίας δὲ τὸ πλίγμα γνῶναι. ὃ
γάρ τοι λόγος χκαϑάπερ τὸ χήρυγμα τὸ Ὀλυμπίασι χαλεῖ μὲν. τὸν
βουλόμενον, στεφανοῖ δὲ τὸν δυνάμενον.

| IIYOIKOZ.
9 [6] PmmLoste. 19,4 [S. 523, 40].

ETKS2MION ΕΙΣ HAEIOYZ.

10 [7] Arısr. rhet. T 14. 141621 τοιοῦτον γὰρ τὸ Γοργίου Eyzwuıov
εἰς Ἠλείους" οὐδὲν γὰρ προεξαγχωνίσας οὐδὲ προανακχινήσας εὐϑὺς ἄρχεται

“Ἦλις πόλις evdeluwv.

YIIEP ΠΑΜΑΜΗΔΟΥΣ AIOAOTIA

erhalten, abgedr. O. A. II 134 Sauppe, Antiphon p. 159Blass. Echtheit mit Un-
recht bestritten.

EAENHZ ETKS2MION

11. erhalten, abgedruckt Ὁ. A. 11132, Antiph. p. 150 Blass. Echtheit bestritten.
Probe ὃ 13.14 ὅτι δ᾽ ἡ πειϑὼ προσιοῦσα τῶι λόγωι zal τὴν ψυχὴν
ἐτυπώσατο ὅπως ἐβούλετο, χρὴ μαϑεῖν πρῶτον μὲν τοὺς τῶν
μετεωφρολόγων λόγους; οἵτινες δόξαν ἀντὶ δόξης τὴν μὲν αφελό-
μενοι τὴν δ᾽ ἐνεργασάμενοι τὰ ἄπιστα καὶ ἄδηλα φαίνεσϑαι τοῖς
τῆς δόξης ὀμμασιν ἐποίησαν" δεύτερον δὲ τοὺς ἀναγκαίους [Ἷ ἀγο-
oatovg] διὰ λόγων ἀγῶνας, ἐν οἷς εἷς λόγος πολὺν ὄχλον ἔτερψε
καὶ ἔπεισε τέχνηι γραφείς, οὐκ ἀληϑείαι λεχϑείς" τρίτον φιλο-
σόφων λόγων ἀμίλλας ἐν αἷς δείκνυται (καὶ γλωσσης) καὶ γνώμης
τάχος εὐμετάβολον ποιοῦν τὴν τῆς δόξης πίστιν. τὸν αὐτὸν δὲ
λόγον ἔχει ἢ τε τοῦ λόγου δύναμις πρὸς τὴν rs ψυχῆς τάξιν n τε
τῶν φαρμάκων τάξις πρὸς τὴν τῶν σωμάτων φύσιν. ὥσπερ γὰρ
τῶν φαρμάχων ἄλλους ἄλλα χυμοὺς ἐκ τοῦ σώματος ἐξάγει; καὶ
τὰ μὲν νόσου τὰ δὲ BLov παύει, οὕτω καὶ τῶν λόγων οἱ μὲν ἐλύ-
nnoav, οἱ δὲ ἔτερψαν, οἱ δὲ ἐφόβησαν, οἱ δὲ εἰς ϑάρσος κατέστη-
σαν τοὺς ἀχούοντας, ol δὲ πειϑοῖ τινι καχῆι τὴν ψυχὴν ἐφαρμά-
χευσαν καὶ ἐξεγοήτευσαν.

14

10

20

30

3)

40

B. FR. 6—14. AUS UNBEST. SCHR. 15—19. 533

TEXNH.

Vgl. Sıryr. A 3 [vgl. S. 157,12], Dıopor. A 4, 2 [S. 527, 37]. ScHoL. Isocr. 13, 19.
Sorar. comm. Herm. V 6f. Walz. [Prar. Phaedr. 261 B?].

12 [12] Arısr. rhet. T 18. 141953 δεῖν ἔφη T. τὴν μὲν σπουδὴν dıa-
φϑείρειν τῶν ἐναντίων γέλωτι, τὸν δὲ γέλωτα ὅπουδῆι.

13 118] Dioxwys. de comp. verb. 84 καιροῦ δὲ οὔτε ῥήτωρ οὐδεὶς οὔτε
φιλόσοφος εἰς τόδε χρόνου τέχνην ὥρισεν οὐδ᾽ ὅσπερ πρῶτος ἐπεχείρησε περὲ
αὐτοῦ γράφειν T. ὃ Asovrivos οὐδ᾽ ὅτι λόγου ἄξιον ἔγραψεν.

14. In der Techne standen vermutlich auch die Musterreden (wie Helena
und Palamedes). Vgl. Arısr. soph. el. 34. 183036 καὶ γὰρ τῶν περὶ τοὺς ἐρι-
στιχοὺς λόγους μισϑαρνούντων ὁμοία τις ἦν N παίδευσις τῆι Γοργίου πρα-
γματείαι" λόγους γὰρ οἱ μὲν ῥητορικχούς, ol δὲ ἐρωτητικοὺς ἐδίδοσαν ἐχμανϑά-
νειν, εἰς οὺς πλειστάχις ἐμπίπτειν ὠιήϑησαν ἑχάτεροι τοὺς ἀλλήλων λόγους.
διόπερ ταχεῖα μὲν ἄτεχνος δ᾽ ἣν ἡ διδασχαλία τοῖς μανϑάνουσι παρ᾽ αὐτῶν.
οὐ γὰρ τέχνην ἀλλὰ τὰ ἀπὸ τῆς τέχνης διδόντες παιδεύειν ὑπελάμβανον, ὥσπερ
ἂν εἴ τις ἐπιστήμην φάσχων παραδώσειν ἐπὶ τὸ μηδὲν πονεῖν τοὺς πόδας, εἶτα
σχυτοτομικὴν μὲν μὴ διδάσκοι μηδ᾽ ὅϑεν δυνήσεται πορίζεσθαι τὰ τοιαῦτα,
δοίη δὲ πολλὰ γένη παντοδαπῶν ὑποδημάτων.

AUS UNBESTIMMTEN SCHRIFTEN,

5 [15] Arısr. rhet. T 3. 1405634 τὰ δὲ ψυχρὰ Ev τέτταρσι γίγνεται
κατὰ τὴν λέξιν ἔν τε τοῖς διπλοῖς ὀνόμασιν ... καὶ ὡς Γ. ὠνόμαζεν πτωχο-
μουσοκόλαχας ἐπιορχήσαντας [χαὶ] zart εὐορκήσαντος.

16 [16] --- — 140655 zul ἔτι τέταρτον τὸ ψυχρὸν ἐν ταῖς μεταφοραῖς
γίνεται... οἷον Γ. χλωρὰ καὶ ἔναιμα τὰ πράγματα" σὺ δὲ ταῦτα
αἰσχρῶς μὲν ἔσπειρας, κακῶς δὲ ἐϑέρισας. ποιητικῶς γὰρ ἄγαν.

17 [8] ἐν δὲ τοῖς ἐπιδειχτιχοῖς δεῖ τὸν λόγον ἐπεισο-

- - > ‚ e= > ͵ > ͵ ἊΝ
διοῦν ἐπαίνοις, οἷον ᾿Ισοχράτης ποιεῖ" ἀεὶ γάρ τινα εἰσαγει. καὶ 0 ἔλεγεν T.,
a > < , ΡῚ \ ς ‚ > 2473 2 \ > , ’
oTı οὐχ ὑπολείπει αὑτον ὁ λογος, Tavro ἔστιν. Ei γὰρ Αχιλλεα λέγων Πηλεὰα

- 5 ! Ξ: x ‚ \ , -
ἐπαινεῖ, εἶτα Αἰακὸν, εἶτα τὸν ϑεόν, ὁμοίως δὲ zul ἀνδρίαν, ἢ τὰ καὶ τὰ ποιεῖ
ἢ τοιόνδε ἐστίν. Vgl. fr. 19.

18 [14] [Loxem.] περὲ ὕψους 8, 2 ταύτηι χαὶ τὰ τοῦ Πεοντίνου Γοργίου
γελᾶται γράφοντος Ξέρξης ὃ τῶν Περσῶν Ζεὺς χαὶ γῦπες ἔμψυχοι
τάφοι.

19 [24] Pxaro Menon p. 71E [Menon mit Berufung auf Gorgias 71D]
πρῶτον μὲν εἰ βούλει ἀνδρὸς ἀρετήν, ῥάιδιον ‚m. εἰπεῖν], ὅτι αὕτη ἐστὲν av-
δρὸς ἀρετή, ἱκανὸν εἶναι τὰ τῆς πόλεως πράττειν χαὶ πράττοντα τοὺς μὲν
φίλους εὐ ποιεῖν, τοὺς δ᾽ ἐχϑροὺς καχῶς, καὶ αὐτὸν εὐλαβεῖσϑαι μηδὲν τοι-
οὔὕτον παϑεῖν. εἰ δὲ βούλει γυναικὸς ἀρετήν, οὐ χαλεπὸν διελθεῖν, ὅτι δεῖ
αὐτὴν τὴν οἰχίαν εὖ οἰχεῖν, σὠιζουσάν τε τὰ ἔνδον χαὶ κατήχοον οὖσαν τοῦ
ἀνόρός. καὶ ἄλλη ἐστὶν παιδὸς ἀρετὴ καὶ ϑηλείας καὶ ἄρρενος χαὶ πρεσβυ-
τέρου ἀνδρός, εἰ μὲν βούλει ἐλευϑέρου, εἰ δὲ βούλει δούλου. gal ἄλλαι πάμ-
πολλαι ἀρεταί εἰσιν, ὥστε οὐχ ἀπορία εἰπεῖν ἀρετῆς πέρι ὅ τι ἔστιν" zu
ἑχάστην γὰρ τῶν πράξεων καὶ τῶν ἡλικιῶν πρὸς ἕχαστον ἔργον ἑχάστωι ἡμῶν
7 ἀρετή ἐστιν, ὡσαύτως δὲ οἶμαι, ὦ Σώκρατες, καὶ ἡ καχία. Arıst. pol. A 18,
1260225 χαϑόλου γὰρ οἱ λέγοντες ἐξαπατῶσιν Eavrovg ὅτι τὸ εὖ ἔχειν τὴν

oO

10

15

20

25

30

40

534 76. GORGIAS. B. FR. 19—28. C. 1. IMITAT.

ψυχὴν ἀρετὴ ἢ τὸ ὀρϑοπραγεῖν 7 N τι τῶν τοιούτων" πολὺ γὰρ ἄμεινον λέγου-
σιν οἱ ἐξαριϑμοῦντες τὰς ἀρετάς, ὥσπερ T., τῶν οὕτως δριξομένων.

20 [19] Prur. Cim. c. 10 1. μὲν ὃ Asovrivog φῆσι τὸν Κίμωνα τὰ
χρήματα χτᾶσϑαι μὲν ὡς χρῶιτο, χρῆσϑαι δὲ ὡς τιμῶιτο.

21 [27] — adul. et am. 23 Ρ. 640 ὃ μὲν γὰρ φίλος οὐχ WOTEO ἀπεφαί-
vero T. αὑτῶι μὲν ἀξιώσει τὰ δίκαια τὸν φίλον ὑπουργεῖν, ἐκεί
voıd αὐτὸς ὑπηρετήσει πολλὰ καὶ τῶν ur δικαίων.

22 [25] --- mul. virt. p. 242F χομψότερος μὲν ὃ T. φαίνεται, χελεύων
μὴ τὸ εἶδος ἀλλὰ τὴν δόξαν εἶναι πολλοῖς γνώριμον τῆς γυ-
γναικός.
23 [21] — de glor. Ath.5 Ῥ. 348 0 vgl. p- 15D] ἡ n τραγωιδία. ᾿παρα-
σχοῦσα τοῖς μύϑοις καὶ τοῖς πάϑεσιν ἀπά την ὡς Γ. φησίν, ἣν ο τε ἀπα-
τήσας δικαιότερος τοῦ μὴ ἀπατήσαντος καὶ ὃ ἀπατηϑεὶς σοφώ-
τερος τοῦ μὴ ἀπατηϑέντος. ὁ μὲν γὰρ ἀπατήσας δικαιότερος ὅτι τοῦτο
ὑποσχόμενος πεποίηχεν, ὃ δὲ ἀπατηϑεὶς σοφώτερος" εὐάλωτον γὰρ ὑφ᾽ ndo-
γῆς λόγων τὸ μὴ ἀναίσϑητον.

24 [22] --- quaest. conv. VII 10,2 p. 715E T. εἶπεν ἕν τῶν δραμάτων
αὐτοῦ [Aischylos] μεστὸν ἄρεος εἶναι, τοὺς Ἑπτὰ ἐπὶ Θήβας.

25 [23] Proc. chrestom. Ρ. 251, 14 Westph. Ἑλλάνιχος δὲ χαὶ ARSCH
καὶ Φερεκύδης εἰς Ὀρφέα τὸ γένος ἀνάγουσιν αὐτοῦ [Homers] ... T. δὲ ὃ
“εοντῖνος εἰς Μουσαῖον αὐτὸν ἀνάγει. :

20 [26]. Procr. in Hes. opp. 88 οὐ γὰρ ἁπλῶς ἀληϑὲς δ ἔλεγε Γ..ἕ ἔλεγε
δὲ τὸ μὲν εἶναι ἀφανὲς μὴ τυχὸν τοῦ δοκεῖν, τὸ δὲ δοχεῖν ἀσϑε-
γὲς μὴ τυχὸν τοῦ εἶναι.

27 [18] ὅσμου, Ηον. Τ' zu A 450 [p. 164, 29Maass.] χαὶ Γ. ᾿ἀνεμίσγοντο
δὲ λιταῖς ἀπειλαὶ χαὶ εὐχαῖς οἰμωγαί,, Epitaphios?

SCHLECHTBEZEUGTES.

28 [Ὁ] GRAECO-SYR. SPRÜCHE übers. v. Ryssel [ Rh. Mus. 51, 540 n. 34]
Gorgias [? syr. Gorgonias] hat gesagt: Die hervorragende Schönheit von etwas
Verborgenem zeigt sich dann, wenn die weisen Maler es nicht mit ihren er-
probten Farben malen können. Denn ihre viele Arbeit und ihr grosses Ab-
mühen legt ein wunderbares Zeugnis dafür ab, wie herrlich es in seiner Ver-
borgenheit ist. Und wenn die einzelnen Stufen ihrer Arbeit ein Ende erreicht
haben, so geben sie ihm wiederum den Kranz des Sieges, indem sie schweigen.
Das aber, was keine Hand erfasst und was kein Auge sieht, wie kann die
Zunge es aussagen oder das Ohr des Zuhörers es vernehmen? [zu B3?]

C. IMITATION.

1. Prato Symp. 194E—197E. Rede des Agathon auf den Eros, Parodie
des Gorgianischen Stils des Agathon. vgl. 198C [Sokr.] χαὲ γάρ με Γοργίου
ὃ λόγος ἀνεμίμνηισκεν, ὥστε ἀτεχνῶς τὸ τοῦ Ὁμήρου ἐπεπόνϑη" ἐφοβούμην
μή μοι τελευτῶν ὃ ᾿Αγάϑων Γοργίου κεφαλὴν δεινοῦ λέγειν ἐν τῶι λόγωι ἐπὶ
τὸν ἐμὸν λόγον πέμψας αὐτόν με λίϑον τῆι ἀφωνίαι ποιήσειεν. 1880 Παυ-
σανίου δὲ παυσαμένου (διδάσκουσι γάρ με ἴσα λέγειν οὑτωσὶ οἱ σοφοί) χτλ

10

15

20

30

40

76. GORGIAS C. 2. 77. PRODIKOS. A. 1—9. LEBEN. 535

2 [17) ΧΈΝΟΡΗ. symp. 2, 26 ἢν de ἡμῖν οἱ παῖδες μικραῖς χύλιξι μικρὰ
ἐπιψαχάζωσιν, ἵνα καὶ ἐγὼ ἐν Γοργιείοισι(}) ῥήμασιν εἴπω χτλ. [Text
n. Ath. ΧΙ 504DE). Parodie der Parodie Ὁ 1.

77. PRODIKOS.

A. LEBEN UND LEHRE.

1. Hesycn. bei Schol. Plat. rep. 600C [vgl. Suid. I100.] Πρόδικος Κεῖος
φυσιχὸς φιλόσοφος, Anuoxgirov σύγχρονος τοῦ ᾿Αβδηρίτου, Γοργίου δὲ καὶ
Πρωταγόρου μαϑητής. τελευτᾶι χώνειον πιὼν ὑπὸ ᾿Αϑηναίων ὡς τοὺς νέους
διαφϑείρων.

2. Praro Protag. 315 Dff. xal μὲν δὴ καὶ Τάνταλόν γε εἰσεῖδον᾽ ἐπεδή-
μει γὰρ ἄρα καὶ Il. ὃ Κεῖος" ἦν δὲ ἐν οἰκήματί τινι ὧι πρὸ τοῦ μὲν ὡς ταμιείωι
ἐχρῆτο Ἱππόνικος... . ὃ μὲν οὖν II. ἔτι χατέχειτο ἐγχεχαλυμμένος ἐν χωδίοις
τισὶν zul στρώμασιν καὶ μάλα πολλοῖς, ὡς ἐφαίνετο. Daneben Pausanias und
Agathon u. A. περὲ δὲ ὧν διελέγοντο οὐχ ἐδυνάμην ἔγωγε μαϑεῖν ἔξωϑεν καίπερ
λιπαρῶς ἔχων ἀκούειν τοῦ Προδίχου" πάσσοφος γάρ μοι δοχεῖ ἁνὴρ εἶναι καὶ
ϑεῖος. ἀλλὰ διὰ τὴν βαρύτητα τῆς φωνῆς βόμβος τις ἐν τῶι οἰκήματι γιγνό-
μενος ἀσαφῆ ἐποίει τὰ λεγόμενα.

3. — Hipp. maior. 282 Ο (Sokr. spricht) ö ἡμέτερος ἑταῖρος IT. οὗτος
πολλάχις μὲν zul ἄλλοτε δημοσίαι ἀφίκετο, ἀτὰρ τὰ τελευταῖα ἔναγχος ἀφι-
χόμενος δημοσίαι ἐχ Κέω λέγων τ᾽ ἔν βουλῆι πάνυ ηὐδοχίμησεν καὶ ἰδίαι ἐπι-
δείξεις ποιούμενος καὶ τοῖς νέοις συνὼν χρήματα ἔλαβεν ϑαυμαστὰ ὅσα.

4. — Apol. 19E εἴ τις οἷός τ᾽ εἴη παιδεύειν ἀνθρώπους ὥσπερ Γοργίας
te ὁ Δεοντῖνος xal II. ὃ Κεῖος καὶ Ἱππίας ὃ Ἠλεῖος. τούτων γὰρ ἕχαστος,
ὦ ἄνδρες, [οἷός τ᾽ ἐστὶν] ἰὼν εἰς ἑκάστην τῶν πόλεων τοὺς γέους, οἷς ἔξεστι
τῶν ἑαυτῶν πολιτῶν προῖχα συνεῖναι ὧι ἂν βούλωνται, τούτους πείϑουσιν τὰς
ἐχείνων συνουσίας ἀπολιπόντας σφίσιν ξυνεῖναι χρήματα διδόντας καὶ χάριν
προειδέναι.

5. ArıstopnH. Wolk. 360 (Chor der Wolken; vgl. Vög. 692)

οὐ γὰρ ἂν ἄλλωι.γ᾽ ὑπαχούσαιμεν τῶν νῦν μετεωροσοφιστῶν
πλὴν ἢ Προδίκωι" τῶι μὲν σοφίας καὶ γνώμης οὕνεχα, σοὶ δέ (Sokr.) ...
— Tagenistai fr. 490 K.
τοῦτον τὸν ἀνόρ᾽ ἢ βυβλίον dıep$ogEV
ἢ Πρόδικος ἢ τῶν ἀδολεσχῶν εἷς γέ τις.

6. Scuor. ArısropH. Wolk. 801 διδάσκαλος δὲ nv οὗτος χαὶ Θηραμένους

τοῦ ἐπιχαλουμένου Κοθϑόρνου [nach dem Pamphlet des Aeschines s. 5. 310, 3].

7. Dıoxys. Halie. Isoer. 1 γενόμενος [lsokr.) δὲ ἀχουστὴς Προδίκου τε
τοῦ Κείου καὶ Γοργίου τοῦ Δεοντίνου χαὶ Τεισίου τοῦ Συραχουσίου τῶν τότε
μέγιστον ὄνομα ἐν τοῖς Ἕλλησιν ἐχόντων ἐπὶ σοφίαι, ὡς δέ τινες ἱστοροῦσι,
χαὶ Θηραμένους.

8, Gerr. XV 20, 4 auditor fuit [n. Euripides] physici Anaxagorae et Pro-
dici rhetoris.

9, Marcerr. V. Thuc. 36 ἐζήλωσε [Thukyd.] δ᾽ ἐπ᾽ ὀλίγον, ὥς φησιν
Ἄντυλλος, καὶ τὰς Γοργίου τοῦ Asovrivov παρισώσεις καὶ τὰς ἀντιϑέσεις τῶν

536 77. PRODIKOS A. 9—16. LEHRE.

ὀνομάτων, εὐδοκιμούσας zur’ ἐκεῖνο χαιροῦ παρὰ τοῖς “ἤλλησι χαὶ μέντοι zul
Προδίχου τοῦ Κείου τὴν ἐπὶ τοῖς ὀνόμασιν ἀκριβολογίαν.

10. Qumrır. III 1,12 horum primi commumis locos tractasse dieuntur
Protagoras, Gorgias; adfectus P. et Hippias et idem Protagoras et Thrasymachus.

5 Scuor. Arıst. Vög. 692 ὅτι οὐχ ὀρϑῶς Καλλίμαχος τὸν Πρόδιχον ἐν τοῖς

10

15

20

25

30

40

δήτορσι καταλέγει [in seinen Pinakes]‘ σαφῶς γὰρ ἐν τούτοις φιλόσοφος.

11. PraAr. Cratyl. 384B (Sokr. spricht) τὸ περὶ τῶν ονομάτων οὐ σμιχρὸν
τυγχάνει ὃν μάϑημα. εἰ μὲν οὖν ἐγὼ ἤδη ἠχηχόη παρὰ Προδίχου τὴν πεντη-
κοντάδραχμον ἐπίδειξιν, ἣν ἀκούσαντι ὑπάρχει περὶ τοῦτο πεπαιδεῦσϑαι, ὥς
φησιν ἐχεῖνος, οὐδὲν ἂν ἐχώλυέν σε αὐτίχα μάλα εἰδέναι τὴν ἀλήϑειαν περὶ
ὀνομάτων ὀρϑότητος" νῦν δὲ οὐχ ἀκήκοα, ἀλλὰ τὴν δραχμιαίαν.

12. Arıst. rhet. T 14. 141512 ὥστε ὅπου ἂν ἦι καιρός, λεκτέον “χαί
μοι προσέχετε τὸν vovv' οὐϑὲν γὰρ μᾶλλον ἐμὸν ἢ ὑμέτερον᾽ zul “ἐρῶ γὰρ
ὑμῖν οἷον οὐδὲ πώποτε ἀχηχόατε δεινόν᾽ (7 “οὕτω ϑαυμαστόν᾽)" τοῦτο ὁ᾽
ἐστίν, ὥσπερ ἔφη Π., ὅτε νυστάζοιεν οἵ ἀχροαταί, παρεμβάλλειν τῆς πεντη-
χονταδράχμου αὐτοῖς [wohl aus einem sokr. Dialog].

13. Synonymik: Praron Protag. 337 A—C einovros δὲ αὐτοῦ ταῦτα,
ὁ Πρόδικος, χαλῶς μοι, ἔφη, δοχεῖς λέγειν, ὦ Κριτία χρὴ γὰρ τοὺς ἐν τοι-
οἵσδε λόγοις παραγιγνομένους κοινοὺς μὲν εἶναι ἀμφοῖν τοῖν διαλεγομένοιν
ἀχροατάς, ἴσους δὲ μή. ἔστι γὰρ οὐ ταὐτόν" χοινῆι μὲν γὰρ ἀκοῦσαι δεῖ
ἀμφοτέρων, μὴ ἴσον δὲ νεῖμαι ξχατέρωι ἀλλὰ τῶι μὲν σοφωτέρωι πλέον τῶι
δὲ ἀμαϑεστέρωι ἔλαττον. ἐγὼ μὲν zul αὐτός, ὦ Πρωταγόρα τε zul Σώχρατες,
ἀξιῶ ὑμᾶς συγχωρεῖν καὶ ἀλλήλοις περὶ τῶν λόγων ἀμφισβητεῖν μέν, ἐρί-
ζειν δὲ μή" ἀμφισβητοῦσι μὲν γὰρ καὶ δι᾿ εὔνοιαν οἱ φίλοι τοῖς φίλοις, ἐρί-
ζουσιν δὲ οἱ διάφοροί τε χαὶ ἐχϑροὶ ἀλλήλοις. χαὶ οὕτως ἂν καλλίστη ἡμῖν
ἢ συνουσία γίγνοιτο" ὑμεῖς τε γὰρ οἱ λέγοντες μάλιστ᾽ ἂν οὕτως ἐν ἡμῖν τοῖς
ἀκούουσιν εὐδοχιμοῖτε καὶ οὐχ ἐπαινοῖσϑιε" εὐδοχιμεῖν μὲν γάρ ἔστιν παρὰ
ταῖς ψυχαῖς τῶν ἀχουόντων ἄνευ ἀπάτης, ἐπαινεῖσϑαι δὲ ἐν λόγωι πολλάχις
παρὰ δόξαν ψευδομένων" ἡμεῖς τ᾽ αὖ οἱ ἀχούοντες μάλιστ᾽ ἂν οὕτως εὐφραι-
νοίμεϑα, οὐχ ἡδοίμεϑα' εὐφραίνεσϑαι μὲν γὰρ ἔστιν μανϑάνοντά τι χαὶ
φρονήσεως μεταλαμβάνοντα αὐτῆι τῆι διανοίαι, ἡδεσϑαί δὲ ἐσϑίοντά τι ἢ
ἄλλο ἡδὺ πάσχοντα αὐτῶι τῶι σώματι. ταῦτα οὖν εἰπόντος τοῦ Προδίχου
πολλοὶ πάνυ τῶν παρόντων ἀπεδέξαντο.

14. --- — 840 Α [zu Prod.] χαὶ γὰρ οὖν χαὶ δεῖται τὸ ὑπὲρ Σιμωνίδου ἐπαν-
όρϑωμα τῆς σῆς μουσικῆς, yı τό Te βούλεσϑαι καὶ ἐπιϑυμεῖν διαιρεῖς ὡς
οὐ ταὐτὸν ὄν... Β αὐτόν σοι δοχεῖ εἶναι τὸ γενέσϑαι καὶ τὸ εἶναι ἢ ἀλλο;
ἄλλο νὴ AU, ἔφη ὃ Πρόδικος. 341B τὸ γὰρ δεινόν, φησίν [Prod.], χαχὸν
ἐστιν... τί ἔλεγεν, ὦ Πρόδικε, τὸ χαλεπὸν Σιμωνίδης; κακόν, ἔφη.

15. — Men. T5E τελευτὴν καλεῖς τι; τοιόνδε λέγω οἷον πέρας καὶ
ἔσχατον" πάντα ταῦτα ταὐτόν τι λέγω" ἴσως δ᾽ ἂν ἡμῖν I. διαφέροιτο.

16. — Euthyd. 277 Eff. πρῶτον γάρ, ὥς φησι II., περὶ ὀνομάτων ὀρϑότη-
τος μαϑεῖν δεῖ" ὃ δὴ καὶ ἐνδείχνυσϑόν σοι τὼ ξένω (Euthydemos und Dionyso-
doros), ὅτε οὐχ ἠιδησϑα τὸ μανϑάνειν, ὅτι οἱ ἄνϑρωποι καλοῦσι μὲν ἐπὶ
τῶι τοιῶιδε, ὅταν τις ἐξ ἀρχῆς μηδεμίαν ἔχων ἐπιστήμην περὲ πραγματός τι-
νος ἔπειτα ὕστερον αὐτοῦ λαμβάνηι τὴν ἐπιστήμην, καλοῦσι δὲ ταὐτὸν τοῦτο
καὶ ἐπειδὰν ἔχων ἤδη τὴν ἐπιστήμην ταύτηι τῆι ἐπιστήμηι ταὐτὸν τοῦτο πρᾶγμα
ἐπισχοπῆι ἢ πραττόμενον ἢ λεγόμενον. μᾶλλον μὲν αὐτὸ ξυνιξναι καλοῦσιν
ἢ μανϑάνειν, ἔστι δ᾽ ὅτε καὶ μανϑάνειν.

25

30

55)

A. 17—20. LEHRE. B. FR. 1. 2. 537

17. — Lach. 197B ἀλλ᾽, οἶμαι, τὸ ἄφοβον καὶ τὸ ἀνδρεῖον οὐ ταὐτόν
ἐστιν. ἐγὼ δὲ ἀνδρείας μὲν χαὶ προμηϑείας πάνυ τισὶν ὀλίγοις οἶμαι μετ-
εἶναι, ϑρασύτητος δὲ χαὶ τόλμης καὶ τοῦ ἀφόβου μετὰ ἀπρομηϑείας πάνυ
πολλοῖς. Vgl. 197 D μηδέ γε εἴπηις, ὦ Aayns' καὶ γάρ μοι δοκεῖς τοῦδε μὺ
ἠισϑῆισϑαι ὅτι ταύτην τὴν σοφίαν παρὰ Δάμωνος τοῦ ἡμετέρου ἑταίρου παρ-
εἰληφεν, ὃ δὲ Δάμων τῶι Προδίχωι πολλὰ πλησιάζει, ὃς δὴ δοχεῖ τῶν σοφι-
στῶν χάλλιστα τὰ τοιαῦτα ὀνόματα διαιρεῖν.

18. — Charmid. 163 AB εὐτέ μοι, ἦν δ᾽ ἐγώ, οὐ ταὐτὸν καλεῖς τὸ ποιεῖν
χαὶ τὸ πράττειν; οὐ μέντοι, ἔφη" οὐδέ γε τὸ ἐργάζεσϑαι καὶ τὸ ποιεῖν.
ἔμαϑον γὰρ mag "Howödov, ὃς ἔφη; ἔργον δ᾽ οὐδὲν εἶναι ὄνειδος [ΟΡΡ. 809]. οἶἴξι
οὖν αὐτόν, εἰ τὰ τοιαῦτα ἔργα ἐχάλει χαὶ ἐργάζεσϑαι καὶ πράττειν, οἷα νῦν δὴ σὺ
ἔλεγες, οὐδενὶ ἂν ὄνειδος φάναι εἶναι σχυτοτομοῦντι ἢ ταριχοπωλοῦντι. r en’
οἰχήματος χαϑημένωι; οὐχ οἴεσθαί γε χρή, ὦ Σωώχρατες, ἀλλὰ καὶ ἐχεῖνος
οἶμαι ποίησιν πράξεως καὶ ἐργασίας ἄλλο ἐνόμιζεν, καὶ ποίημα μὲν γίγνεσθαι
ὄνειδος ἐνίοτε, ὅταν μὴ μετὰ τοῦ χαλοῦ γίγνηται, ἔργον δὲ οὐδέποτε οὐδὲν
ὄνειδος" τὰ γὰρ καλῶς τε καὶ ὠφελίμως ποιούμενα ἔργα ἐχάλει, καὶ ἐργασίας
τε zul πράξεις τὰς τοιαύτας ποιήσεις. Vgl.D χαὶ γὰρ Προδίκου μυρία τινὰ
ἀχήχοα περὶ ὀνομάτων διαιροῦντος.

19. Arıst. Top. B 6. 112522 ἔτι χαὶ εἰ αὐτὸ ἑαυτῶι συμβεβηκὸς ἔϑηχεν
ὡς ἕτερον, διὰ τὸ ἕτερον εἶναι ὄνομα, καϑάπερ Π. διηιρεῖτο τὰς ἡ δονὰς εἰς
χαρὰν καὶ τέρψιν zul εὐφροσύνην" ταῦτα γὰρ πάντα τοῦ αὐτοῦ, τῆς
ἡδονῆς, ὀνόματα ἐστιν. Auzx.2.d. St. 181,2. II. δὲ ἐπειρᾶτο ἑχάστωι τῶν
ὀνομάτων τούτων ἰδιόν τι σημαινόμενον ὑποτάσσειν, ὥσπερ καὶ οἱ ἀπὸ τῆς
Στοᾶς, χαρὰν μὲν λέγοντες εὔλογον ἔπαρσιν, ἡδονὴν δὲ ἄλογον ἔπαρσιν, τέρ-
ψιν δὲ τὴν δι᾿ ὠτων ἡδονήν, εὐφροσύνην δὲ τὴν διὰ λόγων. νομοϑετούντων
δέ ἐστι τοῦτο, ἀλλ᾽ οὐδὲν ὑγιὲς λεγόντων.

20. Prar. Phaedr. 261 Β IT. ἐγέλασεν καὶ μόνος αὐτὸς ηὑρηχέναι ἔφη ὧν
δεῖ λόγων τέχνην" δεῖν δὲ οὔτε μαχρῶν οὔτε βραχέων ἀλλὰ μετρίων.

B. FRAGMENTE.

TIIPOAIKOY 2PAI.

1. ScHoL. ArıstopHn. Wolk. 361 φέρεται δὲ καὶ Προδίχου βιβλίον ἐπι-
γραφόμενον Ὧραι, ἐν ὧι πεποίηχε τὸν Ἡρακλέα τῆι ᾿Αρετῆι χαὶ τῆι Κακίαι
συντυγχάνοντα καὶ χαλούσης ἑχατέρας ἐπὶ τὰ ἤϑη τὰ αὑτῆς, προσκλῖναι τῆι
ἀρετῆι τὸν Ἡρακλέα χαὶ τοὺς ἐχείνης ἱδρῶτας προκρῖναι τῶν προσχαίρων τῆς
καχίας ἡδονῶν. PLar. sympos. p. 177B εἰ δὲ βούλει αὖ σχέψασϑαι τοὺς χρη-
στοὺς σοφιστάς, Ἡραχλέους μὲν χαὶ ἄλλων ἐπαίνους χαταλογάδην συγγράφειν,
ὥσπερ ὁ βέλτιστος II. — Titel wie Ἡροδότου Μοῦσαι, Φιλολάου Βάκχαι,
Δηκοχρίτου ᾿Δμαλϑείης χέρας. Motive Hesiod. Werk. 287ff. Sophokles Κρίσις
(Πάριδος) fr. 334. Freie Nacherzählung der Epideixis giebt

2. XENOPH. Mem. II 1, 21—34 xei II. δὲ ὃ σοφὸς ἐν τῶι συγγράμματι
τῶι περὶ Ἡρακλέους, ὅπερ δὴ καὶ πλείστοις ἐπιδείκνυται, ὡσαύτως περὶ τῆς
ἀρετῆς ἀποφαίνεται, ὧδέ πως λέγων, ὅσα ἐγὼ μέμνημαι. φησὶ γὰρ Ἡραχλέα,
ἐπεὶ ἐκ παίδων εἰς ἥβην ὡρμᾶτο, ἐν ἦι οἱ νέοι ἤδη αὐτοκράτορες γιγνόμεγοι
δηλοῦσιν εἴτε τὴν δι᾿ ἀρετῆς ὁδὸν τρέψονται ἐπὶ τὸν βίον εἴτε τὴν διὰ καχίας,

21

10

15

20

25

30

39

40

45

538 77. PRODIKOS

ἐξελϑόντα εἰς ἡσυχίαν χαϑῆσϑαι ἀποροῦντα ποτέραν τῶν ὁδῶν τράπηται"

καὶ φανῆναι αὐτῶι δύο γυναῖχας προσιέναι μεγάλας, τὴν μὲν ἑτέραν εὐπρεπῆ
τε ἰδεῖν χαὶ ἐλευϑέριον φύσει, χεχοσμημένην τὸ μὲν χρῶμα χαϑαρύότητι, τὰ δὲ
ὄμματα αἰδοῖ, τὸ δὲ σχῆμα σωφροσύνηι, ἐσϑῆτι δὲ λευχῆι, τὴν δ᾽ ἑτέραν τε-
ϑραμμένην μὲν εἰς πολυσαρχίαν τε καὶ ἁπαλότητα, κεκαλλωπισμένην δὲ τὸ
μὲν χρῶμα ὥστε λευχοτέραν τε καὶ ἐρυϑροτέραν τοῦ ὄντος ἰδοχεῖν] φαίνε-
σϑαι, τὸ δὲ σχῆμα ὥστε δοχεῖν ὀρϑοτέραν ns φύσεως εἶναι, τὰ δὲ ὄμματα
ἔχειν ἀναπεπταμένα, ἐσθῆτα δὲ ἐξ ἧς ἂν μάλιστα ῇ ὥρα διαλάμποι' χατασχο-
πεῖσϑαι δὲ ϑαμὰ ξαυτήν, ἐπισχοπεῖν δὲ χαὶ El τις ἄλλος αὐτὴν ϑεᾶται, πολλά-
κις δὲ καὶ εἰς τὴν ἑαυτῆς σχιὰν ἀποβλέπειν. ὡς ὁ᾽ ἐγένοντο πλησιαίτερον
τοῦ Ἡρακλέους, τὴν μὲν πρόσϑεν ῥηϑεῖσαν ἰέναι τὸν αὐτὸν τρόπον, τὴν δ᾽
ἑτέραν φϑάσαι βουλομένην προσδραμεῖν τῶι Ἡρακλεῖ χαὶ eineiv' “Ὁρῶ σε, ὦ
Ἡράχλεις, ἀποροῦντα ποίαν ödov ἐπὶ τὸν βίον τράπηι. ἐὰν οὖν ἐμὲ φίλην
ποιησάμενος ἕπηι [ἐπὶ die Hdss.], τὴν ἡδίστην τε καὶ δάιστην δδὸν ἄξω σε, καὶ
τῶν μὲν τερπνῶν οὐδενὸς ἄγευστος ἔσει, τῶν δὲ χαλεπῶν ἄπειρος διαβιώσει.
πρῶτον μὲν γὰρ οὐ πολέμων οὐδὲ πραγμάτων φροντιεῖς ἀλλὰ σχοπούμενος
ἀεὶ ἔσει [διέσει die Hdss.], τί ἂν χεχαρισμένον ἢ σῖτον ἢ ποτὸν εὕροις, ἢ τί
ἂν ἰδὼν ἢ ἀχούσας τερφϑείης ἢ τίνων ὀσφραινόμενος ἢ ἁπτόμενος, τίσι δὲ
παιδικοῖς ὁμιλῶν μάλιστ᾽ ἂν εὐφρανϑείης, καὶ πῶς ἂν μαλακώτατα χαϑεύδοις,
χαὶ πῶς ἂν ἀπονώτατα τούτων πάντων τυγχᾶνοις. ἐὰν δὲ ποτε γένηταί
τις ὑποψία σπάνεως ap ὧν ἔσται ταῦτα, οὐ φόβος μή σε ἀγάγω ἐπὶ τὸ πο-
γοῦντα καὶ ταλαιπωροῦντα τῶι σώματι καὶ τῆι ψυχῆι ταῦτα πορίξεσϑαι, ἀλλ᾽
οἷς ἂν οἵ ἄλλοι ἐργάζωνται, τούτοις σὺ χρήσει οὐδενὸς ἀπεχόμενος, ὅϑεν ἂν
δυνατὸν ἦι τι κερδᾶναι. πανταχόϑεν γὰρ ὠφελεῖσϑαι τοῖς ἐμοὶ συνοῦσιν ἔξου-
σίαν ἐγὼ παρέχω. καὶ ὃ Ἡρακλῆς ἀκούσας ταῦτα" Ὦ γύναι, ἔφη, ὄνομα
δέ σοι τί ἐστιν; ἡ δέ" Οἱ μὲν ἐμοὶ φίλοι, ἔφη, καλοῦσί us Εὐδαιμονίαν, οἱ δὲ
μισοῦντές με ὑποχνιζόμενοι ὀνομάζουσι Κακίαν. καὶ ἐν τούτωι ἡ ἑτέρα γυνὴ
προσελθοῦσα εἶπε" Καὶ ἐγὼ ἥχω πρὸς σέ, ὦ Ἥράκλεις, εἰδυῖα τοὺς γεννήσαν-
τάς σε χαὶ τὴν φύσιν τὴν σὴν ἐν τῆι παιδείαι χαταμαϑοῦσα, ἐξ ὧν ἐλπίζω, εἰ
τὴν πρὸς ἐμὲ ὅδὸν τράποιο, σφόδρ᾽ ἄν σε τῶν χαλῶν zul σεμνῶν ἀγαϑὸν
ἐργάτην γενέσϑαι καὶ ἐμὲ ἔτι πολὺ ἐντιμοτέραν καὶ ἐπ᾿ ἀγαϑοῖς διαπρεπεστέ-
ραν φανῆναι. οὐχ ἐξαπατήσω δέ σε προοιμίοις ἡδονῆς, ἀλλ᾽ ἧιπερ οἱ ϑεοὶ
διέϑεσαν τὰ ὄντα διηγήσομαι μετ᾽ ἀληϑείας. τῶν γὰρ ὄντων ἀγαϑῶν καὶ
χαλῶν οὐδὲν ἄνευ πόνου καὶ ἐπιμελείας οἱ ϑεοὶ διδόασιν ἀνθρώποις, ἀλλ᾽ εἴτε
τοὺς ϑεοὺς ἵλεως εἶναί σοι βούλει, ϑεραπευτέον τοὺς ϑεούς, elite ὑπὸ φίλων
ἐϑέλεις ἀγαπᾶσϑαι, τοὺς φίλους εὐεργετητέον, εἴτε ὑπό τινος πόλεως ἐπιϑυ-
μεῖς τιμᾶσϑαι, τὴν πόλιν ὠφελητέον, εἴτε ὑπὸ τῆς Ἑλλαόος πάσης ἀξιοῖς ἐπ᾽
ἀρετῆι, ϑαυμάζεσϑαι, τὴν Ἑλλάδα πειρατέον εὐ ποιεῖν, εἴτε γῆν βούλει σοι
καρποὺς ἀφϑόνους φέρειν, τὴν γῆν ϑεραπευτέον, εἴτε ἀπὸ βοσχημάτων oleı
δεῖν πλουτίζεσϑαι, τῶν βοσχημάτων ἐπιμελητέον, εἴτε διὰ πολέμου δρμᾶις
αὔξεσϑαι καὶ βούλει δύνασϑαι τούς τε φίλους ἐλευϑεροῦν καὶ τοὺς ἐχϑροὺς
χειροῦσϑαι, τὰς πολεμιχὰς τέχνας αὐτᾶς τε παρὰ τῶν ἐπισταμένων μαϑητέον
καὶ ὅπως αὐταῖς δεῖ χρῆσϑαι ἀσχητέον᾽ εἰ δὲ χαὶ τῶι σώματι βούλει. δυνατὸς
εἶναι, τῆι γνώμηι ὑπηρετεῖν ἐθιστέον τὸ “σῶμα καὶ γυμναστέον σὺν πόνοις καὶ
ἱδρῶτι. καὶ ἡ Κακία ὑπολαβοῦσα εἶπεν, ὥς φησὶ Πρόδικος" Ἐννοεῖς, ©
Ἡράκλεις, ὡς “χαλεπὴν χαὶ μαχρὰν Ödov ἐπὶ τὰς εὐφροσύνας ἢ γυνή σοι αὕτη
διηγεῖται; ἐγὼ δὲ δαιδίαν καὶ βραχεῖαν ὅδδὸν ἐπὶ τὴν εὐδαιμονίαν ἄξω σε. καὶ
ἡ ᾿Αρετὴ εἶπεν" Ὦ τλῆμον, τί δὲ σὺ ἀγαϑὸν ἔχεις; ἢ τί ἡδὺ οἶσϑα μηδὲν τού-

22

24

28

26

5"

be

28

10

2, ET 539

των ἕνεχα πράττειν ἐθέλουσα; ἥτις οὐδὲ τὴν τῶν ἡδέων ἐπιϑυμίαν ἀναμένεις,
ἄλλα πρὶν ἐπιϑυμῆσαι πάντων ἐμπίμπλασαι, πρὶν μὲν πεινῆν ἐσθϑίουσα, πρὶν
δὲ διψῆν πίνουσα, χαὶ ἵνα μὲν ἡδέως φάγηις, ὀψοποιεῖς μηχανωμένη, ἵνᾳ δὲ
ὑδέως πίηις, οἴνους τε πολυτελεῖς παρασχευάξει χαὶ τοῦ ϑέρους χιόνα περι-
ϑέουσα ζητεῖς, 1 ἵνα δὲ καϑυπνώσηις ἡδέως, οὐ μόνον τὰς στρωμνὰς μαλακάς,
ἀλλα χαὶ τὰς κλίνας χαὶ τὰ ὑπόβαϑρα ταῖς κλίναις παρασχευαζει" οὐ γὰρ διὰ
τὸ πονεῖν ἀλλὰ διὰ τὸ μηδὲν ἔχειν ὃ τι ποιῆις ὕπνου ἐπιϑυμεῖς" τὰ ὁ᾽ ἄφρο-
δίσια πρὸ τοῦ δέεσϑαι ἀναγχάζεις, πάντα μηχανωμένη καὶ γυναιξὶ τοῖς ἀν-
δράσι χρωμένη" οὕτω γὰρ παιδεύεις τοὺς ξαυτῆς φίλους, τῆς μὲν νυχτὸς ὑβρί-
ζουσα, τῆς δ᾽ ἡμέρας τὸ χρησιμώτατον χαταχοιμίζουσα. ἀϑάνατος δὲ οὖσα
dx ϑεῶν μὲν ἀπέρριψαι, ὑπὸ δὲ ἀνθρώπων ἀγαϑῶν ἀτιμάζει" τοῦ δὲ πάντων
ἡδίστου ἀχούσματος, ἐπαίνου σεαυτῆς, ἀνήχοος εἶ, καὶ τοῦ πάντων ἡδίστου
ϑεάματος ἀϑέατος" οὐδὲν γὰρ πώποτε σεαυτῆς ἔργον χαλὸν τεϑέασαι. τίς δ᾽
ἄν σοι λεγούσηι τι πιστεύσειε; τίς δ᾽. ἂν δεομένηι τινὸς ἐπαρκέσειεν; ῇ τίς ἂν
εὖ φρονῶν τοῦ σοῦ ϑιάσου τολμήσειεν εἶναι; ot νέοι μὲν ὄντες τοῖς σώμασιν
ἀδύνατοί εἰσι, πρεσβύτεροι δὲ γενόμενοι ταῖς ψυχαῖς ἀνόητοι, ἀπόνως μὲν
λιπαροὲ διὰ νεότητος τρεφόμενοι, ἐπιπόνως δὲ αὐχμηροὶ διὰ γήρως περῶντες,
τοῖς μὲν πεπραγμένοις αἰσχυνόμενοι, τοῖς δὲ πραττομένοις βαρυνόμενοι, τὰ
μὲν ἡδέα ἐν τῆι νεότητι διαδραμόντες, τὰ δὲ χαλεπὰ εἰς τὸ γῆρας ἀποϑέμενοι.
ἐγὼ δὲ σύνειμι μὲν ϑεοῖς, σύνειμι δὲ ἀνθρώποις τοῖς ἀγαϑοῖς" ἔργον δὲ χα-
λὸν οὔτε ϑεῖον οὔτ᾽ ἀνθρώπειον χωρὶς ἐμοῦ γίγνεται. τιμῶμαι δὲ μάλιστα
πάντων καὶ παρὰ ϑεοῖς zul παρὰ ἀνθρώποις οἷς προσήχει, ἀγαπητὴ μὲν συν-
εργὸς τεχνίταις, πιστὴ δὲ φύλαξ οἴχων δεσπόταις, εὐμενὴς δὲ παραστάτις
οἰχέταις, ἀγαϑὴ δὲ συλλήπτρια τῶν ἐν εἰρήνηι πόνων, βεβαία δὲ τῶν ἐν πο-
λέμωι σύμμαχος ἔργων, ἀρίστη δὲ φιλίας χοινωνός. ἔστι δὲ τοῖς μὲν ἐμοῖς
φίλοις ἡδεῖα μὲν zul ἀπράγμων σίτων καὶ ποτῶν ἀπόλαυσις" ἀνέχονται γὰρ
ἕως ἂν ἐπιϑυμήσωσιν αὐτῶν. ὕπνος δ᾽ αὐτοῖς πάρεστιν ἡδίων ἢ τοῖς ἀμό-
χϑοις, χαὶ οὔτε ἀπολείποντες αὐτὸν ἄχϑονται οὔτε διὰ τοῦτον μεϑιᾶσι τὰ
δέοντα πράττειν. χκαὶ οἵ μὲν γέοι τοῖς τῶν πρεσβυτέρων ἐπαίνοις χαίρουσιν,
οἱ δὲ γεραίτεροι ταῖς τῶν νέων τιμαῖς ἀγάλλονται" καὶ ἡδέως μὲν τῶν πα-
λαιῶν πράξεων μέμνηνται, εὖ δὲ τὰς παρούσας ἥδονται πράττοντες, δι᾿ ἐμὲ
φίλοι μὲν ϑεοῖς ὄντες, ἀγαπητοὶ δὲ φίλοις, τίμιοι δὲ πατρίσιν" ὅταν δ᾽ ἔλϑηι
τὸ πεπρωμένον τέλος, οὐ μετὰ λήϑης ἄτιμοι κεῖνται, ἀλλὰ μετὰ μνήμης τὸν
ἀεὶ χρόνον ὑμνούμενοι ϑάλλουσι. τοιαῦτά σοι, ὦ παῖ τοχέων ἀγαϑῶν Ἣρά-
χλεις, ἔξεστι διαπονησαμένωι τὴν μαχαριστοτάτην εὐδαιμονίαν χεχτῆσϑαι.
οὕτω πως διώιχει Πρόδικος τὴν ὑπ᾿ ᾿Αρετῆς Ἡραχλέους παίδευσιν" ἐχόσμησε
μέντοι τὰς γνώμας ἔτι μεγαλειοτέροις ῥήμασιν ἢ ἐγὼ νῦν.

ΠΕΡΙ ®DYZ3E22.

3. GALEN. de elem. 1 481Κ. τὰ γὰρ τῶν παλαιῶν ἅπαντα Περὶ φύ-
σεως ἐπιγέγραπται, τὰ Μελίσσου, τὰ Παρμενίδου, τὰ Ἐμπεδοκλέους, ᾿Αλχμαίω-
vos τε χαὶ Γοργίου, καὶ Προδίχου χαὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων. Cic. de orat. ΠῚ
82,128 quid de Prodico (θο, de Thrasymacho Chalcedonio, de Protagora Abde-
rita loquar? quorum unusquisque plurimum temporibus illis etiam de natura
rerum et disseruit et sceripsit. Vgl. S. 535,7. 536, 6.

4. Gar. de virt. physic. II 9 [III 195 Helmr.] II. δ᾽ ἐν τῶι Περὶ φύσεως
ἀνθρώπου γράμματι τὸ συγχεκαυμένον καὶ οἷον ὑπερωπτημένον
ἐν τοῖς χυμοῖς ὀνομάζων φλέγμα παρὰ τὸ πεφλέχϑαι τῆι λέξει μὲν ἑτέρως

91

92

99

84

10

15

20

90

ὅ40 77. PRODIKOS. B.FR. 5—8.

χρῆται, φυλάττει μέντοι τὸ πρᾶγμα κατὰ ταὐτὸ τοῖς ἄλλοις... , ἀλλὰ τοῦτό
γε τὸ πρὸς ἁπάντων ἀνϑρώπων ὀνομαζόμενον φλέγμα, τὸ λευκὸν τὴν χρόαν,
ὃ βλένναν ὀνομάζει ΠΡ ἃ ψυχρὸς καὶ ὑγρὸς χυμός ἐστιν οὗτος χαὶ πλεῖ-
στος τοῖς τε γέρουσι χαὶ τοῖς ὅπως δήποτε ψυχϑεῖσιν ἀϑροίζεται, zul οὐδεὶς
οὐδὲ μαινόμενος ἂν ἄλλο τι ἢ ψυχρὸν καὶ ὑγρὸν εἴποι ἂν αὐτόν. Vgl. Philo-
laos 5. 249, 22, Demokrit S. 399, 41.

AUS UNBESTIMMTEN SCHRIFTEN.

5. Purtopem. de piet. c. 9,7 p. 75G. Περσαῖος δὲ δῆλός ἐστιν... ἀφανί-
ζων τὸ δαιμόνιον ἢ μηϑὲν ὑπὲρ αὐτοῦ γινώσχων, ὅταν ἐν τῶι Περὶ ϑεῶν μὴ
ἀπίϑανα λέγηι φαίνεσϑαι τὰ περὶ (τοῦ) τὰ τρέφοντα zul ὠφελοῦντα ϑεοὺς
νενομίσϑαι χαὶ τετειμῆσϑαι πρῶτον ὑπὸ Προδίχου γεγραμμένα, μετὰ δὲ ταῦτα
τοὺς εὑρόντας ἢ τροφὰς ἢ σχέπας ἢ τὰς ἄλλας τέχνας ὡς Δήμητρα καὶ 4Διό-
γυσον χαὶ τοὺς... ic. d.n. deor. 137, 118 quid? P. Cius, qui ea quae pro-
dessent hominum vitae deorum in numero habita esse dixit, quam tandem reli-
gionem reliquit? Persaeus .. eos dicit esse habitos deos, a quibus magna utilitas
ad vitae cultum esset inventa, ipsasque res utiles et salutares deorum esse voca-
bulis nuncupatas. SExT. adv. math. IX 18 [vgl. oben $S. 382, 44] II. δὲ ὃ Κεῖος

ca N ’ x x ’ , ΄ x
ἥλιον, φησί, καὶ σεληγὴν «καὶ ποταμοὺς χαὶ xonvas καὶ χαϑόλου πᾶντα τὰ

> = \ € - ς \ \ 3 \ \ N, 3. N ger
ὠφελοῦντα τὸν βίον ἡμῶν οἱ παλαιοὶ ϑεοὺς Evouoav διὰ τὴν an αὐτῶν
b) N ’ “ὦ \ γα > \ x - \ x ” ’
ὠφέλειαν, καϑαπερ Αἰγυπτιοι τὸν Νεῖλον, zai διὰ τοῦτο τὸν μὲν ἄρτον An-

- \ \ 3 \ u - «ν
μητραν νομισϑῆναι, τὸν δὲ οἶνον Διόνυσον, τὸ δὲ ὑυδωρ Ποσειδῶνα, τὸ δὲ πῦρ

σ - ἢ N - x
Ἥφαιστον zul ἤδη τῶν εὐχρηστούντων ἕχαστον. 52 II. δὲ τὸ ὠφελοῦν τὸν

βίον ὑπειλῆφϑαι ϑεόν, ὡς ἥλιον χαὶ σελήνην καὶ ποταμοὺς καὶ λειμῶνας καὶ
καρποὺς χαὶ πᾶν τὸ τοιουτῶδες. Taemıst. Or. 30 p. 422Dind. πλησιάζομεν
ἤδη ταῖς τελεταῖς χαὶ τὴν Προδίχου σοφίαν τοῖς λόγοις ἐγχαταμίξομεν, ὃς
ἱερουργίαν πᾶσαν ἀνθρώπων χαὶ μυστήρια καὶ πανηγύρεις καὶ τελετὰς τῶν
γεωργίας καλῶν ἐξάπτει, νομίζων καὶ ϑεῶν ἔννοιαν ἐντεῦϑεν εἰς ἀνϑρώπους
ἐλϑεῖν καὶ πᾶσαν εὐσέβειαν x * * ἐγγυώμενος.

6. Prar. Euthyd. 3050 οὗτοι γάρ εἶσιν μέν, ὦ Κρίτων, οὺς ἔφη I. μεϑ-
ὀφια φιλοσόφου TE ἀνδρὸς zal πολιτικοῦ, οἴονται δ᾽ εἶναι πάντων
σοφώτατοι ἀνθρώπων... D σοφοὶ δὲ ἡγοῦνται εἶναι πάνυ εἰχότως" μετρίως
μὲν γὰρ φιλοσοφίας ἔχειν, μετρίως δὲ πολιτιχῶν.

7. Stop. III (flor.) 64, 28 Προδίκου.

ἐπιϑυμίαν μὲν διπλασιασϑεῖσαν ἔρωτα εἶναι, ἔρωτα δὲ dı-
πλασιασϑέντα μανίαν γίγνεσϑαι.

ZWEIFELHAFTES.
8. [Prar.] Eryxias p. 397 D ff. τουτονὶ μὲν τὸν λόγον, ἔφην ἐγώ, πρωιϊιην

“ἐν “Ἱυχείωι ἀνὴρ σοφὸς λέγων, Πρόδικος ὃ Κεῖος, ἐδόχει τοῖς παροῦσι φλυα-

40

ρεῖν οὕτως, ὥστε μηδένα δυνασϑαι πεῖσαι τῶν παρόντων, ὡς ἀληϑῆ λέγει" δύ
ἠρώτα γὰρ αὐτὸν τὸ μειράκιον, πῶς οἴεται χαχὸν εἶναι τὸ πλουτεῖν zul ὅπως
ἀγαϑόν" ὃ δ᾽ ὑπολαμβάνων, ὥσπερ καὶ σὺ νῦν δή, ἔφη, τοῖς μὲν καλοῖς χα-
γαϑοῖς τῶν ἀνθρώπων ἀγαϑὸν χαὲ τοῖς ἐπισταμένοις, ὅπου δεῖ χρῆσϑαι τοῖς
χρήμασι, τούτοις μὲν ἀγαϑόν, τοῖς δὲ μοχϑηροῖς χαὶ ἀνεπιστήμοσι χκαχόν.
ἔχει δ᾽, ἔφη, καὶ τἄλλα πράγματα οὕτω πάντα" ὁποῖοι γὰρ ἂν τινες ὦσιν

10

15

77. PRODIKOS B. FR. s—11. 78. THRASYMACHOS A 1—3. 641

οἱ χρώμενοι, τοιαῦτα zul τὰ πράγματα αὐτοῖς ἀνάγχη εἶναι. Vgl. Plato
Euthyd. p. 219 A ff.

9. [Prar.] Axiochos p. 366B ff. [Sokr. spricht] ’A&loye, σύ γε οὐκ ἔτυμά
μοι μαρτυρεῖς, οἴει δὲ χκαϑάπερ ᾿Αϑηναίων ἡ πληϑύς, ἐπειδὴ ζητητικός εἶμι
τῶν πραγμάτων, ἐπιστήμονα του εἶναί με. ἐγὼ δὲ εὐξαίμην ἂν τὰ κοινὰ
ταῦτα εἰδέναι" τοσοῦτον ἀποδέω τῶν περιττῶν. καὶ ταῦτα δέ, ἃ λέγω, Προ-
δίχου ἐστὲ τοῦ σοφοῦ ἀπηχήματα, τὰ μὲν διμοίρου ἐωνημένα τὰ δὲ δυεῖν δρα-
χμαῖν τὰ δὲ τετραδράχμου. προῖχα γὰρ ἁνὴρ οὗτος οὐδένα διδάσχει" διὰ
παντὸς δὲ ἔϑος ἐστὶν αὐτῶι φωνεῖν τὸ Ἐπιχάρμειον" “ἃ δὲ χεὶρ τὰν χεῖρα
γίζει, δός τι zal λάβοις τί x’ [fr. 80 8.97). πρώιην γοῦν παρὰ Καλλίαι τῶι
Ἱππονίχου ποιούμενος ἐπίδειξιν τοσάδε τοῦ ζῆν κατεῖπεν, ὥστε ἔγωγε μὲν
παρὰ ἀχαρῆ διέγραψα τὸν βίον καὶ ἐξ ἐχείνου ϑανατᾶι μου ἡ ψυχή, ᾿Αξίοχε.
Die weitere Ausführung ist wahrscheinlich nicht aus Prodikos, denn der Inhalt
ist modern und das Citat p. 369B ἤχουσα δέ ποτε χαὶ τοῦ Προδίχου λέγοντος
ὅτι ὃ ϑάνατος οὔτε περὶ τοὺς ζῶντας ἐστιν οὔτε περὶ τοὺς μετηλλαχότας κτλ.
stimmt mit Epicur. ep. 3, 125 p. 61,5Us. Der Pessimismus wird ihm vielleicht
nur als Vertreter keischer Lebensanschauung [Strab. X 6 p. 486. Menand.
fr. 613K.] in den Mund gelegt.

FALSCHES.

10. Prur. de sanit. 8 p. 126D χομψῶς γὰρ ἔοιχεν ὃ Πρόδικος εἰπεῖν,
οτι τῶν ἡδυσμάτων ἄριστόν ἐστι τὸ πῦρ. Richtiger Euenos [fr. 10] zugeschrie-
ben in de adul. et 81η. 2 p.50A u.a.

11. Gar. de meth. med. X 474K. χαὶ δὴ zul τὸ γάλα χαάλλιστον μέν, εἰ
ἐξ αὐτῶν τῶν ϑηλῶν ἐπισπῶιτό τις, ὥσπερ Εὐρυφῶν χαὶ Ἡρόδοτος καὶ Πρό-
διχος ἀξιοῦσιν. Hier wie XVII Β 98ff. ist Ἡρόδικος richtig, vgl. Anon. Lond.
c. 9,20 p. 14 Anm., p. 115214.

76. THRASYMACHOS.

A. LEBEN UND LEHRE.

1. Su. Θρασύμαχος Χαλχηδόνιος σοφιστὴς τῆς ἐν Βιϑυνίαι Χαλκχη-
δόνος (ὃς πρῶτος περίοδον χαὶ κῶλον κατέδειξε χαὶ τὸν νῦν τῆς ῥητορικῆς
τρόπον εἰσηγήσατο, μαϑητὴς [1]. καϑηγητὴς] Πλάτωνος τοῦ φιλοσόφου zul Ἰσο-
χράτους τοῦ ῥήτορος) ἔγραψε συμβουλευτιχούς, τέχνην ῥητοριχήν,
παίγνια, ἀφορμὰς δητορικάς.

2. Arısr. soph. el. 34. 183629 οἱ δὲ νῦν εὐδοκιμοῦντες παραλαβόντες
παρὰ πολλῶν οἷον ἐχ διαδοχῆς κατὰ μέρος προαγαγόντων οὕτως ηὐξήχασι,
Τεισίας μὲν μετὰ τοὺς πρώτους, Θρασύμαχος δὲ μετὰ Τεισίαν, Θεόδωρος δὲ
μετὰ τοῦτον χαὶ πολλοὶ πολλὰ συνενηνόχασι μέρη. Vgl. Cıc. Brut. 12, 48
[Arist. ovvey. τεχν. fr. 137] Lysiam primo profiteri solitum artem esse dicendi
deinde quod Theodorus esset in arte subtilior etc.

3. Dioxys. Lys. 6 μετὰ ταύτας ἀρετὴν εὑρίσχω παρὰ Avolaı πάνυ ϑαυ-
μαστήν, ἧς Θεόφραστος [περὶ λέξ. fr. 3Schmidt] μέν φησιν ἄρξαι Θρασύμαχον,
ἐγὼ δ᾽ ἡγοῦμαι Μυσίαν" χαὶ γὰρ τοῖς χρόνοις οὗτος ἐχείνου προέχειν ἔμοιγε
δοχεῖ [Dion. setzt näml. Lysias Geb. falsch 469]. Seine ἀρετή: 7 συστρέφουσα
τὰ νοήματα καὶ στρογγύλως ἐχφέρουσα λέξες.

10

15

20

90

35

40

542 78. THRASYMACHOS. A. 4—13. LEBEN UND LEHRE.

4. ARISTOPH. Daitales [427] fr. 198, 5ff. [Sohn und Vater Lüderlich]

7 μὴν ἰσως σὺ καταπλιγήσει τῶι χρόνοι.

— τὸ χαταπλιγήσει τοῦτο παρὰ τῶν ῥητόρων'

-- ἀποβήσεταί σοι ταῦτα ποῖ τὰ ῥήματα;

-- παρ᾽ ᾿Αλκιβιάδου τοῦτο τἀποβήσεται.

— τί ὁ᾽ vnorezualgeu χαὶ χκαχῶς ἄνδρας λέγεις
καλοχἀγαϑεῖν ἀσχοῦντας; — οἴμ᾽, ὦ Θρασύμαχε,
τίς τοῦτο τῶν ξυνηγόρων τερϑρεύεται;

5. Arısr. rhet. T 11. 14157 χαὶ τὸ τὸν Νικήρατον φᾶναι Φιλοχτήτην
εἶναι ϑεδηγμένον ὑπὸ Πράτυος, ὥσπερ εἴχασεν Θ. ἰδὼν τὸν Νικήρατον ἥττη-
μένον ὑπὸ Πράτυος ῥαψωιδοῦντα, χομῶντα δὲ καὶ αὐχμηρὸν ἔτι [Nikeratos
von Heraklea, Nebenbuhler des Antimachos, gekrönt von Lysander, Plut. Lys. 18].

6. —— B23. 1400519 ὡς Κόνων Θρασύβουλον ϑρασύβουλον ἐχάλει zul
Ἡρόδικος [von Selymbria?] Θρασύμαχον “ἀεὶ ϑρασύμαχος εἶ zul Πῶλον "ἀεὶ
σὺ πῶλος εἶ.

7. Ivv. VU 203 paenituwit multos vanae sterilisgue cathedrae sicut Thrasy-
macht probat exitus. ScHoL. rhetoris apud Athenas qui suspendio perit.

8. Armen. X 454F Νεοπτόλεμος δὲ ὃ Παριανὸς ἐν τῶι Περὶ ἐπιγραμ-
μάτων Ev Χαλχηδόνι φησὶν ἐπὶ τοῦ Θρασυμάχου τοῦ σοφιστοῦ μνήματος ἐπι-
γεγράφϑαι τόδε τὸ ἐπίγραμμα"

τοὔνομα ϑῆτα ῥῶ ἄλφα σὰν ὑ ud ἄλφα χεῖ οὗ σάν"
πατρὶς Χαλχηδών" ἡ δὲ τέχνη σοφίη.

9. Cıc. de orat. III 32, 128 [Prodikos, Thras., Protagoras, 5. 5. 539, 41]
quorum unus quisque plurimum temporibus illis etiam de natura rerum et
disseruit et scripsit.

10. PrAr. rep. 1336B χαὲ ὃ ©. πολλάχις μὲν xal διαλεγομένων ἡμῶν
μεταξὺ ὥρμα ἀντιλαμβάνεσϑαι Tod λόγου, ἔπειτα ὑπὸ τῶν παραχαϑημένων
διεχωλίετο βουλομένων διαχοῦσαι τὸν Aoyov' ὡς δὲ διεπαυσάμεϑα καὶ ἐγὼ
ταῦτ᾽ εἶπον, οὐχέτι ἡσυχίαν ἦγεν, ἀλλὰ συστρέψας ξαυτὸν ὥσπερ ϑηρίον ἧχεν
ἐφ᾽ ἡμᾶς ὡς διαρπασόμενος. καὶ ἐγώ τε καὶ ὃ Πολέμαρχος δείσαντες διεπτοή-
ϑημεν. ὃ δ᾽ εἰς τὸ μέσον φϑεγξάμενος "τίς ‚ ἔφη; ὑμᾶς πάλαι φλυαρία ἔχει,
ὠ ᾿Σώχρατες κτλ. 338 C ἄκουε δή, ἢ δ᾽ ὅς [Thrasym.], φημὲ γὰρ ἐγὼ εἶναι
τὸ δίκαιον οὐχ ἄλλο τι ἢ τὸ τοῦ κρείττονος ξυμφέρον.

11 [8]. ARIST. rhet. Γ 8. 140922 λείπεται δὲ ᾿παιᾶν, ὧι ἐχρῶντο μὲν ἀπὸ
Θρασυμάχου ἀρξάμενοι, οὐχ εἶχον δὲ λέγειν τίς ἦν.

12. Cıc. Orat. 18, 40 Isocrates ... cum conecisus ei Th. minutis numeris
videretur et Gorgias, qui tamen primi traduntur arte quadam verba vinxisse,
Thucydides autem praefractior nec satis ut ita dicam rotundus, primus instituwit
dilatare verbis et mollioribus numeris explere sententias.

13. Diıonxs. Isae. 20 τῶν δὲ τοὺς ἀκριβεῖς προαιρουμένων λόγους καὶ
πρὸς τὴν ἐναγώνιον ἀσκούντων ῥητοριχήν, ὧν ἐγένετο Ἀντιφῶν τε ὁ Ῥαμνού-
σιος καὶ Θρασύμαχος ὃ Καλχηδόνιος καὶ Πολυχράτης ὃ ᾿Αϑηναῖος Κριτίας τε
ὃ τῶν τριάχοντα ἄρξας καὶ Ζωίλος ὃ τὰς καϑ᾽ Ὁμήρου συντάξεις καταλιπών...
Θ. δὲ καϑαρὸς μὲν χαὶ λεπτὸς καὶ δεινὸς εὑρεῖν τε χαὶ εἰπεῖν στρογγύλως καὶ
περιττῶς ὃ βούλεται, πᾶς δέ ἐστιν ἐν τοῖς τεχνογραφικχοῖς καὶ ἐπιδεικτικοῖς,
δικανιχοὺς δὲ [ἢ συμβουλευτικοὺς] οὐκ ἀπολέλοιπε λόγους, τὰ δὲ αὐτὰ χαὶ περὲ
Κριτίου καὶ περὶ Ζωίλου τις ἂν εἰπεῖν ἔχοι πλὴν ὅσον τοῖς χαραχτῆρσι τῆς
ἑρμηνείας διαλλάττουσιν ἀλλήλων-

B. FR. 1. 543

B. FRAGMENTE.

{ΠΈΡΙ ITO AITELAZ.)

1 [2 Sauppe 0. A. IT 162] Dironvs. Demosth. 3 p. 132, 3 Raderm. τρίτη
λέξις ἦν ἣ μειχτή TE χαὶ σύνϑετος ἐχ τούτων τῶν δυεῖν [näml. αὐστηρὰ und
Ar ' ἣν ὁ μὲν πρῶτος ἁρμοσάμενος χαὶ καταστήσας εἰς τὸν νῦν ὑπάρχοντα
κόσμον, εἴτε Θ. ὃ “Καλχηδόνιος nv, ὡς οἴεται Θεόφραστος [π. λέξ. fr. 4 Schmidt),
εἴτε ἄλλος τις, οὐκ ἔχω λέγειν. οἱ δ᾽ ἐχδεξάμενοι χαὶ ἀναϑρέψαντες, χαὶ οὐ
πολὺ ἀποσχόντες τοῦ τελειῶσαι ῥητόρων μὲν Ἰσοχράτης ὃ ᾿Αϑηναῖος ἐγένετο,
φιλοσόφων δὲ Πλάτων ὃ Σωχρατιχός" τούτων γὰρ ἀμήχανον εὑρεῖν τῶν ἀν-
δρῶν ἑτέρους τινὰς ἔξω 4Δημοσϑένους ἢ τἀναγκαῖα zul χρήσιμα χρεῖττον ἀσχή-
σαντας ἢ τὴν καλλιλογίαν χαὲ τὰς ἐπιϑέτους κατασχευὰς βέλτιον ἀποδειξα-
μένους. 9 μὲν οὖν Θρασυμάχου λέξις, εἴ γε κρηπὶς [ἢ] ἣν ὄντως τῆς μεσότητος,
αὐτὴν τὴν προαίρεσιν ἔοιχεν ἔχειν σπουδῆς ἀξίαν" «“έκραται γὰρ εὖ πως καὶ
αὐτὸ τὸ χρήσιμον εἴληφεν ξκατέρας. δυνάμει δ᾽ ὡς οὐχ ἴσηι (τῆι) βουλήσει
κέχρηται, παράδειγμα ἐξ ἑνὸς τῶν δημηγοριχῶν λόγων τόδε" “ἐβουλόμην
μέν, ὦ ᾿Αϑηναῖοι, μετασχεῖν ἐχείνου τοῦ χρόνου τοὔπαλαιοῦ [καὶ
τῶν πραγμάτων], ἡνίχα σιωπᾶν ἀπέχρη τοῖς νεωτέροισι, τῶν τε
πραγμάτων οὐχ ἀναγκαζόντων ἀγορεύειν καὶ τῶν πρεσβυτέρων
ὀρϑῶς τὴν πόλιν ἐπιτροπευόντων. ἐπειδὴ δ᾽ εἰς τοσοῦτον ἡμᾶς
ἀνέϑετο χρόνον ὃ δαίμων, ὥστε (ἑτέρων μὲν περὶ») τῆς πόλεως
ἀκούειν, τὰς δὲ συμφορὰς (πάσχειν) αὐτούς, καὶ τούτων τὰ μέ-
γιστα ‚un ϑεῶν ἔργα εἶναι μηδὲ τῆς τύχης, ἀλλὰ τῶν ἐπιμεληϑέν-
των, ἀνάγκη δὲ λέγειν" ἢ γὰρ ἀναίσϑητος ἢ χαρτερώτατὸς ἐστιν,
ὅστις ἐξαμαρτάνειν ἑαυτὸν ἔτι παρέξει τοῖς βουλομένοις, καὶ
τῆς ἑτέρων ἐπιβουλῆς τε χαὶ χκαχίας αὐτὸς ὑποσχήσει τὰς αἰτίας.
ἅλις γὰρ ἡμῖν ὃ παρελθὼν χρόνος καὶ ἀντὶ μὲν εἰρήνης ἐν πο-
λέμωι γενέσϑαι καὶ διὰ χινδύνων {(ἐλϑεῖν) εἰς τόνδε τὸν χρό-
νον, τὴν μὲν παρελθοῦσαν ἡμέραν ἀγαπῶσι, τὴν δ᾽ ἐπιοῦσαν
δεδιόσι, ἀντὶ δ᾽ ὁμονοίας εἰς ἔχϑραν χαὶ ταραχὰς πρὸς ἀλλήη-
λους ἀφιχέσϑαι. καὶ τοὺς μὲν ἄλλους τὸ πλῆϑος τῶν ἀγαϑῶν
ὑβοίζειν τε ποιεῖ καὶ στασιάζειν, ἡμεῖς δὲ μετὰ μὲν τῶν ἀγα-
ϑῶν ἐσωφρονοῦμεν᾽ ἂν δὲ τοῖς χαχοῖς ἐμάνημεν, ἃ τοὺς ἀλ-
λους σωφρονίζειν εἴωϑεν. τί δῆτα μέλλοι τις ἂν (a) γιγνώσκει
εἰπεῖν, ὅτωι γε (γέγονε) λυπεῖσϑαι ἐπὶ τοῖς παροῦσι καὶ νομίξειν
ἔχειν τι τοιοῦτον, ὡς μηδὲν ἔτι τοιοῦτον ἔσται; πρῶτον μὲν οὖν
τοὺς διαφερομένους πρὸς ἀλλήλους χαὶ τῶν een καὶ τῶν
ἄλλων ἀποδείξω γ᾽ ἐν τῶι λέγειν πεπονϑότας πρὸς ἀλλήλους,
ὅπερ ἀνάγκη τοὺς ἄνευ γνώμης φιλονιχοῦντας πάσχειν" οἰόμενοι
γὰρ ἐναντία λέγειν ἀλλήλοις, οὐκ αἰσϑάνονται τὰ αὐτὰ πράτ-
τοντες οὐδὲ τὸν τῶν ἑτέρων λόγον ἐν τῶι σφετέρωι λόγωι ἐνόντα.
σκέψασϑε γὰρ ἐξ ἀρχῆς; ἃ ζητοῦσιν ἑχάτεροι. πρῶτον μὲν 7
πάτριος πολιτεία ταραχὴν αὐτοῖς παρέχει ῥάιστη γνωσθῆναι καὶ
κοινοτάτη τοῖς πολίταις οὖσα πᾶσιν. ὁπόσα μὲν οὖν ἐπέχεινα
τῆς ἡμετέρας γνώμης μνήμης Sauppe] ἐστίν, ἀκούειν ἀνάγκη λό-
γων τῶν παλαιοτέρων, ὁπόσα ὁ᾽ αὐτοὶ ἐπεῖδον οἱ πρεσβύτεροι,
ταῦτα δὲ παρὰ τῶν εἰδότων πυνϑαάνεσϑαι. [Musterrede: Situation

10

15

20

80

35

40

544 78. THRASYMACHOS.. B. FR. 1—7. 8. UNBESTIMMT.

dekeleischer Krieg, Hader zwischen Oligarchen und Demokraten]. τοιαύτη μὲν
οὖν τις N Θρασυμάχειος ξρμηνεία, μέση τοῖν δυεῖν χαὶ εὔχρατος χαὶ εἰς ἀμ-
φοτέρους τοὺς χαραχτῆρας ἐπίχαιρον ἀφετήριον.

YIIEP ΠΑΡΙΣΑΙΩΝ.

9 [1] Crem. Strom. VI 16 p. 746P. χαὶ μὴν ἐν Τηλέφωι [aufgef. 438]
εἰπόντος Εὐριπίδου “Ἕλληνες ὄντες βαρβάροις δουλεύσομεν; Θ. ἐν τῶι ὑπὲρ
“αρισαίων λέγει" “Ἀρχελάωι δουλεύσομεν Ἥλληνες ὄντες βαρ-
βάρωι;᾽ Musterrede, bezieht sich auf die Zeit 404—399; Imitation vermutlich
Herod. Attie. περὶ πολιτείας [V 658Bekk.].

METAAH TEXNH.
3 [4] Scmor. Arısrorn. Vög. 880 τὰ αὐτὰ τοῖς Θεοπόμπου [fr. 115 über

die Einschliessung der Chier in das Gebet der Athener zu Anfang des pelop.

Kriegs] χαὲ ©. φησιν Ev τήι Μεγάληι τέχνηι. Zu der Techne gehören ausser
den Aypoouel δητορικαὶ [S. 541,33] die folgenden mit Spezialtiteln angeführ-
ten Fır.

4 [8] Arnen. X416A 0. δ᾽ ὃ Χαλχηδόνιος Ev τινι τῶν προοιμίων
τὸν Τιμοχρέοντά φησιν ὡς μέγαν βασιλέα ἀφικόμενον χαὶ ξενιζόμενον παρ᾽
αὐτῶι πολλὰ ἐμφορεῖσϑαι. πυϑομένου δὲ τοῦ βασιλέως ὅ τι ἀπὸ τούτων ἐργά-
ζοιτο εἶπε Περσῶν ἀναριϑμήτους συγχόψειν. zei τῆι ὑστεραίαι πολλοὺς καϑ᾽
ἕνα γνιχήσας μετὰ τοῦτο ἐχειρονόμησε. πυνϑανομένου δὲ τὴν πρόφασιν ὑπο-
λείπεσϑαι ἔφη τοσαύτας, εἰ προσίοι τις, πληγᾶς.

5 [7] Anrısr. rhet. "1. p. 1404213 ἐγχεχειρήχασιν δὲ ἐπ᾽ ὀλίγον περὶ
αὐτῆς [näml. τῆς ὑποχριτικῆς] εἰπεῖν τινες, οἷον Θ. ἐν τοῖς ἐλέοις. Miss-
Kar Qumr. O1 3,4. Vgl. II 1,12 [S. 520, 7].

6 [5] Praro Phaedr. p. 2670 [vgl. 8. 517,34] τῶν γε μὴν οἰχτρογόων

ἐπὶ γῆρας χαὶ πενίαν ἑλκομένων λόγων χεχρατηχέναι τέχνηι μοι φαίνεται τὸ

τοῦ Χαλχηδονίου σϑένος. ὀργίσαι τε αὐ πο λλοὺς ἅμα δεινὸς ἁνὴρ γέγονε
καὶ πάλιν ὠργισμένοις ἐπάιδων χηλεῖν, ὡς ἔφη διαβάλλειν τε καὶ
ἀπολύσασϑαι διαβολὰς ὅϑεν δὴ χράτιστος. HERMIAS Ζ. ἃ. St. p. 239, 18 Couvreur.
ὃ γὰρ Χαλχηδόνιος, τουτέστιν ὃ Θ., ταῦτα ἐδίδαξεν, ὡς δεῖ εἰς οἶχτον ἐγεῖραι
τὸν δικαστὴν καὶ ἐπισπᾶσϑαι ἔλεον, γῆρας, πενίαν, τέχνα ἀποδυρόμενον zul
τὰ δμοια.

7 [6] Puur. quaest. conv. 12,3 p. 616D δεῖ [bei der Tischordnung] χαϑά-
περ ὑπόϑεσιν μελετῶντα συγχριτιχὴν τοὺς ᾿Αριστοτέλους Tonxovs [T 1ff.] ἡ
τοὺς Θρασυμάχου Ὑπερβάλλοντας ἔχειν προχείρους οὐδὲν τῶν χρησίμων
διαπραττόμενον, ἀλλὰ τὴν κενὴν δόξαν ἐχ τῆς ἀγορᾶς χαὶ τῶν ϑεάτρων εἰς
τὰ συμπόσια μεταάγοντα.

AUS UNBESTIMMTER SCHRIFT.

8. πεν. z. Plat. Phaedr. p. 239, 21 ἔγραψεν [Thr.] ἐν λόγωι ἑαυτοῦ τοι-
οὗτόν τι, ὅτι οἱ ϑεοὶ οὐχ δρῶσι τὰ ἀνϑρώπινα᾽ οὐ γὰρ ἂν τὸ μέ-
γιστον τῶν ἐν ἀνθρώποις ἀγαϑῶν παρεῖδον τὴν διχαιοσύνην"
δρῶμεν γὰρ τοὺς ἀνθρώπους ταύτηι μὴ χρωμένους.

10

20

30

40

79. HIPPIAS. A. 1—6. LEBEN UND LEHRE. 845

79. HIPPIAS.

A. LEBEN UND LEHRE.

1. Sup. Ἱππίας Διοπείϑους ᾿Ηλεῖος σοφιστὴς χαὶ φιλόσοφος, μαϑητης
Ἡγησιδάμουι(ἢ, ὃς τέλος ὡρίζετο τὴν αὐτάρχειαν [vgl. Α 12]. ἔγραψε πολλά.
2. Puıtosrtrar. V. Soph. 1 11 I. δὲ ὃ σοφιστὴς ὃ Ἡλεῖος τὸ μὲν μνημο-
νιχκὸν οὕτω τι χαὶ γηράσχων ἔρρωτο, ὡς καὶ πεντήχοντα ὀνομάτων ἀχοίσας
ἅπαξ ἀπομνημονεύειν αὐτὰ χκαϑ᾽ ἣν ἤκουσε τάξιν, ἐσήγετο δὲ ἐς τὰς διαλέξεις

γεωμετρίαν, ἀστρονομίαν, μουσικήν, ῥυϑμούς" διελέγετο δὲ καὶ περὲ ζω-
γραφίας χαὶ περὲ ἀγαλματοποιίας" ταῦτα ἑτέρωθι" ἐν “αχεδαίμονι δὲ
γένη τε διήεει πόλεων ( χαὶ ἀποιχίας καὶ ἔργα, ἐπειδὴ οἱ “αχεδαιμόνιοι διὰ
τὸ βούλεσϑαι ἄρχειν τῆι ἰδέαι ταύτηι ἔχαιρον. ἔστιν δὲ αὐτῶι χαὶ Towı-

κὸς διάλογος, οὐ λόγος" ὃ Νέστωρ ἐν Τροίαι ἁλούσηι ὑποτίϑεται Νεοπτο-
λέμωι τῶι ᾿Αχιλλέως, ἃ χρὴ ἐπιτηδεύοντα ἄνδρα ἀγαϑὸν φαίνεσϑαι. πλεῖστα
δὲ Ἑλλήνων πρεσβεύσας ὑπὲρ τῆς Ἤλιδος οὐδαμοῦ χατέλυσε τὴν ἑαυτοῦ δόξαν
δημηγορῶν TE zul διαλεγόμενος, ἀλλὰ καὶ χρήματα πλεῖστα ἐξέλεξε χαὶ φυλαῖς
ἐνεγράφη πόλεων μιχρῶν τε χαὶ μειζόνων. παρηλϑε χαὶ εἰς τὴν Ἰνυχὸν
ὑπὲρ χρημάτων, τὸ δὲ πολίχνιον τοῖτο Σιχελικοί εἰσιν, ode ὁ Πλάτων (Ev)
τῶι T'opyiaı [493 A] ἐπισχώπτει. εὐδοχιμῶν δὲ χαὶ τὸν ἄλλον χρόνον ἔϑελγε
τὴν “Ελλάδα ἐν Ὀλυμπίαι λόγοις ποικίλοις zul πεφροντισμένοις εὖ. noun-
veve δὲ οὐχ ἐλλιπῶς ἀλλὰ περιττῶς καὶ κατὰ φύσιν, ἐς οὁλίγα χαταφεύγων τῶν
ἐκ ποιητιχὴῆς ὀνόματα. Mit Ausnahme von $ ὅ Schl., $8 und vielleicht des
Titels $ 4 ist alles aus Plato [A 6ff.] geflossen.

3. [Prur.] Vit.X or.4 p. 838 A ἐγένετο δ᾽ αὐτῶι |Isokrates] zu) παῖς
᾿ἡφαρεὺὶς πρεσβύτηι ὄντι [vor 356] ἐχ Πλαϑάνης τῆς Ἱππίου τοῦ ῥήτορος ποιη-
τός, τῶν δὲ τῆς γυναικὸς τριῶν παίδων ὃ νεώτατος. 839B zul νέον μὲν ὄντα
μὴ γῆμαι, γηράσαντα δ᾽ ἑταίραι συνεῖναι ἧε ὄνομα ἣν Aayloxn ... ἔπειτα
Πλαϑάνην τὴν Ἱππίου τοῦ ῥήτορος γυναῖχα ἠγάγετο τρεῖς παῖδας ἔχουσαν,
ὧν τὸν ᾿Αφαρέα, ὡς προείρηται, ἐποιήσατο. HARPOCK. ᾿Ιφαρεύς. οὗτος Ἱππίου
μὲν ἦν υἱός, ἐνομίζετο δὲ Ἰσοχράτους. Zosmm. V. Isoer. p. 253, 4 Westerm. yv-
ναῖχα δ᾽ ἠγάγετο Πλαϑάνην τινά, Ἱππίου τοῦ 6770005 ἀπογεννωμένην. Iden-
tität mit dem Elier bestritten.

4. Prar. Apol. p. 19E zei τοῦτό γέ μοι δοχεῖ καλὸν εἶναι, εἶ' τις οἷός
T εἴη παιδεύειν ἀνθρώπους ὥσπερ Γοργίας τε ὃ Asovrivog χαὶ Πρόδικος 6
Κεῖος καὶ I. ὁ Ἠλεῖος. Vgl. oben $. 535, 22.

5. ATHEN. V p. 2180 ö δὲ Πλάτων χαὶ τὸν Ἠλεῖον Ἱππίαν συμπαρόντα
ποιεῖ ἐν τῶι Πρωταγόραι [vgl. Ο 1] μετά τινων ἰδίων πολιτῶν, οὺς οὐχ εἰχὸς
ἐν ᾿Αϑήναις ἀσφαλῶς διατρίβειν πρὸ τοῦ τὰς ἐνιαυσίας ἐπὶ ᾿Ισάρχου Ἐλαφη-
βολιῶνος [428] συντελεσϑῆναι σπονδάς. Vgl. S. 514, 35.

6. Prar. Hipp. mai. p. 281 A [Sokr., Hipp.) Ἱππίας ὃ καλός τε χαὶ σοφός,
ὡς διὰ χρόνου ἡμῖν χατῆρας εἰς τὰς ᾿Αϑήνας. --- Οὐ γὰρ σχολή, ὦ Σώχρατες.
7 γὰρ Ἦλις ὅταν τι δέηται διαπράξασϑαι πρός τινα τῶν πόλεων, ἀεὶ ἐπὶ πρῶ-
τον ἐμὲ ἔρχεται τῶν πολιτῶν αἱρουμένη πρεσβευτήν, ἡγουμένη δικαστὴν χαὶ
ἄγγελον ἱκανώτατον εἶναι τῶν λόγων, οἱ dv παρὰ τῶν πόλεων ἑχάστων λέ-
γωνται. πολλάκις μὲν οὖν καὶ εἰς ἄλλας πόλεις ἐπρέσβευσα, πλεῖστα δὲ χαὶ
περὶ πλείστων χαὶ μεγίστων εἰς τὴν “αχεδαίμονα" διὸ δή, ὃ σὺ ἐρωτᾶις, οὐ
ϑαμίζω εἰς τοὐσόε τοὺς τόπους.

1915, Fragm. ἃ. Vorsokr. 35

-τ

30

ζώ
rar

40

45

546 79. HIPPIAS

7. Prar. Hipp. mai. p. 282 DE [Hipp. spricht] ἀφικόμενος δέ ποτε εἰς Zıze-
λίαν Πρωταγόρου αὐτόϑι ἐπιδημοῦντος χαὶ εὐδοχιμοῦντος χαὶ πρεσβυτέρου ὄντος
[χαὶ] πολὺ »εώτερος ὧν ἐν ὀλίγωι χρόνωι πάνυ πλέον ἢ πεντήκοντα καὶ ἑχατὸν
μνᾶς εἰργασάμην, καὶ ἐξ ἑνός γε χωρίου πάνυ σμιχροῦ Ἰνυχοῦ πλέον ἡ εἴχοσι
μνᾶς" καὶ τοῦτο ἐλϑὼν οἴχαδε φέρων τῶι πατρὶ ἔδωχα, ὥστε ἐχεῖνον zul τοὺς
ἄλλους πολίτας ϑαυμάζειν τε καὶ ἐχπεπλῆχϑαι. καὶ σχεδόν τι οἶμαι ἐμὲ πλείω
χρήματα εἰργάσϑαι ἢ ἄλλους σύνδυο οὕστινας βούλει τῶν σοφιστῶν.

8. — Hipp. min. p. 868 Ο [Hipp.] χαὶ γὰρ ἂν δεινὰ ποιοίην, αὐ Εὔδιχε,
εἰ Ὀλυμπίαζε μὲν εἰς τὴν τῶν λλήνων πανήγυριν, ὅταν τὰ Ὀλύμπια ἦι, ἀεὶ
ἐπανιὼν οἴχοϑεν ἐξ Ἤλιδος εἰς τὸ ἱερὸν παρέχω ἐμαυτὸν καὶ λέγοντα ὅτι av
τις βούληται ὧν ἄν μοι εἰς ἐπίδειξιν παρεσχευασμένον nt, καὶ ἀποχρινόμενον
τῶι βουλομένωι ὅτι ἂν τις ἐρωτᾶι, νῦν δὲ τὴν Σωκχράτους ἐρώτησιν φύγοιμι...
364A ἐξ οὗ γὰρ ἤργμαι Ὀλυμπίασιν ἀγωνίζεσθαι οὐδενὶ πώποτε χρείττονι
εἰς οὐδὲν ἐμαυτοῦ ἐνέτυχον.

9. — Hipp. mai. p. 286 A [Hippias] Καὶ ναὶ μὰ Al’, ὦ Σώκρατες, περί
γε ἐπιτηδευμάτων χαλῶν χαὶ ἔναγχος αὐτόϑι ηὐδοκίμησα διεξιών, ἃ χρὴ τὸν
νέον ἐπιτηδεύειν. ἔστι γάρ μοι περὶ αὐτῶν παγχάλως λόγος συγχείμενος, zul
ἄλλως εὖ διαχείμενος καὶ τοῖς ὀνόμασι" πρόσχημα δέ μοί ἐστι χαὶ ἀρχὴ τοι-
ade τις τοῦ λόγου [vgl. Α 2 $4]'

ἐπειδὴ ἡ Τροία ἥλω, λέγει ὁ λόγος ὅτι Νεοπτόλεμος Νέστορα ἔροιτο,
ποῖά ἔστι χαλὰ ἐπιτηδεύματα, ἃ ἀν τις ἐπιτηδεύσας νέος ὧν εὐδοχιμώτατος
γένοιτο μετὰ ταῦτα δὴ λέγων ἐστὶν ὃ Νέστωρ καὶ ὑποτιϑέμενος αὐτῶι πάμ-
πολλὰ νόμιμα χαὶ παάγχαλα.

τοῦτον δὴ καὶ ἐχεῖ [in Sparta] ἐπεδειξάμην καὶ ἐνθάδε [in Athen] μέλλω
ἐπιδεικνύναι εἰς τρίτην ἡμέραν ἐν τῶι Φειδοστράτου διδασχαλείωι zul ἄλλα
πολλὰ καὶ ἄξια axong‘ ἐδεήϑη γάρ μου Εὔδικος ὃ ᾿ἀπημάντου.

10. --- Hipp. min. p. 364C [Hipp.] φημὲ γὰρ Ὅμηρον πεποιηκέναι ἄριστον
μὲν ἀνόρα ᾿Αχιλλέα τῶν εἰς Τροίαν ἀφικομένων, σοφώτατον δὲ Νέστορα, πο-
λυτροπώτατον δὲ Ὀδυσσέα.

11. — Hipp. mai. p. 285B ἐχεῖνα ἃ σὺ χάλλιστα ἐπίστασαι, τὰ περὶ τὰ
ἄστρα TE χαὶ τὰ οὐράνια πάϑη... ἀλλὰ περὶ γεωμετρίας τι χαίρουσιν
ἀκούοντες... περί γε λογισμῶν... ἐκεῖνα ἃ σὺ ἀκριβέστατα ἐπίστασαι av-
ϑρώπων διαιρεῖν, περί τε γραμμάτων δυνάμεως καὶ συλλαβῶν καὶ
ῥυθμῶν καὶ ἁρμονιῶν sr μήν ἐστιν ἃ ἡδέως σου ἀκροῶνται [die Spar-
taner] χαὲ ἐπαινοῦσιν; αὐτός μοι εἰπέ, ἐπειδὴ ἐγὼ οὐχ εὑρίσχω. --- Περὲ τῶν
γενῶν, ὦ “Σώκρατες, τῶν τε ἡρώων καὶ τῶν ἀνϑρώπων χαὶ τῶν χατοι-
κίσεων, ὡς τὸ ἀρχαῖον ἐχτίσϑησαν αἱ πόλεις, καὶ συλλήβδην πάσης τῆς
ἀρ χαιολογίας ἥδιστα ἀχροῶνται, ὥστ᾽ ἔγωγε δι᾿ αὐτοὺς ἠνάγχασμαι ἐκχμεμα-
ϑηχέναι τε χαὶ ,ἐχμεμελετηκέναι πάντα τὰ τοιαῦτα. --- Ναὶ μὰ Ai’ ᾽ ὦ Ἱππία,
ηὐτύχηκάς γε, ὅτι «Ἰακχεδαιμόνιοι οὐ χαίρουσιν, av τις αὐτοῖς ἀπὸ Σόλωνος
τοὺς ἄρχοντας τοὺς ἡμετέρους καταλέγηι᾽ εἰ δὲ μή, πράγματ᾽ ἂν εἶχες ἐχμαν-
ϑάνων. --- Πόϑεν, ὦ Σώκρατες; ἅπαξ ἀκούσας πεντήχοντα ὀνόματα ἀπο-
μνημονεύσω. --- ᾿Αληϑῆ λέγεις, ἀλλ᾽ ἐγὼ οὐχ ἐνενόησα, ὅτι τὸ μνημονικὸν
ἔχεις. ὥστ᾽ ἐννοῶ ὅτι εἰχότως σοι χαίρουσιν οἱ “ακεδαιμόνιοι ἅτε πολλὰ
εἰδότι, zul χρῶνται ὥσπερ ταῖς πρεσβύτισιν οἱ παῖδες πρὸς τὸ ἡδέως μυ-
ϑολογῆσαι.

12. — Hipp. min. p. 368B πάντως δὲ πλείστας τέχνας πάντων σοφώτα-
τος εἰ ἀνθρώπων, ὡς ἐγώ ποτέ σου ἤκουον μεγαλαυχουμένου πολλὴν σοφίαν

10

15

20

30

A. 7—15. LEBEN UND LEHRE. B. FR. 1. 547

ὲ ζηλωτὴν σαυτοῦ διεξιόντος. ἐν ἀγορᾶι ἐπὶ ταῖς τραπέζαις. ἔφησϑα δὲ
ἀφικέσθαι ποτὲ εἰς Ὀλυμπίαν ἃ εἶχες περὶ τὸ σῶμα ἅπαντα σαυτοῦ
ἔργα ἔχων' πρῶτον μὲν δαχτύλιον (ἐντεῦϑεν γὰρ ἤρχου) ὃν εἶχες σαυτοῦ
ἔχειν ἔργον ὡς ἐπιστάμενος δακτυλίους γλύφειν χαὶ ἄλλην σφραγῖδα σὸν ἔργον,
χαὶ στλεγγίδα χαὶ λήκυϑον ἃ αὐτὸς εἰργάσω" ἔπειτα ὑποδήματα ἃ εἶχες ἔφη-
σϑα αὐτὸς σχυτοτομῆσαι χαὶ τὸ ἱμάτιον ὑφῆναι καὶ τὸν χιτωνίσχον᾽ καὶ ὃ γε
πᾶσιν ἔδοξεν ἀτοπώτατον χαὶ σοφίας πλείστης ἐπίδειγμα [ἐπειδὴ], τὴν ζώνην
ἔφησϑα τοῦ χιτωνίσχου, ἣν εἶχες, εἶναι μὲν οἷαι αἱ Περσιχαὶ τῶν πολυτελῶν,
ταύτην δὲ αὐτὸς πλέξαι᾽ πρὸς δὲ τούτοις ποιήματα ἔχων ἐλϑεῖν καὶ ἔπη
καὶ τραγωιδίας καὶ διϑυράμβους χαὶ χαταλογάδην πολλοὺς λό-
γους καὶ παντοδαποὺς συγκειμένου ς" zul περὶ τῶν τεχνῶν δὴ; ὧν
ἄρτι ἐγὼ ἔλεγον, ἐπιστήμων ἀφιχέσϑαι διαφερόντως τῶν ἄλλων χαὶ περὶ
ῥυϑμῶν χαὶ ἁρμονιῶν χαὶ γραμμάτων ὀρϑότητος, χαὲ ἄλλα ἔτι πρὸς
τούτοις πάνυ πολλά, ὡς ἐγὼ δοχῶ μνημονεύειν" χαίτοι To γε μνημονικὸν
ἐπελαϑόμην σου, ὡς ἔοικε, τέχνημα, Ev ὧι σὺ οἴει λαμπρότατος εἶναι.

13. Arhen. ΧΙ p.506F ἐν δὲ τῶι Μεωμνεξένωι [Platons; p. 236 3] οὐ

μόνον Ἱ. ὃ Ἠλεῖος χλευάζεται, ἀλλὰ καὶ ὃ ΡῬαμνούσιος ᾿Αντιφῶν zul ὃ μουσι-
χὸς Aaunoos. Vgl. S. 550, 36.
14. Xen. Mem. IV 4, 5ff. οἷδα ὁέ ποτε αὐτὸν χαὶ πρὸς Ἱππίαν τὸν

Ἠλεῖον περὶ τοῦ δικαίου τοιάδε διαλεχϑέντα. διὰ χρόνου γὰρ ἀφιχόμενος ὃ

Ἱππίας ᾿Αϑήναξε παρεγένετο τῶι Σωκράτει λέγοντι πρός τινας, ὡς ϑαυμαστὸν
ein τό, εἰ μὲν τίς βούλοιτο σχυτέα διδάξασϑαί τινα ἢ τέχτονα ἢ χαλκέα N
ἱππέα, μὴ ἀπορεῖν ὅποι ἂν πέμψας τούτου τύχοι φασὶ δέ τινες καὶ ἵππον zul
βοῦν τῶι βουλομένωι δικαίους ποιήσασθαι πάντα μεστὰ εἶναι τῶν διδαξόν-
των᾿ ἐὰν δέ τις βούληται ἢ αὐτὸς μαϑεῖν τὸ δίκαιον ἢ υἱὸν ἢ οἰχέτην διδά-
ἔασϑαι, μὴ εἰδέναι ὅποι ἂν ἐλθὼν τύχοι τούτου. καὶ ὃ μὲν Ἱππίας ἀχούσας
ταῦτα ὥσπερ ἐπισχώπτων αὐτόν" Ἔτι γὰρ σύ, ἔφη, ὦ Σώχρατες, ἐχεῖνα τὰ
αὐτὰ λέγεις ἃ ἐγὼ πάλαι ποτέ σου ἤχουσα; καὶ ὃ Σωχράτης᾽ Ὃ δέ γε τούτου
δεινότερον, ἔφη, ὦ Ἱππία, οὐ μόνον ἀεὶ τὰ αὐτὰ λέγω, ἀλλὰ καὶ περὶ τῶν
αὐτῶν᾽ σὺ δ᾽ ἴσως διὰ τὸ πολυμαϑὴς εἶναι περὶ τῶν αὐτῶν οὐδέποτε τὰ αὐτὰ
λέγεις. ᾿Αμέλει, ἔφη, πειρῶμαι καινόν τι λέγειν ἀεί. Πότερον, ἔφη, καὶ περὶ
ὧν ἐπίστασαι; οἷον περὶ γραμμάτων ἐάν τις ἔρηταί σε, πόσα χαὶ ποῖα Σω-
χράτους Be, ἄλλα μὲν πρότερον, ἄλλα δὲ νῦν πειρᾶι λέγειν; ἢ περὶ ἀριϑμῶν
τοῖς ἐρωτῶσιν, εἰ τὰ δὶς πέντε δέχα ἐστίν, οὐ τὰ αὐτὰ νῦν ἃ καὶ πρότερον
ἀποχρίνει; Περὶ μὲν τούτων, ἔφη, ὦ Σώχρατες, ὥσπερ σύ, zul ἐγὼ ἀεὶ τὰ
αὐτὰ λέγω" περὶ μέντοι τοῦ διχαίου πάνυ οἶμαι νῦν ἔχειν εἰπεῖν, πρὸς ἃ οὔτε
σὺ οὔτ᾽ ἂν ἄλλος οὐδεὶς δύναιτ᾽ αντειπεῖν.

15. TerrurL. apolog. 46 Hippias[?] dum ciwitati insidias disponit oceiditur.

B. FRAGMENTE.
ἹΠΠΙΟῪΥ EAETEIA.

1. Paus. V 25, 4 [Untergang des messenischen Knabenchors auf der Fahrt
nach Rhegion] τότε ὁὲ ἐπὶ τῆι ἀπωλείαι τῶν παίδων οἱ Μεσσήνιοι πένϑος
ἤγον, καὶ ἄλλα τέ σφισιν ἐς τιμὴν αὐτῶν ἐξευρέϑη χαὶ εἰχόνας ἐς Ὀλυμπίαν
ἀνέϑεσαν χαλχᾶς, σὺν δὲ αὐτοῖς τὸν διδάσκαλον τοῦ χοροῦ χαὶ τὸν αὐλητήν.
τὸ μὲν δὴ ἐπίγραμμα ἐδήλου τὸ ἀρχαῖον ἀναϑήματα εἶναι τῶν ἐν πορϑμῶι

ΠῚ»

0

10

20

[SS]
ὧι

δ48 19. HIPPIAS. B. FR. 1—5.

Μεσσηνίων" χρόνωι δὲ ὕστερον γ λεγόμενος ὑπὸ Ἑλλήνων γενέσϑαι σοφὸς
τὰ ἐλεγεῖα ἐπ᾽ αὐτοῖς ἐποίησεν᾽ ἔργα δέ εἰσιν Ἠλείου Κάλωνος αἱ εἰχόνες
[Hermes des Eleers Kalon für den Rhegiuer Glaukies nach der Schrift der Basis
etwa 420—410 (Dittenberger), 5. Loewy Inschr. gr. Bildh. 28 N. 33).

EON2N ONOMAZIAI.

2 (3 Müller FHG II p. 61] ScnHor. Arorr. III 1179 [hinter Musaios B 1
8. 497,8] Ἱ. ὁὲ 6 Ἠλεῖος [Δ4ήλιος L] ἐν ᾿Εϑνῶν ὀνομασίαις ἔϑνος τι χα-
λεῖσϑαι Σπαρτούς. Vielleicht Teiltitel der Συναγωγή.

OAYMIIONIK2N ΑΝΑΓΡΑΦΗ.

8 [2] Puvr. Num. 1 τοὺς μὲν οὖν χρόνους ἐξακριβῶσαι χαλεπόν ἐστι
καὶ μάλιστα τοὺς ἐχ τῶν Ὀλυμπιονικῶν ἀναγομένους, ὧν τὴν ἀναγραφὴν
ὀψέ φασιν Ἱππίαν ἐχδοῦναι τὸν Ἠλεῖον ἀπ᾿ οὐδενὸς ὁρμώμενον ἀναγκαίου
πρὸς πίστιν. Ä
ΣΥΝΑΓΩΓΉ.

4 [1] Arten. ΧΙΠ 608F Θαργηλία ἡ Μιλησία, ἡτις zul τεσσαρεσχαίδεχα
ἀνόραάσιν ἐγαμήϑη οὖσα καὶ τὸ εἶδος πάνυ χαλὴ καὶ σοφή, ὥς φησιν I. ὃ σοφι-
στὴς ἐν τῶι ἐπιγραφομένωι Συναγωγή᾽ HesvcH. Θαργηλία" ᾿ ἔστιν ἡ Θαρ-
γηλία Μιλησία μὲν τὸ γένος, εὐπρεπὴς δὲ τὴν ὄψιν χαὶ τἄλλα
σοφή, ὥστε στρατηγεῖν πόλεις καὶ δυνάστας. διὸ χαὶ πλείστοις
ἐγήματο τῶν διασημοτάτων.

ΤΡΩΙΚΟΣ. |
5. Par. Hipp. mai. p. 286 A [oben 5. 546, 20]. Vgl. S. 545, 11.

AUS UNBESTIMMTEN SCHRIFTEN.
6 [6] Crem. Strom. VI 15 p. 745P. ἀλλ᾽ ἵνα un ἐπὶ πλέον προίηι ὃ λόγος
φιλοτιμουμένων ἡμῶν τὸ εὐεπίρορον εἰς χλοπὴν τῶν Ἑλλήνων κατὰ τοὺς A0-
γους τε καὶ τὰ δόγματα ἐπιδεικνύναι, φέρε ἄντικρυς μαρτυροῦντα ἡμῖν Ἱππίαν

᾿ τὸν σοφιστὴν τὸν Ἠλεῖον, ὃς τὸν αὐτὸν περὶ τοῦ προχειμένου μοι σχέμματος

35

40

ὕχειν |l. nxev] λόγον, παραστησώμεϑα ὧδέ πως λέγοντα᾽

τούτων ἴσως εἴρηται τὰ μὲν Ὀρφεῖ, τὰ δὲ Μουσαίωι χατὰ
βοαχὺ ἄλλωι ἀλλαχοῦ, τὰ δὲ Ἡσιόδωι τὰ δὲ Ὁμήρωι, τὰ δὲ τοῖς
ἄλλοις τῶν ποιητῶν, τὰ δὲ ἐν συγγραφαῖς τὰ μὲν Ἕλλησι τὰ δὲ
βαρβάροις. ἐγὼ δὲ ἐκ πάντων τούτων τὰ μέγιστα χαὶ ὁμόφυλα
συνϑεὶς τοῦτον καινὸν καὶ πολυειδῆ τὸν λόγον ποιήσομαι. Aus
der Συναγωγη Ἷ [Gomperz).

7 [10] Dıoc. 1 24 über Thales’ Panpsychismus s. 8. 4, 1.

8 [4] Evustarm. z. Dıonvs. Per. 270 I. ἀπὸ ᾿Ασίας καὶ Εὐρώπης τῶν
Nxeaviöov τὰς Ἠπείρους [näml. Asien und Europa] χαλεῖ. Vermutlich aus den
᾿Εϑνῶν ὀνομασίαι.

9 (7) Hyrorn. Sorn. Oed. R. V (Sehol. II 12, 11Dind.] ἔδιον δέ τι nenov-
ϑασιν οἵ μεϑ' Ὅμηρον ποιηταὶ τοὺς πρὸ τῶν Τρωικῶν βασιλεῖς τυράννους
προσαγορεύοντες ὀψέ ποτε τοῦδε τοῦ ὀνόματος εἰς τοὺς Ἕλληνας διαδοϑέντος,
κατὰ τοὺς ᾿Αρχιλόχου χρόνους, χαϑάπερ I. ὃ σοφιστής Pro. Ὅμηρος γοῦν
τὸν πάντων παρανομώτατον Ἔχετον βασιλέα φησὶ καὶ οὐ τύραννον “εἰς Ἔχε-
τον βασιλῆα βροτῶν δηλήμονα᾽ [o 84].

10

15

20

30

90

40

45

B. 6-17. AUS UNBEST. SCHR. 18. 19. ZWEIFELH. 549

10 [15] Purynıcn. ecl. 312Lob. παρα ϑήκην Ἱππίαν καὶ Ἴωνώά τινὰ συγ-
γραφέα φασὶν εἰρηκέναι [Herodot 6, 73. 9, 45 vgl. Phryn. p. 228]" ἡμεῖς δὲ τοῦτο
παραχαταϑήχην ἐροῦμεν, ὡς Πλάτων καὶ Θουχυδίδης καὶ 4ημοσϑένης.

11 [9] Prur. Lye. 23 αὐτὸν δὲ τὸν “υχοῖργον Ἱ. μὲν ὃ σοφιστὴς πολε-
μικώτατόν φησι γενέσϑαι χαὶ πολλῶν ἔμπειρον στρατηγιῶν.

12 [0] Procr. in Eucl. p. 65, 11 Friedl. [s. oben 8. 280, 7] μετὰ δὲ τοῦ-
τον [Thales] Mausoxos ὃ Στησιχόρου τοῦ ποιητοῦ ἀδελφὸς ὡς ἐφαψάμενος
τῆς περὶ γεωμετρίας σπουδῆς μνημονεύεται χαὶ Ἱ. € Ἠλεῖος ἱστόρησεν ὡς ἐπὶ
γεωμετρίαι δόξαν αὐτοῦ λαβόντος.

13 [11] ϑοηοι. Arar. 172 p. 369, 21 Maass. Ἱ. δὲ χαὶ Φερεκύδης [FHG I 86
fr. 52] ἑπτὰ [näml. Ὑάδας εἶναί].

14 [12] Schor. Pınv. Pyth. 4, 288 ταύτην [Phrixos Stiefmutter] δὲ 0 μὲν
Πίνδαρος ἐν Ὕμνοις [fr. 49 Schr.] Anuodiznv φησίν, ‘I. δὲ Γοργῶπιν.

15 [Ὁ] — Nem. 7, ὅ8 τρίτην δὲ [Ephyra] περὲ Ἦλιν, ἧς I. μνημονεύει.

16 [13] Sro». III 88, 32 Πλουτάρχου ἐχ τοῦ {( Περὶ τοῦ διαβάλλειν. “Ἵ.
λέγει δύο εἶναι φϑόνους" τὸν μὲν δίχαιον, ὅταν τις τοῖς κακοῖς φϑονῆι τιμω-
μένοις, τὸν δὲ ἄδικον, ὅταν τοῖς ἀγαϑοῖς. χαὶ διπλᾷ τῶν ἄλλων οἱ φϑονεροὶ
χαχοῦνται" οὐ γὰρ μόνον τοῖς ἰδίοις καχοῖς ἄχϑονται ὥσπερ ἐχεῖνοι, ἀλλὰ καὶ
τοῖς ἀλλοτρίοις ἀγαϑοῖς.

17 [14] -- — 42,10 Πλουτάρχου ἐχ τοῦ {Περὶ τοῦ) διαβάλλειν. "I. φη-
σίν, ὅτι δεινόν ἐστιν ἡ διαβολία, οὕτως ὀνομάζων, ὅτι οὐδὲ τιμωρία
τις χατ᾽ αὐτῶν γέγραπται ἐν τοῖς νόμοις ὥσπερ τῶν χλεπτῶν᾽ καίτοι ἄριστον
ὃν χτῆμα τὴν φιλίαν χλέπτουσιν, ὥστε ἡ ὕβρις κακοῦργος οὖσα δικαιοτέρα
ἐστὶ τῆς διαβολῆς διὰ τὸ μὴ ἀφανὴς εἶναι. Vgl. Herod. VIL107 διαβολὴ γάρ
ἐστι δεινότατον κτλ.

18 [8] Vır. Homerı Matrit. p. 31, 1 Westerm. Ἱ. δ᾽ αὖ χαὶ Ἔφορος Kv-
μαῖον [Homer].

19. ῬΑΡυβ. PETROPoL. ἢ. 13, 00]. 2,11 [ed. Jermnstedt Journ. des Unter-
richtsmin. (russ.) 1901 Octob. p. 51) ITIITIOY; Titel nicht erhalten.

ZWEIFELHAFTES.

20. Arıst. poet. 25. 1461221 χατὰ δὲ προσωιδίαν [näml. ὁρῶντα δεῖ δια-
λύειν] ὥσπερ 1. ἔλυεν ὃ Θάσιος [Ἠλεῖος Osann] τὸ ᾿δίδομεν δέ οἱ᾽ καὶ “τὸ μὲν
οὗ χαταπύϑεται ὄμβρωι᾽ . soph. el. 4. 100} 3 οἷον καὶ τὸν Ὅμηρον ὅνιοι διορ-
ϑοῦνται πρὸς τοὺς ἐλέγχοντας ὡς ἀτόπως εἰρηχότα “τὸ μὲν οὗ χαταπύϑεται
ὄμβρωι᾽ LE 928]. λύουσι γὰρ αὐτὸ τῆι προσωιδίαι λέγοντες τὸ οὐ ὀξύτερον"
χαὶ τὸ περὶ τὸ ἐνύπνιον τοῦ ᾿ἀγαμέμνονος, ὅτι οὐχ αὐτὸς ὃ Ζεὺς εἶπεν “di-
ὅομεν δὲ οἱ εὖχος ἀρέσϑαι᾽ [B15 Var. nach ® 297], ἀλλὰ τῶι ἐνυπνίωι ἐνε-
τέλλετο διδόναι [also διδόμεν]. Vgl. Pseudalex. [Psellos oder Michael Ephes.]
z. d. St. p. 33, 6ff.

21. ProcL. in Eucl. p. 272, 3 Friedl. “Νιχομήδης μὲν ‚rag ἐχ τῶν χογχοει-
δῶν γραμμῶν, ὧν χαὶ τὴν γένεσιν καὶ τὴν τάξιν χαὶ τὰ συμπτώματα παρα-
δέδωχεν, αὐτὸς εὑρετὴς ὧν τῆς ἰδιότητος αὐτῶν πᾶσαν εὐθύγραμμον γωνίαν
ἐτριχοτόμησεν. ἕτεροι δὲ ἐχ τῶν Ἱππίου καὶ Νικομήδους τετραγωνιζουσῶν
πεποιήχασι τὸ αὐτὸ μιχταῖς καὶ οὗτοι χρησάμενοι γραμμαῖς ταῖς τετραγωγι-
ζούσαις. Identität mit dem Sophisten bestritten.

10

τ:
ot

30

35

40

550 79. HIPPIAS. C. IMITATION. 80. ANTIPHON DER SOPHIST

C. IMITATION.

1. Prar. Protag. p- 8810 ΗΠ. μετὰ δὲ τὸν Πρόδικον “I. ὁ σοφὸς εἶπεν"
Ὦ ἄνόρες, ἔφη; οἱ παρόντες, ἡγοῦμαι ἐγὼ ὑμᾶς συγγενεῖς τε χαὶ οἰχείους καὶ
πολίτας ἅπαντας εἶναι φύσει, οὐ νόμωι" τὸ γὰρ ὅμοιον τῶι ὁμοίωι φύσει
συγγενές ἐστιν, ὃ δὲ νόμος τύραννος ὧν τῶν ἀνθρώπων πολλὰ παρὰ τὴν φύ-
σιν βιάζεται. ὑμᾶς οὖν αἰσχρὸν τὴν μὲν φύσιν τῶν πραγμάτων εἰδέναι, σο-
φωτάτους δὲ ὄντας τῶν Ἑλλήνων χαὶ zart’ αὐτὸ τοῦτο νῦν συνεληλυϑότας τῆς
τε Ἑλλάδος εἰς αὐτὸ τὸ πρυτανεῖον τῆς σοφίας καὶ αὐτῆς (τῆς) πόλεως εἰς τὸν
μέγιστον zul ὀλβιώτατον οἶχον τόνδε μηδὲν τούτου τοῦ ἀξιώματος ἄξιον ἀπο-
φήνασϑαι, ἀλλ᾽ ὥσπερ τοὺς φαυλοτάτους τῶν ἀνϑρώπων διαφέρεσϑαι ἀλλή-
λοις. ἐγὼ μὲν οὖν καὶ δέομαι καὶ συμβουλεύω, ὦ Πρωταγόρα τε καὶ “Σώκρα-
τες, συμβῆναι ὑμᾶς ὥσπερ ὑπὸ διαιτητῶν ἡμῶν συμβιβαζόντων εἰς τὸ μέσον
καὶ μήτε σὲ τὸ ἀχριβὲς τοῦτο εἶδος τῶν διαλόγων ζητεῖν το χατὰ βραχὺ λίαν,
εἰ μὴ ἡδὺ Πρωταγόραι, ἀλλ᾽ ἐφεῖναι καὶ χαλάσαι τὰς ἡνίας. τοῖς λόγοις, ἵνα

ῦ μεγαλοπρεπέστεροι χαὶ εὐ σχημονέστεροι ὑμῖν φάϊνωνται; μήτ᾽ αὖ Πρωταγόραν

πάντα χάλων ἐχτείναντα, οὐρίαι ἐφέντα, φεύγειν εἰς τὸ πέλαγος τῶν λόγων,
ἀποχρύψαντα γῆν, ἀλλὰ μέσον τι ἀμφοτέρους τεμεῖν. ὡς οὖν ποιήσετε, χαὶ

[4 ς - > u ‚ Car a Δ Τὰς G
πείϑεσϑέ μοι ῥαβδοῦχον χαὶ Enıortarnv χαὶ πρύτανιν δλέσϑαι, ὃς ὑμῖν φυλάξει
τὸ μέτριον μῆχος τῶν λόγων ἑχατέρου.

80. ANTIPHON DER SOPHIST.
A. LEBEN UND SCHRIFTEN.

1. Sum. Aytıpaov ᾿Αϑηναῖος τερατοσχόπος zul ἐποποιὸς χαὶ σοφιστής"
ἐχαλεῖτο δὲ “Μογομαγειρος.

᾿Αντιφῶν ᾿Αϑηναῖος ὀνειροχρίτης Περὲ χρίσεως ὀνείρων ἔγραψεν.

2. Hermoc. de ideis II 11,7 περὶ δὲ ᾿Αντιφῶντος λέγοντας avayın προει-
πεῖν, ὅτι καϑάπερ ἄλλοι τέ φασιν οὐχ ὀλίγοι χαὶ Δίδυμος ὃ γραμματιχός,
πρὸς δὲ χαὶ ἀπὸ ἱστορίας φαίνεται, πλείους μὲν γεγόνασιν ᾿Αντιφῶντες, δύο
δὲ οἱ σοφιστεύσαντες, ὧν χαὶ λόγον ἀνάγχη ποιήσασϑαι. ὧν εἷς μέν ἔστιν
ö ῥήτωρ, “οὗπερ οἱ φονιχοὶ φέρονται λόγοι zal οἱ δημηγοριχοὺ χαὶ ὃ πολιτι-
χὸς χαὶ ὅσοι τούτοις ὅμοιοι, ἕτερος δὲ ὃ καὶ τερατοσχόπος καὶ ὀνει-
ροκρίτης λεγόμενος γενέσϑαι, οὗπερ οἵ τε Περὶ τῆς ἀληϑείας λέ-
γονται λόγοι καὶ ὃ Περὶ ὁμονοίας [καὶ οἵ δημηγοριχοὶ] zei ὃ Πολιτι-
κός. ἐγὼ δὲ ἕνεχα μὲν τοῦ διαφόρου τῶν ἐν τοῖς λόγοις τούτοις ἰδεῶν :
πείϑομαι δύο τοὺς ᾿Αντιρῶντας γενέσϑαι. πολὺ γὰρ ὡς ὄντως τὸ παραλλατ-
τον τῶν ἐπιγραφομένων τῆς ᾿Αληϑείας λόγων πρὸς τοὺς λοιπούς, ἕνεχα δὲ
τοῦ καὶ παρὰ Πλάτωνι [8. S. 547, 16] zei παρ᾽ ἄλλοις ἱστορουμένου πάλιν οὐ
πείϑομαι. Θουχυδίδην γὰρ ᾿Αντιφῶντος εἶναι τοῦ Pauvovalov μαϑητὴν
ἀκούω πολλῶν λεγόντων, χαὶ τὸν μὲν Ῥαμνούσιον εἰδὼς ἐχεῖνον, οὗπερ εἰσὶν
οἵ φονιχοί, τὸν Θουχυδίδην δὲ πολλῶι κεχωρισμένον χαὶ χεχοινωνηχότα τῶι
εἴδει τῶν τῆς ᾿Αληϑείας λόγων, πάλιν οὐ πείϑομαι. οὐ μὴν ἀλλ᾽ εἴτε εἷς ὃ
᾿Αντιφῶν ἐγένετο, δύο λόγων εἴδεσι τοσοῦτον ἀλλήλων διεστηκότων χρησάμε-
vog, εἴτε καὶ δύο, χωρὶς ἑχάτερος ὃ μὲν τοῦτο, ὃ δὲ ἐχεῖνο μετελϑών, ἀναάγχὴ

10

20

30

35

A. 1-3. LEBEN UND SCHRIFTEN. 551

χωρὶς περὶ ἑχατέρου διελϑεῖν᾽ πλεῖστον γὰρ ὡς ἔφαμεν τὸ μεταξύ. Folgt c. 8
περὶ τοῦ Ῥαμνουσίου ᾿Αντιφῶντος. Sodann:

9,0% ἕτερος ᾿Αντιφῶν, οὗπερ οἱ τῆς ᾿Αληϑείας εἰσὶ λεγόμενοι λόγοι,
πολιτικὸς μὲν ἠκιστά ἐστι, σεμνὸς δὲ χαὶ ὑπέρογχος τοῖς τε ἄλλοις καὶ τῶι
δι᾿ ἀποφάνσεων περαίνειν τὸ πᾶν, ὃ δὴ τοῦ ἀξιωματικοῦ λόγου ἐστὶ χαὶ πρὸς
μέγεϑος ὁρῶντος, ὑψηλὸς δὲ τῆι λέξει καὶ τραχύς, ὥστε χαὶ μὴ πόρρω σκλη-
ρότητος εἶναι. χαὶ περιβάλλει δὲ χωρὶς εὐχρινείας, διὸ καὶ συγχεῖ τὸν λό-
γον χαὶ ἔστιν ἀσαφὴς τὰ πολλά. καὶ ἐπιμελὴς δὲ χατὰ τὴν συνϑήκην χαὶ ταῖς
παρισώσεσι χαίρων, οὐ μὴν ἤϑους γέ τι οὐδ᾽ ἀληϑινοῦ τύπου μέτεστι τῶι
ἀνόρί, φαίην δ᾽ ἂν ὡς οὐδὲ δεινότητος πλὴν τῆς φαινομένης μέν, οὐ μὴν οὔσης
γε ὡς ἀληϑῶς. ἐγγὺς δὲ τῆς ἰδέας ἐστὶ ταύτης καὶ ὃ Κριτίας" διὸ καὶ μετὰ
τοῦτον εὐθὺς περὶ Κριτίου λέξομεν.

3. ΧΈΝΟΡΗ. Mem. 16 ἄξιον δ᾽ αὐτοῦ καὶ ἃ πρὸς ᾿Αντιφῶντα τὸν σοφι-
στὴν διελέχϑη μὴ παραλιπεῖν. ὃ γὰρ ᾿Αντιφῶν ποτε βουλόμενος τοὺς συνου-
σιαστὰς αὐτοῦ παρελέσϑαι προσελϑὼν τῶι Σωχράτει παρόντων αὐτῶν ἔλεξε
τάδε" Ὦ Σώκρατες, ἐγὼ μὲν ὥιμην τοὺς φιλοσοφοῦντας εὐδαιμονεστέρους
χρῆναι γίγνεσθαι" σὺ δέ μοι δοκεῖς ταναντία τῆς φιλοσοφίας ἀπολελαυκέναι.
ξῆις γοῦν οὕτως ὡς οὐδ᾽ ἂν εἷς δοῦλος ὑπὸ δεσπότηι διαιτώμενος μείνειε᾽
σιτία τε σιτεῖ καὶ ποτὰ πίνεις τὰ φαυλότατα, καὶ ἱμάτιον nupleoaı οὐ μόνον
φαῦλον, ἀλλὰ τὸ αὐτὸ ϑέρους τε χαὶ χειμῶνος, ἀνυπόδητός τε χαὶ ἀχίτων
διατελεῖς. χαὶ μὴν χρήματά γε οὐ λαμβάνεις, ἃ χαὶ κτωμένους εὐφραίνει
χαὶ κεχτημένους ἐλευϑεριώτερόν τε χαὶ ἥδιον ποιεῖ ξήν. εἰ οὖν ὥσπερ καὶ
τῶν ἄλλων ἔργων οἱ διδάσκαλοι τοὺς μαϑητὰς μιμητὰς bavıov ἀποδεικχνύου-
σιν, οὕτω χαὶ σὺ τοὺς συνόντας διαϑήσεις, νόμιζε χαχοδαιμονίας διδάσκαλος
εἶναι. χαὶ ὃ Σωχράτης πρὸς ταῦτα eine‘ Δοχεῖς μοι, ὦ ᾿Αντιφῶν, ὑπειλη-
φέναι με οὕτως ἀνιαρῶς ζῆν, ὥστε πέπεισμαι σὲ μᾶλλον ἀποθανεῖν av EAE-
σϑαι ἢ ζῆν ὥσπερ ἐγώ. ἴϑι οὖν ἐπισχεψώμεϑα τί χαλεπὸν ἤισϑησαι τοὐμοῦ
βίου. πότερον ὅτι τοῖς μὲν λαμβάνουσιν. ἀργύριον ἀναγκαῖόν ἐστιν ἀπερ-
γάζεσϑαι τοῦτο ἐφ᾽ ὧι ἂν μισϑὸν λάβωσιν, ἐμοὶ δὲ μὴ λαμβάνοντι οὐχ ἀνάγκη
διαλέγεσϑαι ὧι ἂν μὴ βούλωμαι; ἢ τὴν δίαιταν μου φαυλίζεις ὡς ἧττον μὲν

ὑγιεινὰ ἐσϑίοντος ἐμοῦ ἢ σοῦ, ἧττον δὲ ἰσχὺν παρέχοντα; ... ἔοικας, ὦ
᾿Αντιφῶν, τὴν εὐδαιμονίαν οἰομένωι τρυφὴν καὶ πολυτέλειαν εἶναι" ἐγὼ δὲ νο-
μίζω τὸ μὲν μηδενὸς δεῖσθαι ϑεῖον εἶναι, τὸ δ᾽ ὡς ἐλαχίστων ἐγγυτάτω τοῦ
ϑείου, καὶ τὸ μὲν ϑεῖον χράτιστον, τὸ δ᾽ ἐγγυτάτω τοῦ ϑείου ἐγγυτάτω τοῦ
χρατίστου.

πάλιν δέ ποτε ὃ ᾿Αντιφῶν διαλεγόμενος τῶι Σωχράτει᾽" 2 Σώχρατες,
ἐγώ τοί σε δίκαιον μὲν νομίζω, σοφὸν δὲ οὐδ᾽ ὅπωστιοῦν᾽ δοχεῖς δέ μοι καὶ
αὐτὸς τοῦτο γιγνώσχειν᾽ οὐδένα γοῦν τῆς συνουσίας ἀργύριον πράττει. καί-
τοι τὸ γε ἱμάτιον ἢ τὴν οἰχίαν ἢ ἄλλο τι ὧν χέχτησαι νομίζων ἀργυρίου
ἄξιον εἶναι οὐδενὶ ἂν μὴ ὅτι προῖχα δοίης, ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ἔλαττον τῆς ἀξίας
λαβών. δῆλον δὴ ὅτι εἰ καὶ τὴν συνουσίαν wLov τινὸς ἀξίαν εἶναι, zul ταύ-
της ἂν οὐχ ἔλαττον τῆς ἀξίας ἀργύριον ἐπράττου. δίχαιος μὲν οὖν ἂν εἴης,
ὅτι οὐχ ἐξαπατᾶις ἐπὶ πλεονεξίαι, σοφὸς δὲ οὐχ ἄν, μηδενὸς γε ἄξια ἐπισταά-
μενος. ὃ δὲ Σωχράτης πρὸς ταῦτα εἶπεν" ἾΩ ᾿Αντιφῶν, παρ᾽ ἡμῖν νομίζεται
τὴν ὥραν χαὶ τὴν σοφίαν ὁμοίως μὲν χαλόν, δμοίως δὲ αἰσχρὸν διατίϑεσϑαι
εἶναι. τήν τε γὰρ ὥραν ἐὰν μέν τις ἀργυρίου πωλῆι τῶι βουλομένωι, πόρνον
αὐτὸν ἀποχαλοῦσιν, ἐὰν δέ τις, ὃν ἂν γνῶι χαλόν τε χαγαϑὸν ἐραστὴν ὄντα,
τοῦτον φίλον ἑαυτῶι ποιῖται, σώφρονα νομίζομεν" χαὶ τὴν σοφίαν ὡσαύτως

2

ω 10

11

13

10

30

552 80. ANTIPHON DER SOPHIST. A. 3—9. LEBEN U, SCHRIFTEN,

τοὺς μὲν ἀργυρίου τῶι βουλομένωι πωλοῦντας σοφιστὰς ὥσπερ πόρνους ἀπο-
καλοῦσιν, ὅστις δέ, ὃν dv γνῶι εὐφυᾶ ὄντα, διδάσχων, 0 τι av ἔχηι ἐγαϑόν,
φίλον ποιεῖται, τοῖτον νομίζομεν, ἃ τῶι χαλῶι κἀγαϑῶι πολίτηι προσήζει,
ταῦτα ποιεῖν. ἐγὼ ὁ᾽ οὖν χαὶ αὐτός, ὦ ᾿Αντιφῶν, ὥσπερ ἄλλος τις ἢ ἵππωι
ἀγαϑῶι ἢ κυνὶ ἢ ὄρνιϑι ἥδεται, οὕτω καὶ ἔτι μᾶλλον ἥδομαι φίλοις ἀγαϑοῖς,
χαὶ ἐάν τι ἔχω ἀγαθόν, διδάσκω, καὶ ἄλλοις συνίστημι παρ᾽ ὧν ἂν ἡγῶμαι
ὠφελήσεσϑαί τε αὐτοὺς εἰς ἀρετήν" καὶ τοὺς ϑησαυροὺς τῶν πάλαι σοφῶν
ἀνδρῶν, οὺς ἐχεῖνοι κατέλιπον ἐν βιβλίοις γράψαντες, ἀγνελίττων zo σὺν
τοῖς φίλοις διέρχομαι, κἄν τι δρῶμεν ἀγαϑόν, ἐχλεγόμεϑα" za) μέγα νομί-
ζομεν χέρόος, ἐὰν ἀλλήλοις φίλοι γιγνώμεϑα. ἐμοὶ μὲν δὴ ταῦτα ἀχούοντι
ἐδόχει αὐτός τε μακάριος εἶναι χαὶ τοὺς ἀχούοντας ἐπὶ καλοχαγαϑίαν ἄγειν.
χαὶ πάλιν ποτὲ τοῦ ᾿Αντιφῶντος ἐρομένου αὐτόν, πῶς ἄλλους μὲν ἡγοῖτο
πολιτιχοὺς ποιεῖν, αὐτὸς δ᾽ οὐ πράττοι τὰ πολιτιχώ, εἴπερ ἐπίσταιτο᾽ Ποτέ-
ρως δ᾽ ἄν, ἔφη, ὠ ᾿Αντιφῶν, μᾶλλον τὰ πολιτικὰ πράττοιμι, εἰ μόνος αὐτὰ
πράττοιμι ἢ εἰ ἐπιμελοίμην τοῦ ὡς πλείστους ἱχανοὺς εἶναι πράττειν αὐτά;
4. Ατηξν. XV 673EF ἐχδόντος γὰρ τούτου [der Peripatetiker Adrastos]
πέντε μὲν βιβλία Περὲ τῶν παρὰ Θεοφράστωι ἐν τοῖς Περὶ ἡϑῶν za$” ἵστο-
ρίαν χαὶ λέξιν ζητουμένων, ἕχτον δὲ περὶ τῶν ἐν τοῖς ᾿Ηϑιχκοῖς Νιχομαχείοις
᾿Αριστοτέλους, ἐννοίας ἀμφιλαφεῖς παραϑεμένου περὶ τοῦ παρὰ ᾿Αντιφῶντι
τῶι τραγωιδιοποιῶι Πληξίππου χαὶ πλεῖστα ὅσα χαὶ περὶ αὐτοῦ τοῦ Avrı-
φῶντος εἰπόντος, σφετερισάμενος [Hephaistion] za ταῦτα ἐπέγραψέν τι βι-
βλίον Περὶ τοῦ παρὰ Ξενοφῶντι ἐν τοῖς ᾿Αἀπομνημονεύμασιν ᾿Αντιφῶντος, οὐδὲν
ὄδιον προσεξευρών.
5. Ῥιοα. II 46 τούτωι [Sokrates] τις, χαϑά φησιν ᾿Αριστοτέλης ἐν τρίτωι
Περὶ ποιητικῆς [fr. 75 Rose] ἐφιλονίχει ᾿Αντίλοχος “ήμνιος καὶ A. ὃ τερατοσχύπος.
6. [Prur.] Vit. X orat. 1 p. 8880 ἔτι δ᾽ ὧν πρὸς τῆι ποιήσει [der Rham-
nusier A., wie der Verf. meint] τέχνην ἀλυπίας συνεστήσατο, ὥσπερ τοῖς
γοσοῦσιν ἡ παρὰ τῶν ἰατρῶν ϑεραπεία ὑπάρχει" ἐν Κορίνϑωι TE χατεσχευα-
σμένος οἴχημά τε παρὰ τὴν ἀγορὰν προέγραψεν, ὅτι δύναται τοὺς λυπουμέ-
γους διὰ λόγων ϑεραπεύειν, zal πυνϑανόμενος τὰς αἰτίας παρεμυϑεῖτο τοὺς
χάμνοντας. νομίζων δὲ τὴν τέχνην ἐλάττω ἢ χαϑ᾽ αὑτὸν εἶναι ἐπὶ δητοριχὴν
ἀπετράπη. εἰσὶ δ᾽ οἱ xal τὸ Γλαύχου τοῦ Ῥηγίνου Περὲ ποιητῶν βιβλίον
εἰς ᾿Αντιρῶντα ἀναφέρουσι. PHILOSTR. V. soph. I 15 πιϑανώτατος δὲ ὃ A.
[der Rhamnusier, wie Ph. glaubt] γενόμενος χαὶ προσρηϑεὶς Νέστωρ Ent τῶι

Ἁ \ >) x P)] ἐν = > , > [2 ς In σ
5 περὶ παντὸς εἰπὼν ἂν πεῖσαι νηπενϑεῖς ἀχροάσεις ἐπήγγειλεν, ὡς οὐδὲν ουτω

δεινὸν ἐρούντων ἄχος, ὃ μὴ ἐξελεῖν τῆς γνώμης.

7. Lucıan. V. hist. II 33 (Ὀνείρων νῆσος) χαὶ πλησίον ναοὶ δύο ᾿Απάτης
χαὶ ᾿Αληϑείας" ἔνϑα καὶ τὸ ἄδυτόν ἔστιν αὐτοῖς καὶ τὸ μαντεῖον, οὗ προειστή-
χει προφητεύων A. ὃ τῶν ὀνείρων ὑποχριτὴς ταύτης παρὰ τοῦ Ὕπνου λαχὼν
τῆς τιμῆς.

8. Οτεμ. Str. VII 24 p. 842P. χαρίεν τὸ τοῦ ᾿Αντιφῶντος" οἰωνισαμένου
τινὸς, ὅτι κατέφαγεν Üc τὰ δελφάκια, ϑεασάμενος αὐτὴν ὑπο λιμοῦ διὰ μικρο-
ψυχίαν τοῦ τρέφοντος κατισχναμμένην᾽ χαῖρε, εἶπεν, Ent τῶι σημείωι, ὅτι
οὕτω πεινῶσα τὰ σὰ οὐχ ἔφαγεν τέχνα.

9. ἀκπομοι, Vınnor. 50 p. 14 Wachsm. ’A. ἐρωτηϑείς, τί ἐστι μαντιχή,
εἶπεν" “ ἀνϑρώπου φρονίμου eixaouog. Vgl. Eur. fr. 963.

14

15

10

15

35

B. FR. 1—12. 553

B. FRAGMENTE.
ΑἈΝΤΙΦΩΝΤΟΣ AAHOEIAZ AB.

A. Erkenntnistheorie und Prinzipienlehre.

1 [818 B(lass Antiphont. or. p. 130); 99a S(auppe Oratt. att. 11 141) Gar.
in Hipp. de med. off. XVIIIB 656K. [mit Benutzung von P(ar. gr. 1849 s. XIV
f. 178")] nach Kritias ὁ. 81 Β 40: ὥσπερ καὶ ὃ A. ἐν τῶι προτέρωι Περὲ τῦς
ἀληϑείας" “ ἕν τῶι λόγωι πᾶν" ταδε γνοὺς εἰσ(ηι) Ev τι οὐδὲν (ὃν)
αὐτῶι οὔτε ὧν ὄψει δρᾶι (ὃ δρῶν) μαχρότατα οὔτε ὧν γνώμηι
γιγνώσχει ὃ μαχρότατα γιγνώσχων᾽. ἱπροτέρωι, μαχρότατα, ουτεων
(vor γνώμηι) in Abkürzungen P — ὃν ἃ. πᾶν᾽ τάδε schrieb ich: ἐν und ταῦτα
δὲ P— αὐτῶ so P (näml. τῶι Aoywı)]. Die Schrift begann wohl mit diesem
fr., dessen parmenideischer Standpunkt [vgl. 1,36 8. 119] den Titel ᾿4λήϑεια
erklärt. Vgl. auch die fr. 4.5.10. Dagegen [Hırrocr.] de arte 2 p. 42, 17ff.
Gomperz. ὄφει eitiert fr. 7.

2 [810 Β., 990 5), “-- — [nach fr. 1 zei‘ “πᾶσι γὰρ ἀνθρώποις ἥ
γνώμη τοῦ σώματος ἡγεῖται καὶ εἰς ὑγίειαν χαὶ νόσον καὶ εἰς τὰ
ἄλλα πάντα.

3 [102 B., 120 δ] Poruux VI 148 ἀπαρασχεύωι γνώμηι ἐν τοῖς
Περὶ ἀληϑείας, ἀπαρασχεύαστον δὲ ἐν ταῖς δητοριχκαῖς Τέχναις (δοχοῦσι δ᾽
οὐ γνήσιαι) [des Rhamnusiers].

4 [51 Β., 105 3] Harroor. ἀπαϑῆ: ἀντὶ τοῦ τὰ μὴ ὡς ἀληϑῶς γεγο-
νότα πάϑη A. ᾿Αληϑείας ἃ.

5 [80 B., 1048] --- οπτα: ἀντὶ τοῦ ἀόρατα χαὶ οὐχ ὀφϑέντα, ἀλλὰ
δόξαντα δρᾶσϑαι ’A. ᾿ληϑείας ἃ.

6 [161 B., 1θ68 8.) Ῥοτχ, II 58 δεοπτεύειν Κριτίας [fr. 53 8. 576, 18] χαὲ
4., A. δὲ χαὶ εἴσοπτοι.

7 [114 Β., 1788] -- -- 57 A. δὲ χαὶ τὸ ὀψόμενον εἶπε καὶ τῆι ὄψει
[fr. 1] οἷον τοῖς ὀφϑαλμοῖς καὶ orte [d. Rhamn., ἃ. caed. Her. 27] χαὶ ἄοπτα
[fr..5].

8 [173 B., 177 SI n γὰρ ὀδμὴ καὶ εὐοδμία δοχεῖ μὲν τοῖς πολ-
λοῖς εἶναι ὌΧΙ τὰ ὀνόματα, ἔστι δὲ ποιητιχά, ἐν δὲ τοῖς καταλογάδην] ἰωνικα
χαὶ αἰολιχα᾽ παρὰ μόνωι δ᾽ ᾿Αντιφῶντι ὀδμὰς καὶ εὐοδμίαν εὕροι τις av.

9 [1068 ΒῚ AET. 122,6 ID. 318] A. χαὶ Κριτόλαος νόημα ἢ μέτρον
τὸν χρόνον, οὐχ ὑπόστασιν.

10 [80 Β., 9855] Sum. ἀδέητος: ὃ μηδενὸς δεόμενος zal παντα ἔχων.
A. ἐν ἃ NE “διὰ τοῦτο οὐδενὸς δεῖται οὔτε προσδέχεται
οὐδενὸς τι, ἀλλ᾽ ἄπειρος καὶ adentog. Nämlich ὃ ϑεός, Paraphrase
von Parmen. 8, 32. 33.

11 [89 B., 107 58] Harp. — δεήσεις: ἀντὶ τοῦ ἐνδείας A. ᾿4λη-
ϑείας ἃ.

12 [98 B., 111 8.] Οπια. c. Cels. IV 25 χὰν “4ημοσϑένης ἘΠ οὖν 0 ῥήτωρ
7 μετὰ τῆς παραπλησίας ἐχείνωι καχίας καὶ τῶν ἀπὸ χαχίας αὐτῶι πεπρα-
γμένων, κἂν A. ἄλλος ῥήτωρ [τοῦ ῥήτορος nicht richtig Norden] νομιζόμενος
εἶναι χαὶ τὴν πρόνοιαν ἀναιρῶν ἐν τοῖς ἐπιγεγραμμένοις Περὶ ἀληϑείας
παραπλησίως τῆι Κέλσου ἐπιγραφῆι, οὐδὲν ἧττον εἰσιν οὗτοι σχώληκχες ἐν βορ-
βόρου γωνίαι τοῦ τῆς ἀμαϑίας καὶ ἀγνοίας χαλινδούμενοι.

10

20

25

30

40

45

554 80. ANTIPHON DER SOPHIST

13 1103 BJ ARIST. phys. A 1. 185214 ἅμα δ᾽ οὐδὲ λύειν απαντὰ προσ-
ἤχει, ἀλλ᾽ ἢ ὅσα ἐκ τῶν ἀρχῶν τις ἐπιδεικνὺς ψευόεται, ὅσα δὲ μή, οὔ" οἷον
τὸν τετραγωνισμὸν τὸν μὲν διὰ τῶν τμημάτων γεωμετριχοῦ διαλῦσαι, τὸν δ᾽
᾿Αντιφῶντος οὐ γεωμετρικοῦ. Vgl. soph. el. 11. 1121, Sımer. phys. 54, 12 τὸν
γὰρ τετραγωνισμὸν τοῦ κύχλου πολλῶν ζητούντων (τοῦτο δὲ ἦν τὸ χύχλωι
ἴσον τετράγωνον ϑέσϑαι) καὶ ᾿Α. ἐνόμισεν εὑρίσχειν καὶ Ἱπποχράτης ὃ Χῖος
ψευσϑέντες [5. 8. 241, 16]. ἀλλὰ τὸ μὲν ᾿Αντιφῶντος ψεῦδος διὰ τὸ μὴ ἀπὸ
γεωμετρικῶν ἀρχῶν ὡρμῆσϑαι, ὡς μαϑησόμεϑα, οὐχ ἔστι γεωμετρικοῦ λύειν...

, ὃ δὲ A. γράψας κύκλον ἐνέγραψέ τι χωρίον
εἰς αυτὸν πολύγωνον τῶν ἐγγράφεσϑαι δυναμένων.
ἔστω δὲ εἰ τύχοι τετράγωνον τὸ ἐγγεγραμμένον.
ἔπειτα ἑχάστην τῶν τοῦ τετραγώνου πλευρῶν
δίχα τέμνων ἀπὸ τῆς τομῆς ἐπὶ τὰς περιφερείας
πρὸς ὀρϑὰς ἦγε γραμμάς, αἱ δηλονότι δίχα ἔτε-
μίνον ἑχάστη τὸ χαϑ᾽ αὑτὴν τμῆμα τοῦ κύχλου.
ἔπειτα ἀπὸ τῆς τομῆς ἐπεζεύγνυεν ἐπὶ τὰ πέρατα
τῶν γραμμῶν τοῦ τετραγώνου εὐϑείας, ὡς γίνε-
σϑαι τέτταρα τρίγωνα τὰ ἀπὸ τῶν εὐϑειῶν, τὸ
ὁὲ ὅλον σχῆμα τὸ ἐγγεγραμμένον ὀχτάγωνον. καὶ
οὕτως πάλιν χατὰ τὴν αὐτὴν μέϑοδον, ἕχάστην
τῶν τοῦ ὀχταγώνου πλευρῶν δίχα τέμνων ἀπὸ τῆς τομῆς ἐπὶ τὴν περιφέρειαν
πρὸς ὀρϑὰς ἄγων καὶ ἐπιζευγνὺς ἀπὸ τῶν σημείων, χαϑ᾽ ἃ αἱ πρὸς ὀρϑὰς
ἀχϑεῖσαι ἐφήπτοντο τῶν περιφερειῶν, εὐϑείας ἐπὶ τὰ πέρατα τῶν διηιρημένων
εὐϑειῶν, ἑχκαιδεχάγωνον ἐποίει τὸ ἐγγραφόμενον. καὶ κατὰ τὸν αὐτὸν πάλιν
λόγον τέμνων τὰς πλευρὰς τοῦ ἑχχαιδεκαγώνου τοῦ ἐγγεγραμμένου καὶ ἐπι-
ζευγνὺς εὐϑείας χαὶ διπλασιάζων τὸ ἐγγραφόμενον πολύγωνον χαὶ τοῦτο ἀεὶ
ποιῶν ὥστε ποτὲ δαπανωμένου τοῦ ἐπιπέδου ἐγγραφήσεσϑαί τι πολύγωνον
τούτωι τῶι τρόπωι ἐν τῶι κύχλωι, οὗ ai πλευραὶ διὰ σμικρότητα ἐφαρμόσουσι

un τοῦ χύκλου περιφερείαι. παντὶ δὲ πολυγώνωι
ἴσον τετράγωνον δυνάμενοι ϑέσϑαι, ὡς ἐν τοῖς
Στοιχείοις [Eukl. II 14] παρελάβομεν, διὰ τὸ ἴσον
ὑποχεῖσϑαι τὸ πολύγωνον τῶι κύχλωι ἐφαρμόζον
αὐτῶι, ἐσόμεϑα χαὶ κύχλωι ἴσον τιϑέντες τετρά-
γωνον. THEMIST. phys. 4, 2 πρὸς ᾿Αντιφῶντα δὲ
οὐχέτ᾽ ἂν ἔχοι λέγειν ὃ γεωμέτρης, ὃς ἐγγράφων
τρίγωνον ἰσόπλευρον εἰς τὸν κύχλον zul ἐφ᾽ ἑχά-
στηςτ ὧν πλευρῶν ἕτερον ἰσοσχελὲς συνιστὰς πρὸς
τῆι περιφερείαι τοῦ χύχλου χαὶ τοῦτο ἐφεξῆς ποιῶν
ὠιετὸ ποτε ἐφαρμόσειν τοῦ τελευταίου τριγώνου
τὴν πλευρὰν. εὐϑεῖαν οὐσαν τῆι περιφερείαι. τοῦτο
δὲ τὲν ἐπ᾽ ἄπειρον τομὴν ἀναιροῦντος, ἣν ὑπόϑεσιν ὃ γεωμέτρης λαμβάνει.

14 [82 B., 100 5.1] Harp. διάϑεσις: ... χαὶ γὰρ τὸ ῥῆμα διαϑέσϑαι λέ-
γουσιν ἐπὶ τοῦ διοικῆσαι. A. ᾿Αληϑείας &' γυμνωθϑεῖσα δὲ ἀφορμῆς
πολλὰ ἂν καὶ καλὰ καχῶς διαϑεῖτο. |

15 [83 B., 101 8.] — ἔμβιος: A. ᾿Αληϑείας &' ᾿καὶ ἡ σηπεδὼν —
γένοιτο᾽ ἀντὶ τοῦ “ἐν τῶι Liv’, τουτέστι ᾿ζήσειε καὶ μὴ ξηρανϑείη und ἀπο-
ϑάνοι. Arısr. phys. Β 1. 19329 δοχεῖ δ᾽ ἡ φύσις χαὶ ἡ οὐσία τῶν φύσει ὁν-
των ἐνίοις εἶναι τὸ πρῶτον ἐνυπάρχον ἑχάστωι ἀρρύϑμιστον καϑ᾽ ξαυτό, οἷον

πὐδιπε-- τ...

4)

B. FR. 13—29. 555

χλίνης φύσις τὸ ξύλον, ἀνόριάντος δ᾽ ὃ χαλχός. σημεῖον δέ φησιν A. ὅτι εἴ
τις χατὸ ρύξειε χλίνην καὶ λάβοι δύναμιν N σηπεδὼν ὥστὲ ἀνεῖναι βλα-
στόν, οὐχ ἂν γενέσϑαι κλίνην ἀλλὰ ξύλον, ὡς τὸ μὲν χατὰ συμβεβηκὸς ὑπάρ-
χον, τὴν χατὰ νόμον διάϑεσιν χαὶ τὴν τέχνην, τὴν δ᾽ οὐσίαν οὐσαν ἐκείνην ἢ
χαὶ διαμένει ταῦτα πάσχουσα συνεχῶς.

εἴ τις κατορύξειε χλίνην καὶ ἡ σηπεδὼν τοῦ ξύλου ἔμβιος
γένοιτο, οὐχ ἂν γένοιτο χλίνη, ἀλλὰ ξύλον.

16 [156 Β., 160 8.] An. Berk. Lex. VI p. 470,25 ἀφήχοντος: A. ἀντὶ
τοῦ dinzovroc.

17 [88 B., 1068.] — — p. 472,14 Apoodirng: ἀντὶ τοῦ ἀφροδισίων.
οὕτως A. ἐν Alndelas πρώτωι.

18 [84 B., 102 5.1] Harrocr. ἀναποδιζόμενα: αντὶ τοῦ {πάλινν ἐξε-
ταζόμενα ἢ ἀντὶ τοῦ ἄνωϑεν τὰ αὐτὰ πολλάχις λεγόμενα ἢ πραττόμενα A.
᾿Αληϑείας ἃ. Vgl. Poll. I 196.

19 [85 B., 1088.] — ἀνήχει: παρ᾽ ᾿ἅ---τι ᾿Αληϑείας ἃ ἀντὶ τοῦ
ἁπλοῦ ἥχει ἢ οἷον ἀνεβιβάσϑη καὶ προελήλυϑεν.
20 [90 B., 108 5] -- ἐπαλλάξεις: ἀντὶ τοῦ συναλλαγὰς ἢ μίξεις ᾿Α.

᾿Ἀληϑείας a.
21 [91 B., 109 5] -- ὀριγνηϑῆναι: ἀντὶ τοῦ ἐπιϑυμῆσαι A. Akn-
ϑείας ἃ.

B. Physik und Anthropologie.

22 [97 B., 1168] — asıcorw' A. (ἐν ᾿ΑἈληϑείας δευτέρωι) τὴν
ἀιδιότητα zul τὸ ἐπὶ τῶν αὐτῶν ἀεὶ ἑστάναι, ὥσπερ καὶ εὐεστὼ ἢ εὐδαιμονία
χαλεῖται [c. 55 A 161. B4]. Erg. aus Diogenian b. Suid. ἀειστώ.

23 BeB 1188] διάστασις" A. Ahmselag β. περὶ τῆς νῦν
κρατούσης διαστάσεως ἀντὶ τοῦ διαχοσμήσεως τῶν ὅλων.

24 [144 B., 1415] -- ἀδιάστατον: τὸ μήπω διεστηκὸς μηδὲ διακε-
χριμένον ᾿Α. εἶπεν.

24 [160 B., 166 5.) Sum. διάϑεσις: ...’A. δὲ τῆι διαϑέσει ἐχρήσατο
ἐπὶ γνώμης ἢ διανοίας" ὃ αὐτὸς καὶ ἐπὶ τοῦ διαϑεῖναι λόγον τουτέστιν ἐπὶ τοῦ
ἐξαγγεῖλαί τι. ἐν τῶι δευτέρωι τῆς Αληϑείας ὁ αὐτὸς κέχρηται καὶ ἐπὶ
τῆς διαχοσμήσεως. Vgl. fr. 28.

25 [95 B., 114 5.) Harp. δίνωι: ἀντὶ τοῦ δινήσει A. ᾿᾿ληϑείας β.

26 [1038 Β] Art. Π.20 (περὲ οὐσίας ἡλίου) ὃ 16 [D. 351] ’A. πῦρ ἐπι-
νεμόμενον μὲν τὸν περὶ τὴν γῆν ὑγρὸν ἀέρα, ἀνατολὰς δὲ χαὶ δύσεις ποιού-
μενον τῶι τὸν μὲν ἐπιχαιόμενον ἀεὶ προλείπειν, τοῦ δ᾽ ὑπονοτιζομένου πάλιν
ἀντέχεσϑαι.

27 [1048 Β., 121 51] — Π 28, 4 [D. 358) A. ἐδιοφεγγῇ μὲν τὴν σελήνην,
τὸ δὲ ἀποχρυπτόμενον περὶ αὐτὴν ὑπὸ τῆς προσβολῆς τοῦ ἡλίου ἀμαυροῦσϑαι,
πεφυχότος τοῦ ἰσχυροτέρου πυρὸς τὸ ἀσϑενέστερον ἀμαυροῦν᾽ 6 δὴ συμβαί-
γειν zul περὶ τὰ ἄλλα ἄστρα.

28 [1040 Β] -- I 29 (περὲ ἐχλείψεως σελήνης) ὃ 3 [D. 359 5. oben
S. 104,2] A. χατὰ τὴν τοῦ σχαφοειδοῦς στροφὴν καὶ τὰς περικλίσεις.

29 [92 Β., 110 5.1 Gar. in Epid. II 32 [XVII A 681 K.] οὕτω δὲ καὶ παρ᾽
᾿Αντιφῶντι χατὰ τὸ δεύτερον τῆς ᾿Αληϑείας ἔστιν εὑρεῖν γεγραμμένην
τὴν προσηγορίαν [näml. εἰλούμενον͵ ἐν τῆιδε τῆι ῥήσει [Entstehung des
Hagels]' “ὅταν οὖν γένωνται ἐν τῶι ἀέρι ὄμβροι τε χαὶ πνεύματα

10

20

30

45

556 80. ANTIPHON DER SOPHIST

ὑπεναντία ἀλλήλοις, τότε συστρέφεται τὸ ὕδωρ καὶ πυχνοῦται
κατὰ πολλά" ὅτι δ᾽ ἂν τῶν ξυμπιπτόντων χρατηϑῆι, τοῦτ᾽ ἐπυ-
χνώϑη καὶ συνεστράφη ὑπό τε τοῦ πνεύματος εἰλούμενον καὶ ὑπὸ
τῆς βίας. καὶ γὰρ χαὶ οὗτος τὸ κατακλειόμενον ἢ συνειλούμενον εἰς ἑαυτὸ
φαίνεται δηλῶν διὰ τῆς εἰλούμενον φωγῆς.

80 [93a Β., 1114 81 Harp. γρυπάνιον: ’A. ᾿Αληϑείας β' 'καῖον γὰρ
τὴν γῆν χαὶ συντῆκον γρυπάνιον ποιεῖ". |

31 [93b B., 110 5] Erym. GEN. γρυπανίζειν: σείεσϑαι τὴν γῆν
παλλομένην καὶ ὥσπερ ῥυσοῖσϑαι ἀπὸ σεισμοῦ" οὕτως A. Vgl.

82 [106 Β] Απτ. ΠῚ1θ (περὶ ϑαλάσσης πῶς συνέστη χαὶ πῶς ἐστι
πιχρά) ὃ 4 [D. 381] ᾿Α. ἱδρῶτα τοῦ {πρώτου ὑγροῦ ἐξατμισϑέντος ὑπὸ τοῦν
ϑερμοῦ, ἐξ οὗ τὸ περιλειφϑὲν ὑγρὸν ἀπεχρίϑη (καὶ ϑάλασσα ἐπωνομάσϑη)
τῶι χαϑεψηϑῆναι παραλυχίσασα [παραλυχήσασα ], ὅπερ ἐπὶ παντὸς ἱδρῶτος
συμβαίνει.

33 [96 B., 115 8.] Harp. πεφοριῶσϑαι: . .. ὅτι γὰρ καὶ ἐπ᾽ ἀνϑρώπων
(δέρματος) τάσσουσι τὴν φορίνην, δῆλον ποιεῖ A. ἐν B ᾿Αληϑείας. Er-
gänzt aus d. Art. φορίνης.

34 [p. 150n.B.] Porz. 11 41 χεφαλαλγία χαὶ χαρηβαρία ... καὶ χαρη-
βαρικὸν ποτὸν ἢ βρῶμα. τὸ δὲ τοῦτο ποιεῖν χαροῦν ’A. φησίν.

35 [Ρ. 150 η. Β] --- Π 216 ἔναιμον, καὶ ἐναιμῶδες παρὰ ᾿4---τι.

36 [ρ. 160 η. Β1] -- 1223 Π 161, 12 Bethe] χαὶ ᾿4. δ᾽ εἴρηκεν" “ἐν ὧι
τὸ ἔμβρυον av&averaite καὶ τρέφεται, καλεῖται χόριον.

37 [.0.B| -- 1224 ἐπίπλους ὀνομαζεται" ᾿Α. δ᾽ αὐτὸν χαὶ ἀρρε-
γικῶς zul οὐδετέρως χαλεῖ.

88 [148 Β., 1513] — ΠῚ χαὶ ἄμβλωσις ὡς “Μυσίας [fr. 248.] χαὶ ἀμ-
βλωμα ὡς A.

89 [101 Β] -- 601 4. δ᾽ ἐν τοῖς Περὶ τῆς ἀληϑείας zul ἀνά-

πηρα εἴρηξεν.

40 [158 B., 162 5.1] Ῥοιμ,. VII 169 A. βάψιν χαλκοῦ καὶ σιδήρου.

41 [159 B., 163 8.] — VIL189 ἀμήχανοι, ἀμηχανία, βιομήχανοι ὡς A.
42 [179 B., 1838] — IX 53 ἡ μὲν γὰρ ᾿4--τὸς ταλάντωσις τὸ βα-
005 δηλοῖ.

43 [100 B., 1198.) Harp. ἄβιος: τὸν ἄβιον ’A. ἐπὶ τοῦ πολὺν βίον
κεχτημένου ἔταξεν, ὡς Ὅμηρος ἄξυλον ὕλην λέγει τὴν πολύξυλον. HEs. ἄβιος:
πλούσιος ὡς A. ἐν ᾿Αληϑείαι.

44 [99 B., 118 5] — ἄγει: ’A. δ᾽ ἐν τῶι Περὶ τῆς ᾿Αληϑείας φησί"
τοὺς νόμους μεγάλους ayoı ἀντὶ τοῦ ἡγοῖτο.

ΠΕΡῚ OMONOLA2.

Zum Titel vgl. Iamgr. ep. Περὲ ὁμονοίας [Stob. II 33,15] ἡ ὁμόνοια, καϑ-
ἅπερ αὐτὸ τὸ ὄνομα βούλεται ἐνδείχνυσϑαι, συναγωγὴν ὁμοίου τοῦ νοῦ κοι-
γωνίαν τε καὶ ἕνωσιν ἐν ἑαυτῆι συνείληφεν᾽ ἀφορμηϑεῖσα δὴ οὖν ἐντεῦϑεν ἐπὶ
πόλεις καὶ οἴχους χοινούς τε συλλόγους πάντας καὶ ἰδίους, φύσεις τε zul συγ-
γενείας πάσας ἐπιπορεύεται χοινάς τε καὶ ἰδίας ὡσαύτως" ἔτι δὲ περιέχει καὶ
τὴν ἑνὸς ἑχάστου πρὸς ἑξαυτὸν ὁμογνωμοσύνην᾽ bp ἑνὸς μὲν γάρ τις νοήμα-
τος καὶ μιᾶς γνώμης χυβερνώμενος ὅμονοεῖ πρὸς ἑαυτόν, διχογνωμονῶν δὲ
πρὸς ἑαυτὸν καὶ ἀνόμοια λογιζόμενος διαστασιάζει" χαὶ ᾧ μὲν ἐπὶ τῆς ἀεὶ

B. FR. 29—50. 557

αὐτῆς ἐπιμένων διανοήσεως ὁμοφροσύνης ἐστὶ πλήρης" ὃ δὲ ἄστατος τοῖς λο-
γισμοῖς καὶ ἄλλοτε ὑπ᾽ ἄλλης δόξης φερόμενος ἀστάϑαητός ἐστι χαὶ πολέμιος
πρὸς ἑαυτόν. 8. Demokr. B 250. 255 S. 449.

45 [117 Β., 95 5] Harrocrar. Σχιάποδες: ’A. ἐν τῶι Περὶ Owo-
νοίας. ἔϑνος ἐστὶ Διβυχόν.

46 [116 B., 943] -- Μαχροκχέφαλοι: ’A. ἐν τῶι Περὶ ὁμονοίας.
ἔϑνος ἐστὶν οὕτω χαλούμενον.
47 [118 Β., 906 5] -- ὑπὸ γῆν οἰκοῦντες (λέγοι ἂν τοὺς ὑπὸ Σχύ-

λαχος ἐν τῶι Περίπλωι [fr. 2 Issberner p. 5] λεγομένους Τρωγλοδύτας καὶ τοὺς
ὑπὸ Ἡσιόδου ἐν 7 Καταλόγου [fr. 60RzZ.] Κατουδαίους ὀνομαζομένους): A. ἐν
τῶι Περὶ ὁμονοίας.

48 [108 Β., 8. S] Por. [aus Pausan. att. Lexicon] ϑεειδέστατον:
ϑεοῦ ἰδέαν ἔχον. εἶπε δὲ A. ἐν τῶι Περὶ ὁμονοίας οὕτως" ᾿ἄνϑρωπος,
ὃς φησι πάντων ϑηρίων ϑεειδέστατον γενέσϑαι᾽" [φησὶ μὲν Suid. —
ϑεειδέστατον nach Sylb.: ϑεαιδέστατον (durch das Alphabet gesichert 5, Eustath
p. 378, 15) in allen Excerpten des Pausanias].

49 [131 B.,1308.] Sro». ΠΙ68, 81 M. [vgl.6,45H.] A—toc. φέρε δὴ προελ-
ϑέτω ὃ βίος εἰς τὸ πρόσϑεν καὶ γάμων καὶ γυναικὸς ἐπιϑυμη-
σάτω. αὕτη 7 ἡμέρα, αὕτη n vv& χαινοῦ δαίμονος ἄρχει, καινοῦ
πότμου. μέγας γὰρ ἀγὼν γάμος ἀνϑρώπωι. εἰ γὰρ τύχοι μὴ ἐπι-
τήδεια γενόμενα, τί χρὴ τῆι συμφορᾶι 20709 a1; χαλεπαὶ μὲν ἐκ-
πομπαὶ {(χαὶ) τοὺς φίλους ἐχϑροὺς ποιῆσαι, ἴσα φρονοῦντας ἴσα
πνέοντας (ζῆν) ἀξιώσαντα καὶ ἀξιωϑέντα᾽ χαλεπὸν δὲ χ(αὶ) ἐκτῆ-
σϑαι χτῆμα τοιοῦτον, δοχοῦν τε ἡδονὰς χτᾶσϑαι λύπας ἀγεσϑαι.
φέρε δή, un τὰ παλίγχοτα λέγωμεν, λεγέσϑω τὰ πάντων ἐπιτη-
δειότατα. τί γὰρ ἥδιον ἀανϑρώπωι γυναιχὸς χαταϑυμίας; τί δὲ
γλυκύτερον ἄλλως τε καὶ νέωι; ἐν τῶι αὐτῶι δέ γε τούτωι, ἔνϑα
τὸ rdv, ἔνεστι πλησίον που καὶ τὸ Avnnoov' αἱ γὰρ ἡδοναὶ οὐχ
ἐπὶ σφῶν αὐτῶν ἐμπορεύονται, ἀλλ᾽ ἀχολουϑοῦσιν αὐταῖς λῦπαι
χαὶ πόνοι. ἐπεὶ καὶ oAvunıovixaı χαὶ πυϑιονῖχαι καὶ οἱ τοιοῦτοι
ἀγῶνες χαὶ σοφίαι καὶ πᾶσαι ἡδοναὶ ἐκ μεγάλων λυπημάτων ἐϑέ-
λουσι παραγίγνεσϑαι' τιμαὶ γὰρ καὶ ἀϑλα, δελέατα ἃ ὃ ϑεὸς
ἔδωκεν ἀνϑρώποις, μεγάλων πόνων καὶ ἱδρώτων εἰς ἀνάγχας καϑ-
ἰιστᾶσιν. ἐγὼ γάρ, εἴ μοι γένοιτο σῶμα ἕτερον τοιοῦτον (Enı-
μελὲς ὃν) οἷον ἐγὼ ἐμαυτῶι, οὐκ ἂν δυναίμην ζῆν, οὕτως ἐμαυ-
τῶι πολλὰ πράγματα παρέχων ὑπέρ τε τῆς ὑγιείας τοῦ σώματος
ὑπέρ τε τοῦ καϑ'᾽ ἡμέραν βίου ἐς τὴν ξυλλογὴν ὑπέρ τε “δόξης καὶ
σωφροσύνης καὶ εὐχλείας [καὶ τοῦ Ev ἀκούειν]. τί οὖν, εἴ μοι
γένοιτο σῶμα ἕτερον τοιοῦτον, ὃ γέ μοι οὕτως ἐπιμελὲς εἴη; 00x
οὖν δῆλον, ὅτι γυνὴ ἀνδρί, ἐὰν nı καταϑυμία, οὐδὲν ἐλάσσους
τὰς φιλότητας παρέχεται καὶ τὰς ὀδύνας ἢ αὐτὸς αὑτῶι ὑπέρ τε
τῆς ὑγιείας δισσῶν σωμάτων ὑπέρ τε τοῦ βίου τῆς συλλογῆς [καὶ]
ὑπέρ τε τῆῦς σωφροσύνης καὶ τῆς εὐκλείας; φέρε δὴ καὶ παῖδες
γενέσθωσαν᾽" φροντίδων ἢ δή πάντα πλέα καὶ ἐξοίχεται τὸ »γεοτή-
σιον σχίρτημα ἐκ τῆς γνώμης καὶ (to) πρόσωπον οὐκέτι τὸ αὐτο.

50 [133 Β., 1325] — IV 98, 63M. 4-- -τος. τὸ ξῆν ἔοικε φρου-

ρᾶι ἐφημέρωι τό τε μῆκος τοῦ βίου ἡμέραι μιᾶι, ὡς ἔπος εἰπεῖν,

10

15

20

25

0

90

40

558 80. ANTIPHON DER SOPHIST

ἣν ἀναβλέψαντες πρὸς τὸ φῶς παρεγγυῶμεν τοῖς ἐπιγιγνομένοις
ἑτέροις. [τὸ τε --- μιᾶι tilgt $.]

51 [182 B., 181 S.] Sror. IV 98, 56M. ᾿4--τος. εὐκατηγόρητος πᾶς ὃ
βίος, (καὶ δ) ϑαυμαστῶς ὡς μακάριος, καὶ οὐδὲν ἔχων περιττὸν
οὐδὲ μέγα καὶ σεμνόν, ἀλλὰ πάντα σμιχρὰ καὶ ἀσϑενῆ zul ὀλιγο-
χρόνια χαὶ ἀναμεμειγμένα λύπαις μεγάλαις.

52 [106 Β., 84 5] Harp. ἀναϑέσϑαι: A. Περὶ ὁμονοίας" “ava-
ϑέσϑαι δὲ ὥσπερ πεττὸν τὸν βίον οὐχ ἔστιν᾽ ἀντὶ τοῦ ἄνωϑεν βιῶναι
μετανοήσαντας ἐπὶ τῶι προτέρωι βίωι.

53 [127 Β., 5.1 Srop. ΠῚ 16,20H. A—ros. εἰσί τινες οἱ τὸν παρ-
ὄντα μὲν βίον οὐ ζῶσιν, ἀλλὰ παρασχευάζονται πολλῆι σπου-
δῆι ὡς ἕτερόν τινὰ βίον βιωσόμενοι, οὐ τὸν παρόντα" καὶ ἐν
τούτωι παραλειπόμενος ὃ χρόνος οἴχεται.

[126 B.,S.] --- -- 10, 30H. A—roc. οἱ δὲ ἐργαζόμενοι μὲν καὶ φει-
ὁόμενοι καὶ ταλαιπωροῦντες καὶ προστιϑέντες ἥδονται οἷα δή
τις ἂν εἰχκάσειεν ἤδεσϑαι. ἀφαιροῦντες δὲ zul χρώμενοι ἀλγοῦ-
σιν ὥσπερ ἀπὸ τῶν σαρχῶν ἀφαιρούμενοι.

54 [128 Β., 5.1 — -- 16, 30H. [vgl. 104, 19Μ1 A—rog. ἔστι δέ τις λό-
γῸ0 6) ὡς ἄρα ἐδὼν ἀνὴρ ἄνδρα ἕτερον ἀργύριον ἀναιρούμενον πολὺ
ἐδεῖτί οἱ δανεῖσαι ἐπὶ τόχωι" ὃ δ᾽ 00x ηϑέλησεν, ἀλλ᾽ ἣν οἷος
ἀπιστεῖν TE χαὶ μὴ ὠφελεῖν μηδένα, φέρων δ᾽ ἀπέϑετο ὅποι δή"
καίτις καταμαϑὼν τοῦτο ποιοῦντα ὑφείλετο ὑστέρωι δὲ χρό-
νωι ἐλϑὼν οὐχ εὕρισκε τὰ χρήματα ὃ καταϑέμενος. περιαλγῶν
οὖν τῆι συμφορᾶι τά τε ἄλλα καὶ ὅτι οὐκ ἔχρησε τῶι δεομένωι, ὃ
ἂν αὐτῶι zul σῶιον ἦν καὶ ἕτερον προσέφερεν, ἀπαντήσας δὲ
τῶι ἀνδρὶ τῶι τότε δανειξομένωι ἀπωλοφύφετο τὴν συμφοράν,
ὅτι ἐξήμαρτε καὶ ὅτι οἱ μεταμέλει οὐ χαφισαμένωι, ar ἄχαρι-
στήσαντι, ὡς πάντως οἱ ἀπολόμενον τὸ ἀργύριον. ὃ δ᾽ αὐτὸν
ἐκέλευε μὴ φροντίζειν, ἀλλὰ νομίζειν αὑτῶιεἶΐϊναι καὶ μὴ ἀπολω-
λέναι, καταϑέμενον λίϑον εἰς τὸ αὐτὸ χωρίον" πάντως γὰρ οὐδ᾽
ὅτε ἣν σοι, ἐχρῶ αὐτῶι, ὅϑεν μηδὲ νῦν νόμιζε στέρεσϑαι μηδε-
νός. ὅτωι γάρ τις μὴ ἐχρήσατο μηδὲ χρήσεται, ὄντος ἢ μὴ ὃν-
τος αὐτῶι οὐδὲν οὔτε πλέον οὔτε ἔλασσον βλάπτεται. ὅτωι γὰρ
ὁ ϑεὸς μὴ παντελῶς βούλεται ἀγαϑὰ διδόναι ἀνδρί, χρημάτων
πλοῦτον παφασχών, τοῦ φρονεῖν (δὲ) καλῶς πένητα ποιήσας, τὸ
ἕτερον ἀφελόμενος δὁχατέρων ἀπεστέρησεν. Vgl. Harp. ἀχαριστεῖν.

55 [110 Β., 88 51] Por. ἵνα: ὅπου. ’A. ἐν τῶι Πεφὲ τῆς Öuo-
νοίας" (ὀκνεῖν) ἵνα οὐδὲν ἔργον ὀκνεῖν. Erg. aus Suid. ἕνα.

56 [189 B., 138 5] Suıp. ὀχνῶ: ... καὶ οἱ ῥήτορες οὐχ ἐπὶ δειλίας καὶ
ῥαιϑυμίας ἐχρήσαντο τῶι ὀνόματι, ἀλλ᾽ ἐπὶ τοῦ φόβου καὶ τοῦ φοβεῖσϑαι.
Ar κακὸς δ᾽ ἂν (ein), εἰ ἐπ᾿ ἀποῦσι μὲν καὶ μέλλουσι τοῖς χινδὺύ-
»οις τῆι γλώττηι ϑρασύνεται zul τῶι ϑέλειν ἐπείγει, τὸ δ᾽ ἔργον
ἂν παρῆι, ὀκνεῖ. Zuweisung zu I. ὃ. zweifelhaft.

57 [125B.,S.] Sror. III 8, 18H. ᾿ἀντιφῶντος. νόσος δειλοῖσιν ἑορτή"
οὐ γὰρ ἐχπορεύονται ἐπὶ πρᾶξιν.

58 [129 Β., 5.1] — — 20,66 ᾿4--τος. ὅστις δὲ ἰὼν ἐπὶ τὸν πλησίον
κακῶς ποιήσων δειμαίνει, μὴ ἃ ϑέλει ποιῆσαι, ἁμαρτὼν τούτων
ἃ μὴ ϑέλει ἀπενέγκηται, σωφρονέστερος. ἐν ὧι γὰρ δειμαίνει,

35

40

45

B. FR. 50—67. 559

μέλλει" ἐν ὧι δὲ μέλλει, πολλάκις ὃ διὰ μέσου χρόνος ἀπέστρεψε
τὸν νοῦν τῶν ϑελημάτων᾽ καὶ ἐν μὲντῶι γεγενῆσϑαι οὐχ ἔνεστιν,
ἐν δὲ τῶι μέλλειν ἐνδέχεται (τὸ καὶ un) γενέσϑαι. ὅστις δὲ δρά-
σειν μὲν οἴεται τοὺς πέλας χαχῶς, πείσεσϑαι δ᾽ οὐ, οὐσωφρονεῖ.
ἐλπίδες δ᾽ οὐ πανταχοῦ ayasorv' πολλοὺς γὰρ τοιαῦται ἐλπίδες.
κατέβαλον εἰς ἀνηκέστους συμφοράς, ἃ δ᾽ ἐδόκουν τοῖς πέλας
ποιήσειν» παϑόντες ταῦτα ἀνεφάνησαν αὐτοί. “σωφροσύνην δὲ
ἀνδρὸς οὐχ ἂν ἄλλος ὀρϑότερόν ΤῸ κρίνειεν; ἢ ὅστις τοῦ $vuov
ταῖς παραχρῆμα ἡδοναῖς ἐμφράσσει αὐτὸς ξαυτὸν κρατεῖν τε χαὶὲ
νιχᾶν ἠδυνήϑη αὐτὸς ἑαυτόν. ὃς δὲ ϑέλει χαρίσασϑαι τῶι ϑυμῶι
παραχρῆμα, ϑέλει τὰ κακίω ἀντὶ τῶν ἀμεινόνων. Vgl. Herakl. fr. 85.
Demokr. fr. 236.

59 [180 B, 1248] — — 5,57 4--τος. ὅστις δὲ τῶν αἰσχρῶν ἢ
τῶν καχῶν μήτε ἐπεϑύμησε μήτε ἥψατο, οὐχ ἔστι σώφρων᾽ οὐ
γὰρ ἔσϑ᾽ ὅτου [ὅπου Sauppe] χρατήσας αὐτὸς ξαυτὸν χόσμιον παρ-
ἔχεται [παρέσχηται].

60 [134 Β., 1858 5.1 — II 31,39W. A—Tog. πρῶτον, οἶμαι, τῶν Ev
ἀνθρώποις ἐστὶ παίδευσις" ὅταν γάρ 1 πράγματος χὰἂν ὁτουοῦν
τὴν ἀρχὴν ὀρϑῶς ποιήσηται, εἰκὸς καὶ τὴν τελευτὴν ὀρϑῶς γί-
γνεσϑαι᾿ καὶ γὰρ τῆι γῆι οἷον ἄν τις τὸ σπέρμα ἐναρόσηι, τοι-
αὔτα καὶ τὰ ἔχφορα δεῖ προσδοχᾶν'" χαὶ ἐν νέωι σώματι ὅταν τις
τὴν παίδευσιν γενναίαν evagoonı, ζῆι τοῦτο καὶ ϑάλλει διὰ παν-
τὸς τοῦ βίου, καὶ αὐτὸ οὔτε ὄμβρος οὔτε ἀνομβρία ἀφαιρεῖται.

61 [135 B., 134 8.] -- — 81,40 τοῦ αὐτοῦ. ἀναρχίας δ᾽ οὐδὲν χά-
χιον ἀνϑρώποις" ταῦτα γινώσχοντες οἵ πρόσϑεν ἄνϑρωποι ἀπὸ
ἘΠ6 ἀρχῆς εἴϑιξον τοὺς παῖδας ἄρχεσϑαι χαὶ τὸ κελευόμενον
ποιεῖν, ἵνα μὴ ἐξανόρούμενοι εἰς μεγάλην μεταβολὴν ἰόντες ἐχ-
πλήσσοιντο.

62 [0] -- — 81, 41 [ohne Lemma hinter fr. 61] οἵωι τις ἂν τὸ
πλεῖστον τῆς ἡμέρας συνῆι, τοιοῦτον ἀνάγκη γενέσϑαι καὶ αὐτὸν
τοὺς τρόπους.

63 [107 Β., 8ὅ 5.1 Harp. διάϑεσις: .- -. ἀντὲ τοῦ διοίχησις ὃ αὐτὸς [der
Redner Antiphon!] ἐν τῶι Περὶ ὁμονοίας" ᾿ἀλλὰ εἰδότες τὴν διάϑε-
σιν ἀκούουσιν". Folgt Phrynichoseitat, dann Antiphon fr. 14.

64 [135a B.] Exc. Vimvor. 44 [Stob. IV 293, 17 Meineke; vgl. H. Schenkl
Floril. duo n. 62 (Wien 1888 8. 11)] Avrıpavns Ü’Avrıpov Meineke]. αἱ νέαι
φιλίαι ἀναγκαῖαι μέν, αἱ δὲ παλαιαὶ ἀναγκαιότεραι.

64 [109 Β., 857 31 Sum. ϑωπεία. A. ἐν τῶι Περὲ ὁμονοίας" πολ-
λοὶ δ᾽ ἔχοντες φίλους οὐ γινώσκουσιν, ἀλλ᾽ ἑταίρους ποιοῦνται
ϑῶπας πλούτου zal τύχης κόλακας.

65 [112 B., 90 5.1 Harr. ἀνδρεία: ἢ τῶν ἀνδρῶν ἡλικία. A. ἐν τῶι
Περὶ ὁμονοίας.

66 [136 Β., 135 5] Ομ. Strom. VI 19 p. 748P. A. 6 ῥήτωρ λέγει"
“γηροτροφία γὰρ προσέοικε naıdorgogplar.

67 [111 Β., 895] Harr. ἀϑεώρητος: ἀντὶ τοῦ ἀϑέατος παρ᾽ ᾿4--τι
ἐν τῶι Περὶ ὁ νομοίας.

10

20

35

40

560 80. ANTIPHON DER SOPHIST

68 [113 B., 91 8.] Harrocr. αὐλιζόμενοι: ἀντὶ τοῦ χοιμώμενοι ’A.
Περὶ ὁμονοίας.

69 [114 Β., 92 5] -- βαλβίς" A. Περὶ ὁμονοίας" ἡ ἀρχή. Erym.
GEN. βαλβίς: ... χαὶ βαλβῖσιν αντὶ τοῦ ταῖς ἀρχαῖς.

70 [115 Β., 98 5.1] Harp. εὐηνεώτατα᾽ A. ἐν τῶι Περὶ ὁμονοίας.
εὐνιος ὃ πρᾶιος xal μέτριος χαὶ μὴ ταραχώδης. ἡ μεταφορὰ ἀπὸ τῶν ἵππων.

71 [119 Β., 915] -- φηλώματα: A. ἐν τῶι Περὶ ὁμονοίας ἐξα-
πάτας" φηλοῦν γὰρ τὸ ἐξαπατᾶν.

JIOAITIKO2.

Autorschaft zwischen dem Redner und dem Sophisten strittig.

72 [122 B., 818] Anrtıatr. Bekk. An. 78, 20 ἀπειϑαρχία: A. Πο-
λιτιχῶι.

73 [120 B., 798.] Athen. X 4284 χαταριστᾶν δὲ εἴρηχεν ἐν τῶι Πο-
λιτικῶι A. οὕτως" “ὅτε δή τις πράγματα τὰ ξαυτοῦ ἢ τὰ τῶν φίλων
χατηρίστηκεν.,

74 [123 Β., 8251] Harp. εὐσύμβολος: ἀντὶ τοῦ ῥαιδίως καὶ εὖ συμ-
βάλλων, τουτέστιν ἀγαϑὸς συμβάλλειν. A. Πολιτιχῶι.

75 [124 Β., 838] -- ἡμιολιασμός: ’A. Πολιτικῶι ᾿ διπλασιασμοῦ
χαὶ ἡμιολιασμοῦ᾽ ἀντὶ τοῦ τὸ ἡμιόλιον δοῦναι ἐν τοῖς λογισμοῖς.

76 [121 Β., 8 58] Ῥαιβο. 18, 230 illi [Griechen] χαταμελεῖν τούτων καὶ
ταῦτα. Antiphon ἐν τῶι Πολιτιχῶι: μήτε φιλοπότην κληϑῆναι zul
δοκεῖν τὰ πράγματα καταμελεῖν ὑπὸ οἴνου ἡσσώμενον.

77 1137 B., 144 3] Ριῦτ. Anton. 28 ἀγναλίσχειν καὶ χαϑηδυπαϑεῖν τὸ
πολυτελέστατον, ὡς ᾿Α. εἶπεν, ἀνάλωμα, τὸν χρόνον. Zuweisung zu
dieser Schrift unsicher.

ΠΕΡῚ ΚΡΙΣΕΩΣ ONEIPEN.

78 [Sauppe de Antiph. Gott. 1867 p. 18] Arremıp. 114 p. 109, 10 σηπία.
αὕτη δὲ μόνη καὶ τοὺς ἀποδρᾶναι πειρωμένους ὠφελεῖ διὰ τὸν ϑολόν, ὧι
χρωμένη πολλάχις φεύγει. μέμνηται δὲ τούτου τοῦ ὀνείρου καὶ A. ὃ ᾿Αϑηναῖος.

79 [5. ἃ. 0.p. 117] Ciıc. de div. I20, 89 somnia, de quibus disputans Chry-
sippus multis et minutis somnüs colligendis facit idem, quod Antipater, ea con-
quirens quae Antiphontis interpretatione explicata declarant illa quidem acumen
interpretis, sed exemplis grandioribus decuit uti. 51, 116 hie magna quaedam
exoritur neque ea naturalis, sed. artificiosa sommiorum Antiphonis interpretatio.

80 [S.p. 17] — — II 70, 144 ipsorum interpretum comiecturae nonne
magis ingenia declarant eorum quam vim consensumque naturae? cursor ad
Olympia profieisci cogitans visus est in somniis curru quadrigarum vehi. mane
ad coniectorem ; at ille: “winces, inquid; id enim celeritas significat et vis equo-
rum. post idem ad Antiphontem, is autem “vincare, inquit, necesse est!’ am non
intellegis quattuor ante te cucurrisse?’ ecce alius cursor (atque horum sSoMNiO-
rum et talium (interpretationum) plenus est Chrysippi liber, plenus Antipatri),
sed ad cursorem redeo: ad interpretem detulit aquilam se in sommüs visum esse
factum; at ille: “vicisti; ἰδία emim avi volat nulla vehementius. huic eidem
Antipho: "baro, inquit, victum te esse non vides? ista enim avis insectans alias
avis et agitans semper ipsa postrema est.

10

15

25

40

45

B. FR. 68—103. 561

81 [S.p. 18] Senec. controv. II1, 33 Otho Iunius .. . edidit quidem
quattuor libros Colorum, quos belle Gallio noster “ Antiphontis libros’ vocabat:
tantum in illis somniorum est.

ZWISCHEN DEM REDNER UND DEM SOPHISTEN
STRITTIGE FRAGMENTE.

82 [180 B., 184 8.] Ankcr. Berk. Antiattic. 114, 28 τελεσϑῆναι: τὸ
ἀναλωϑῆναι. ’A.

83 [148 B., 146 $.] Aneco. ΒΕκκ. Lex. VI Ρ. 345, 26 ἀδυναμία ἐρεῖς ὡς
4ημοσϑένης καὶ ἀδυνασία ὡς A. zul Oovxvdidng [VL 8, 2. VIIL 8, 4].

81 [147 B., 160 8.] ---ρ. 861,81 ἀχ όλουϑα ’A. τὰ ἑπόμενα καὶ σύμφωνα.

85 [150 B., 1538.] --- p. 418,0 ἀπάλαμνον: ἀμήχανον. οὕτως A.

86 [152 B., 155 3.1] — p. 419, 18 ἀπεγένετο: ἀντὶ τοῦ ἀπέϑανεν. οὕτως
A. χαὶ Θουχυδίδης [IT 84, 2 u. ö.).

87 [146 B., 1495] Harp, ἀχαρῆ: ἀντὶ τοῦ μιχρὸν ἢ οὐδὲν παρ᾽
Aytipovrı.

88 [157 B., 1618] — βάσανος: 4., λίϑος οὕτω καλεῖται, ἦι τὸ χρυ-
σίον παρατριβόμενον δοκιμάζεται.
89 [108 Β., 166 3] — dvoavıoc: A. ὃ ἐπὶ παντὶ ἀνιώμενος, χὰἂν μικρὸν

καὶ εὐχαταφρόνητον ἧι.

90 [164 B., 161 5.1 -- εἰσφρήσειν: εἰσάξειν, εἰσδέξεσϑαι. A.

91 [106 B., 108 3] -- ἐμ βραχεῖ [ἔμβραχυ N] ἀντὶ τοῦ ἁπλῶς zul ἐν
χεφαλαίωι ’A.

92 [170 B., 174 S.] ΜΟΕΕΙΒ 208, 2 Bekk. λιϑουργοὺς Θουκυδίδης [IV 69, 2
u. Ö.), AL$oxonovc 'A.

99. [0] Pmrtop. de poöm. c. 187,3 [V.H.? VI; Gomperz Wien. Sitz. B.
123, VI, 49] ἐπειδήπερ ἐκ τῶν προαναλογισϑέντων συνεϑεωρεῖτο zul οὐχ ἐξη-
τασμένον οὕτως (ἦν), ὥσπερ εἰ μηϑὲν ἐτύχομεμ πρὸς ἑτέρους εὑρίσχοντες
{περὲ τοῦ) ὑπὸ γραμμάτων ἁπλῶν χαὶ συνθέτων οἰχειοῦσθαι τὴν ἀκοήν, εὔδη-
λος ἢ τῶν ἄλλων φληναφία φαίνεται τῶν ἢ ταὐτὰ [nänl. γράμματα] TEQ-
πεῖν χαὶ ὀχλεῖν ἢ διάφορα κχατηξιωχότων ὡς καί τινος τῶν ἀρχαίων
᾿Αντιφῶντος εἴτ᾽ οὖν ῥητοριχὸς εἴτε zul φιλόσοφος ἠβούλετ᾽ εἶναι. Aus
Περὶ τῶν ἀρχαίων ποιητῶν χαὶ μουσικῶν [s. 8. 552, 32]? (Gomperz); eher aus
den Τέχναι des Redners [s. Β 3].

94 [181 B., 185 8.] Por. τίμιον: ἀντὶ τοῦ ἔντιμον. οὕτως A.

95 [171 Β., 115 5.1 Pour. 1 84 μεϑέορτοι ἡμέραι κατὰ ᾿4--τα.

96 [176 B., 1798.] — 198 χαλείσϑω δὲ κυβερνήτης... καὶ zart A—ıo
ὃ ποδοχῶν ἢ μᾶλλον zur’ ἐμὲ ὁ ποδηγῶν.

97 [141 Β] -- 11109 ἀγλωττίαν δὲ ’A. εἴρηκεν.

98 [149 B., 162 8.1 — I1120 ᾿4. δὲ ἀντιλογούμενοι.

99 [161 B., 1548.) — -- ’A. δὲ ἀπαρτιλογία ὥσπερ καὶ Ἡρόδοτος
[VII 29].
100 [112 Β., 1165] -- II123 χαχολόγος, καχήγορος χαὶ ὡς A. ἡδυ-

λόγος καὶ μετριολόγος.
101 [168 B., 171 Ss) — II228 A. ETIVONUR.
102 (145 B., 1488.] — II230 ἀϑυμοῦσιν ὡς A.
103 [182 B.,1438.] — III 113 χρηματίζειν χαὶ ὡς A. φιλοχρηματεῖν.
1918, Fragm, ἃ. Vorsokr. 36

10

15

30

40

562 80. ANTIPHON. B. FR. 104—118. 81. KRITIAS. A 1.

104 [142 B., 145 5.) Porn. IV 9 ἀνεπιστημοσύνη, ἄγνοια, ἀγνωσία. "A.
δ᾽ ἐπὶ τούτου χαὶ ἀγνωμοσύνην λέγει.

105 [162B.] -- — δοχησίσοφος, ὡς A. ἔφη.

106 [155 B., 145 S.] — V 441 xal τὸ πρᾶγμα ἀναισθησία, ἀχαριστία,
ἀδικία, ἢν ΠΕ τ zul ὡς A. ἀποστέρησις.

107 [178 B., 1828] — IV 167 συμμετρίας A... καὶ δυσμέτρητον᾽ Α.

108 [175 B., 1418] — ΥἹ 108 4. δὲ 'χαὶ ἐξαλᾶσϑαι [ἐξεληλάσϑαι
Sauppe] πανοιχεσίαι ἔφη.

109 [169 Β., 118 8.] — VI 109 χαχόνους ὡς ᾿Α.

110 [167 Β., 110 5.1] — ΥἹ 188 A. δὲ ἐπιϑύμημα.

111 [153 B., 156 5.1] — VII 68 ἀπελύϑη ὡς A.

112 [166 B., 1698.] — VIII 103 χαὶ ἐν ταῖς σιτοδοσίαις ἐγίνοντο σίτου
ἐπιγραφεῖς, ὡς A.

113 [177 B., 1808) — IX 26 πολιτοχοπεῖν παρ᾽ Au.

114 [140 B., 5.1 Lesson. p. 180 Valck. Κλαζομένιον [näml. σχῆμα] ὡς

τὸ πορεύομαι σὺν ἀγῶνι ἀντὶ τοῦ εἰς ἀγῶνα ... ὡς τὸ σὺν πατρίδι ἔβη
ἀντὶ τοῦ εἰς τὴν πατρίδα᾽ οὕτως A.

115 [154 Β] Sum. ἀπόχριναι: ... καὶ ἀπόκρισις ἡ ἀπολογία. οὕτω
“υσίας καὶ A.

116 [188 B., 186 5] --- ἀπολαχεῖν: ... A. ὅπότ᾽ ἄνϑρωποι βού-

λοιντο χρήματα διαλαγχᾶνειν.
117 [188 B., 187 8.] -- χρημάτων: ... κεῖται δὲ ἡ λέξις καὶ ἐπὶ πρά-
γματος ἢ προσώπου ἢ λόγου ὡς A.

118. Athen. XIV 650E Ἀντιφῶν ἐν τῶι Περὲ γεωργικῶν. Lies ᾿Αἀνόρο-

5 τίων mit Kaibel.

5. KRITIAS.
A. LEBEN UND SCHRIFTEN.

1. PHıLoste. V.soph. I 16 Koutiec δὲ ὁ σοφιστής, εἰ μὲν κατέλυσε τῶν
᾿Αϑηναίων τὸν δῆμον, οὔπω χακὸς (καταλυϑείη γὰρ ἂν zul ὑφ᾽ ξαυτοῦ δῆμος
οὕτω τι ἐπηρμένος, ὡς μηδὲ τῶν χατὰ νόμους ἀρχόντων ἀχροᾶσϑαι), ἀλλ᾽
ἐπεὶ λαμπρῶς μὲν ἐλαχώνισε, προὐδίδου δὲ τὰ ἱερά, καϑήιρει δὲ διὰ “υσάν-
ὅρου τὰ τείχη, οὺς δ᾽ ἤλαυνε τῶν ᾿Αϑηναίων τὸ στῆναί ποι τῆς Ἑλλαδος
ἀφηιρεῖτο πόλεμον Μαχωνιχὸν ἀνειπὼν ἐς πᾶντας, εἴ τίς τιν᾽ ᾿Αϑηναῖον φεύ-
yovra δέξοιτο, ὠμότητι δὲ καὶ μιαιφονίαι τοὺς τριάκοντα ὑπερεβάλλετο βου-
λεύματός τε ἀτόπου τοῖς “αχεδαιμονίοις ξυνελάμβανεν, ὡς μηλόβοτος ἡ ἡ ᾿4τ-
τικὴ ἀποφανϑείη τῆς τῶν ἀνϑρώπων ἀγέλης ἐκκενωϑεῖσα, χάκχιστος ἀνϑρώπων
ἔμοιγε φαίνεται ξυμπάντων, ὧν ἐπὶ χαχίαι ὄνομα. χαὶ εἰ μὲν ἀπαίδευτος
ὧν ἐς τάδε ὑπήχϑη, ἔρρωτο ἂν ὃ λόγος τοῖς φάσχουσιν ὑπὸ Θετταλίας χαὶ τῆς
ἐχείνηι ὁμιλίας παρεφϑορέναι αὐτόν" τὰ γὰρ ἀπαίδευτα ἤϑη εὐπαράγωγα
πάντως ἐς βίου καἵρεσιν" ἐπεὶ δὲ ἄριστα μὲν ἦν πεπαιδευμένος, γνώμας δὲ
πλείστας ἑρμηνεύων, ἐς “ρωπίδην δ᾽ ἀναφέρων, ὃς μετὰ Σόλωνα ᾿Αϑηναίοις
ἦρξεν [5982], οὐκ ἂν διαφύγοι παρὰ τοῖς πολλοῖς αἰτίαν τὸ μὴ οὐ xaxlaı
φύσεως ἁμαρτεῖν ταῦτα. καὶ γὰρ αὖ χαχεῖνο ἄτοπον Σωχρᾶάτει μὲν τῶι
Σωφρογνίσχου μὴ ὁμοιωθῆναι αὐτόν, ὧι πλεῖστα δὴ συνεφιλοσόφησε σοφω-

2

10

20

25

30

35

40

81. KRITIAS. A. 1—3. LEBEN UND SCHRIFTEN. 569

τάτωι τε χαὶ δικαιοτάτωι τῶν ἐφ᾽ Eavrod δόξαντι, Θετταλοῖς δ᾽ ὁμοιωϑῆγαι,
παρ᾽ οἷς ἀγερωχία καὶ ἄχρατος, καὶ Ta τυραννιχὰ ἐν οἴνωι σπουδάζεται.
ἀλλ᾽ ὅμως οὐδὲ Θετταλοὶ σοφίας ἠμέλουν, ἀλλ᾽ ἐγοργίαζον ἐν Θετταλίαι μιχραὶ
χαὶ μείζους πόλεις ἐς Γοργίαν ὁρῶσαι τὸν Asovrivov, μετέβαλον δ᾽ ἂν καὶ ἐς
τὸ χριτιάζειν, El τινα τῆς ἑαυτοῦ σοφίας ἐπίδειξιν 6 Κριτίας παρ᾽ αὐτοῖς
ἐποιεῖτο. ὃ δὲ ἠμέλει μὲν τούτου, βαρυτέρας δ᾽ αὐτοῖς ἐποίει τὰς ὀλιγαρ-
χίας διαλεγόμενος τοῖς ἐχεῖ δυνατοῖς καὶ χαϑαπτόμενος μὲν δημοχρατίας ἁπά-
σης, διαβάλλων δ᾽ ᾿Αϑηναίους, ὡς πλεῖστα ἀνθρώπων ἁμαρτάνοντας, ὥστε ἐν-
ϑυμουμένωι ταῦτα K. ἂν εἴη Θετταλοὺς διερϑορὼς μᾶλλον ἢ Κριτίαν Θετταλοί.
ἀπέϑανε μὲν οὖν ὑπὸ τῶν ἀμφὶ Θρασύβουλον, οἱ χατῆγον ἀπὸ Φυλῆς τὸν
δῆμον. δοχεῖ δ᾽ ἐνίοις ἀνὴρ ἀγαϑὸς γενέσϑαι παρὰ τὴν τελευτήν, ἐπειδὴ ἐν-
ταφίωι τῆι τυραννίδι ἐχρήσατο" ἐμοὶ δὲ ἀποπεφάνϑω μηδένα ἀνϑρώπων χαλῶς
δὴ ἀποϑανεῖν, ὑπὲρ ὧν οὐκ ὀρϑῶς εἵλετο. δι᾿ ἅ μοι δοχεῖ καὶ ἡ σοφία τοῦ
ἀνδρὸς χαὶ τὰ φροντίσματα ἧττον σπουδασϑῆναι τοῖς “Ελλησιν" εἰ γὰρ μὴ
ὁμολογήσει ὃ λόγος τῶι ἤϑει, ἀλλοτρίαι τῆι γλώττηι ὁόξομεν φϑέγγεσϑαι,
ὥσπερ οἱ αὐλοί.

τὴν δὲ ἰδέαν τοῦ λόγου δογματίας ὃ K. καὶ πολυγνώμων σεμνολογῆσαί
τε ἱκανώτατος οὐ τὴν διϑυραμβώδη σεμνολογίαν, οὐδὲ καταφεύγουσαν ἐς τὰ
ἐκ ποιητιχῆς ὀνόματα, ἀλλ᾽ ἐκ τῶν χυριωτάτων συγκειμένην χαὶ κατὰ φύσιν
ἔχουσαν. ὁρῶ τὸν ἄνδρα καὶ βραχυλογοῦντα ἱχανῶς καὶ δεινῶς χαϑαπτόμε-
vor Ev ἀπολογίας ἤϑει, ἀττικίζοντά τε οὐχ ἀχρατῶς, οὐδὲ ἐχφύλως (τὸ γὰρ
ἀπειρόχαλον ἐν τῶι ἀττικίζειν βάρβαρον), ἀλλ᾽ ὥσπερ ἀχτίνων αὐγαὶ τὰ Ar-
τιχὰ ὀνόματα διαφαίνεται τοῦ λόγου. χαὶ τὸ ἀσυνδέτως δὲ (χωρίον) χωρίωι
προσβαλεῖν Κριτίου ὥρα, καὶ τὸ παραδόξως μὲν ἐνθυμηϑῆναι, παραδόξως δ᾽
ἀπαγγεῖλαι Κριτίου ἀγών, τὸ δὲ τοῦ λόγου πνεῦμα ἐλλιπέστερον μέν, ἡδὺ δὲ
καὶ λεῖον, ὥσπερ τοῦ ζεφύρου ἡ αὔρα.

2. Dioc. ΠῚ 1 Πλάτων ᾿Αρίστωνος καὶ Περιχτιόνης . . ., ἥτις το γένος ἀνέ-
φερεν εἰς Σόλωνα, Αϑηναῖος. τούτου γὰρ ἦν ἀδελφὸς Δἀρωπίδης, οὗ Κριτίας οὗ
Κάλλαισχρος, οὗ Κριτίας ὃ τῶν τριάχοντα χαὶ Γλαύχων, οὗ «Χαρμίδης καὶ Περι-
χτιόνη, ἧς καὶ ᾿Αρίστωνος Πλάτων, ἕχτος ἀπὸ Σόλωνος. Ῥιτ. Charm. 154 A
[Kritias spricht] Χαρμίδην τὸν τοῦ Γλαύχωνος τοῦ ἡμετέρου ϑείου ὑόν, ἐμὸν
δὲ ἀνεψιόν. 157E [Sokr. z. Charmides] ἢ τε γὰρ πατρώια ὑμῖν οἰχία ἡ Κριτίου
τοῦ Apwnidov καὶ ὑπ᾿ ᾿Αἀναχρέοντος zul ὑπὸ Σόλωνος καὶ ὑπ᾽ ἄλλων πολλῶν
ποιητῶν ἐγχεχωμιασμένη παραδέδοται ἡμῖν. ϑοποι. ΑΈΒΟΗ. Prom. 130 ἐπεδή-
μησε γὰρ [Anakreon] τῆι ᾿Αττιχῆι Κριτίου ἐρῶν.

3. Prar. Tim. p.20 A Κριτίαν δέ που πάντες οἱ τῆιδ᾽ ἴσμεν οὐδενὸς
ἰδιώτην ὄντα ὧν λέγομεν. Ρ. 20 Ὁ [Krit. spricht] ἄχουε δὴ ὦ Σώχρατες λόγου
μάλα μὲν ἀτόπου παντάπασί γε μὴν ἀληθοῦς, ὡς 6 τῶν ἑπτὰ σοφώτατος
Σόλων nor’ ἔφη" ἦν μὲν οὖν οἰχεῖος zul σφόδρα φίλος ἡμῖν Δρωπίδου τοῦ
προπάππου, χαϑάπερ λέγει πολλαχοῦ καὶ αὐτὸς ἐν τῆι ποιήσει" πρὸς δὲ Kor-
τίαν που τὸν ἡμέτερον πάππον εἶπεν, ὡς ἀπεμνημόνευεν αὖ πρὸς ἡμᾶς 6 γέ-
ρων, ὅτι μεγάλα καὶ ϑαυμαστὰ τῆσδ᾽ εἴη παλαιὰ ἔργα τῆς πόλεως ὑπὸ χρόνου
καὶ φϑορᾶς ἀνϑρώπων ἠφανισμένα ... 2A ἐγὼ φράσω παλαιὸν ἀχηχοὼς
λόγον οὐ νέου ἀνόρός" ἦν μὲν γὰρ δὴ τότε Κριτίας [der Grossvater des Ty-
rannen], ὡς ἔφη, σχεδὸν ἐγγὺς ἤδη τῶν ἐνενήχοντα ἐτῶν, ἐγὼ δέ πηι μά-
λιστα δεχέτης. SCHOL. Ζ. d. St. ὁ δὲ K. ἦν μὲν γενναίας καὶ ἁδρᾶς φύσεως,
ἥπτετο δὲ zul φιλοσόφων συνουσιῶν, καὶ ἐχαλεῖτο ἰδιώτης μὲν ἐν φιλοσόφοις,
φιλόσοφος δὲ ἐν ἰδιώταις" ἐτυράννευσε δὲ καὶ αὐτὸς εἷς τῶν λ γεγονώς.

36 *

4

5

6

7

10

20

Se]
ὧι

90

40

564 81. KRITIAS

4, XEnopH. Memorab. I 2, 12ff. ἀλλ᾽, ἔφη γε ὃ κατήγορος [d. ἢ. Poly-
krates], Σωκράτει ὁμιλητὰ γενομένω Κριτίας τε καὶ ᾿Αλκιβιάδης πλεῖστα κακὰ
τὴν πόλιν ἐποιησάτην. Κριτίας μὲν γὰρ τῶν Ev τῆι ὀλιγαρχίαι πάντων πλεον-
εχτίστατός τε καὶ βιαιότατος χαὶ φονιχώτατος ἐγένετο, ᾿Αλχιβιάδης δὲ αὖ τῶν
ἐν τῆι δημοκχρατίαι πάντων ἀκρατέστατός τε καὶ ὑβριστότατος καὶ βιαιότα-
τος. ἐγὼ ὄν ed μὲν τι χαχὸν ἐχείνω τὴν πόλιν ἐποιησάτην, οὐκ ἀπολογή-
σομαι᾿ τὴν δὲ πρὸς Σωκράτη συνουσίαν αὐτοῖν ὡς ἐγένετο διηγήσομαι.
ἐγενέσϑην μὲν γὰρ δὴ τὼ ἄνδρε τούτω φύσει φιλοτιμοτάτω πάντων ᾿Αϑηναίων,
βουλομένω τε πάντα δι᾽ ξαυτῶν πράττεσϑαι καὶ πάντων ὀνομαστοτάτω yE-
γέσϑαι, ++» δήλω δ᾽ ἐγενέσϑην ἐξ ὧν ἐπραξάτην᾽ ὡς γὰρ τἀχιστὰ κρείττονε
τῶν συγγιγνομένων ἡγησάσϑην εἶναι, εὐϑὺς ἀποπηδήσαντε Σωχράτους ἐπρατ-
τέτην τὰ πολιτιχώ, ὦνπερ ἕνεχα Σωχράτους ὠρεχϑήτην. ... καὶ Κριτίας
δὴ καὶ ᾿Αλκιβιάδης, ἕως μὲν Σωχράτει συγνήστην, ἐδυνάσϑην ἐχείνωι χρωμένω
συμμάχωι τῶν μὴ χαλῶν ἐπιϑυμιῶν κρατεῖν" ἐχείνου δ᾽ ἀπαλλαγέντε, Koı-
τίας μὲν φυγῶν εἰς Θετταλίαν ἐχεῖ συνὴν ἀνϑρώποις ἀνομίαι μᾶλλον ἢ dızauo-
σύνηι χρωμένοις. ἐς αλλὲ εἰ καὶ μηδὲν αὐτὸς πονηρὸν ποιῶν ἐχείνους φαῦλα
πράττοντας δρῶν ἐπήινει; δικαίως ἂν ἐπιτιμῶιτο. Κριτίαν μὲν τοίνυν αἰσϑα-
γόμενος ἐρῶντα Εὐθυδήμου καὶ πειρῶντα χρῆσϑαι, καϑάπερ οἱ πρὸς τάφρο-
δίσια τῶν σωμάτων ἀπολαύοντες, ἀπέτρεπε φάσχων. ἀνελεύϑερον τε εἶναι καὶ
οὐ πρέπον ἀνδρὶ καλῶι χἀγαϑῶι τὸν ἐρώμενον, ὧι βούλεται πολλοῦ ἄξιος
φαίνεσϑαι, προσαιτεῖν ὥσπερ τοὺς πτωχοὺς ἱχετεύοντα καὶ δεόμενον προσ-
δοῦναι; καὶ ταῦτα μηδενὸς αγαϑοῦ. τοῦ δὲ Κριτίου τοῖς τοιούτοις οὐχ ὑπα-
χούοντος οὐδὲ ἀποτρεπομένου, λέγεται. τὸν Σωκράτην ἄλλων τε πολλῶν παρόν-
των καὶ τοῦ Ευϑθϑυδήμου εἰπεῖν ὅτι ὑικὸν αὐτῶι δοχοίη πάσχειν ὃ Κριτίας,
ἐπιϑυμῶν Εὐϑυδήμωι προσχνῆσϑαι ὥσπερ τὰ ὕδια τοῖς λίϑοις. ἐξ ὧν δὴ
χαὶ ἐμίσει τὸν Σωχράτη ὃ Κριτίας, ὥστε χαὶ ὅτε τῶν τριάχοντα ὧν vouo-
ϑέτης μετὰ Χαριχλέους ἐγένετο, ἀπεμνημόνευσεν αὐτῶι καὶ ἐν τοῖς νόμοις
ἔγραψε λόγων τέχνην μὴ διδάσχειν.

5. Anpoc. 147 φέρε δή, καὶ τὰ ὀνόματα ὑμῖν ἀναγνώσομαι τῶν ἀνδρῶν
ὧν ἀπέγραψεν [Diokleides im Hermokopidenprozess 415]... Κριτίας ἀνεψιὸς
χαὶ οὗτος τοῦ πατρός [ΠΠΘΟΡΌΓΔΒ] αἱ μητέρες ἀδελφαί. 68 ἐσώϑη δέ γε ὃ
πατήρ, ὃ κηδεστής; ἀνεψιοὶ ἜΡΙΣ, τῶν ἄλλων συγγενῶν ἑπτὰ μέλλοντες
en ἀδίχως, οἱ νῦν δρῶσι Tod ἡλίου τὸ φῶς δι᾿ ἐμέ.

. LUIEMOSTEL.| 58, 67 χατασχαάψας τὴν Ἠετιώνειαν, εἰς ἣν “ακεδαιμο-
viovs ἼΣΩΣ οἵ περὶ Κριτίαν ὑποδέχεσϑαι [411], καϑεῖλε [Aristokrates] μὲν τὸ
ἐπιτείχισμα, κατήγαγε δὲ τὸν δῆμον. Vgl. Thuc. VIII 90, 1.3.

7. Lycure. Leokr. 118 ψηφίζεται ὃ δῆμος Κριτίου εἰπόντος τὸν μὲν
γεχρὸν [Phrynichos, ermordet 411] κρίνειν προδοσίας, χὰν δόξηι προδότης ὧν
ἐν τῆι χώραι τεϑάφϑαι, τὰ γε ὀστᾶ αὐτοῦ ἀνορύξαι zul ἐξορίσαι ἔξω τῆς
᾿Αττικῆς.

8. Arısr. rhet. A 15. 1815} 32 zei Κλεοφῶν χατὰ Κριτίου τοῖς Σό-
λῶνος ἐλεγείοις ἐχρήσατο λέγων, ὅτι πάλαι ἀσελγὴς ἢ οἰχία" οὐ γὰρ
ἂν ποτε ἐποίησε Σόλων “εἰπεῖν μοι Κριτίαι πυρρότριχι πατρὸς ἀχούειν᾽
(fr. 20 Crus.].

9, Χεαν. Hell. Π 3, 1.2 τῶι δ᾽ ἐπιόντι ἔτει [4048]... ἔδοξε τῶι δήμωι τριά-
xovra ἄνδρας ἑλέσϑαι οἷ τοὺς πατρίους γόμους συγγράψουσι, καϑ οὺς πολι-
τεύσουσι. καὶ ἠἡιρέϑησαν οἵδε" Πολυχάρης, Κριτίας κτλ.

12

13

14

16

24

29

80.

51

10

15

20

4ι

Den

A. 4—17. LEBEN UND SCHRIFTEN. 565

10. — — 3, 15 τῶι μὲν οὖν πρώτωι χρόνωι ὃ K. τῶι Θηραμένει ὃμο-
γνώμων τε καὶ φίλος nv" ἐπεὶ δὲ αὐτὸς μὲν προπετὴς nv ἐπὶ τὸ πολλοὺς
ἀποχτείνειν, ἅτε καὶ φυγὼν ὑπὸ τοῦ δήμου [407], ὁ δὲ Θηραμένης ἀντέχοπτε
λέγων. κτλ. 18 &x τούτου μέντοι K. καὶ οἱ ἄλλοι τριάκοντα ἤδη φοβούμενοι
χαὶ οὐχ ἥκιστα τὸν Θηραμένην, μὴ συρρυείησαν πρὸς αὐτὸν οἱ πολῖται, χατα-
λέγουσι τρισχιλίους τοὺς μεϑέξοντας δὴ τῶν πραγμάτων. 86 [Rede des Thera-
menes] οὐ μέντοι ϑαυμάζω γε τὸ Κριτίαν παρανενομικέναι᾽ ὅτε γὰρ ταῦτα ἦν
[Arginusenprozess], οὐ παρὼν ἐτύγχανεν, ἀλλ᾽ ἐν Θετταλίαι μετὰ Προμηϑέως
δημοχρατίαν χατεσχεύαζε χαὶ τοὺς πενέστας ὥπλιζεν ἐπὲ τοὺς δεσπότας.

11. Lys. 12, 48 ἐπειδὴ δὲ ἡ ναυμαχία [Aigospotamoi] χαὶ ἢ συμφορὰ τῆι
πόλει ἐγένετο, δημοκρατίας ἔτι οὔσης, ὅϑεν τῆς στάσεως ἤρξαν, πέντε ἄνδρες
ἔφοροι χατέστησαν ὑπὸ τῶν καλουμένων ἑταίρων, συναγωγεῖς μὲν τῶν πολι-
τῶν, ἄρχοντες δὲ τῶν συνωμοτῶν, ἐναντία δὲ τῶι ὑμετέρωι πλήϑει πράττον-
τες ὧν “Ερατοσϑένης χαὶ K. ἦσαν. οὗτοι δὲ φυλάρχους τε ἐπὶ τὰς φυλὰς
κατέστησαν χαὶ ὅτι δέοι χειροτονεῖσϑαι καὶ οὕστινας χρείη ἄρχειν παρήγγελλον
χαὶ εἴ τε ἄλλο πράττειν βούλοιντο κύριοι ἦσαν.

12. Xen. Hell. II 4,8 &x δὲ τούτου [ Thrasybuls Angriff von Phyle] ol

τριάχοντα οὐχέτι νομίζοντες ἀσφαλῆ σφίσι τὰ πράγματα ἐβουλήϑησαν "EAev-
σῖνα ἐξιδιώσασϑαι, ὥστε εἶναι σφίσι χαταφυγήν, εἰ δεήσειε. χαὶ παραγγείλαν-
τες τοῖς ἱππεῦσιν ἦλθον εἰς ᾿Ελευσῖνα K. τε καὶ οἱ ἄλλοι τῶν τριάχοντα (Ge-
fangennahme der Eleusinier) ... 10 &x δὲ τούτου λαβὼν ὃ Θρασύβουλος τοὺς
ἀπὸ Φυλῆς περὶ χιλίους ἤδη συνειλεγμένους, ἀφικνεῖται τῆς γυχτὸς εἰς τὸν
Πειραιᾶ ... 11 οἱ δὲ ἀπὸ Ῥυλῆς. : συνεσπειράϑησαν ἐπὶ τὴν Μουνιχίαν ...
19 ἀπέϑανον δ᾽ ἐνταῦϑα τῶν μὲν τριάχοντα Κ΄. τε zul Ἱππόμαχος [Mai 403).

13. ScHoL. AescHın. 139 p. 261 Schultz. δεῖγμα δὲ τῆς τῶν λ πολιτείας
χαὶ τόδε ἐστίν" Κριτίου γὰρ ἑνὸς τῶν 1 ἀποϑανόντος ἐπέστησαν τῶι μνής-
ματι Ὀλιγαρχίαν δάιδα χατέχουσαν zul ὑφάπτουσαν Δημοχρατίαν, χαὶ ἐπέ-
γραψαν τάδε"

μνῆμα Tod ἐστ᾽ ἀνδρῶν ἀγαϑῶν, οἱ τὸν κατάρατον
δῆμον ᾿Αϑηναίων ὀλίγον χρόνον ὕβριος ἔσχον.

14. Arısr. rhet. T 16. 1416® 26 οἱ πολλοὶ οὐδὲν δέονται διηγήσεως οἷον
εἰ ϑέλεις ᾿Αχιλλέα ἐπαινεῖν (ἴσασι γὰρ πᾶντες τὰς πρα ξεις), ἀλλὰ χρῆσϑαι αὖ-
ταῖς δεῖ. ἐὰν δὲ Κριτίαν, δεῖ" οὐ γὰρ πολλοὶ ἴσασιν.

15. Aruen. IV 184D χαμαιλέων γοῦν 6 «Ηραχλεώτης ἐν τῶι ἐπιγραφο-
μένωι Προτρεπτιχῶι “ἰαχεδαιμονίους φησὶ καὶ Θηβαίους πάντας αὐλεῖν μαν-
ϑάνειν “Ἡρακλεώτας τε τοὺς ἐν τῶι Πόντωι χκαϑ᾽ ξαυτὸν ἔτι; ᾿Αϑηναίων τε
τοὺὶς ἐπιφανεστάτους Καλλίαν τε τὸν Ἱππονίκου χαὶ Κριτίαν τὸν Καλλαίσχρου.

16. (Prur.] ı# X. orat. 1,1 p. 832 Ὁ ὅσους μέντοι ἔχομεν ἐπὶ τὸ παλαιό-
τατον ἀναφέροντες ἀπομνημονεῦσαι τὴν ἰδέαν τῶν λόγων ταύτην μεταχειρι-
σαμένους, τούτους εἰ g01 τις ἂν ἐπιβεβληκότας Αντιφῶντι [dem Rhamnusier ]
πρεσβύτηι ἤδη ὄντι οἷον ᾿Αλκιβιάδην, Κριτίαν, Λυσίαν, ᾿Αρχῖνον.

17. Cıc. de orat. II 28, 93 consecuti sunt hos [die Redner Perikles, Alki-
biades, Thukydides] ER Theramenes, Lysias; multa Lysiae scripta sunt,
non nulla Critiae. de Theramene audimus. omnes etiam tum retinebant illum
Perich sucum, sed erant paulo uberiore filo. PHILOSTR. ep. 13 K. δὲ καὶ Θου-
χυδίδης οὐχ ἀγνοοῦνται τὸ μεγαλόγνωμον zal τὴν ὀφρὺν παρ᾽ αὐτοῦ [Gor-
gias] κεκτημένοι, μεταποιοῦντες δὲ αὐτὸ ἐς τὸ οἰχεῖον ὃ μὲν ὑπ᾽ εὐγλωττίας
ὁ δὲ ὑπὸ ῥώμης.

10

15

20

25

3)

566 81. KRITIAS. A. 18—23. SCHRIFTEN. B. 1. FRAGM.

. 18. Dıonys. Lys. 2 καϑαρός ἐστι [Lysias] τὴν ἑρμηνείαν πάνυ χαὶ τῆς
VE γλώττης ἄριστος κανών, οὐ τῆς ἀρχαίας ne χέχρηται Πλάτων τε χαὶ
Θουκυδίδης, ἀλλὰ τῆς κατ᾽ ἐχεῖνον τὸν χρόνον ἐπιχωριαζούσης, ὡς ἔστι τε-
χμήρασϑαι τοῖς τε Avdoxidov λόγοις καὶ τοῖς Κριτίου καὶ ἄλλοις συχνοῖς. Vgl.
Isae. 20 [8. 542, 42. 417].

19. Hermoc. de ideis II 11,10 p. 415, 27 Sp. Περὶ Κριτίου. ἔστι γὰρ καὶ
οὗτος σεμνὸς μὲν παραπλησίως τῶι ᾿Αντιφῶντι χαὶ διηρμένος πρὸς ὄγχον χαὶ
τὰ πολλὰ λέγων ἀποφατιχῶς, καϑαρώτερος δὲ τὴν λέξιν καί, ὅτε περιβάλλοι,
διευχρινῶν, ὥστε εἶναι καὶ σαφὴς ἅμα τῶι μεγέϑει καὶ εὐχρινής᾽ ἔχει δὲ πολ-
λαχοῦ καὶ μάλιστα ἐν τοῖς 4ημηγορικοῖς προοιμίθες καὶ τὸ ἀληϑινόν
τε χαὶ πιϑανόν. ἐπιμελὴς δὲ ὧν οὐ μετρίως ὅμως οὐχ ἁπλῶς χρῆται τῶι
τοιούτωι χόσμωι οὐδὲ χατὰ τὸν ᾿ἀντιφῶντα προσχόρως καὶ σαφῆ τὴν ἐπιτή-
δευσιν ἢ ἔχοντι, ἀλλ᾽ ὥστε μετέχειν καὶ χατὰ τοῦτο τοῦ ἀληϑοῦς. τοῖς δ᾽ ἄλλοις
τοῦ ἤϑους εἴδεσιν οὐ σφόδρα τι χρῆται οἷον ἐπιειχείαι καὶ ἀφελείαι ἢ ὅσα
τοιαῦτα.

20. PHRYNICH. praepar. sophist. [Phot. Bibl. 158 p. 101®4 Bekk.] εἰλεχρι-
νοῦς δὲ χαὶ χαϑαροῦ καὶ ἀττιχοῦ λόγου χανόνας καὶ στάϑμας καὶ παράδειγμά
φησιν ἄριστον ... [Platon, 10 Redner, Thukydides, Xenophon, Aeschines d.
Sokr.] Κριτίαν τε τὸν Καλλαίσχρου καὶ ᾿Αντισϑένην.

21. ῬΗΙΠΟΒΤΕ. V. soph. II 1, 14 [Herodes] προσέχειτο μὲν γὰρ πᾶσι τοῖς
παλαιοῖς, τῶι δὲ Κριτίαι καὶ προσετετήκχει χαὶ παρήγαγεν αὐτὸν ἐς ἤϑη Ἑλλή-
γωὼν τέως ἀμελούμενον χαὶ περιορώμενον.

22. Pruror. de anima 89, 8 [zu n. 28] Κριτίαν εἶτε τὸν ἕνα τῶν τριά-
χοντα, ὃς χαὶ Σωχράτους ἠχροάσατο N χαὶ ἄλλον τινὰ λέγει, οὐδὲν διαφερό-
μεϑα. φασὶ δὲ καὶ ἄλλον Κριτίαν γεγονέναι σοφιστήν, οὐ χαὶ τὰ φερόμενα
συγγράμματα εἶναι, ὡς ᾿Αλέξανδρος λέγει" τὸν γὰρ τῶν τριάχοντα μηδὲ γε-
γραφέναι ἄλλο τι πλὴν Πολιτείας ἐμμέτρους.

23. Arısr. de anima A 2.405® ὅ ἕτεροι δ᾽ αἷμα [näml. τὴν ψυχὴν εἶναι],
χαϑάπερ K., τὸ αἰσϑάνεσϑαι ψυχῆς οἰχειότατον ὑπολαμβάνοντες, τοῦτο δ᾽
ὑπάρχειν διὰ τὴν τοῦ αἵματος φύσιν. PrimLoP. de an. prooem. 9,19 vgl. 89, 12]
Κ. ὃ εἷς τῶν τριάχοντα" αἷμα γὰρ ἔλεγεν εἶναι τὴν ψυχήν. “αἷμα γάρ, φησίν
[näml. ἘχηρΘᾷ. ἔν. 105,8], ἀνθρώποις περικάρδιόν ἔστι νόημα᾽ [= Crit. fr. 8 Bach.).

Β. POETISCHE FRAGMENTE.

HEXAMETER.

1 [7 Bach fr. (1827), 7 Crusius Anth. Iyr. p. 184] Art. XII p. 600E
[Eros] ὃν 6 σοφὸς ὑμνῶν αἰεί ποτε ᾿Αναχρέων πᾶσίν ἐστιν διὰ στόματος.
λέγει οὖν περὶ αὐτοῦ καὶ ὃ χράτιστος K. τάδε"

τὸν δὲ γυναιχείων μελέων πλέξαντα nor ὠιδὰς
ἡδὺν Αναχρείοντα Τέως εἰς Ἐλλάδ᾽ ἀνῆγεν,
συμποσίων ἐρέϑισμα, γυναιχῶν ἡπερόπευμα,
αὐλῶν ἀντίπαλον, φιλοβάρβιτον, ἡδύν, ἄλυπον.

5 οὐ ποτέ σου φιλότης γηράσεται οὔτε ϑανεῖται,

ἔστ᾽ ἂν ὕδωρ οἴνωι συμμειγνύμενον χυλίχεσσιν
παῖς διαπομπεύηι, προπόσεις ἐπὶ δεξιὰ νωμῶν,
παννυχίδας 8ϑ᾽ ἱερὰς ϑήλεις χοροὶ ἀμφιέπωσιν,

10

20

30

4)

B. POETISCHE FR. 1—5. 567

πλάστιγξ ϑ᾽ ἡ χαλχοῦ ϑυγάτηρ ἐπ᾿ ἄχραισι χαϑίζηι
10 χοττάβου ὑψηλαῖς χορυφαῖς Βρομίου ψακχάδεσσιν.
Im V. 10 ist viell. statt χορυφαῖς [Glosse v. ἄχραισι)] τέχμαρ zu lesen. Zum
Gegenstande vgl. B 2.

KPITIOY EAETEIA.

2 [1B., 1Cr.] ATHEn. epit. I p.28B K. δὲ οὕτως [näml. τὰ ἐξ ἑχάστης
πόλεως ἰδιώματα καταλέγει" “χότταβος — τρόπαιον. χαὶ ἐπαινεῖται
ὄντως ὃ Ἀττικὸς κέραμος. XV 666B πρῶτον μὲν ἡ τῶν χοττάβων εὕρεσις
Σιχελική ἐστιν παιδιά, ταύτην πρώτων εὑρόντων Σικελῶν, ὡς K. φησὶν ὁ
Καλλαίσχρου ἐν τοῖς Ἐλεγείοις διὰ τούτων᾽ "xorraßog — χαϑιστά-
μεϑα᾿.

κότταβος ἐχ Σικελῆς ἔστι χϑονὸς ἐκπρεπὲς ἔργον,
ὃν σχοπὸν ἐς λατάγων τόξα καϑιστάμεϑα,
εἶτα δ᾽ ὄχος Σικελὸς κάλλει δαπάνηι τε χράτιστος.
* * *
5 Θεσσαλικὸς δὲ ϑρόνος, γυίων τρυφερωτάτη ἕδρα"
εὐναίου δὲ λέχους (ἔξοχα) κάλλος ἔχει
Μίιλητός τε Χίος τ᾿ ἔναλος πόλις Οἰνοπίωνος.
Τυρσηνὴ δὲ κρατεῖ χρυσοτυπος φιάλη
καὶ πᾶς χαλκὸς ὅτις κοσμεῖ douov Ev τινι χρείαι.

10 Φοίνικες δ᾽ εὗρον γράμματα λεξίλογα,

Θήβη δ᾽ ἁρματόεντα δίφρον συνεπήξατο πρώτη;
φορτηγοὺς δ᾽ ἀχάτους Κᾶρες ἁλὸς ταμίαι.
τὸν δὲ τροχὸν γαίας τε καμίνου τ᾽ ἔχγονον εὗρε
χλεινότατον χέραμον, χρήσιμον οἰκονόμον,

15 ἡ τὸ καλὸν αραϑῶνι καταστήσασα τρόπαιον.

3 [33 Β., 10 M.] Marx. ΤΉΒΟΡΟΒ. de metr. p. 19 metrum dactylicum hexa-
metrum inventum primitus ab Orpheo C. asserit. Vgl. oben 5. 411, 20.

ΕΙΣ AAKIBIAAHN.

4 [3B.,5 Cr.] HEPHAEST. 2 (περὶ PIEERUEIELT NG ἢ δύο βραχεῖαι εἰς
μίαν βραχεῖαν, ὅπερ ἐν τοῖς ἄλλοις εὑρίσχεται μέτροις ... ἔν δὲ τοῖς ἔπεσι
σπανίως" ὥσπερ R. ἐν τῆι εἰς ᾿Αλκιβιάδην OR οὐχ ὠιετο ἐγχωρεῖν
τοῦ ᾿Αλκιβιάδου τὸ ὀνομα᾿ φησὶ γάρ"

καὶ νῦν Κλεινίου υἱὸν ᾿Αϑηναῖον BLENDE
AhzıBıadnv νέοισιν ὑμνήσας τρόποις"

οὐ γάρ πως nv τοὔνομ ᾿ἐφαρμόξειν ἐλεγείωι"
νῦν δ᾽ ἐν ἰαμβείωι κείσεται οὐκ ἀμέτρως.

5 [4 Β., 6Cr.] Piur. Aleib. 33 τὸ μὲν οὖν ψήφισμα τῆς χαϑόδου προ
τερον RR Κριτίου τοῦ Καλλαίσχρου γράψαντος, ὡς αὐτὸς ἐν ταῖς
Ἐλεγείαις πεποίηχεν ὑπομιμνήισκων τὸν ᾿Αλκιβιάδην τῆς χάριτος ἐν τούτοις"

γνώμη δ᾽ ἥ σε κατήγαγ᾽, ἐγὼ ταύτην ἐν ἅπασιν
εἶπον καὶ γράψας τοὔργον ἔδρασα τόδε.
σφραγὶς δ᾽ ἡμετέρης γλώττης ἐπὶ τοῖσδεσι κεῖται.
Vgl. Thuc. VIII 91, 8 [Frühj. 411].

568 81. KRITIAS. B. POETISCHE FR. 6—9. ELEGIEN,

HOAITEIAIEMMETPOI \VglA 22.
HIOAITEIA AAKEAAIMONI2N. Vel.B 32-37.

6 [2 Β., 2Cr.] Arn. X 4820 προπόσεις δὲ τὰς γινομένας ἐν τοῖς συμ-
ποσίοις le belore οὐχ ἦν ἔϑος ποιεῖν οὐδὲ φιλοτησίας διὰ τούτων πρὸς
5 ἀλλήλους ποιεῖσϑαι. δηλοῖ δὲ ταῦτα K. ἐν τοῖς Ἐλεγείοις"
χαὶ τόδ᾽ ἔϑος Σπαάρτηι μελέτημα τε κείμενόν ἐστι
πίνειν τὴν αὐτὴν οἰνοφόρον χύλιχα,
und ἀποδωρεῖσϑαι προπόσεις ὀνομαστὶ λέγοντα,
μη δ᾽ ἐπὶ δεξιτερὰν χεῖρα κύχλωι ϑιάσου
10 δ Χ * *
ἄγγεα Avon χεὶρ εὑρ᾽ ᾿Ασιατογενής,
καὶ προπόσεις ὀρέγειν ἐπὶ δεξιὰ, χαὶ προκαλεῖσϑαι
ἐξονομακλήδην, ὧι προπιεῖν ἐϑέλει.
εἶτ᾽ ἀπὸ τοιούτων πόσεων γλώσσας τε λύουσιν
15 10 εἰς αἰσχροὺς μύϑους, σῶμά τ᾽ ἀμαυρότερον
τεὐχουσιν᾽ πρὸς δ᾽ ὄμμ᾽ αχλὺς ἀμβλωπὸς ἐφίζει"
λῆστις δ᾽ ἐχτήέχει μνημοσύνην πραπίδων'᾽
γοῦς δὲ παρέσφαλται" duwes δ᾽ ἀκόλαστον ἔχουσιν
ἦϑος" ἐπεισπίπτει δ᾽ οἰκοτριβὴς δαπάνη.
20 15 οἱ Παχκεδαιμονίων δὲ κόροι πίνουσι τοσοῦτον,
ὥστε φρέν᾽ εἰς ἱλαρὰν ἐλπίδα πάντας ἄγειν
εἴς τε φιλοφροσύνην γλῶσσαν μέτριόν τε γέλωτα"
τοιαύτη δὲ πόσις σωματί τ᾽ ὠφέλιμος
γνώμηι τε χτήσει Te καλῶς δ᾽ εἰς ἔργ᾽ Ayoodlıng
25 20 πρός $ ὕπνον ἥρμοσται, τὸν χαμάτων λιμένα,
πρὸς τὴν τερπνοτάτην τε ϑεῶν ϑνητοῖς Ὑγίειαν,
καὶ τὴν Εὐσεβίης γείτονα Σωφροσύνην.
ἑξῆς τε πάλιν φησίν"
αἱ γὰρ ὑπὲρ τὸ μέτρον χυλίχων προπόσεις παρὰ χρῆμα
80 τέρψασαι λυποῦσ᾽ εἰς τὸν ἄπαντα χρόνον.
25 ἡ ΔΜΠαχκεδαιμονίων δὲ δίαιϑ᾽ δμαλῶς διάκειται,
ἔσϑειν χαὶ πίνειν σύμμετρα πρὸς τὸ φρονεῖν
καὶ τὸ πονεῖν εἶναι δυνατοὺς" οὐχ ἔστ᾽ ἀπότακτος
ἡμέρα οἰνῶσαι σῶμ᾽ ἀμέτροισι πότοις.
35 7 [36 B., 2a Cr.] Scmor. Evrır. Hipp. 264 ἑνὸς τῶν ἑπτὰ σοφῶν ἐστιν
ἀπόφϑεγμα τὸ “μηδὲν dyav’, ὅπερ Xliwvı ἀνατιϑέασιν, ὡς K. Dioc.I 41
[s. S. 8, 28] ohne Autornamen:
ἦν Δακεδαιμόνιος Χίλων σοφός, ὃς rad ἔλεξε"
μηδὲν ayav' χαιρῶι πάντα πρόσεστι καλά.
40 8 [δ Β., 8 Cr.] Pour. Cim. 10 [nach 5. ὅ84, 4] K. δὲ τῶν τριάχοντα γενό-
μενος ἐν τοῖς Ἐλεγείοις εὔχεται"
πλοῦτον μὲν Σχοπαδῶν, μεγαλοφροσύνην δὲ Κίμωνος,
γίκας δ᾽ ἀρχεσίλα τοῦ Auxedauuovlov.
9 [6 Β., 3 Cr.] Sro». III (floril.) 29, 11H. Κριτίου"
45 ἐκ μελέτης πλείους ἢ φύσεως ἀγαϑοί.

B. DRAMEN 10—16. 569

DRAMEN.

10. Vıra Evrreip. p. 135, 33 τούτων [Dramen des Euripides] νοϑεύεται
τρία᾽ Τέννης, Padauavdvg, Πειρίϑους. Vgl. S.570,9f. Als Satyrstück
fügte Σίσυφος hinzu Wilamowitz.

TENNH2.

11. Eponym von Tenedos vgl. Konon 28 [Phot. 126 p. 186} 19 B.].
12 [Eur. fr. 695, TGF p. 578 Nauck] Srop. II 2,15H. Evoinldns Τέννηι.
φεῦ" οὐδὲν δίκαιόν ἐστιν ἐν τῶι νῦν γένει.

PAAAMANOY2.

13 [660 N.] Anrıatr. BERK. p. 94, 1 ἐξαιρεῖν ἀντὶ τοῦ ἀφαιρεῖν. Εὐρι-
πίδης δὲ Ῥαδαμάνϑυϊ᾽
οὐδεὶς γὰρ ἡμᾶς (Oorıs) ἐξαιρήσεται.
14 [658 N.] Srrae. VIII p. 356 βυριπίδης ... ἐν Ῥαδαμάνϑυϊ᾽
οἱ γῆν ἔχουσ᾽ Εὐβοΐδα πρόσχωρον πόλιν.
15 [659 N.] Stop. II 8, 12W. [IV 64, 24M.] Eroınidov Padauavgvi‘
ἔρωτες ἡμῖν εἰσὶ παντοῖοι βίου"
ὁ μὲν γὰρ εὐγένειαν ἱμείρει λαβεῖν,
τῶι δ᾽ οὐχὶ τούτου φροντίς, ἀλλὰ χρημάτων
πολλῶν χεχλῆσϑαι βούλεται πάτωρ δόμοις.
ὅ ἄλλωι δ᾽ ἀρέσκει μηδὲν ὑγιὲς ἐκ φρενῶν
λέγοντε πείϑειν τοὺς πέλας τόλμηι zaxnı.
οἱ δ᾽ αἰσχρὰ κέρδη πρόσϑε τοῦ καλοῦ βροτῶν
ξητοῖ σιν" οὕτω βίοτος ἀνθρώπων πλάνη.
ἐγὼ δὲ τούτων οὐδενὸς χρήιζω τυχεῖν,
10 δόξαν (dt) βουλοίμην ἂν εὐκλείας ἔχειν.

ΠΕΙΡΙΘΟΥ͂Σ.

16. GREGOR. CorıwrH. VII 1812 Walz. [nach der Fassung des Vatiec. gr.
105f. 4022 und Escor. I—II 10f. 2510] zu „Hermoe. II 449, 8 ‚Speng. (καὶ Evor-
πίδης ἡ Ζεὺς, ὡς λέλεχται᾽ ἀναφορώ, ἱ τῆς ἀληϑείας ὕπο’ βεβαίωσις):
οὗτος ὃ στίχος ἐν τῶι λεγομένωι Πειρίϑωι κεῖται. ἔστι δὲ ἡ ὑπόϑεσις τοι-
even" Πειρίϑους ἐπὶ τῆι Περσεφόνης μνηστείαι εἰς “Ἅιδου καταβὰς τιμωρίας
ἔτυχε τῆς πρεπούσης" αὐτὸς γὰρ ἐπὶ πέτρας ἀχινήτωι χαϑέδραι ΠεσηΜ ΕΙΣ δρα-
κόντων ἐφρουρεῖτο χάσμασιν, Θησεὺς δὲ τὸν φίλον ἐγκαταλιπεῖν αἰσχρὸν
ἡγούμενος βίον εἶχε 1]. ἑχὼν εἵλετο] τὴν ἐν "Audov ζωήν. ἐπὶ δὲ τὸν Κέρβε-
θον Ἡραχλῆς ἀποσταλεὶς ὑπὸ Εὐρυσϑέως τοῦ μὲν ϑηρίου βίαι περιεγένετο,
τοὺς δὲ περὶ Θησέα χάριτι τῶν χϑονίων ϑεῶν τῆς παρούσης ἀνάγχης ἐξέλυσεν
χαὶ τὸν ἀνϑιστάμενον χειρωσάμενος xal παρὰ ϑεῶν χάριν λαβὼν χαὶ δυστυ-
χοῦντας ἐλεήσας φίλους. εἰσάγεται οὖν ἐν τούτωι τῶι δράματι Αἰακὸς πρὸς
Ἡρακλέα λέγων"

ἔα, τί χρῆμα; δέρκομαι σπουδῆι τινα
δεῦρ᾽ ἐγχονοῦντα καὶ μάλ᾽ εὐτόλμωι φρενί.
εἰπεῖν δίκαιον, ὦ ξέν(ε), ὅστις ὧν τόπους

A εἰς τούσδε χρίμπτηι καὶ za$ ἥντιν᾽ αἰτίαν.

10

20

30

40

570 81. KRITIAS

εἶτα Ἣρακλῆς πρὸς αὐτόν [B 11, Nauck FT p. 547, Eur. fr. 591]:
5 ἐμοὶ πατρὶς μὲν Ἄργος, ὄνομα δ᾽ Ἡρακλῆς,
ϑεῶν δὲ πάντων πατρὸς ἐξέφυν Διός.
ἐμῆι γὰρ ἦλϑε μητρὶ κεδνὸν εἰς λέχος
Ζεύς, ὡς λέλεχται τῆς ἀληϑείας ὕπο.
ἥκω δὲ δεῦρο πρὸς βίαν Ηυρυσϑέως.

17 [11 B., Eur. fr. 592N.] Arten. ΧΙ 496 A πλημοχόη) χρῶνται de αὐτῶι
ἐν ᾿Ελευσῖνι τῆι τελευταίαι τῶν “μυστηρίων ἡμέραι, ἣν χαὶ ἀπ᾿ αὐτοῦ 20000y0-
ρεύουσι Πλημοχόας.. . μνημονεύει δ᾽ αὐτῶν καὶ ὃ τὸν Πειρίϑουν γράψας εἴτε
Κριτίας ἐστὶν ὃ lan ἢ Ευριπίδης λέγων οὕτως [Chor der eleusi-
nischen Μυβίρῃ 7"

να πλημοχόας τασδ᾽ εἰς χϑόνιον
χάσμ᾽ εὐφήμως προχέω μεν.

18 [16 B., 594 Ν)] Cxem. Str. V 87 p. 667P. περὲ τούτων [Cherubim =

Zodiakos, Chronos] οἶμαι χαὶ n τραγωιδία φυσιολογοῦσά φησιν"
ἀκάμας τε χρόνος περί γ᾽ ἀενάωι
δεύματι πλήρης φοιτᾶι rizrav
αὐτὸς ξαυτόν, δίδυμοί τ᾿ ἄρκτοι
ταῖς ὠχυπλάνοις πτερύγων ῥιπαῖς

5 τὸν Ατλάντειον τηροῦσι πόλον.
Ἄτλας δὲ ὁ μὴ πάσχων πόλος δύναται μὲν εἶναι χαὶ ἢ ἀπλανῆς σφαῖρα,
βέλτιον δὲ ἴσως αἰῶνα ἀχίνητον νοεῖσϑαι. Vgl. ὅσηοι,.. Arıstopn. Av. 179.
19 [15 Β., ὅ93 Ν] -- — 116 p. 717P. ἐν δὲ τῶι Πειρίϑωι δράματι
ὃ αὐτὸς [Eurip.) zei τάδε τραγωιδεῖ"
σὲ τὸν αὐτοφυῆ, τὸν ἐν αἰϑερίωι
δύμβωι πάντων φύσιν ἐμπλέξανϑ'᾽,
ὃν περὶ μὲν φῶς, περὲ δ᾽ ὀρφναία
γὺξ αἰολόχρως ἀχριτός τ᾽ ἄστρων
5 ὄχλος ἐνδελεχῶς ἀμφιχορεύει.
20 [10 B., 595 N.] Pur. de amic. mult. 7 p. 960 ἔνιοι τῶν φίλων οὐδὲν
ἀπολαύσαντες εὐτυχούντων συναπόλλυνται δυστυχοῦσι. χαὶ τοῦτο μάλιστα
πάσχουσιν ol φιλόσοφοι χαὶ χαρίεντες, ὡς Θησεὺς τῶι Πειρίϑωι κολαζομένωι
καὶ δεδεμένωι |
αἰδοῦς ἀχαλκεύτοισιν ἔζευχται πέδαις.
21 [13 B., 598 N.] ὅ51το8. II 8, AW. Εὐριπίδου Πειρίϑωι"
ὃ πρῶτος εἰπὼν οὐκ ἀγυμνά στωι φρενί
ἔρριψεν, ὅστις τόνδ᾽ ἐχαίνισεν λόγον,
ὡς τοῖσιν EV φρονοῦσι συμμαχεῖ τύχη.

22 [12 B., 597 N.] — ΠῚ 87, 15 Η. Πειρίϑου"
re δὲ χρηστὸς ἀσφαλέστερος νόμου"
τὸν μὲν γὰρ οὐδεὶς ἂν διατρέψαι ποτέ
δήτωρ δύναιτο, τὸν δ᾽ ἄνω τε καὶ κάτω
λόγοις ταράσσων πολλάκις λυμαίνεται.

23 [14 B., 596 N.) — IV 121, 24M. Evgınidov Πειρίϑωι"

οὐκ οὖν τὸ μὴ ζῆν χρεῖσσὸν ἐστ᾽ ἢ ζῆν καχῶς;

24, Aus dem Peirithoos stammen nach Welcker Eur. fr. inc. 865 φήμη τὸν
ἐσθλὸν zav μυχοῖς δείκνυσι γῆς, 936 οὔχ᾽ ἀλλ᾽ ἔτ᾽ ἔμπνουν ᾿Αἰδὴς μ᾽ ἐδέξατο,
nach Wilamowitz 964 [s. oben S. 311, 20].

10

15

20

30

40

B. DRAMEN 16—25. 571

ΣΙΣΥΦΟΣ ZATYPIKO>2.

Ein gleichnamiges Satyrdrama des Euripides (aufgeführt 415) bei Ar.
V.HIS.

25 [9 B., 1p. 770 N.] Sext. IX 54 χαὶ K. δὲ εἷς τῶν ἐν ᾿Αϑήναις τυραν-
νησάντων δοχεῖ dx τοῦ τάγματος τῶν ἀϑέων ὑπάρχειν φάμενος, ὅτι οἱ πα-
Aaıol νομοϑέται Enloxonov τινα τῶν ἀνθρωπίνων χατορϑωμάτων χαὶ ἁμαρ-
τημάτων ἔπλασαν τὸν ϑεὸν ὑπὲρ τοῦ μηδένα λάϑραι τὸν πλησίον ἀδιχεῖν,
εὐλαβούμενον τὴν ὑπὸ τῶν ϑεῶν τιμωρίαν. ἔχει δὲ παρ᾽ αὐτῶι τὸ ῥητὸν
οὕτως" “ἦν -- γένος". Aer.17,2 [Ὁ. 298] χαὶ Ευριπίδης δὲ ὃ τραγωιδοποιὸς
ἀποκαλύψασϑαι μὲν οὐχ ἠϑέλησε δεδοικὼς τὸν Ἄρειον. πάγον, ἐνέφηνε δὲ
τοῦτον τὸν τρόπον" τὸν γὰρ Σίσυφον εἰσήγαγε προστάτην ταύτης τῆς δόξης
χαὶ συνηγόρησεν αὐτοῦ ταύτηι τῆι γνώμηι" “ἣν γὰρ χρόνος, φησίν, oT --
ὑπηρέτης [1.3]. ἔπειτά φησι τὴν ἀνομίαν λυϑῆναι νόμων εἰσαγωγῆι" ἐπεὶ
γὰρ ὃ νόμος τὰ φανερὰ τῶν ἀδικημάτων εἴργειν ἠδύνατο, χρύφα δὲ ἡδίχουν
πολλοί, τότε τις σοφὸς ἀνὴρ ἐπέστησεν, ὡς det ψευδεῖ λόγωι τυφλῶσαι τὴν
ἀλήϑειαν χαὶ πεῖσαι τοὺς ἀνϑρώπους, ὡς ἔστι-- βίωι, ὃς ταῦτ᾽ ἀχούει
καὶ βλέπει φρονεῖ τ᾽ ayav’ [17.18]. ΑἘπ. 16, 1 [Ὁ. 294] ὅϑεν καὶ Evoı-
πίδης φησί" “τὸ τ᾽ ἀστερωπὸν οὐρανοῦ Ba ΚΟΥ -- σοφοῦ [33. 34).

ἣν χρόνος, Öt nv ἄτακτος ἀνθρώπων βίος
καὶ ϑηριώδης ἰσχύος ϑ᾽ ὑπηρέτης,

ὅτ᾽ οὐδὲν ϑλον οὔτε τοῖς ἐσϑλοῖσιν ἣν
οὐτ᾽ αὐ κόλασμα τοῖς χαχοῖς ἐγίγνετο.

5 χάπειτά μοι δοχοῦσιν ἄνϑρωποι νόμους
ϑέσϑαι κολαστᾶς, ἵνα dien τύραννος ἢ:
(ὁμῶς ἁπάντων) τήν ϑ᾽ ὕβριν δούλην ἔχηι"
ἐζημιοῦτο δ᾽ εἴ τις ἐξαμαρτάνοι.
ἔπειτ᾽ ἐπειδὴ τἀμφανῆ μὲν οἵ νόμοι

10 ἀπεῖργον αὐτοὺς ἔργα μὴ πράσσειν βίαι,

λάϑραι δ᾽ ἔπρασσον, τηνικαῦτα μοι δοχεῖ

{(πρῶτον) πυκνός τις zul σοφὸς γνώμην ἀνήρ [γνῶναι]
{(ϑεῶνν δέος ϑνητοῖσιν ἐξευρεῖν, ὅπως

εἴη τι δεῖμα τοῖς καχοῖσι, κἂν λάϑραι

15 πράσσωσιν ἢ λέγωσιν ἢ φρον ὥσί (tn).

ἐντεῦϑεν οὖν τὸ ϑεῖον εἰσηγήσατο,

ὡς ἔστι δαίμων ἀφϑίτωι ϑάλλων βίωι,

νόωι τ᾽ ἀκούων καὶ βλέπων, φρονῶν τ᾽ ἄγαν
προσέχων τε ταῦτα, καὶ φύσιν ϑείαν φορῶν,

20 ὃς πᾶν τὸ λεχϑὲν ἐν βροτοῖς ἀχούσεται,

(τὸ) δρώμενον δὲ πᾶν ἰδεῖν δυνήσεται.
ἐὰν δὲ σὺν σιγῆι τι βουλεύηις καχόν,
τοῦτ᾽ οὐχὶ λήσει τοὺς ϑεούς" τὸ γὰρ φρονοῦν -
(ἀγαν) ἔνεστι. τοὐσδε τοὺς λόγους λέγων
25 διδαγμάτων ἥδιστον εἰσηγήσατο
ψεύδει καλύψας τὴν ἀληήϑειαν λόγωι.
ναίειν δ᾽ ἔφασκε τοὺς ϑεοὺς ἐνταῦϑ᾽, ἵνα
μάλιστ᾽ ἂν ἐξέπληξεν ἀνϑρώπους λέγων;
ὅϑεν περ ἔγνω τοὺς φόβους ὄντας βροτοῖς

10

20

to
or

40

572 81. KRITIAS. B. DRAMEN 25—29. PROSA 30—32.

30 χαὲ τὰς ὀνήσεις τῶι ταλαιπώρωι βίωι,
ἐκ τῆς ὕπερϑε περιφορᾶς, ἵν᾽ ἀστραπάς
κατεῖδεν οὔσας, δεινὰ δὲ κτυπήματα
βροντῆς, τὸ τ᾽ ἀστερωπὸν οὐρανοῦ ὁέμας,
χρόνου χαλὸν ποίκιλμα, τέχτονος σοφοῦ,
35 ὅϑεν τε λαμπρὸς ἀστέρος στείχει uvdoog,
09 ὑγρὸς eis γῆν ὄμβρος ἐκπορεύεται.
τοίους δὲ περιέσεισεν ἀνθρώποις φόβους,
δι᾿ οὺς καλῶς τε τῶι λόγωι χατώιχισεν
τὸν δαίμον᾽ (οὗτος) κἀν πρέποντι χωρίωι,
40 τὴν ἀνομίαν τε τοῖς νόμοις κατέσβεσεν.
χαὶ ὀλίγα προσδιελϑὼν ἐπιφέρει
οὕτω δὲ πρῶτον οἴομαι πεῖσαί τινὰ
ϑνητοὺς νομίζειν δαιμόνων εἶναι γένος.

AUS UNBESTIMMTEN DRAMEN.

26 [22 B., 2N.] Sror. 18,11 das Lemma Κριτίου steht falsch bei n. 10]:
μετὰ τὴν σκιὰν τάχιστα γηράσχει χρόνος.
27 [20 B., 3N.] Stop. III 14, 2Hens. K—ov.
ὅστις δὲ τοῖς φίλοισι πάντα πρὸς χάριν
πράσσων ὁμιλεῖ, τὴν παραυτίχ᾽ ἡδονήν
ἔχϑραν καϑίστησ᾽ εἰς τὸν ὕστερον χρόνον.
28 198. AN] ea
δεινὸν δ᾽ ὅταν τις un φρονῶν δοχῆι φρονεῖν.
29 [21 Β., ὅ ΝῚ — IV 97, 10 Mein. K—ov.
σοφῆς δὲ πενίας σκαιότητα πλουσίαν
χρεῖσσον σύὐνοικόν ἔστιν ἐν δόμοις ἔχ εἰν.

PROSAISCHE FRAGMENTE.

(TO AITEIA AOHNAIQ2N).
30. Hierher gehören vermutlich fr. 53—73.

NIOAITEIA OETTAAP2N.
31 [30 Bach, 7 Müller FHG. Π 69) Arten. XIV 663 A [vgl. XII 527 A]

ἂν z ST ,
“ὁμολογοῦνται δ᾽ οἱ Θετταλοὶ πολυτελέστατοι τῶν Ἑλλήνων γε-

γενῆσϑαι περί τε τὰς ἐσθῆτας καὶ τὴν δίαιταν ὅπερ αὐτοῖς
αἴτιον ἐγένετο καὶ τοῦ zara τῆς Ἑλλάδος ἐπαγαγεῖν τοὺς Πέρ-
σας, ἐζηλωκόσι τὴν τούτων τρυφὴν καὶ πολυτέλειαν. ἱστορεῖ δὲ
περὶ τῆς πολυτελείας αὐτῶν καὶ K. ἐν τῆι Ποτιτείαι αὐτῶν.

IIOAITEIA AAKEAAIMONI2N.

Vgl. Xen. Hell. II 3, 34 [Rede des Kritias gegen Theramenes] χαλλίστη
μὲν γὰρ δήπου δοχεῖ πολιτεία εἶναι 7 “αχεδαιμονίων. ὃ. B. 6.7.

32 [23 Bach, 1 Müller FHG II 68] Crem. Str. ΥἹ 9 p. 141}. πάλιν Evoı-
nidov ποιήσαντος “ἐκ γὰρ πατρὸς καὶ μητρὸς ἐχπονουμένων oxımgas διαίτας
οἱ γόνοι βελτίονες [ἴτ. 525, 4. ὅ], K. γράφει"

ἄρχομαι δέτοι ἀπὸ γενετῆς ἀνθρώπου" πῶς ἂν βέλτιστος

10

15

20

25

30

40

B. PROSAISCHE FR. 32—37. 573

τὸ σῶμα γένοιτο χαὶ loyvoorarog; εἰ ὃ φυτεύων γυμνάζοιτο zul
ἐσθίοι ἐρρωμένως zul ταλαιπωροίη τὸ σῶμα καὶ ἡ μήτηρ τοῦ
παιδίου τοῦ μέλλοντος ἔσεσϑαι ἰσχύοι τὸ σῶμα καὶ γυμνάζοιτο.
Vgl. Xen. τ. p. Lac. 1,4. Ῥυστ. Lye. 14. ῬΗΙΠΟΒΤΕ. gymn. 28. s.C1.

33 94 B., 2M.] Armen. XI463E τρόποι εἰσὶ πόσεων χατὰ πόλεις ἴδιοι,
ὡς K. παρίστησιν ἐν τῆι Aazedaıuoviwrv Πολιτείαι διὰ τούτων" “ὃ μὲν
Χῖος καὶ Θάσιος ἐκ μεγάλων χυλίχων ἐπὶ δεξιὰ, ὃ δ᾽ AtrıxRoc ἐκ
μικρῶν ἐπὶ δεξιὰ, ὃ δὲ Θετταλιχὸς ἐκπώματα προπίνει ὅτωι ἂν
βούλωνται ᾿μεγάλα. Αακεδαιμόνιοι δὲ τὴν παρ᾽ αὑτῶι ἕχαστος
πίνει, ὃ δὲ παῖς ὃ οἰνοχόος (ἐπιχεῖ) ὅσον av anonimı.

94 [25 Β,, 3M.] — — 483B Κριτίας δ᾽ ἐν Auxedaınoviov πολι-

τείαι γράφει οὕτως χωρὶς δὲ τούτων τὰ σμικρότατα ἐς τὴν δίαι-
ταν, ὑποδήματα ἄριστα Aazwvıza (καὶ) ἱμάτια φορεῖν ἥδιστα
καὶ χρησιμώτατα" κώϑων Δακωνικὸς ἔχπωμα ἐπιτηδειότατον εἰς
στρατείαν χαὶεὐφορώτατον ἐν yvkıoı οὗ δὲ ἕνεκα στρατιωτικόν,
{(δηλώσω" στρατιώτηιν πολλάκις ἀνάγκη ὕδωρ πίνειν οὐ καϑαρόν.
πρῶτον μὲν οὐντὸ ur λίαν κατάδηλον εἶναι τὸ πόμα" εἶτα ἄμβω-
ναςὃ κώϑων ἔχωνὑπολείπει τὸ οὐ χαϑαρὸν ἔν αὑτῶι Puur.Lyc. 9
[26 B.] διὸ zul τὰ πρόχειρα τῶν σχευῶν καὶ ἀναγχαῖα ταῦτα, κλιντῆρες χαὶ
δίφροι καὶ τράπεζαι, βέλτιστα παρ᾽ αὐτοῖς ἐδημιουργεῖτο, χαὶ κώϑων ὃ «1α-
χωνιχὸς εὐδοχίμει μάλιστα πρὸς τὰς στρατείας, ὥς φῆσι K.' τὰ γὰρ avay-
χαίως nıvousva τῶν ὑδάτων καὶ δυσωποῦντα τὴν ὄψιν ἀπεχρύπτετο τῆι χρόαι,
zul τοῦ ϑολεροῦ προσχόπτοντος ἐντὸς καὶ προσισχομένου τοῖς ἄμβωσι καϑα-
ρώτερον ἐπλησίαζε τῶι στόματι τὸ πινόμενον. Porz. 1 91] χώϑων Aaxw-
vızov [näml. ἔχπυμα]᾽ τοῦ δὲ χώϑωνος αἱ ἑχατέρωϑεν πλευραὶ ὥσπερ καὶ τῆς
χύτρας ἄμβωνες χαλοῦνται. 8. PHoT. χώϑων.

35 [28 Β., ὅ Μ)] Ατηκν. ΧΙ 486Ε. K. τε ἐν τῆι Παχεδαιμονίων
Πολιτείαι" ἱχλίνη Μιλησιουργὴς καὶ δίφρος Μιλησιουργῆς, κλίνη
Χιουργὴς καὶ τράπεζα [χρούπεζα Kaibel vgl. Poll. VII 93 ἔμβαϑρα Ῥη-
γιουργῆ] Pnvsiosoyns. HARPOCR. “υχιουργεῖς (nach einem Didymoseitat)‘
ἀγνοεῖν δὲ ἔοιχεν ὃ γραμματικός, ὅτι τὸν τοιοῦτον σχηματισμὸν ἀπὸ χυρίων
ὀνομάτων οὐχ ἀν τις εὕροι γινόμενον, μᾶλλον δὲ ἀπὸ πόλεων καὶ ἐθϑνῶν᾽
“χλίνη Μιλησιουργής K. φησὶν ἐν Μακεδαιμονίων πολιτείαι.

36 [29 B., 6 M.] EUSTATH. zu % 376 p. 1601,25 [aus Sueton Περὶ παι-
διῶν ἢ χαὶ nv ἔϑος παλαιὸν οὕτω παίζειν καὶ ἐπεχωρίαζε, φασί, “ακεδαιμονίοις
ἀγὼν τὰ σφαιρομαάχια. - σημείωσαι δὲ καὶ ὅτι ὀρχήσεως εἶδος. ἦν καὶ ἢ τοι-
avın διὰ σφαίρας ἜΗΝ, ὡς δηλοῖ καὶ ὃ οὕτω γράψας" ϑερμαϊστρὶς ὄρχησις
διὰ ποδῶν σύντονος. φησὶ γοῦν K. οὕτω" “ἀναπηδήσαντες εἰς ὕψος πρὸ
τοῦ χατενεχϑῆναι ἐπὶ γῆν παραλλαγὰς πολλὰς τοῖς ποσὶν ἐποί-
ουν, ὃ δὴ ϑερμαῦστρίζειν ἔλεγον. Vgl. Ατπκν. XIV 629 Ὁ.

37 [0] Lisan. de serv. II 81 Reisk. [Förster Philol. 69, 400] o2 “αχεόαι-
uovıoı οἱ χατὰ τῶν εἱλώτων ἐξουσίαν σφίσιν αὐτοῖς ἀνοίγοντες φόνου, καὶ
περὶ ὧν K. φησίν, ὡς μάλιστα δοῦλοί τε ἐν Auzsdaluovı καὶ ἐλεύ-
ϑεροι. τί δ᾽ ἄλλο γε ἢ ὕπερ αὐτὸς ὃ Κ΄. φησίν, ὡς ἀπιστίας εἵνεκα τῆς
πρὸς τους εἵλωτας τούτους ἐξαιρεῖ μὲν Σπαρτιάτης οἴκοι τῆς
ἀσπίδος τὸν noonuxe. τοῦτο δὲ οὐχ ἔχων ἐπὶ τῆς στρατείας
ποιεῖν διὰ τὸ δεῖν πολλάκις ὀξύτητος, τὸ δόρυ ἔχων ἀεὶ περιέρ-
χεται, ὡς χρείττωνγεταύτηι τοῦ εἵλωτος ἐσόμενος, ἢν ἀπὸ μόνης

10

20

25

30

40

574 $1. KRITIAS.

γνεωτερίζηι τῆς ἀσπίδος. μεμηχάνηνται δὴ καὶ κλεῖδας, ἃς olov-
ται τῆς παρ᾽ ἐχείνων ἐπιβουλῆς ἰσχυροτέρας εἶναι [vgl. Arist.
Thesmoph. 421]. ταυτὶ δ᾽ ἂν εἴη συνοικούντων τε φόβωι zul μηδ᾽ ἀναπνεῖν
ἐωμένων ὑπὸ τῶν ἐν ταῖς ἐλπίσι δεινῶν. οὺς οὖν ἀριστοποιουμένους zul χκαϑ-
εὐδοντας χαὶ En ἄλλο τι βαδίζοντας τὸ δεῖμα τῶν ὁπλιτῶν ll. oixerov]
ὁπλίζει, πῶς ἂν οὗτοί γε, ὦ παῖ Καλλαίσχρου, καϑαρᾶς ἀπολαύσειαν τῆς
ἐλευϑερίας, οἷς ἐπέϑεντο μὲν μετὰ τοῦ Ποσειδῶνος [Erdbeben in Sparta 468]
οἱ δοῦλοι, δεῖγμα δὲ ἐξενηνόχεσαν, ὡς. ἐν ὁμοίοις χαιροῖς ὅμοια δράσουσιν.
ὥσπερ οὖν οἱ βασιλεῖς αὐτοῖς οὐ μάλα ἦσαν ἐλεύϑεροι τοῖς ἐφόροις δεδομένου
δῆσαί τε βασιλέα χαὶ χτεῖναι, οὕτω σύμπαντες οἱ Σπαρτιᾶται τὴν ἐλευϑερίαν
ἀφήιρηντο συζῶντες ἔχϑει τῶι παρὰ τῶν οἰχετῶν.

AUS UNBESTIMMTER IIOAITELA.

38 [B p. 898) Porr. VII 59 τὰς δὲ ἀναξυρίδας zul σκελέας καλοῦσιν"
τὸ μὲν ὄνομα καὶ παρὰ Κριτίαι ἔστιν ἐν ταῖς Πολιτείαις.

ΑἸΦΟΡΙΣΜΩΝ AB.

39 [39 B.] Gar. comment. in Hippoer. de offie, 11 (ἃ καὶ τῆι ὄψει zul
τῆι ἁφῆι καὶ τῆι ἀκοῆι καὶ τῆι δινὴ καὶ τῆι γλώσσηι καὶ τῆι γνώμηι ἔστιν
αἰσϑέσϑαι) XVII B 654Kühn. ἔστι δὲ ἡ τοιαύτη ἐξήγησις τοῦ σημαινομένου
inäml. τοῦ αἰσϑέσϑαι] Στωικὴ [σημΐ᾿ στωιχοῦ Ῥ, vgl. ὅ,. δὅ8, 6]. διὸ καὶ (ὃ)
τοῦ Κοΐντου μαϑητὴς Αἰφικιανὸς [yızıavos P vgl. Müller Gal. ser. m. I p. LXIV]
αὐτὴν προσήχατο τὴν Στωιχὴν ἀσπαζόμενος φιλοσοφίαν... 655, 7 συγχεχρῆ-
σϑαι γάρ φησι τῆι τοῦ αἰσϑέσϑαι᾽ φωνῆι τὸν Ἱπποχράτην κατὰ τῆς ἱγνωμης᾽...
656, 2 μέμνηται δὲ καὶ περὶ τοῦ τῆς ᾿γνώμης᾽ ὀνόματος εἰπὼν ὡς ἐπὶ τῶν
παλαιῶν ἐν ἴσωι τῶι τῆς “διανοίας εἴτε καὶ ᾿ἐννοήσεως᾽ ἐλέγετο. πολλῶν οὖν
ὄντων εἰς τοῦτο μαρτυριῶν ὀλίγα παραϑήσομαι.

K. μὲν ἐν τῶι πρώτωι ᾿Αφορισμῶι τάδε γράφει" “μήτε ἃ τῶι
ἄλλωι σώματι αἰσϑάνεται μηδὲ ἃ τῆι γνώμηι γιγνώσκει.

χαὶ πάλιν “γιγνώσχουσιν οἱ ἄνϑρωποι εἰϑισμένοι ὑγιαίνειν
τῆι γνώμηι. [ἐθισμ᾽ (1 aus εἰ) vyıaw Ῥ: εἴ τις μὲν ὑγιαίνει Vulg.]

OMIAIQN AB.

40 [40 B.] Gar. a. O. [nach γνώμηι Z. 29] χαὶ ἐν Ὁμιλιῶνπροτέρωι ei
δ᾽ αὐτὸς ἀσκήσειας, ὅπως γνώμηι ἔσηιἱκανός, ἥκιστα ἂν Dr ὑπ᾽
au [näml. τῶν «io9noswv] ἂν ἀδικηϑείης [γνωμηισήικαν — ὑπαῦ ἂν
ἀδικῇ P] χαὶ πολλάκις ἐν τῶι αὐτῶι" καὶ ἐν τῶι δευτέρωι [γ᾽ τὸ P] τῶν
Ομιλιῶν ἀντιδιαιρῶν ταῖς αἰσϑήσεσι τὴν γνώμην πολλάχις εἴρηχεν ὥσπερ
καὶ ὃ ᾿Αντιφῶν χελ. [fr. 1].

41 [0] Heron. π. μον. λέξ. p. 40,14 τὸ δὲ παρὰ Κριτίαι ἐν ταῖς Ὁμι-
λίαις “ὀὁρσότης᾽ ἀντὶ τοῦ δρμή παράσημον.

ΠΈΡΙ ΦΥΣΕΩΣ ΕΡΩΤΟΣ ἢ ἘΡΩΤΩ͂Ν.

42 [37 Β] Gar. lex. Hippocr. XIX 94K. (zu Epid. III 17, 11 [III 1841,]
γυνὴ Avonvıog) dvoaving: K. ἐν τῶι Περὶ φύσεως ἔρωτος ἢ ἀρετῶν
[ἐρώτων Franz) οὕτως ἐξηγεῖται τοὔνομα" 'δυσανίης δέ ἐστιν, ὅστις ἐπὶ

10

20

30

35

40

B. PROSAISCHE FR. 37—49. 575

τοῖς σμικροῖς ἀνιᾶται, καὶ ἐπὶ τοῖς μεγάλοις μᾶλλον ἢ οἱ ἄλλοι
ἄνϑρωποι ἢ πλείω χρόνον. L. δυσάνιος vgl. HARPOocR. δυσάνιος
᾿Αντιφῶν (fr. 89]: ὃ ἐπὲ παντὶ ἀνιώμενος, χὰν μικρὸν χαὶ εὐχαταφρόνητον ηι.
χαὶ Ἱπποχράτης ἐχρήσατο που τῶι ὀνόματι καὶ Μένανδρος [808 K.).

AHMHTOPIKA IIPOOIMIA.
43. Herumoc. ἃ. id. II 415, 27Sp. oben 8. 566, 10.

AUS UNBESTIMMTEN PROSASCHRIFTEN.

44 [35 B., 12. M. Axzr. V.H.X 18 αἰτιᾶται K. ᾿Αρχίλοχον, ὅτι χάκιστα
ἑαυτὸν εἶπεν. “εἰ γὰρ μή, φησίν, ἐκεῖνος τοιαύτην δόξαν ὑπὲρ ξαυ-
τοῦ εἰς τοὺς Ἕλληνας ἐξήνεγκεν, οὐκ ἂν ἐπυϑόμεϑα ἡμεῖς οὔτε
orı Ἐνιποῦς υἱὸς ἥν τῆς δούλης 009° ὅτι καταλιπὼν Πάρον διὰ
πενίαν καὶ ἀπορίαν ἦλϑεν εἰς Θάσον οὐϑ᾽ ὅτι ἐλθὼν τοῖς ἐν-
ταῦϑα ἐχϑρὸς ἐγένετο οὐδὲ μὴν ὅτι ὅμο ίως τοὺς φίλους καὶ τοὺς
ἐχϑροὺς κακῶς ἔλεγε. πρὸς δὲ τούτοις, nd ὅς, οὔτε ὅτι μοιχὸς
nv, ἤιδειμεν ἂν, εἴ μὴ παρ᾽ αὐτοῦ μαϑόντες,; οὔτε ὅτι λάγνος καὶ
ὑβριστής, xal τὸ ἔτι τούτων αἴσχιστον, ὑτιτὴν ἀσπίδα ἀπέβαλεν.
οὐχ ἀγαϑὸς ἄρα ἦν ὁ Ἀρχίλοχος μάρτυς ἑαυτῶι τοιοῦτον κλέος
ἀπολιπὼν καὶ τοιαύτην ξαυτῶι φήμην᾽. ταῦτα οὐκ ἐγὼ ᾿Αρχίλοχον
αἰτιῶμαι, ἀλλὰ K.

4 [381 Β.,3ΝΜ] -- — X17 λέγει Lie Θεμιστοκλέα τὸν Νεοκλέους πρὶν
ἢ ἄρξασϑαι πολιτεύεσϑαι τρία τάλαντα ἔχειν τὴν οὐσίαν τὴν πατρώιαν᾽ ἐπεὶ
JE τῶν χοινῶν προέστη, εἶτα ἔφυγε χαὶ ἐδημεύϑη αὐτοῦ ἡ οὐσία, χατεφωράϑη
ἑχατὸν ταλάντων πλείω οὐσίαν ἔχων. ὁμοίως δὲ καὶ Κλέωνα πρὸ τοῦ παρελ-
ϑεῖν ἐπὶ τὰ χοινὰ μηδὲν τῶν οἰχείων ἐλεύϑερον εἶναι, μετὰ δὲ πεντήχοντα
ταλάντων τὸν οἶχον ἀπέλιπεν.

46 [0] Arıstıp. ars rhet. II 7 [über Xenoph. Symp. Anf. ἀλλ᾽ ἔμοι γε
δοχεῖ] εἰ δὲ ἀπὸ ὀνόματος ἤρξατο αὐτῶι (6) λόγος ἀποφαντιχοῦ οἷον 'δοκεῖ
δ᾽ ἔμοι γε᾽, σχληρότερος ἂν ἐγένετο ὃ λόγος χαὶ μᾶλλον Κριτίου ἔδοξεν ἂν
εἶναι ἡ τινος τῶν τοιούτων.

47 [0] --- III15 [über Xen. Symp. 1,4 μᾶλλον τοῖσδε ὡς εἰ (80) στρα-
τηγοῖς καὶ ἱππάρχοις καὶ σπουδάρχαις] εἰ δὲ σὺ τὸ ἐναντίον συλλαβὼν ἔλεγες
ὡσεὶ “ὅσοι μὲν τοὺς τοιούτους εἶναι [ξστιᾶν 1] λέγονται, οὺὑς ἂν δρῶσιν ἀρχαῖς
τε χαὶ τιμαῖς χαὶ τοιαύταις δυνάμεσι πλέον τι τῶν ἄλλων ὑπεραίροντας, οὐ
μοι δοχοῦσιν ὀρϑῶς ποιεῖν᾽, Κριτίου μᾶλλον ὃ τοιοῦτος τρόπος ἔδοξεν εἶναι ἤ
τινος τῶν ἀρχαίων σοφιστῶν.

48 [38 Β] Dıo Cnurysosr. 21, 3 [II 267 Arn.] ἢ 00x οἶσϑα Κριτίαν τὸν
τῶν τριάκοντα, ὅτι κάλλιστον ἔφη εἶδος ἐν τοῖς ἄρρεσι τὸ ϑῆλυ, ἐν δ᾽
αὖ ταῖς θηλείαις τοὐναντίον; οὐχοῦν δικαίως ᾿Αϑηναῖοι νομοϑέτην αὐτὸν
εἵλοντο ἐπί γε τῶι μεταγράψαι τοὺς παλαιοὺς γόμους, ὃς οὐδένα αὐτῶν ἔλιπεν.

49 [0] Pseupopionys. ars rhet. [8. Jahrh. n. Chr.] 6 p. 25, 10 Usen. ἀν-
ϑρώπωι γὰρ γενομένωι χατὰ τὸν τοῦ Καλλαίσχρου τὸν τῶν Toiaxovra "BE-
βαιον μὲν οὐδέν, εἰ μὴ τό τε καταϑανεῖν γενομένωι καὶ ζῶντι
μὴ οἷόν τε ἐκτὸς ἄτης βαίνειν: [εἰ steht nach ζῶντι Ρ -- μὴ ὅτι καὶ
τὸ ϑανεῖν P).

10

15

20

25

30

35

40

576 81. KRITIAS. B. PROS. FR. 50—71.

50 [34 B.,11 ΜΙ] Pmtoser. V. Soph. pr. p.1,9K. old« γὰρ δὴ zul Κριτίαν
τὸν σοφιστὴν οὐχ ἐχ πατέρων, ἀλλὰ Ὁμήρου δὴ μόνου σὺν τῶι πατρὶ ἐπιμνη-
σϑέντα, ἐπειδὴ ϑαῦμα δηλώσειν ἔμελλε πατέρα Ὁμήρωι ποταμὸν [Meles] εἰναι.

51 [48 Β] Pranun. in Hermog. Rhet. V 484 Walz. οἷον τῶι ἀγῶνι τῶν
Πυϑίων" τοῦτο κοινὸν χαὶ εὐτελές, ἀλλὰ 1(. ἀναστρέψας eine’ “τῶι τῶν Πυ-
ϑίων ἀγῶνι".

52 [82 Β., 9M.] Ῥιεστ. Cim. 16 [Perikleidas Bitte um Hilfe in Athen]
᾿Εφιάλτου δὲ κωλύοντος καὶ διαμαρτυρομένου un βοηϑεῖν und ἀνιστάναι πό-
λιν ἀντίπαλον Ent τὰς ᾿Αϑήνας, ἀλλ᾽ ἐᾶν κεῖσϑαι καὶ πατηϑῆναι τὸ φρόνημα
τῆς Σπάρτης, Κίμωνά φησι K. τὴν τῆς πατρίδος αὔξησιν ἐν ὑστέρωι ϑέμενον
τοῦ Δαχεδαιμονίων συμφέροντος ἀναπείσαντα τὸν δῆμον ἐξελϑεῖν βοηϑοῦντα
μετὰ πολλῶν ὁπλιτῶν.

53 [44 Β.] Ῥοτ1,. 11 ὅ8 διοπτεύειν K. καὶ ᾿Αντιφῶν [fr. 6 5. 553, 25].

54 [46 Β1Ί -- -- 122 παρὰ δὲ Kia καὶ λογεὺς ὃ δήτωρ.
55 [46 B., 8 Nauck.] — --- 148 ταχύχειρ ὡς K.
56 [47 ΒΊ — III 116 χαὶ ὡς K. δυπαρία.

57 [48B.] — IV 64 K—icı τὰς πρὸς κιϑάραν ὠιδὰς προσωιδίας
ἀρέσχει καλεῖν.

58 [49B] -- -- 165 παρὰ K—laı διδραχμιαῖοι.

ὅ9 [21] Β)] -- ΥἹ 81 ἐπικωθωνίζεσϑαι δὲ τὸ περαιτέρω πίνειν
K. λέγει.

60 [80 Β.] -- -- 38 K. δὲ χαὶ ὀψωνίας καὶ ὀψωνεῖν ἔφη, τὸ δὲ

ὀψωνεῖν καὶ ὀψονομεῖν ὠνόμασεν.

61 [81 Β., 9Ν] -- — 152.153 οἱ μὲν γὰρ ψευδομάρτυρες εἴρηνται
παρὰ K—-icı, χαὶ ὃ ψευδομάρτυς οὐχ οἶδ᾽ ὅπου χαὶ τὸ ψευδομαρτυ-
ρεῖν ὃ αὐτὸς ποῦ λέγει.

62 [62 B.] -- — 194 διασκεδάννυσϑαι ἢ διαπεφορῆσϑαι, ὡς K.

68 [53 Β] -- — 195 χαὶ τὸ αὑτῶν μέρος, ὅσον ἐστὶν ἐπ᾽ αὐτοῖς, τὸ
χατ᾽ αὐτούς, τὸ ἐπ᾿ αὐτοὺς ἧχον, τὸ ἐπ᾽ αὐτοῖς. K. δὲ που φησιν" “ἐπὶ τό
γε χρηστοὺς elvaı [nach τό γε wiederholt ἐπὲ τὸ Hdss.: verb. Wil.].

64 [84 Β.)] — ΙΙ 18 οἱ δὲ τὰς ἐσθῆτας πιπράσχοντες ἱματιοπῶλαι
K-iov τῶι ὀνόματι χρησαμένου.

65 [δὅ Β., 1Ν1 — — 91 [vgl. II196] ἃ δὲ ποδεῖα K. καλεῖ, εἴτέ πίλους
αὐτὰ οἰητέον εἴτε περιειλήματα ποδῶν, ταῦτα πέλλυτρα καλεῖ ἐν Φρυξὶν
Αἰσχύλος [£r. 259N.).

66 [56 B.] — — 108 δαχτυλιογλύφος, τὸ ὄνομα παρὰ K—iaı.

67 [5TB.] — — 154 yoodonwaAng, ὡς Κ΄. λέγει.

68 [58 B.] — — 177 μυρεψός. K. γὰρ οὕτως ὠνόμασεν.

69 [59 B] — — 179 χεχρυφαλοπλόκος, ὡς K. ἔφη.

70 160.61 B.] — — 196. 197 τὰ δ᾽ ἐφεξῆς τὰ μὲν πλεῖστα Κ΄. λέγει,
πολλοὶ δὲ καὶ τῶν μᾶλλον αὐτοῦ κεχριμένων τὴν εὐφωνίαν᾽ χαλκοπῶλαι,
σιδηροπῶλαι, λαχανοπῶλαι,; -... τυροπῶλαι, ».. συρμαιοπῶλαι,
στυππειοπῶλαι, ἐριοπῶλαι, λιβανωτοπῶλαι, ... σιλφιοπῶλαι,
καυλοπῶωλαι,. σκευοπῶλαι, σπερμολόγοι, σπερματοπῶλαι, χυτρο-
πῶλαι,.--φαρμαχοπῶλαι,...-βελονοπῶλαι,. -. πιναχοπώῶλαι -.. του-
τους δ᾽ ὀρνιϑοχαπήλους R. καλεῖ κτλ. ber

71[62B] -- VIOL25 Κὶ δὲ anodızaocı ἔφη τὴν δίκην τὸ ἀπολῦσαι

DL

10

15

20

30

40

81. KRITIAS. B. FR. 71-74. 82. ANONYMUS IAMBLICHI 1. 2, 1—7. 577

ἢ νιχῶσαν ἀποφῆναι, ὡς ἂν ἡμεῖς ἀποψηφίσασϑαι. ὃ δ᾽ αὐτὸς καὶ διαδι-
χάζειν τὸ δι᾿ ὅλου τοῦ ἔτους δικάζειν.

72 [68 B.] Porx. IX 17 ἀστυνόμος καὶ παρὰ Καὶ -ἰαι ὃ ἀστύτριψ.

73 [64 Β., 6Ν1 -- — 161 ἡ παρὰ Κα’--ἰαι εὐξυνεσία.

74. Die Sprüche in Ryssel’s graeco-syr. Sammlung [.Eh. Mus. 51, 531ff.]
n.4. 11.15 sind in der Form des Namens unsicher und haben im Inhalte
nichts mit dem Sophisten zu thun.

82. ANONYMUS IAMBLICHI.

Im Protreptikos des Iamblichos ὁ. 20 hat Blass ansehnliche und im Ganzen
wenig veränderte Eklogen einer attischen Schrift aus der Zeit des peloponne-
sischen Krieges gefunden. Der Verf. ist noch nicht ermittelt; dem Inhalte nach
stehen wohl die Abderiten Protagoras und Demokrit am nächsten.

1. p. 95, 13 Pistelli. 6 τι ἂν τις ἐϑέληι ἐξεργάσασϑαι εἰς τέλος τὸ βέλ-
τιστον, ἐάν τε σοφίαν ἐάν τε ἀνόρείαν ἐάν τε εὐγλωσσίαν ἐάν τε ἀρετὴν ἢ
τὴν σύμπασαν ἢ μέρος τι αὐτῆς, ἐκ τῶνδε οἷόν τε εἶναι κατεργάσασϑαι.
φῦναι μὲν πρῶτον δεῖν, χαὶ τοῦτο μὲν τῆι τύχηι ἀποδεδόσϑαι, τὰ δὲ ἐπ᾿ αὐτῶι
jdn τῶι ἀνθρώπωι τάδε εἶναι, ἐπιϑυμητὴν γενέσϑαι τῶν καλῶν καὶ ἀγαϑῶν
φιλόπονόν τε καὶ πρωιαίτατα μανϑάνοντα καὶ πολὺν χρόνον αὐτοῖς συνδια-
τελοῦντα. εἰ δέ τι ἀπέσται τούτων καὶ ἕν, οὐχ οἷόν τέ ἐστιν οὐδὲν ἐς τέλος
τὸ ἄχρον ἐξεργάσασθαι, ἔχοντος δὲ ἅπαντα ταῦτα, ἀνυπέρβλητον γίγνεται
τοῦτο, Od τι ἂν ἀσχῆι τις τῶν ἀνϑρώπων.

2. pP. 96,1 ἐξ οὗ av τις βούληται δόξαν παρὰ τοῖς ἀνϑρώποις λαβεῖν
καὶ τοιοῦτος φαίνεσϑαι, οἷος ἂν ἠι, αὐτίχα δεῖ νέον τε ἄρξασϑαι καὶ ἐπιχρῆ-
σϑαι αὐτῶι ὁμαλῶς ἀεὶ καὶ μὴ ἄλλοτε ἀλλως. συγχρονισϑὲν μὲν γὰρ
ἕχαστον τούτων καὶ αὐτίχα τε ἀρξάμενον xal συναυξηϑὲν εἰς τέλος λαμβάνει
βέβαιον τὴν δόξαν χαὶ τὸ κλέος διὰ τάδε, ὅτι πιστεύεταί τε ἤδη ἀνενδοιάστως,
χαὶ ὃ φϑόνος τῶν ἀνϑρώπων οὐ προσγίγνεται, δι᾿ ὃν τὰ μὲν οὐχ αὔξουσιν
οὐδ᾽ εὐλόγως μηνύουσι, τὰ δὲ καταψεύδονται μεμφόμενοι παρὰ τὸ δίχαιον.
οὐ γὰρ ἡδὺ τοῖς ἀνθρώποις ἄλλον τινὰ τιμᾶν (αὐτοὶ γὰρ στερίσχεσϑαί τινος
ἡγοῦνται), χειρωϑέντες δὲ ὑπὸ τῆς ἀνάγχης αὐτῆς καὶ κατὰ σμιχρὸν ἐχ πολλοῦ
ἐπαχϑέντες ἐπαινέται καὶ ἄχοντες ὅμως γίγνονται. ἅμα δὲ καὶ οὐκ ἀμφι-
βάλλουσιν, εἰ [τε] ἄρα τοιοῦτος ἀνϑρωπός ἐστιν, οἷος φαίνεται, ἢ ἐνεδρεύει
χαὶ ϑηρεύεται τὴν δόξαν ἐπὶ ἀπάτηι, καὶ ἃ ποιεῖ, ταῦτα χκαλλωπίζεται ὑπαγό-
μενος τοὺς ἀνθρώπους" ἐν ἐχείνωι δὲ τῶι τρόπωι, ὧι ἐγὼ προεῖπον, ἀσχη-
ϑεῖσα ἡ ἀρετὴ πίστιν ἐμποιεῖ περὶ ἑαυτῆς καὶ εὐχλειακν. δδαλωχότες γὰρ ἤδη
χατὰ τὸ ἰσχυρὸν οἱ ἄνϑρωποι οὔτε τῶι φϑόνωι ἔτι δύνανται χρῆσϑαι οὔτε
ἀπατᾶσϑαι ἔτι οἴονται [οἷοί τεῦ]. ἔτι δὲ zul ὃ χρόνος συνῶν μὲν ἑχάστωι
ἔργωι χαὶ πράγματι πολὺς χαὶ διὰ μαχροῦ χρατύνει τὸ ἀσχούμενον, ὃ δὲ
ὀλίγος χρόνος οὐ δύναται τοῦτο ἀπεργάζεσϑαι. καὶ τέχνην μὲν ἄν τις τὴν
κατὰ λόγους πυϑόμενος χαὶ μαϑὼν οὐ χείρων τοῦ διδάσχοντος ἂν γένοιτο &v
ὀλίγωι χρόνωι, ἀρετὴ δὲ ἥτις ἐξ ἔργων πολλῶν συνίσταται, ταύτην δὲ οὐχ
οἷόν τε (οὔτε) ὀψὲ ἀρξαμένωι οὔτε ὀλιγοχρονίως Ent τέλος ἀγαγεῖν, ἀλλὰ
συντραφῆναί τε αὐτῆι δεῖ καὶ συναυξηϑῆναι τῶν μὲν εἰργόμενον [χαχῶν] zul

Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr. #7

10

SL)
ot

40

45

r

978 82. ANONYMUS IAMBLICHI

λόγων zul ἠϑῶν, τὰ (δι ἐπιτηδεύοντα καὶ κατεργαζόμενον σὺν πολλῶι χρόνωι
χαὶ ἐπιμελείαι. ἅμα δέ τις καὶ τῆι ἐξ ὀλίγου χρόνου εὐδοξίαι προσγίγνε-
ται βλάβη τοιάδε" τοὺς γὰρ ἐξαπιναίως καὶ ἐξ ὀλίγου χρόνου ῇ πλουσίους ἢ 7
σοφοὺς ἢ ἀγαϑοὺς 7 7 avögelovs γενομένους οὐχ ἀποδέχόνται ἡδέ ως οἱ ἄνϑρωποι.

3. p. 97,16 ὅταν τις ὀρεχϑείς Tıvog τούτων κατεργασάμενος ἔχηι αὐτὸ
εἰς τέλος, ἐάν τε εὐγλωσσίαν ἐάν τε σοφίαν ἐάν τε ἰσχύν, τούτωι εἰς ἀγαϑὼὲ
χαὶ νόμιμα καταχρῆσϑαι δεῖ" εἰ δὲ εἰς adırd TE χαὶ ἄνομα χρήσεταί τις τῶι
ὑπάρχοντι ἀγαϑῶι, πάντων χάκχιστον εἶναι τὸ τοιοῦτον zal ἀπεῖναι χρεῖσσον
αὐτὸ a παρεῖναι. καὶ ὥσπερ ἀγαϑὸς τελέως ὃ τούτων τι ἔχων γίγνεται
εἰς τὰ ‚ayada αὐτοῖς παραχρώμενος, οὕτω πάλιν πάγχακος [τελέως] ὃ εἰς τὰ
πονηρὰ χρώμενος. τόν τε αὖ ἀρετῆς ὀρεγόμενον τῆς συμπάσης σχεπτέον
εἶναι, ἐχ τίνος ἂν λόγου ἢ ἔργου ἄριστος εἴη" τοιοῦτος δ᾽ ἂν εἴη ὃ πλείστοις
ὠφέλιμος ὦν. εἰ μέν τις χρήματα διδοὺς εὐεργετήσει τοὺς πλησίον, ἄναγ-
κασϑήσεται χαχὸς εἶναι πάλιν αὖ συλλέγων τὰ χρήματα" ἔπειτα οὐκ ἂν οὕτω
ἄφϑονα συναγάγοι, ὥστε μὴ ἐπιλείπειν διδόντα zul δωρούμενον᾽ εἶτα αὕτη
αὖϑις δευτέρα χαχκία προσγῆσιετας μετὰ τὴν συναγωγὴν τῶν χρημάτων, ἐὰν ἐκ
πλουσίου πένης γένηται zul ἐκ κεχτημένου μηδὲν ἔχων. πῶς ἂν οὖν [δη]
τις μὴ χρήματα γέμων ἀλλὰ ἄλλωι δή τινι τρόπωι εὐποιητικὸς ἂν εἴη ἀνϑρώ-
πων, καὶ ταῦτα μὴ σὺν καχίαι ἀλλὰ σὺν ἀρετῆι; καὶ προσέτι δωρούμενος πῶς
αν ἔχοι τὴν δόσιν ἀνέχλειπτον ; ὧδε οὖν ἔσται τοῦτο, εἶ τοῖς γόμοις τε zul
τῶι δικαίωι ἐπιχουροίη" τοῦτο γὰρ τάς τε πόλεις καὶ τοὺς ἀνθρώπους τὸ
συγνοικίζον χαὶ τὸ συνέχον εἶναι.

4. p. 98, 17 ἐγχρατέστατον γε δεῖ εἶναι πάντα ἀνδρα διαφερόντως" τοι-

= >» n r Jr > - ΄ ’ ᾿ \ a r
οὗτος ὁ av μαλιστα Ein, εἰ τῶν χρημάτων χρείσσων εἴη πρὸς ἃ navreg δια- ᾿

φϑείρονται, χαὶ τῆς ψυχῆς ἀφειδὴς ἐπὶ τοῖς δικαίοις ἐσπουδακὼς χαὶ τὴν ἀρε-
τὴν μεταδιώχων᾽ πρὸς ταῦτα γὰρ δύο οἱ πλεῖστοι ἀχρατεῖς εἰσι. διὰ
τοιοῦτον δέ τι ταῦτα πάσχουσιν" φιλοψυχοῦσι μέν, ὅτι τοῦτο ἡ ζωή ἐστιν, ἡ
ψυχή " ταύτης οὖν φείδονται καὶ ποθοῦσιν αὐτὴν διὰ φιλίαν τῆς ζωῆς καὶ
συνήϑειαν nt συντρέφονται" φιλοχρηματοῦσι δὲ τῶνδε εἵνεχα, ἅπερ φοβεῖ αὐ-
τούς. τί δ᾽ ἐστὲ ταῦτα; αἵ νόσοι, τὸ γῆρας, αἱ ἐξαπιναῖοι ζημίαι, οὐ τὰς
ἐκ τῶν νόμων λέγω ζημίας (ταύτας μὲν γὰρ καὶ εὐλαβηϑῆναι ἔστι χαὶ φυ-
λάξασϑαι), ἀλλὰ τὰς τοιαύτας, πυρχαϊάς, ϑανάτους οἰχετῶν, τετραπόδων, ἀλ-
λας αὖ συμφορᾶς, αἱ ἐπίχεινται αἱ μὲν τοῖς σώμασιν, αἵ δὲ ὙΠ ψυχαῖς. αἱ δὲ
τοῖς χρήμασι. τούτων δὴ οὖν ἕνεχα πάντων, ὅπως ἐς ταῦτα ἔχωσι χρῆσϑαι
τοῖς χρήμασι, πᾶς ἀνὴρ τοῦ πλούτου ὀρέγεται. . χαὶ ἀλλ᾽ ἄττα δέ ἐστιν
ἅπερ οὐχ ἧσσον ἢ τὰ προειρημένα ἐξορμᾶι τοὺς ἀνϑρώπους ἐπὶ τὸν χρημα-
τισμόν, αἱ πρὸς ἀλλήλους φιλοτιμίαι καὶ οἱ ζῆλοι καὶ ai δυναστεῖαι, δι᾿ ἃς τὰ
χρήματα περὲ πολλοῦ ποιοῦνται, ὅτι συμβάλλεται εἰς τὰ τοιαῦτα. ὅστις δέ
ἐστιν ἀνὴρ ἀληϑῶς ἀγαϑός, οὗτος οὐχ ἀλλοτρίωι χόσμωι περιχειμένωι τὴν
ὁόξαν ϑηρᾶται, ἀλλὰ τῆι αὑτοῦ ἀρετῆι.

ὅ. p. 99,18 χαὲ neol φυλοψυχίας δὲ ὧδε ἂν τις πεισϑείη, ὅτι, εἰ μὲν
ὑπῆρχε τῶι ἀνϑρώπωι εἰ μὴ ὑπ᾽ ἄλλου ἀποϑάνοι ἀγήρωι τε εἶναι καὶ ἀϑα-
varwı τὸν λοιπὸν χρόνον, συγγνώμη ἂν (ἦν) πολλὴ τῶι φειδομένωι τῆς
ψυχῆς" ἐπεὶ δὲ ὑπάρχει τῶι βίωι μηχυνομένωι τό τε γῆρας xaxıov ὃν ἀν-
ϑρώποις χαὶ μὴ ἀϑάνατον εἶναι [χαὶ τοῦ ἀποϑανεῖν], καὶ 7 ἀμαϑία ἤδη ἐστὲ
μεγάλη καὶ συνήϑεια πονηρῶν λόγων τε χαὶ ἐπιϑυμημάτων, ταύτην περιποιεῖν
ἐπὶ δυσχλείαι, ἀλλὰ μὴ ἀϑάνατον ἀντ᾽ αὐτῆς λιπέσϑαι [ἀντὶ] ϑνητῆς οὔσης
εὐλογίαν [ἀέναον] καὶ ἀεὶ ζῶσαν.

10

20

30

35

40

4. 8-.--1,6 579

. P- 100, 9 εἰ γὰρ ἔφυσαν μὲν οἱ ἄνϑρωποι ἀδύνατοι καϑ᾽ ἕνα ζῆν,
ον ὁὲ πρὸς ἀλλήλους τῆι ἀνάγκηι εἴχοντες, πᾶσα δὲ ἣ ζωὴ αὐτοῖς εὕ-
ρηται καὶ τὰ τεχνήματα πρὸς ταύτην, σὺν ἀλλήλοις δὲ εἶναι αὐτοὺς χάν ἀνο-
μίαι διαιτᾶσϑαι οὐχ οἷόν τε (μείζω γὰρ αὐτοῖς ζημίαν (ὦ) οὕτω γίγνεσϑαι
ἐχείνης τῆς κατὰ ἕνα διαίτης); διὰ ταῦτας τοίνυν τὰς ἀνάγχας τὸν τε νόμον
καὶ τὸ δίχαιον ἐμβασιλεύειν τοῖς ἀνϑρώποις χαὶ οὐδαμῆι μεταστῆναι ἂν αὐτά"
φύσει γὰρ ἰσχυρᾶι ἐνδεδέσϑαι ταῦτα. εἰ μὲν δὴ γένοιτό τις ἐξ ἀρχῆς φύσιν
τοιάνδε ἔχων, ἄτρωτος τὸν χρῶτα ἄνοσός τε καὶ ἀπαϑὴς χαὶ ὑπερφυὴς καὶ
ἀδαμάντινος To τε σῶμα χαὶ τὴν ψυχήν, τῶι τοιούτωι ἴσως ἂν τις ἀρχεῖν ἐνο-
μισε τὸ ἐπὶ τῆι πλεονεξίαι κράτος (τὸν γὰρ τοιοῦτον τῶι νόμωι μὴ vnodv-
vovra) δύνασϑαι ἀϑώιον εἶναι); οὐ μὴν ὀρϑῶς οὗτος οἴεται" εἰ γὰρ καὶ
τοιοῦτός τις εἴη, οἷος οὐχ ἂν γένοιτο, τοῖς μὲν νόμοις συμμαχῶν χαὶ τῶι δι-
χαίωι χαὲ ταῦτα κρατύνων χαὶ τῆι ἰσχύι χρώμενος ἐπὶ ταῦτα τε καὶ τὰ Tov-
τοις ἐπιχουροῦντα, οὕτω μὲν ἂν σώιζοιτο ὃ τοιοῦτος, ἄλλως δὲ οὐχ ἂν δια-
μένοι" ἀρχεῖν γὰρ ἂν τοὺς ἅπαντας ἀνϑρώπους τῶι τοιούτωι φύντι πολε-
μίους κατασταϑέντας 'διὰ τὴν ἑαυτῶν εὐνομίαν, χαὶ τὸ πλῆϑος ἢ τέχνηι )
δυνάμει ὑπερβαλέσϑαι ἂν καὶ περιγενέσϑαι τοῦ τοιούτου ἀνδρός. οὕτω
φαίνεται χαὶ αὐτὸ τὸ χράτος, ὅπερ δὴ κράτος ἐστί, διά τε τοῦ νόμου καὶ διὰ
τὴν δίχην σωιζόμενον.

7. p. 101,11 (μαϑεῖν δὲ ἄξιον χαὶ ταῦτα περὶ τῆς εὐνομίας τε καὶ avo-
μίας, ὅσον διαφέρετον ἀλλήλοιν, χαὶ ὅτι (n) μὲν εὐνομία ἄριστον εἴη καὶ
κοινῆι χαὶ ἰδίαι, ἡ ἀνομία δὲ zaxıorov’ (usyar)aı γὰρ παραχρῆμα βλάβαι
γίγνονται 2x τῆς ἀνομίας. ἀρξώμεϑα δὲ τὰ τῆς εὐνομίας δηλοῦν, ἅπερ γίγνεται
πρότερα (nuiv)).

πίστις μὲν πρώτη ἐγγίγνεται ἐκ τῆς εὐνομίας μεγάλα ὠφελοῦσα τοὺς
ἀνϑρώπους τοὺς σύμπαντας, χαὶ τῶν μεγάλων ἀγαϑῶν τοῦτό ἐστι" κοινὰ 7αρ
τὰ χρήματα γίγνεται ἐξ αὐτῆς, καὶ οὕτω μὲν ἐὰν καὶ ὀλίγα nu ἐξαρκεῖ ὅμως
κυχλούμενα, ἄνευ δὲ ταύτης οὐδ᾽ ἂν πολλὰ ἡι ἐξαρκεῖ. χαὶ αἱ τύχαι δὲ αἱ
εἰς τὰ χρήματα χαὶ τὸν βίον, αἵ τε ἀγαϑαὶ χαὶ μή, ἐχ τῆς εὐνομίας τοῖς av-
ϑρώποις προσφορώτατα κυβερνῶνται" τούς τε γὰρ εὐτυχοῦντας ἀσφαλεῖ αὐτῆι
χρῆσϑαι zei ἀνεπιβουλεύτωι, τοὺς τε αὐ δυστυχοῦντας ἐπικουρεῖσϑαι ἐχ τῶν
εὐτυχούντων διὰ τὴν ἐπιμειξίαν τε χαὶ πίστιν, ἅπερ ἐχ τῆς εὐνομίας γίγνε-
ται. τὸν τε αὖ χρόνον τοῖς ἀνϑρώποις διὰ τὴν εὐνομίαν εἰς μὲν τὰ πράγ-
ματα ἀργὸν γίγνεσϑαι, εἰς ὁὲ τὰ ἔργα τῆς ζωῆς ἐργαάσιμον. φροντίδος δὲ
τῆς μὲν ἀηδεστάτης ἀπηλλάχϑαι τοὺς ἀνθρώπους ἐν τῆι εὐνομίαι, τῆι δὲ
ἡδίστηι συνεῖναι" πραγμάτων μὲν γὰρ φροντίδα ἀηδεστάτην εἶναι, ἔργων δὲ
ἡδίστην. εἰς τε αὐ τὸν ὕπνον ἰοῦσιν, ὅπερ ἀνάπαυμα καχῶν ἔστιν ἀνϑρώ-
ποις, ἀφόβους μὲν χαὶ ἄλυπα μεριμνῶντας ἔρχεσϑαι εἰς αὐτόν, γιγνομένους
δὲ ἀπ᾽ αὐτοῦ ἕτερα τοιαῦτα πάσχειν, καὶ μὴ ἐμφόβους T ἐξάπινα χαϑίστασϑαι

IV

οὐδ᾽ ἐκ μεταλλαγῆς ἡδίστης τοῦ γνωστὴν τὴν ἡμέραν εἶναι no00deyeodau*),

alla ἀδεῶς, φροντίδας μὲν ἀλύπους περὶ τὰ ἔργα τῆς ζωῆς ποιουμένους, τοὺς

πόνους δὲ τῆι ἀντιλήψει ἀγαϑῶν ἐλπίσιν εὐπίστοις χαὶ εὐπροσδοκήτοις άνα-

κουφίξοντας, ὧν πάντων τὴν εὐνομίαν αἰτίαν εἶναι. καὶ τὸ χαχὰ μέγιστα

τοῖς ἀνϑρώποις πορίζον, πόλεμον ἐχφερόμενον εἰς καταστροφὴν χαὶ δού-

*) In der oratio direeta des Originals hiess es vielleicht: χαὲ οὐκ ἔμφοβοι

ἐξαπιναίοις καϑίστανται [vel. S. 580, 15] οὐδ᾽ ἐκ μεταλλαγῆς ἡλίου [vgl. Herod.
I 74 oben 8. 9 n. 5] στυγνοτάτην τὴν ἡμέραν εἶναι προσδέχονται.
87%

[>2)

10

20

25

30

35

40

580 82. ANONYMUS IAMBLICHI 7, 6—16. 83. DIALEXEIS 1, 1.

wow, χαὶ τοῦτο ἀνομοῦσι μὲν μᾶλλον ἐπέρχεσϑαι, εὐνομουμένοις δ᾽ ἧσσον.

χαὶ ἄλλα δὲ πολλά ἐστιν ἐν τῆι εὐνομίαι ἀγαϑά, ἅπερ ἐπιχουρήματα τῆι ζωῆι
χαὶ παραψυχὴ τῶν χαλεπῶν ἐξ αὐτῆς γίγνεται" τὰ δ᾽ ἐχ τῆς ἀνομίας χαχὰ
ἀποβαίνοντα ταδε ἐστίν. ἄσχολοι μὲν πρῶτον οἵ ἄνϑρωποι πρὸς τὰ ἔργα
γίγνονται καὶ ἐπιμελοῦνται τοῦ ἀηδεστάτου, πραγμάτων ἀλλ᾽ οὐχ ἔργων, τά
τε χρήματα δι᾿ ἀπιστίαν καὶ ἀμειξίαν ἀποϑησαυρίζουσιν ἀλλ᾽ οὐ χοινοῦνται,
καὶ οὕτως σπάνια γίγνεται, ἐὰν χαὶ πολλὰ nı. αἵ τε τύχαι αἱ φλαῦραι χαὶ

Cr \ . > r ς = a x > > > ἢ
&L αγαϑαὲὶ εἰς ταναντια UNTNOETOVOLV N TE y@o εὐτυχία ουκ ἀσφαλῆης ἐστιν ἐν

τῆι ἀνομίαι ἀλλ᾽ ἐπιβουλεύεται, N τε δυστυχία οὐχ ἀπωϑεῖται ἀλλὰ χρατύνε-
ται διὰ τὴν ἀπιστίαν καὶ ἀμειξίαν. 0 τε πόλεμος ἔξωϑεν μᾶλλον ἐπάγεται
χαὶ ἡ οἰχεία στάσις ἀπὸ τῆς αὐτῆς αἰτίας, καὶ ἐὰν μὴ πρόσϑεν γίγνηται, τότε
συμβαίνει" ἔν τε πράγμασι συμβαίνει χκαϑεστάναι ἀεὶ διὰ ἐπιβουλὰς τὰς ἐξ
ἀλλήλων, δι᾿ ἅσπερ εὐλαβουμένους τε διατελεῖν καὶ ἀντεπιβουλεύοντας ἀλλή-
λοις. χαὶ οὔτε ἐγρηγορόσιν ἡδείας τὰς φροντίδας εἶναι οὔτε ἐς τὸν ὕπνον
ἀπερχομένοις ἥδεῖαν τὴν ὑποδοχὴν ἀλλὰ ἐνδείματον, τήν τε ἀνέγερσιν ἔμφο-
βον χαὶ πτοοῦσαν τὸν ἄνϑρωπον Ent μνήμας χαχῶν ἐξαπιναίους ἄγειν" ἅπερ
ἐκ τῆς ἀνομίας ταῦτά τε καὶ τὰ ἄλλα χαχὰ τὰ προειρημένα ἅπαντα ἀπο-
βαίνει. γίνεται δὲ χαὶ ἡ τυραννίς, καχὸν τοσοῦτόν τε χαὶ τοιοῦτον, οὐχ ἐξ
ἄλλου τινὸς ἢ ἀνομίας. οἴονται δέ τινες τῶν ἀνϑρώπων, ὅσοι μὴ ὀρϑῶς συμ-
βάλλονται, τύραννον ἐξ ἄλλου τινὸς καϑίστασϑαι zul τοὺς ἀνθρώπους στερί-
σχεσϑαι τῆς ἐλευϑερίας οὐχ αὐτοὺς αἰτίους ὄντας, ἀλλὰ βιασϑέντας ὑπὸ τοῦ
χατασταϑέντος τυράννου, οὐχ ὀρϑῶς ταῦτα λογιζόμενοι: ὅστις γὰρ ἡγεῖται
βασιλέα ἢ τύραννον ἐξ ἄλλου τινὸς γίγνεσϑαι ῇ ἐξ ἀνομίας τε χαὶ πλεονεξίας,
μωρός ἐστιν" ἐπειδὰν γὰρ ἅπαντες ἐπὶ κακίαν τράπωνται, τότε τοῦτο γίγνε-
ται οὐ γὰρ οἷόν τε ἀνϑρώπους ἄνευ νόμων χαὶ δίκης ζῇν. ὅταν οὖν
ταῦτα τὰ δύο ἐχ τοῦ πλήϑους ἐχλίπηι, ὃ τε νόμος καὶ ἡ δίχη, τότε ἤδη εἰς
ἕνα ἀποχωρεῖν τὴν ἐπιτροπίαν τούτων καὶ φυλαχήν᾽ πῶς γὰρ ἂν ἄλλως εἰς
ἕνα μοναρχία περισταίη, εἰ μὴ τοῦ νόμου ἐξωσϑέντος τοῦ τῶι πλήϑει συμφέ-
ροντος; δεῖ γὰρ τὸν ἀνόρα τοῦτον, ὃς τὴν δίκην καταλύει καὶ τὸν νόμον
τὸν πᾶσι χοινὸν καὶ συμφέροντα ἀφαιρήσεται, ἀδαμάντινον γενέσϑαι, εἰ μέλ-
λει συλήσειν ταῦτα παρὰ τοῦ πλήϑους τῶν ἀνθρώπων εἷς ὧν παρὰ πολλῶν"
σάρχινος δὲ καὶ ὅμοιος τοῖς λοιποῖς γενόμενος ταῦτα μὲν οὐχ ἂν δυνηϑείη
ποιῆσαι, τἀναντία δὲ ἐχλελοιπότα χαϑιστὰς μοναρχήσειεν ἄν" διὸ χαὶ γιγνό-
μενον τοῦτο ἐνίους τῶν ἀνθρώπων λανϑάνει.

89. DIALEXEIS.

Evrıp. Antiope fr. 189.
ἐκ παντὸς ἂν τις πράγματος δισσῶν λόγων
ἀγῶνα ϑεῖτ᾽ av, εἰ λέγειν εἴη σοφός.
Der in den Sextushdss. ohne Titel überlieferte Text ist Niederschrift der Schul-
vorträge [S. 584, 35], die um 400 [8. 581, 20] ein aus einer dorischen Kolonie stam-
mender, anonymer Sophist gehalten hat.

1. Περὶ ἀγαϑῶ καὶ zaxo.
ο Auool λόγοι λέγονται ἐν τῆι Ἑλλάδι ὑπὸ τῶν φιλοσοφούντων περὶ τῶ
γαϑῶ καὶ τῶ χαχῶ.. τοὶ μὲν γὰρ λέγοντι, ὡς ἄλλο μέν ἐστι τὸ ἀγαϑόν,

κα

10

1

18

14

1ὅ

16

10

15

20

25

30

40

45

83. DIALEXEIS 1, 1—17. 581

ἄλλο δὲ τὸ χαχόν' τοὶ δέ, ὡς τὸ αὐτὸ ἔστι, χαὶ τοῖς μὲν ἀγαϑόν [εἴη], τοῖς
δὲ χαχόν, χαὶ τῶι αὐτῶι ἀνϑρώπωι τοτὲ μὲν ἀγαϑόν, τοτὲ δὲ χαχόν. ἐγὼ
δὲ χαὶ αὐτὸς τοῖσδε ποτιτίϑεμαι" σχέψομαι δὲ ἐχ τῶ ἀνϑρωπίνω βίω, ὧν
ἐπιμελές, βρωσιός τε χαὶ πόσιος καὶ ἀφροδισίων. ταῦτα γὰρ ἀσϑενοῦντι μὲν
χαχόν, ὑγιαίνοντι δὲ χαὶ δεομένωι ἀγαϑόν. χαὶ ἀχρασία τοίνυν τούτων
τοῖς μὲν ἀχρατέσι χαχόν. τοῖς δὲ πωλεῦντι ταῦτα καὶ μισϑαρνέοντι ἀγαϑόν:
νόσος τοίνυν τοῖς μὲν ἀσϑενεῦντι χαχὸόν, τοῖς ὁὲ ἰατροῖς ἀγαϑόν. ὃ τοίνυν
ϑάνατος τοῖς μὲν ἀποθανοῦσι χαχόν, τοῖς d ἐνταφιοπώλαις χαὶ τυμβοποιοῖς
ἀγαϑόν. γεωργία τε καλῶς ἐξενείχασα τὼς χαρπὼς τοῖς μὲν γεωργοῖς ἀγα-
ϑόν, τοῖς δὲ ἐμπόροις χκαχόν. τὰς τοίνυν δὁλκαόας συντρίβεσϑαι χαὶ παρα-
ϑραύεσϑαι τῶι μὲν ναυχλάρωι κακόν, τοῖς δὲ ναυπαγοῖς ἀγαϑόν. ἔτι {δὲν
τὸν σίδαρον χατέσϑεσϑαι καὶ ἀμβλύνεσϑαι χαὶ συντρίβεσϑαι τοῖς μὲν ἄλλοις
χαχόν, τῶι δὲ χαλχῆι αἀγαϑόν. χαὶ μὰν τὸν κέραμον παραϑραύεσϑαι τοῖς μὲν
ἄλλοις χαχόν, τοῖς δὲ κεραμεῦσιν ἀγαϑόν. τὰ δὲ ὑποδήματα κατατρίβεσϑαι
καὶ διαρρήγνυσϑαι τοῖς μὲν ἄλλοις κακόν, τῶι δὲ σκυτῆι ἀγαϑόν. ἕν τοίνυν
τοῖς ἀγῶσι τοῖς γυμνιχοῖς καὶ τοῖς μωσιχοῖς χαὶ τοῖς πολεμιχοῖς, αὐτίχα [ἐν
τῶι yvuvızaı) τῶι σταδιοδρόμωι ἃ vixa τῶι μὲν νικῶντι ἀγαϑόν, τοῖς δὲ ἢσ-

σαμένοις χαχον. χαὶ τοῦτο δὲ χαὶ τοὶ παλαισταὶ za) πύχται χαὶ τοὶ ἄλλοι
πάντες μιωσικοί" αὐτίκα ἃ κιϑαρωιδία τῶι μὲν γικῶντι ἀγαϑόν, τοῖς δὲ ἧσσα-
μένοις χαχὸν. ἔν τε τῶι πολέμωι (χαὲ τὰ »νεώτατα πρῶτον ἐρῶ) ἃ τῶν

“αχεδαιμονίων γίχα, av ἐνίχων ᾿Αϑηναίως χαὶ τὼς συμμάχως, “αχεδαιμο-
vis μὲν ἀγαϑόν, ᾿Αϑηναίοις δὲ χαὶ τοῖς συμμάχοις χαχόν" «εἰ τε γίχα, ἂν
τοὶ Ἔλλανες τὸν Πέρσαν ἐνίχασαν, τοῖς μὲν Ἕλλασιν ἀγαϑόν, τοῖς δὲ βαρβά-

ροις χαχόν. ἃ τοίνυν τοῦ ᾿Ιλίου αἵρεσις τοῖς μὲν ᾿Αχαιοῖς ἀγαϑόν, τοῖς δὲ
Τρωσὶ χαχόν. καδδὲ ταὐτὸν καὶ τὰ τῶν Θηβαίων καὶ τὰ τῶν ᾿Αργείων
πάϑη. χαὶ ἃ τῶν Κενταύρων χαὶὲ “απιϑᾶν μάχα τοῖς μὲν “απίϑαις

ἀγαϑόν, τοῖς δὲ Κενταύροις χαχόν. χαὶ μὰν zul ἃ τῶν ϑεῶν zul Γιγάντων
λεγομένα μάχα [καὶ vixa) τοῖς μὲν ϑεοῖς ἀγαϑόν, τοῖς δὲ Τίγασι χαχόν.

ἄλλος δὲ λόγος λέγεται, ὡς ἄλλο μὲν τἀγαϑὸν εἴη, ἄλλο δὲ τὸ καχόν, δια-
φέρον ὥσπερ καὶ τώνυμα, οὕτω καὶ τὸ πρᾶγμα. ἐγὼ δὲ χαὶ αὐτὸς τοῦτον
διαιρεῦμαι τὸν τρόπον᾽ δοχῶ γὰρ οὐδὲ διδακτὸν (χ᾽ > ήμεν, ποῖον ἀγαϑὸν καὶ
ποῖον χαχόν, al τὸ αὐτὸ χαὶ μὴ ἄλλο ἑχάτερον ἧς zul γὰρ ϑαυμαστόν x
ein. οἶμαι δὲ οὐδέ χ᾽ αὐτὸν ἔχεν ἀποχρίνασϑαι, al τις [αὐτὸν] ἐ ἔροιτο τὸν
ταῦτα λέγοντα" “εἶπον δή μοΐ, ἤδη τί τυ τοὶ γονέες ἀγαθὸν ἐποίησαν; φαίη x
““χαὶ πολλὰ χαὶ μεγάλα. “τὺ ἄρα καχὰ καὶ μεγάλα. χαὶ πολλὰ τούτοις ὀφεί-
λεις, αἴπερ τωὐτόν ἐστι τὸ ἀγαϑὸν τῶι χαχῶει. “ti δὲ. τὼς συγγενέας ἤδη
τι ἀγαϑὺν ἐποίησας ;" “τὼς ἄρα συγγενέας χαχὸν ἐποίεις". “τί δέ, τῶς ἐχ-
ϑρὼς ἤδη καχὸν ἐποίησας; "καὶ πολλὰ καὶ μεγάλα ἄρα ἀγαϑὰ ἑποίη-
σας: “ἄγε δή Zee καὶ τόδε ἀπόχριναι. ὄλλο τι ἢ τὼς πτωχὼς οἰκτίρεις,
ὅτι πολλὰ χαὶ καχὰ ἔχοντι (ze) πάλιν εὐδαιμονίξεις, ὅτι πολλὰ καὶ ἀγαϑὰ
πράσσοντι, αἴπερ τωὐτὸ χαχὸν χαὶ ἀγαθόν; τὸν δὲ βασιλῇ τὸν μέγαν οὐδὲν
κωλύει ὁμοίως διακεῖσϑαι τοῖς ἜΤ Ε χΟτοΙ τὰ γὰρ πολλὰ χαὶ μεγάλα ἀγαϑὰ
αὐτῶι χακὰ πολλὰ zul μεγάλα ἐστίν, εἴ ya τωὐτόν ἐστιν ἀγαϑὸν καὶ κακόν.
καὶ τάδε μὲν περὶ τῶν πάντων εἰρήσϑω. εἶμι δὲ καὶ za ἕχαστον ἀρξάμενος
ἀπὸ τῶ ἐσϑίεν καὶ πῖνεν χαὶ ἀφροδισιάζξεν. ταῦτα γὰρ τοῖς ἀσϑενεῦντι (ποιὲν
χακόν, zul πάλιν) ταῦτα ποιὲν ἀγαϑὸν ἐστιν αὐτοῖς, αἴπερ τωὐτὸν ἐστιν aya-
ϑὸν καὶ x0x0v° χαὶ τοῖς νοσέοντι χακόν ἐστι τὸ νοσεῖν καὶ ἀγαϑόν, αἴπερ
τωὐτὸν ἐστι τὸ ἀγαϑὸν τῶι χαχῶι. καδδὲ τόδε zul τἄλλα πάντα, τὰ ἐν τῶι

2

10

11

12

13

14

15

%

10

25

90

90

40

45

582 83. DIALEXEIS

ἔμπροσϑεν λόγωι εἴρηται. χαὶ οὐ λέγω, τί ἐστι τὸ ἀγαϑόν, ἀλλὰ τοῦτο
πειρῶμαι διδάσχειν, ὡς οὐ τωὐτὸν τὸ χαχὸν zul τἀγαϑόν, ἀλλ᾽ {ἄλλον
EXATEOOV.
2. Περὶ καλῶ χαὶ aioyow.

λέγονται δὲ καὶ περὶ τῶ καλῶ καὶ αἰσχρῶ δισσοὶ λόγοι. τοὶ μὲν γάρ
φαντι, ἄλλο μὲν ἦμεν τὸ καλόν, ἄλλο δὲ τὸ αἰσχρόν, διαφέρον, ὥσπερ καὶ
τώνυμα, οὕτω καὶ τὸ πρᾶγμα" τοὶ δὲ τωὐτὸ χαλὸν χαὶ αἰσχρόν. zayo
πειρασεῦμαι, τόνδε τὸν τρόπον ἐξαγεύμενος. αὐτίχα γὰρ παιδὶ ὡραίωι ἐρα-
στᾶι μὲν [χρηστῶι μὲν] χαρίζεσϑαι καλόν, μὴ ἐραστᾶι δὲ [χαλῶι] αἰσχρόν.
καὶ τὰς γυναῖχας λοῦσϑαι ἔνδοι χαλόν, ἐν παλαίστραι δὲ αἰσχρόν" ἀλλὰ τοῖς
ἀνδράσιν ἐν παλαίστραι καὶ ἐν γυμνασίωι καλόν. καὶ συνίμεν τῶι ἀνόδρὲ ἐν
ἁσυχίαι μὲν χαλόν, ὅπου τοίχοις χρυφϑήσεται" ἔξω δὲ αἰσχρόν, ὅπου τις ὄψε-
ται. καὶ τῶι μὲν αὐτᾶς συνίμεν ἀνδρὶ χαλόν, ἀλλοτρίωι δὲ αἴσχιστον zei
τῶι γ᾽ ἀνδρὶ τᾶι μὲν ξαυτῶ γυναικὶ συνίμεν χαλόν, ἀλλοτρίαι δὲ αἰσχρόν.
χαὶ χοσμεῖσϑαι χαὶ ψιμυϑίωι χρίεσϑαι χαὶ χρυσία περιάπτεσϑαι, τῶι μὲν
ἀνδρὶ αἰσχρόν, τᾶι δὲ γυναικὶ καλόν. χαὶ τὼς μὲν φίλως εὖ ποιὲν χαλόν,
τὼς δὲ ἐχϑρὼς αἰσχρόν. χαὶ τὼς μὲν πολεμίως φεύγεν αἰσχρόν, τὼς δὲ ἐν

σταδίωι ἀνταγωνιστὰς χαλόν. καὶ τὼς μὲν φίλως zul τὼς πολίτας φονεύεν
αἰσχρόν, τὼς δὲ πολεμίως καλόν. καὶ τάδε μὲν περὶ πάντων. εἶμι δ᾽ (ἐφ᾽

ἃ ταὶ πόλιες [τε] αἰσχρὰ αγηνται χαὶ τὰ ἔϑνεα. αὐτίχα “αχεδαιμονίοις τὰς
κόρας. γυμνάζεσϑαι (zul) ἀχειριδώτως καὶ ἀχίτωνας παρέρπεν χαλόν" Ἴωσι δὲ
αἰσχρόν. χαὶ {τοῖς μὲν) τὼς παῖδας μη μανϑάνειν μωσιχὰ zul γράμματα
χαλόν" Ἴωσι ὁ᾽ αἰσχρὸν μὴ ἐπίστασϑαι ταῦτα πάντα. Θεσσαλοῖσι δὲ χαλὸν
τὰς Innos ἐκ τᾶς ἀγέλας λαβόντι αὐτῶι δαμάσαι χαὶ τῶς ὀρέας᾽ βῶν τε λα-
βόντι αὐτῶι σφάξαι zul ἐχδεῖραι χαὶ χαταχκόψαι, ἐν Σικελίαι δὲ αἰσχρὸν καὶ
δώλων ἔργα. Μακεδόσι δὲ χαλὸν δοχεῖ ἦμεν τὰς κόρας, πρὶν [avdol] γά-
μασϑαι, ἐρᾶσϑαι χαὶ ἀνδρὲ συγγίνεσϑαι, ἐπεὶ δέ χα γάμηται, αἰσχρόν" "EA-
λασι δ᾽ ἄμφω αἰσχρόν. τοῖς δὲ Θραιξὶ κόσμος τὰς χόρας στίζεσϑαι" τοῖς
δ᾽ ἄλλοις τιμωρία τὰ στίγματα τοῖς ἀδικέοντι. τοὶ δὲ Σχύϑαι χαλὸν νομί-
ζοντι, ὃς (χ᾽) ἀνόρα κανὼν ἐχδείρας τὰν χεφαλὰν τὸ μὲν χόμιον πρὸ τοῦ ἵπ-
που φορῆι, τὸ δ᾽ ὀστέον χρυσώσας zul ἀργυρώσας πίνηι ἐξ αὐτοῦ καὶ σπένδηι
τοῖς ϑεοῖς" ἐν δὲ τοῖς Ἥλλασιν οὐδέ χ᾽ ἐς τὰν αὐτὰν οἰχίαν συνεισελϑεῖν βού-
Aoıro τις (τῶ) τοιαῦτα ποιήσαντι. Μασσαγέται δὲ τὼς γονέας χαταχόψαντες
χατέσϑοντι, zul τάφος χάλλιστος δοχεῖ ἦμεν ἐν τοῖς τέχνοις τεϑάφϑαι" ἐν δὲ
τᾶι Ἕλλαδι al τις ταῦτα ποιήσαι, ἐξελαϑεὶς [Ex τῆς Ελλάδος] καχῶς χα) ano-
ϑάνοι ὡς αἰσχρὰ καὶ δεινὰ ποιέων. τοὶ δὲ Πέρσαι χοσμεῖσϑαι [τε] ὥσπερ
τὰς γυναῖχας χαὶ τὼς ἄνδρας χαλὸν νομίζοντι, καὶ τᾶι ϑυγατρὶ χαὶ τᾶι ματρὶ
χαὶ τᾶι ἀδελφᾶι συνίμεν" τοὶ δὲ ἝἝλλανες χαὶ αἰσχρὰ χαὶ παράνομα. Μυδοῖς
τοίνυν τὰς κόρας πορνευϑείσας καὶ ἀργύριον ἐνεργάσασϑαι καὶ οὕτως γάμα-
σϑαι χαλὸν δοχεῖ ἤμεν, ἐν δὲ τοῖς Ἕλλασιν οὐδείς κα ϑέλοι yaucı. Αἐ-
γύπτιοί TE οὐ ταὐτὰ νομίζοντι χαλὰ τοῖς ἄλλοις τῆιδε μὲν γὰρ γυναῖχας
ὑφαίνειν χαὶ (ἔρια) ἐργάζεσθαι, ἀλλὰ τηνεῖ τὼς ἀνόρας, τὰς δὲ γυναῖχας
πράσσειν, ἅπερ τῆδε τοὶ ἄνδρες. τὸν παλὸν δεύειν ταῖς χερσί, τὸν δὲ σῖτον
τοῖς ποσί, τήνοις καλόν, ἀλλ᾽ ἁμὶν τὸ ἐναντίον. οἶμαι δ᾽, αἴ τις τὰ καλὰ
ἐς ἕν χελεύοι συνενεῖχαι πάντας ἀνϑρώπως, ἃ ἕχαστοι νομίζοντι, χαὶ πάλιν
ἐξ ἀϑρόων τούτων τὰ αἰσχρὰ λαβέν, ἃ ἕχαστοι ἄγηνται, οὐδὲ ἕν (χαν χαλλει-
φϑῆμεν, ἀλλὰ πάντας πάντα διαλαβέν. οὐ γὰρ πάντες ταὐτὰ νομίζοντι.
παρεξοῦμαι δὲ καὶ ποίημα τι [TGF. 344 adesp. 261"

30

ὧι

“Δ ὦ»

10
11

12

13

14

15

16

17

ei

10

20

30

40

1, 11 --- 8, 1. δ89

χαὶ γὰρ τὸν ἄλλον ὧδε ϑνητοῖσιν νόμον

ὄψηι διαιρῶν" οὐδὲν ἦν πάντηι χαλόν,

οὐδ᾽ αἰσχρόν, ἀλλὰ πάντ᾽ ἐποίησεν λαβών

0 καιρὸς αἰσχρὰ καὶ διαλλάξας καλά.
ὡς δὲ τὸ σύνολον εἶπαι, πάντα χαιρῶι μὲν καλά ἔντι, [ἐν] ἀκαιρίαι δ᾽ αἰσχρά.
τί ὧν διεπραξάμην; ἔφαν ἀποδείξειν ταὐτὰ αἰσχρὰ καὶ χαλὰ ἐόντα, χαὶ
ἀπέδειξα ἐν τούτοις πᾶσι. λέγεται δὲ καὶ περὲ τῶ αἰσχρῶ καὶ (τῶ) καλῶ,
ὡς ἄλλο ἑχάτερον εἴη. ἐπεὶ al τις ἐρωτάσαι τὼς λέγοντας, ὡς τὸ αὐτὸ πρᾶγμα
αἰσχρὸν zul χαλόν ἐστιν, al ποχά τι αὐτοῖς καλὸν ἔργασται, αἰσχρὸν ὅμολο-

„ ρα," \ ) x } x 7) [4 L » ’ ς
ynoovvTi, αἵπερ TWVTOV καὶ τὸ αἰσχρὸν χαὶ τὸ καλον. καὶ αἵ τινὰ γα

χαλὸν οἴδαντι ἄνδρα, τοῦτον zul αἰσχρὸν τὸν αὐτόν" καὶ αἴ τινά γα λευχόν,
χαὶ μέλανα τοῦτον τὸν αὐτόν. χαὶ χαλόν γ᾽ ἐστὲ τῶς ϑεὼς σέβεσϑαι, χαὶ
αἰσχρὸν αὖ τὼς ϑεὼς σέβεσϑαι, αἴπερ τωὐτὸν αἰσχρὸν zul καλόν ἐστι. καὶ
τάδε μὲν περὶ ἁπάντων εἰρήσϑω μοι" τρέψομαι δὲ ἐπὶ τὸν λόγον αὐτῶν, ὃν
λέγοντι. αἱ γὰρ τὰν γυναῖχα χαλὸν ἐστι χοσμεῖσϑαι, τὰν γυναῖχα αἰσχρὸν
χοσμεῖσϑαι, αἴπερ τωὐτὸν αἰσχρὸν καὶ καλόν" καὶ τάλλα κατὰ τωὐτόν. ἐν
Aaxsdaluovi ἐστι χαλὸν τὰς παῖδας γυμναζεσϑαι, ἐν “αχεδαίμονί ἐστιν αἰσχρὸν
τὰς παίδας γυμνάζεσϑαι, καὶ τάλλα οὕτως. λέγοντι δέ, ὡς αἴ τινες τὰ
αἰσχρὰ ἐχ τῶν ἐϑνέων πάντοϑεν συνενείχαιεν, ἔπειτα συγκαλέσαντες χελεύοιεν,
ἅ τις χαλὰ νομίζοι, λαμβάνεν, πάντα zal ἐν χαλῶι ἀπενειχϑῆμεν᾽ ἐγὼ ϑαυ-
μάξω, al τὰ αἰσχρὰ συνενεχϑέντα χαλὰ ἐσεῖται, καὶ οὐχ οἷάπερ ἦνϑεν. al
γοῦν Innos ἢ βῶς ἢ dic ἢ ἀνθρώπως ἄγαγον, οὐχ ἄλλο τί χα andyov' ἐπεὶ
οὐδὲ αἱ χρυσὸν ἤνειχαν, χαλκόν [ἀπήνειχαν], οὐδὲ αἱ ἄργυρον ἤνειχαν, μόλι-
βδόν χα ἀπέφερον. ἀντὲ δ᾽ ἄρα τῶν αἰσχρῶν χαλὰ ἀπάγοντι. φέρε δή,
αἱ ἄρα τις αἰσχρὸν ἄγαγε, τοῦτό κ᾽ αὖ χαλὸν ἀπᾶγε; ποιητὰς δὲ μάρτυρας
ἐπάγονται, (ol) ποτὶ ἁδονάν, οὐ ποτ᾽ ἀλάϑειαν ποιοῦντι.

8. Περὶ δικαίω καὶ ἀδίκω.

δισσοὶ δὲ λόγοι λέγονται χαὶ περὶ τῶ δικαίω χαὶ [περὶ] τῶ αδίχω. καὶ
τοὶ μὲν ἄλλο ἦμεν τὸ δίκαιον, ἄλλο δὲ τὸ adızov' τοὶ δὲ τωὐτὸ δίχαιον χαὶ
ἀδιχον" χαὶ ἐγὼ τούτωι πειρασοῦμαι τιμωρέν. χαὶ πρῶτον μὲν ψεύδεσϑαι
ὡς δίχαιόν ἐστι λεξῶ καὶ ἐξαπατᾶν. τῶς μὲν πολεμίως ταῦτα ποιὲν ζ{(χαλὸν
χαὶ δίχαιον, τῶς δὲ φίλως) αἰσχρὸν χαὶ πονηρὸν ἂν ἐξείποιεν᾽ {πῶς δὲ τως
πολεμίως,) τὼς δὲ φιλτάτως οὐ; αὐτίχα τὼς γονέας" al γὰρ δέοι τὸν πατέρα
ἢ τὰν ματέρα φάρμαχον πιὲν (ἢ) φαγέν, χαὶ μὴ ϑέλοι, οὐ δίκαιόν ἐστι καὶ ἐν
τῶι ῥοφήματι zal ἐν τῶι ποτῶι δόμεν καὶ μὴ φάμεν ἐνῆμεν; οὐκχῶν (δίχαιον)
ἤδη ψεύδεσθαι χαὶ ἐξαπατᾶν τὼς γονέας, χαὶ χλέπτεν μὰν τὰ τῶν φίλων καὶ
βιῆσϑαι τὼς φιλτάτως δίχαιον. αὐτίχα αἴ τις λυπηϑείς τι τῶν οἰχηΐων καὶ
ἀχϑεσϑεὶς μέλλοι αὐτὸν διαφϑείρεν ἢ ξίφει ἢ σχοινίωι ἢ ἄλλωι τινί, δίχαιόν
ἐστι ταῦτα κλέψαι, al δύναιτο, al δὲ ὑστερίξαι καὶ ἔχοντα καταλάβοι, ἀφελέ-
σϑαι βίαι; ἀνδραποδίξασϑαι δέ" πῶς οὐ δίχαιον [τῶς πολεμίως], ai τις δύ-
ναιτο ἑλὼν πόλιν ὅλαν ἀποόδόσϑαι; τοιχωρυχὲν δὲ τὰ τῶν πολιτῶν χοινὰ οἰχή-
ματα δίκαιον φαίνεται. αἱ γὰρ ὃ πατὴρ ἐπὶ ϑανάτωι, χκατεστασιασμένος ὑπὸ
τῶν ἐχϑρῶν, δεδεμένος εἴη, ρα οὐ δίχαιον διορύξαντα χλέψαι καὶ σῶσαι τὸν
πατέρα; ἐπιορχὲν δέ" al τις ὑπὸ τῶν πολεμίων λαφϑεὶς ὑποδέξαιτο ὀμνύων
n μὰν ἀφεϑεὶς τὰν πόλιν προδώσεν, ἦρα οὗτος δίχαιά (x) ποιήσαι εὐορχή-
σας; ἐγὼ μὲν [γὰρ] οὐ δοχῶ" ἀλλὰ μᾶλλον τὰν πόλιν χαὶ τὼς φίλως χαὶ
τὰ ἱερὰ σώσαι (zu τὰ) πατρώϊα ἐπιορχήσας. ἤδη ἄρα δίχαιον καὶ τὸ ἐπιορχεῖν

WU

-1

Oo

10

20

30

so
ot

40

584 83. DIALEXEIS

\ \ - -. -
χαὶ τὸ ἱεροσυλέν. τὰ μὲν ἴδια τῶν πόλεων ἐῶ᾽ τὰ δὲ χοινὰ τᾶς Ἑλλάδος, 8

τὰ &x Δελφῶν χαὶ τὰ ἐξ Ὀλυμπίας, μέλλοντος τῶ βαρβάρω τὰν Ἑλλάδα λα-
βὲν χαὶ τὰς σωτηρίας ἐν χρήμασιν ἐούσας, οὐ δίχαιον λαβὲν χαὶ χρῆσϑαι ἐς

τὸν πόλεμον; φονεύεν δὲ τῶς φιλτάτως δίχαιον᾽ ἐπεὶ zul Ὀρέστας zul
᾿Αλχμαίων" καὶ ὃ ϑεὸς ἔχρησε δίχαια αὐτὼς ποιῆσαι. ἐπὶ δὲ τὰς τέχνας

τρέψομαι χαὶ τὰ τῶν ποιητῶν. ἐν γὰρ τραγωιδοποιίαι χαὶ ζωγραφίαι ὅστις
πλεῖστα ἐξαπατῆι ὅμοια τοῖς ἀληϑινοῖς ποιέων, οὗτος ἄριστος. ϑέλω δὲ zul
ποιημάτων παλαιοτέρων μαρτύριον ἐπαγαγέσϑαι. Κλεοβουλίνης [{τ. 2 p. 41 Crus.]‘
ἄνδρ᾽ εἶδον χλέπτοντα χαὶ ἐξαπατῶντα βιαίως.

χαὶ τὸ βίαι δέξαι τοῦτο δικαιότατον.
ἐν πάλαι ταῦτα" Αἰσχύλου δὲ ταῦτα [fr. 801. 802]:

ἀπάτης δικαίας οὐκ ἀποστατεῖ ϑεός,

{(χαί

ψευδῶν δὲ χαιρὸν ἔσϑ᾽ ὅπου τιμᾶι ϑεός.

λέγεται δὲ καὶ τῶιδε ἀντίος λόγος, ὡς ἄλλο τὸ δίχαιον χαὶ τὸ ἀδικόν

ἐστι, διαφέρον ὥσπερ zul τώνυμα, οὕτω zul τὸ πρᾶγμα᾽ ἐπεὶ al τις ἐρωτάσαι
τὼς λέγοντας, ὡς τὸ αὐτὸ ἐστιν Adızov χαὶ δίχαιον, al ἤδη τι δίχαιον περὶ
τὼς γονέας ἔπραξαν, δμολογοῦντι. χαὶ ἄδικον ἄρα. τὸ γὰρ αὐτὸ adızov zul

δίχαιον ὁμολογέοντι ἥμεν. φέρε ἄλλοτε αἴ τινα γινώσκεις δίκαιον ἄνδρα,

χαὶ ἄδιχον ἄρα τὸν αὐτόν, καὶ μέγαν τοίνυν χαὶ μιχρὸν κατὰ ταὐτὸν. zul τοι
2 ’ N 4

πολλὰ ἀδιχήσας ἀποθανέτω (6 πολλὰ καὶ χαλὰ δια)πραξάμενος. χαὶ περὶ
’ σ΄ = Ἢ Pi! a ’ ? r x ΒΡ

μὲν τουτων ἅλις. εἶμι δὲ ἐφ ἃ λέγοντες ἀξιόοντι τὸ αὐτὸ καὶ δίχαιον χαὶ
3 - '

ἄδικον amodsızvVev. τὸ γὰρ κχλέπτεν τὰ τῶν πολεμίων δίχαιον χαὶ ἄδικον

- 5 RI; > 2.03 4 ς ‚ ‚ 5 > ’ ‚
τοῦτ MAvTo, αἴ γ᾽ ἀληϑῆς ὁ Tnvmav λογος, Kal τάλλα καττωῦτο. τέχνας δὲ

> 2 < 2 Ὺ \ N \ A; " Ἦ

ἐπάγονται, EV αἷς οὐχ ἔστι TO δίχαιον χαὶ To adızov. χαὶ τοὶ ποιηταὶ οὐ [το]
> > > -ν Φ x r

ποτ᾽ ἀλάϑειαν, αλλὰ ποτὲ τὰς ἀἁδονὰς τῶν ἀανϑρώπων τὰ ποιήματα ποιέοντι.

4. Περὶ ἀλαϑείας καὶ ψεύδεος.

λέγονται δὲ καὶ περὲ τῶ ψεύδεος χαὶ τᾶς ἀλαϑείας δισσοὶ λόγοι, ὧν ὃ
μέν φατι, ἄλλον μὲν τὸν ψεύσταν ἦμεν λόγον, ἀλλ ον de τὸν ἀλαϑῆ᾽ ὁ δὲ τὸν
αὐτὸν av. κἀγὼ τόνδε λέγω. πρώτου μέν, ὅτι τοῖς αὐτοῖς ὀνόμασι. λέγον-
ται" ἔπειτα δέ, ὅταν λόγος ῥηϑῆι, αἱ μὲν ὥς (za) λέγηται ὁ λόγος, οὕτω γε-
γένηται, ἀλαϑὴς ὃ λόγος, αἱ δὲ μὴ γεγένηται; ψευδὴς ὃ αὐτὸς λόγος. αὐτίχα
κατηγορεῖς ἱεροσυλίαν tw‘ αἴ γ᾽ ἐγένετο τώργον, αἀλαϑὴς ὃ λόγος" αἱ δὲ μὴ
ἐγένετο, ψείστας. χαὶ τῶ ἀπολογουμένω ὠυτὸς λόγος. χαὶ τά γε δικαστήρια
τὸν αὐτὸν λόγον καὶ ψεύσταν καὶ ἀλαϑῆ χρίνοντι. ἔπειτα τοὶ ξξῆς χαϑή-
μενοι αἱ λέγοιμεν ἱμύστας εἰμί᾽, τὸ αὐτὸ μὲν πάντες ἐροῦμεν, ἀλαϑὲς δὲ μό-
γος ἐγώ, ἐπεὶ καὶ εἰμί. δᾶλον ὧν, ὅτι ὃ αὐτὸς λόγος, ὅταν μὲν αὐτῶι παρῆι
τὸ ψεῦδος, ψεύστας ἐστίν, ὅταν δὲ τὸ ἀλαϑές, ἀλαϑής (ὠσπερ χαὶ ἄνϑρωπος

TO αὐτό, χαὶ παῖς καὶ νεανίσχος χαὶ ἀνὴρ καὶ γέρων ἐστίν). () gehört zu 5, 4.

λέγεται δὲ καὶ ὡς ἄλλος ein ὃ ψεύστας λόγος, ἄλλος δὲ ὃ ἀλαϑής, δια-
φέρων τώὠώνυμα ζὥσπερ καὶ τὸ πρᾶγμαν" al yao τις ἐρωτάσαι τὼς λέγοντας,
ὡς ὃ αὐτὸς λόγος εἴη ψεύστας καὶ ἀλαϑής, ὃν αὐτοὶ λέγοντι, πότερός ἐστιν"
αἱ μὲν ψεύστας, δᾶλον ὅτι δίο ἐντί" add ἀλαϑής ἱ ἀποχρίναιτοῚ, χαὶ ψεύστας
ὃ αὐτὸς οὗτος. καὶ ἀλαϑές τί ποκα εἶπεν ἢ ἐξεμαρτύρησε, καὶ wevdn ἄρα τὰ
αὐτὰ ταῦτα. καὶ αἴ τινα ἄνδρα ἀλαϑῆ οἶδε, καὶ ψεύσταν τὸν αὐτόν. ἐχ δὲ
τῶ λόγω λέγοντι ταῦτα, ὅτι γενομένω μὲν τῶ πράγματος ἀλαϑῆ τὸν λόγον
(λέγομες), ἀγενήτω δὲ ψεύσταν. οὔχων διαφέρει ζαὐτῶν τὠώνυμα, ἀλλὰ τὸ

10

11

129

13

14

16
17

10

15

20

25

30

90

40

TER, 585

πρᾶγμα, ἐρωτήσαι δὲ χά τις) αὖϑις τὼς δικαστάς, ὅτι χρίνοντι" οὐ γὰρ
πάρεντι τοῖς πράγμασιν. ὁμολογέοντι δὲ χαὶ αὐτοί, ὧι μὲν τὸ ψεῦδος ἀνα-
μέμειχται, ψεύσταν ἠἤμεν, ὧι δὲ το ἀλαϑές, ἀλαϑῆ. τοῦτο δὲ ὅλον διαφέρει.

5. “ταὐτὰ τοὶ μαινόμενοι χαὶ τοὶ σωφρονοῦντες χαὶ τοὶ σοφοὶ χαὶ τοὶ
ἀμαϑεῖς χαὶ λέγοντι χαὶ πράσσοντι. χαὶ πρᾶτον μὲν ὀνομάξοντι ταῦτά,
γᾶν χαὶ ἄνϑρωπον χαὶ ἵππον καὶ πῦρ καὶ τάλλα πάντα. καὶ ποιέοντι ταὐτά,
κάϑηνται χαὶ ἔσϑοντι χαὶ πίνοντι καὶ κατάχεινται, χαὶ τάλλα χαττωῦτο.
χαὶ μὰν χαὲ τὸ αὐτὸ πρᾶγμα χαὶ μέζον χαὶ μῆιόν ἐστι χαὶ πλέον καὶ ἔλασ-
σον χαὶ βαρύτερον χαὶ χουφότερον. [οὕτω γάρ εἴη ταὐτὰ πάντα.] τὸ τά-
λαντὸν ἐστι βαρύτερον τῆς μνᾶς, καὶ χουφότερον τῶν δύο ταλάντων᾽ τωὐτὸν
ἄρα χαὶ χουφότερον χαὶ βαρύτερον. * * * [8. δ. 584, 89]. χαὶ ζώει ὃ αὐτὸς
ἄνϑρωπος καὶ οὐ ζώει, χαὶ ταὐτὰ ἔστι χαὶ οὐκ ἔστι" τὰ γὰρ τῆιδε ὄντα ἐν
τῆι Διβίαι οὐχ ἔστιν, οὐδέ γε τὰ ἐν dıßvau ἐν Κύπρωι. καὶ τάλλα χατὰ τὸν
αὐτὸν λόγον. οὐχῶν χαὶ ἐντὲ τὰ πράγματα καὶ οὐχ ἐντί.᾿ τοὶ τῆνα λέγον-
τες [τὼς μαινομένως χαὶ (τῶς σωφρονοῦντας χαὶ) τὼς σοφὼς καὶ τὼς ἀμα-
ϑεῖς ταὐτὰ διαπράσσεσϑαι zul Atyer] χαὶ τἄλλα (τὰ) ἑπόμενα τῶι λόγωι, οὐχ
ὀρϑῶς λέγοντι. εἰ γάρ τις αὐτὼς ἐρωτάσαι, ai διαφέρει μανία σωφροσύνης
χαὶ σοφία ἀμαϑίας, φαντί [vai.] εὐ[Ὁ] γὰρ χαὶ ἐξ ὧν πράσσοντι ἑχάτεροι
δᾶλοί ἐντι, ὡς ὁμολογησοῦντι. οὐχῶν αἱ ταὐτὰ πράσσοντι, καὶ τοὶ σοφοὶ μαί-
γονται, χαὶ τοὶ μαινόμενοι σοφοί, καὶ πάντα συνταράσσονται. καὶ ἔπαχτέος
ὃ λόγος, πότερον ὧν ἐν δέοντι τοὺ σωφρονοῦντες λέγοντι ἢ τοὶ μαινόμενοι.
ἀλλὰ γάρ φαντι, ὡς ταὐτὰ μὲν λέγοντι, ὅταν τις αὐτὼς ἐρωτῆι᾽ ἀλλὰ τοὶ μὲν
σοφοὶ ἐν τῶι δέοντι, τοὶ δὲ μαινόμενοι ὧι οὐ δεῖ" χαὶ τοῦτο λέγοντες δο-
χοῦντι μιχρὸν ποτιϑῆναι [ὧι δεῖ καὶ un δεῖ], ὥστε μηχέτι τὸ αὐτὸ ἦμεν.
ἐγὼ δὲ οὐ πράγματος τοσοῦτον ποτιτεϑέντος ἀλλοιοῦσϑαι δοχῶ τὰ πράγματα,
ἀλλ᾽ ἁρμονίας διαλλαγείσης᾽ ὥσπερ Γλαῦχος᾽ καὶ ᾿γλαυκός᾽ καὶ ᾿'Ξάνϑος᾽ καὶ

Ἕ > Cm u > - >
“ξανϑός᾽ zul ᾿Ξοῦϑος᾽ χαὶ “Eovdoc. ταῦτα μὲν τὴν ἁρμονίαν ἀλλάξαντα

διήνεικαν, τὰ δὲ μακρῶς καὶ βραχυτέρως ῥηϑέντα, 2 Τύρος᾽ καὶ τυρός", σάκος"
χαὶ 'σακός᾽ ᾿ ἅτερα δὲ “γράμματα διαλλάξαντα᾽ ἱχάρτος᾽ zul ᾿χρατός ᾽[], ᾿ ὄνος
χαὶ νόος. ἔπεὶ ὧν 00% ἀφαιρεϑέντος οὐδενὸς τοσοῦτον διαφέρει, τί δή,
al τίς τι ποτιτίϑητι ἢ ἀφαιρεῖ; καὶ τοῦτο δείξω οἷόν ἐστιν. αἴ τις ἀπὸ τῶν
δέχα ἕν ἀφέλοι (ἢ τοῖς ϑέχα ἕν ποτϑείην, οὐ ἘΣ ἔτι δέχα οὐδὲ ἕν ein, zul τἄλλα
χατταῦτο. τὸ δὲ τὸν αὐτὸν ἄνϑρωπον zul ἦμεν καὶ μὴ ἦμεν, ἐρωτῶ" “τὶ
τὰ πάντα ἔστιν; οὐχῶν αἴ τις μὴ φαίη nusv, ψεύδεται, {τὸ τὶ χαὶλ τα πάντα
εἰπὼν ταὐτά. πάντα ὧν πήι ἐστι.

6. Περὶ τᾶς σοφίας καὶ τᾶς ἀρετᾶς, αἱ διδακτόν.

λέγεται δέ τις λόγος οὔτ᾽ ἀλαϑὴς οὔτε χενός" ὅτι ἄρα σοφία καὶ ἀρετὰ
οὔτε διδαχτὸν εἴη οὔτε μαϑητόν. τοὶ δὲ ταῦτα λέγοντες ταῖσδε ἀποδείξεσι
χρῶνται ὡς οὐχ οἷόν τε εἴη, αἴ (u) ἄλλωι napadolng, τοῦτο αὐτὸν ἔτι
ἔχειν. μία μὲν δὴ αὗται. ἀλλὰ δέ, ὡς, αἱ διδαχτὸν ἦν, διδάσχαλοί χα ἀπο-
δεδεγμένοι ἦν, ὡς τᾶς μωσιχᾶς. τρίτα δέ, ὡς τοὶ ἐν τᾶι Ἑλλάδι γενόμενοι
σοφοὶ ἀνόρες [ta αὐτῶν τέχνα ἀν] ἐδίδαξάν χα τὼς φιλζτάτ)ως. τετάρτα
δέ, ὅτι ἤδη τινὲς παρὰ σοφιστὰς ἐλϑόντες οὐδὲν ὠφέληϑεν. πέμπτα δέ, ὅτι
πολλοὶ οὐ συγγενόμενοι σοφισταῖς ἄξιοι λόγω γεγένηνται. ἐγὼ δὲ χάρτα
εὐήϑη νομίζω τόνδε τὸν λόγον. γινώσχω γὰρ τὼς διδασχάλως γράμματα δι-
δάσχεν, τα ἅμα χαὶ αὐτὸς ἐπιστάμενος τυγχάνει, zal κιϑαριστὰς κιϑαρίζεν.

N

10

22

12

13
14

ἢ 15

r

-ὶ 5 Οἱ κα wMN

10

15

20

30

=
ὧι

40

45

86 83. DIALEXEIS 6, 7—8, 8.

πρὸς δὲ τὰν δευτέραν ἀπόδειξιν, ὡς ἄρα οὐχ ἐντὶ διδάσχαλοι ἀποδεδεγμένοι, τί
μὰν τοὶ σοφισταὶ διδάσκοντι ἄλλ᾽ ἢ σοφίαν καὶ ἀρετάν; [7] τί δὲ ᾿άναξα-
γόρειοι καὶ Πυϑαγόρειοι ἦεν; τὸ δὲ τρίτον, ἐδίδαξε Πολύχλειτος τὸν υἱὸν ἀν-
ὁριάντας ποιέν. καὶ al μέν τις μὴ ἐδίδαξε, οὐ σαμῆιον᾽" al δ᾽ εἷς τις ἐδί-
δαξε, τεχμάριον ὅτι δυνατὸν ἐστι διδάξαι. τέταρτον δέ, al un τοι παρὰ
[σοφῶν] σοφιστῶν σοφοὶ γίνονται" χαὶ γὰρ γράμματα πολλοὶ οὐχ ἔμαϑον
μαϑόντες. ἔστι δέ τι καὶ φύσις, ἄι δή τις μὴ μαϑὼν παρὰ σοφιστᾶν ἱχα-
νὸς ἐγένετο, εὐφυής γα γενόμενος, δαιδίως συναρπάξαι τὰ πολλὰ ὀλίγα μαϑών,
παρ᾽ ὧνπερ καὶ τὠνύματα μανϑάνομεν᾽" χαὶ τούτων τῆνοι (μὲν) πλέον, τῆνοι
(δ᾽ ) ἔλασσον, ὃ μὲν παρὰ πατρός, ὃ δὲ παρὰ ματρός. αἱ δέ τωι μὴ πιστόν
ἐστι τὰ ὀνύματα μανϑάνειν ἁμέ, ἀλλ᾽ ἐπισταμένως ἅμα γίνεσϑαι, γνώτω ἐχ
τῶνδε" αἴ τις εὐθὺς γενόμενον παιδίον ἐς Πέρσας ἀποπέμψαι καὶ τηνεῖ τρά-
φοι, χωφὸν Ἑλλάδος φωγνᾶς, περσίξοι za’ χαὶ αἴ τις τηνόϑεν ἘΠ κομίξαι,
ὁλλανίζοι χα. οὕτω μανϑάνομεν τὠνύματα, χαὶ τὼς διδασχάλως οὐχ ἰσαμες.
0% των λέλεχταί μοι ὃ λόγος, καὶ ἔχεις ἀρχὴν καὶ τέλος καὶ μέσα" χαὶ οὐ λέγω,
ὡς διδαχτόν ἐστιν, ἀλλ᾽ οὐχ ἀποχρῶντί μοι τῆναι αἱ ἀποδείξεις.

Ἴ. λέγοντι δέ τινες τῶν δαμαγορούντων, ὡς χρὴ τὰς ἀρχὰς ἀπὸ χλάρω
γίνεσϑαι, οὐ βέλτιστα ταῦτα νομίζοντες. αἰ γάρ τις αὐτὸν ἐρωτώιη [τὸν
ταῦτα λέγοντα], τί δὴ σὺ τοῖς οἰχέταις οὐκ ἀπὸ χλήρω τὰ ἔργα προστάσσεις,
ὅπως ὃ μὲν ζευγηλάτας, al κ᾿ ὀψοποιὸς λάχηι, ὀψοποιῆι, ὃ δὲ ὀψοποιὸς ζευ-
γηλατῆι, χαὶ τἄλλα καττωὐτό; zul πῶς οὐ χαὶ τὼς χαλχῆας χαὶ τῶς σχυ-
τῆας συναγαγόντες χαὶ τέχτονας καὶ χρυσοχόας διεχλαρώσαμεν χαὶ ἠναγχάσα-
μεν, ἄν χ᾽ ἕχαστος λάχηι τέχναν ἐργάζεσϑαι, ἀλλὰ μὴ ἂν ἐπίσταται; τωΐ-
τὸν δὲ zul ἐν ἀγῶσι τᾶς μωσιχᾶς διαχλαρῶσαι τὼς ἀγωνιστὰς χαὶ ὃ τι χ᾽
ἕχαστος [χα] λάχηι, ἀγωνίζεσθαι" αὐλητὰς κιϑαρίξει τυχὸν χαὶ κιϑαρωιδὸς
αὐλήσει" χαὶ ἐν τῶι πολέμωι [τὼς] τοξότας καὶ [tws] ὁπλίτας ἱππασεῖται, ὃ
δὲ ἱππεὺς τοξεύσει, ὥστε πᾶντες ἃ οὐκ ἐπίστανται οὐδὲ δύνανται, τοῦτο πρα-
ξοῦντι. λέγοντι δὲ χαὶ ἀγαϑὸν ἦμεν χαὶ δαμοτιχὸν χάρτα" ἐγὼ ἥκιστα vo-
μίζω δαμοτιχόν. ἔντι γὰρ ἐν ταῖς πόλεσι μισόδαμοι ἄνϑρωποι, ὧν αἴ χα τύχηι
ὃ χύαμος, ἀπολοῦντι τὸν δᾶμον. ἀλλὰ χρὴ τὸν δᾶμον αὐτὸν ὁρῶντα αἱρεῖ-
σϑαι πάντας τὼς εὔνως αὐτῶι χαὶ τὼς ἐπιτηδείως στραταγέν, ἁτέρως δὲ νο-
μοφυλαχὲν᾽ καὶ τάλλα.

8. (To αὐτῶ) ἀνόρὸς καὶ τᾶς αὐτᾶς τέχνας νομίζω χατὰ βραχὺ τε
δύνασϑαι διαλέγεσθαι, καὶ (τὰν) ἀλάϑειαν τῶν πραγμάτων ἐπίστασϑαι, καὶ
δικάζζεν ἐπίστ)ασϑαι ὀρϑῶς, καὶ δαμαγορεῖν οἷόν τ᾽ ἦμεν, καὶ λόγων τέχνας
ἐπίστασϑαι, καὶ περὲ φύσιος τῶν ἁπάντων ὡς τε ἔχει καὶ ὡς ἐγένετο, διδάσχεν.
καὶ πρῶτον μὲν ὃ περὶ φύσιος τῶν ἁπάντων εἰδώς, πῶς οὐ δυνασεῖται; περὶ
πάντων ὀρϑῶς καὶ {τὰν πόλιν dıdaoxev) πράσσεν; ἔτι. δὲ ὃ τὰς τέχνας τῶν
λόγων εἰδὼς ἐπιστασεῖται καὶ neol πάντων ὀρϑῶς λέγεν. δεῖ γὰρ τὸν μέλ-
λοντα ὀρϑῶς λέγειν, περὶ ὧν ἐπίσταται, neol τούτων λέγεν. πάντ᾽ ὧν [γὰρ]
ἐπιστασεῖται. πάντων μὲν γὰρ τῶν λόγων τὰς τέχνας ἐπίσταται, τοὶ δὲ
λόγοι πάντως περὶ πάντων τῶν ἐζόντων £vri). δεῖ δὲ ἐπίστασϑαι τὸν
μέλλοντα ὀρϑῶς λέγεν, περὶ ὅτων χα λέγηι, (τὰ πράγματα), καὶ τὰ μὲν ἀγαϑὰ
ὀρϑῶς διδάσχεν τὴν πόλιν πράσσεν, τὰ δὲ κακὰ {(πάντ)ως κωλύειν. εἰδὼς
δὲ ταῦτα εἰδήσει χαὶ τὰ ἅτερα τούτων' πάντα γὰρ ἐπιστασεῖται" ἔστι γὰρ
ταὐτὰ τῶν πάντων tive, (δ) δὲ ποτὶ τωὐτὸν τὰ δέοντα πράξει, αἱ χρή. xav

9
10

11

12

13

Me ᾿Φ

nn Φι

—1

10

83. DIALEXEIS 8,8 ---9, 6. 587

μὲν ἐπίστηται αυλέν, ἀεὶ δυνασεῖται αυλέν, αἴ κα δέηι τοῦτο πράσσεν. τὸν δὲ
δικάζεσϑαι ἐπιστάμενον δεῖ τὸ δίχαιον ἐπίστασϑαι ὀρϑῶς, περὶ γὰρ τούτων
ταὶ δίχαι. εἰδὼς δὲ τοῦτο, εἰδήσει χαὶ τὸ ὑπεναντίον αὐτῶι χαὶ τὰ ἅτερα
(πάντα). δεῖ δὲ αὐτὸν χαὶ τὼς νόμως ἐπίστασϑαι πάντας" al τοίνυν τὰ
πράγματα μὴ ἐπιστασεῖται, οὐδὲ τὼς νόμως. τὸν γὰρ ἐν μωσιχᾶι νόμον
(ὡυτὸς ἐπίσταται, ὅσπερ χαὶ μωσικάν, ὃς δὲ μὴ μωσιχάν, οὐδὲ τὸν νόμον.

ὃς γα (μὰν) τὰν ἀλάϑειαν τῶν πραγμάτων ἐπίσταται, εὐπετὴς ὃ λόγος, Cru
πάντα ἐπίσταται: ὡς δὲ (zul zara) βραχὺ δύναται { διαλέγεσϑαι, αἴ κα) den
νιν ἐρωτώμενον ἀποχρίνεσϑαι, περὶ πάντων" οὐχῶν δεῖ νιν πάντ᾽ ἐπίστασϑαι.

9. μέγιστον δὲ zul χάλλιστον ἐξεύρημα εὕρηται μνάμα καὶ ἐς πάντα
χρήσιμον, ἐς τὰν σοφίαν τε καὶ ἐς τὸν βίον. ἔστι δὲ τοῦτο (noarov)' ἐὰν
προσέχηις τὸν νοῦν, (τὸν διὰ τούτω παρελϑὸν σοι ἃ γνώμα μᾶλλον αἰσϑη-
σεῖται. δεύτερον δὲ μελετᾶν, & κα ἀχούσηις" τῶι γὰρ πολλάχις ταὐτὰ ἀκοῦσαι
χαὶ εἶπαι ἐς μνάμαν παρεγένετο σύνολον ὃ ἔμαϑες. τρίτον ἃ κα ἀχούσηις ἐπὶ
τὰ οἶδας χαταϑέσϑαι, οἷον τόδε᾽ δεῖ μεμνᾶσϑαι Χρύσιππον, κατϑέμεν ἐπὶ τὸν
χρυσὸν καὶ τὸν ἵππον. ἄλλο Πυριλάμπη κατϑέμεν ἐπὶ (TO) πῦρ καὶ τὸ
λάμπεν. τάδε μὲν περὶ τῶν ὀνυμάτων᾽ τὰ δὲ πράγματα οὕτως" περὶ ἀν-
δρείας ἐπὶ τὸν "ἄρη χαὶ τὸν ᾿Αχιλλῆα, περὶ χαλχείας δὲ ἐπὲ τὸν Ἥφαιστον, περὶ
δειλίας ἐπὶ τὸν Ἐπειόν.

(In den Hdss. lautet 587, 10—15: μέγιστον — εὕρηται ἐς τὸν βίον
μνάμα — χρήσιμον ἐς φιλοσοφίαν TE χαὶ σοφίαν. ἔστι --- διὰ τούτων παρελ-
ϑοῦσα γνώμα μᾶλλον αἰσϑησεῖται σύνολον ὃ ἔμαϑες. δευτέραν δὲ μελέταν, αἴ
χα ἀχούσηις᾽" τὸ γὰρ --- παρεγένετο. τρίτον αἴ κα ἀκούσηις, ἔπειτα οἶδας κτλ.

12
13

εἰ
4.

8,

10 11.

15

20

τῷ
ὧι

Ws
Si

12,

84. ZUSÄTZE UND VERBESSERUNGEN.

ΤΉΛΙ 5. 8.7,37 1. αὐτοῦ. 8,22 8. 5. 568, 35.

Pyrnacoras SS. 26 (Z. vor ἢ. 1) 1. Ion [4 S. 231. 31] 5. 27 n.6,3 tilge
περὶ — διαϑέσεως. Ebend.n. 7. Neben Aristoteles konnte auch auf An-
drons Τρίπους [8. ὃ. 307, 28] verwiesen werden. S.28n.8 zu Aithalides
vgl. S. 509, 30. 8.832 π. 19 806 παίζοντες — Φυσικόν war als Einlage aus
anderer Quelle in () zu schliessen.

Hırpasos. 8.84 π. 1 5. Zus. z. Herakl. unten 2.30 8.35 ἢ. 12 vgl. Euseb.
c. Marc. XXIV 746Mign.

XENOPHANES. Nach S. 47,4 einzuschieben:
33a. Sexr. Pyrrh. hypot. 1223ff. 6 περὶ ἑνὸς δογματίζων ἢ προχρίνων
φαντασίαν φαντασίας ὅλως κατὰ πίστιν ἢ ἀπιστίαν περί τινος τῶν ἀδή-
λων τοῦ δογματικοῦ γίνεται χαραχτῆρος, ὡς δηλοῖ καὶ ὃ Τίμων διὰ τῶν
περὲ Ξενοφάνους αὐτῶι λεγομένων. ἐν πολλοῖς γὰρ αὐτὸν ἐπαινέσας [τὸν
Ξενοφάνη»], ὡς xzal τοὺς Σίλλους αὐτῶι ἀναϑεῖναι, ἐποίησεν αὐτὸν ὀδυ-
00usvov καὶ λέγοντα [fr. 59 Diels]‘
ὡς zul ἐγὼν ὄφελον πυχινοῦ νόου ἀντιβολῆσαι
ἀμφοτερόβλεπτος" δολίηι δ᾽ δδῶι ἐξαπατήϑην
πρεσβυγενὴς ἔτ᾽ ἐὼν zul ἀμενϑήριστος ἁπάσης
σχεπτοσύνης" ὅππηι γὰρ ἐμὸν νόον εἰρύσαιμι,
5 εἰς ὃν ταὐτό τε πᾶν ἀνελύετο" πᾶν δ᾽ ἐὸν αἰεὶ
πάντηι ἀνελχόμενον μίαν εἰς φύσιν ἵσταϑ᾽ ὁμοίην.
διὰ τοῦτο γοῦν καὶ “ὑπάτυφον᾽ αὐτὸν λέγει καὶ οὐ τέλειον ἄτυφον, δι᾿ ὧν
φησι [fr. 60D.; 5. oben 11 A 1 S. 38, 2].
Ξεινοφάνης ὑπάτυφος, Ὁμηραπάτης ἐπικόπτης,
εἰ τὸν ἀπ᾿ ἀνθρώπων ϑεὸν ἐπλάσατ᾽ ἢ ἰσον ἁπάντηι,
(ἀτρεμῆ», ἀσχηϑῆ νοερώτερον ἠὲ νόημα.
S.57 fr. 42 1. νέος.
HERAKLEITos. Nach ὃ. 62, 5 einzuschieben:
1a. Su. Ἡράκχλειτος ... τινὲς δὲ αὐτὸν ἔφασαν διαχοῦσαι Ξενοφάνους
χαὶ Ἱππάσου τοῦ Πυϑαγορείου. ἦν δὲ ἐπὶ τῆς ξϑ ὀλυμπιάδος [504{1] ἐπὲ
Δαρείου τοῦ Ὑστάσπου" χαὶ ἔγραψε πολλὰ ποιητιχῶς.
Ebenda war’n. ὅ 415 C 4 5. 89, 33 zu stellen. S.67n.4a. Meine Bedenken
gegen die Echtheit sind: 1. die ch neupythagoreischer Fälschung
heraklitischer Worte, vgl. fr. 129; 2. die Thatsache, dass Anatolios neupytha-
goreische Fälschungen alter ae enthält, die sich gerade auf die Sieben-
zahl beziehen [Terpander p. 36Heiberg, vgl. 5. 232, 1ff.]; 3. grammatische

ot

10

15

20

25

35

13.

10.
21.

32.
. ArcHyras. ὃ. 204,10. Hier war auch die fliegende Taube zu erwähnen,

46.
AT.
55.

84. ZUSÄTZE UND VERBESSERUNGEN. 589

Fehler wie σημείω als ionischer Dual und ἀϑανάτου μνήμης, wenn hier
nicht Mvrjung verstanden werden soll (vgl. Philolaos A 13 S. 246, 20). Dann
ist der Ausdruck nach der Analogie der pythagoreischen Kenningar [45 C 2
S. 289, 42] künstlich verdunkelt. S.69 fr. 13 vgl. fr. 37. S.73. Nach
fr. 49 ist als neben fr. 12 möglicherweise selbständiges fr. zuzufügen:

49a. Hrracı. alleg. 24 (nach fr. 62 Anf.): ποταμοῖς τοῖς αὐτοῖς ἐμβαί-
γομέν τε χαὶ οὐχ ἐμβαίνομεν᾽" εἶμέν τε χαὶ οὐχ εἶμεν. Vgl. Parm. 6, 8
S. 121.
S. 75 fr. 63 ἐπανίστασϑαι] vgl. Hom. B 85(Eustath.).. S8.83,124 (deutsche
Übers. 1. geratewohl S. 84 fr. 136 zu tilgen. Vgl. H. Schenkl Wien. S. B.
115 S. 484, 69. Ebenda fr. 137 statt Ant. B 8 1. oben 8. 63 n. 8.
S. 89, 22 ]. πᾶσαν.

Erıc#armos. 8.91 nach A 10 zufügen: Hippobotos bei Diog. 1 42 abgedr.
oben A 1 (8.9). Vgl. Wilamowitz Textgeschich. d. Lyr. (Abh. ἃ. G.G.d.W.
1900 8.24). 8.99 fr. 42 1. αὐτὸν.

Zenon. 8.137 A 29,3 ἐμπεσων)] 1. πεσὼν.

EmPEDoKLES. $. 181, 11 χρημάτων] 1. σώματων, vgl. S. 531, 9. 5. 192
fr. 26ff. Vgl. v. Arnim Weltperioden bei Emp. Festschr. f. Gomperz 16ff.
S.193 nach fr. 27 passt ein anonymer Vers des Plutarch c. princip. esse
diss. 2 p. 777C, den Wilamowitz Herm. 37, 326 mit Recht d. Emp. zuweist:
οὐ στάσις οὐδέ τε δῆρις ἀναίσιμος ἐν μελέεσσιν.

Weniger wahrscheinlich ist die Zuweisung von Plut. de rat. aud. p. 38F
ἀχλειης aldnAog ὑπαὶ νεφέεσσι χεδάσϑη; der E. zugeschriebene Vers bei
Philop. in Categ. p. 180, 23 Busse. gehört dem Apollonios Rhodios.

S. 210 fr. 100, 3 1. πυχιναῖς.

Prıtoraos. ὃ. 252,2 (deutsche Übers.) 1. Nete (E’). S. 255, 11. σαμαίνει.

die Gell. X 12,9 nach Favorin dem Pythagoreer zuschreibt. Freilich denkt
man eher an den späteren Verf. Περὶ μηχανῆς (ὃ. 261,13), da der Mecha-
nismus (Gegengewicht und Druckluft) an die Heronischen Automate er-
innert. S. 264, 27. Die Figur (nach Bretschneider) ist nach moderner
Weise zur Verdeutlichung der stereometrischen Lage konstruiert. AA und
AA’ sind natürlich gleichlang zu denken.
ANAXAGORAS. 8.811,13. Bei n. 33 ist zuzufügen die Stelle S. 39, 19.
ÄRCHELAOS. ὃ. 8339, 4—6 war nach 338, 40 zu stellen.
DEMOoRRITos. 9.404,13 re zu tilgen. Zum Parapegma des Demokr.
ist S. 409, 2 zuzufügen:

1a. Vırr. IX 5,4 quae figurata conformataque sunt siderum in mundo
simulacra [Sternbilder] natura divinaque mente designata, ut Democrito
physico placuit, excposui, sed tantum ea, quorum ortus et occasus Possumus
animadvertere et oculis contweri.
5. 425, 24 zuzufügen fr. 115a. Diog. I 22. 23 abgedr. 1, 1 (8.3, 2. 24).
S. 434, 14 zuzufügen fr. 162a. Sext. VII 53 abgedr. 8. 523, 20. S. 460, 6
nach wird zuzufügen: ferner das der Übersetzung aus orientalischen Quellen,
wie sie vor dem III. Jahrh. undenkbar ist, endlich S. 461, 35. Xeı-
ρόχμηταὶ Zosimos, von dessen 28 Büchern Xnusvrıxa oder Χειρόχμητα

10 :

20

590 84. ZUSÄTZE UND VERBESSERUNGEN.

oder Ἰμούϑ (= Imhotep = Asklepios) an Theosebeia zahlreiche Bruchstücke
syrisch erhalten sind (Berthelot Chimie au moyen äge II) erklärt im Prooem.
des VIII. B. (ὃ. 239) das Wort richtig: „la sont exposes des arts nombreuz,
de telle sorte que nous powvons y trower ces operations faites ἃ la
main, ces experiences que l’on appelle Χειρότμητα (sic).“ Die gewöhnliche
Erklärung (von E. H. F. Meyer) „Handfesten“ (nach S. 461, 2) ist sachlich
und sprachlich unmöglich. Der Verf. der Gesch. d. Heilk. b. d. Gr. (Neu-
burger-Pagel I 176), der „Handfestes“ übersetzt, missversteht den deutschen
wie den griechischen Ausdruck.

. AnAxaArcHos. 8.479, 32. Zuzufügen als fr.2: Arr. V. Hist. IV 14 (abge-

druckt 8. 335, 19).

. HeXATAIos. 8.483,41 χα] 1. χαὶ.
. NAUSIPHANES. S. 487, 35 zufügen:

4. SEN. ep. 88,43 N. ait ex his quae videntur esse nihil magis
esse quam non esse.

. Erimenioes. 8. 504,7. Über Bethe’s Zurückführung der Diodor’schen Ka-

pitel auf Epimenides (Herm. 24, 402) vgl. auch Leo Hesiodea Gott. 1894
S. 20ff., der nachweist, dass die umgestalteten Verse Hesiods, Opp. 111—
119, bei Diod. V 66, 6, aus der Epimenideischen Theogonie stammen. Ge-
nau so verfährt der Verf. der Theogonie des Musaios, der wohl identisch
ist, mit Eugamon und der Melampodie, 5. 67 B 6.7 (ὃ. 497). Daraus ergiebt
sich die Abfassungszeit in Übereinstimmung mit S$. 503, 5, da Eugamon um
550 richtig angesetzt wird.

. Gorsıas. S. 527,10 1. Herodikos p. 448 Β. Vgl. S. 524, 18.

85. NAMENSVERZEICHNIN.

Die Seitenzahl steht in Klammern, vorher geht die Kapitelbezeichnung.

Aparıs 4,7 (27) 60 Β ὅ (481, 1). ' Amemıas 17 (108) 18 A 1 (108, 4).
AGATHARcHos 46 A 39 (312, 6) 55 B | Ameıpssas 74 A 11 (514, 41).

(411, 14). 'Anykras 41, 2 (276, 35) 55 A 1 (867,5).
AcarHon 76 A 1 (523, 38) Ο 1 (534, 38) AnacHarsıs 1 A 1 (5, 23. 8, 29. 34. 38).

77 A 2 (535, 14). Anaxacoras 1 A1(9,1) 2,1,7(14)
Aczıs 45 A (278, 36). 8 τὺ δ᾽ 3A 10 (23) 20 (24)
Aceıas 45 A (278, 34). ' 4,5(27) 11A1(89,20) 4(89) 84
AczsAarcnHos 45 A (278, 40). | (47) 478.E.(48) 5149) 2A
Aczsıpamos 45 A (278, 40). | (65) 14A13(105) 18 A 10.11b.13
Acyuos 45 A (278, 36). ᾿ (111) 46(115) 47.58 (116) 204 8
Arerıos 45 A (279, 13). | (141) 5(144) 21 A1(156,36) 6.7
Aıcon 45 A (278, 33). ' (162) 37 (168) 44 (168) 46 (169, 9)
Aıszas 45 A (278, 39). 52 (170,15) 69(172,23) 70173, 2)

Aıschyros der Tragiker 46 A 39 (312,6)| 81 (175, 46.48) 86 (176, 40) 86 (178,
91 (322,44) 76 A1(523,28) B24| 36) 29, 1-3 (289, 1171) 30,1 (241,2)

(534, 17) 88, 8 (584, 11). | 48 B (280, 15) 46 804-335) 47 A1
— der Mathematiker 30, 5 (241, 41). | 71835, 27{f.)- 2——4 (336, 15. 23.36) ὃ
AxıkARros (Akicharos) 55 B 299 (459, 18. | (337, 25ff.)- 11 (838,6) 17 (838, 18)

460, 8ff.). 48, 1 (339,14) 49, 2. 3 (340, 7.15) 51
Axmonıvas 45 A (279, 10). | A 1 (841, 38) 5 (342,23) 8 (343, 12)
Axron 21 A1(158,15) 3(161) B157| 20 (845, 86) 54 A 3 (857,15) 19 (861,

(227). | 27) B Vorbem. (364,21) Β 1 (364,25)
AXKUSILADAS 45 A (279, 7). | 55 A 1 (865, 16ff. 366, 7. 367, 15. 23)
Axusıaos 1 A1 (8,34. 38) 67 B14| 2.4.7 (369, 1. 15. 29. 31ff) 14:15

(498, 23) 73 (#10, 24—511, 5). (370, 16.28) 66 (381,30)? 70 (882, 11)
AÄALEXAMENOS 19 A 14 (133). 91. 92 (384, 37.46) 135 (892,21) B5
ArıocHos 45 A (279, 1). (405, 2.6) 14(408, 30 vgl. 411, 16)
Aıktas 45 A (278, 41). 57 A ὅ (418, 10) 11 (418, 80) 25 (474,

ALKIBIADES 76 Α1 (628, 8) 81 AA| 42) 84 (589, 34).

(564,2) 17(565,42) Β 4. 5 (567, 32ff.)| ANAxAGoREER 46 A 76 (320, 34) 48,6
ALKIMACHos 8,5 (85) 45 A (279, 13). (339, 39) 88, 6 (586, 2). Vgl. 5. 310, 6.
ALKMAION 4, 7 (27) 14 (108—107) 21| AnaxarcHos 19 A 1 (130, 32) 46 B 24

A7T6(174) 81(175,46) 45 A (278, 37) (335, 19) 56, 1.2 (472,20) 57A1

B 5 (281,46.48) 46 A 36 (311,46) 54 (472, 31) 57 A 25 (474, 39) 59 (475,

A 5 (857,24) 77B3(539, 40). 27—479) 84 (5%, 8).

ALOPEKoSs 45 A (279, 1). ANnAXIMANDROS 1 A 18 (12) 2 (14-21)

592

8.4 1.2 (2 58)
11A1(88,7) 3 (89)
48 (48) 18 A1(108,3) 2(109) 3
(109) 20 A5(144) 21 A 1 (159, 24)
46 (169,8) 46 41 (312, 32) 61 (817,
48) 65 (318,25) 84 (321,34) 47 A 13
(338, 10) 50 (341, 6ff.) 51 A 10 (843,
20.23) 17 (344,3) 54 A 22 (361, 48)
55 B 15. (411,3).

ANAXIMENES 2, 13 (17) 17.(19) 28 (20)
3(21—26) 11 .A 32 (46) 36. 37 (47)
13 B Vorbem. 6 (91) 14 A 11 (105)
18 A 3 (109) 38115) 20 A 5 (144)
21 A76 (174) 26 A6 (233,3) 46 A1
(304,2) 2(806, 36) 7807,21) 4
(312,21) 42(313,13) 48 (316, 37)
65 (318, 25) 85 (321,39) 88 (322, 11)
93 (323, 35) 47 A 13. 14. 17 (338, 10.
13:48) 50.340.531 43411 Ὁ 5 51. AM
(341,33) 4 (342, 9) 8 (848,12) 55 A7
(869, 80).

Anpron Mathematiker 29, 12 (240, 35).

ÄNONYMUS DER DIALEXEIS 83 (580—587).

— JamsLıcHı 82 (77— 580).

— DES METAXY 50 (340, 36— 541, 27).

ANTHEN 45 A (279, 12).

ANTILOCHoS 4, 15 (80) 80 A 5 (552, 25).

ANTImEDoN 45 A (278, 36).

ANTIMENES 45 A 278, 42).

AxnrtıpHon der Redner (v. Rhamnus) 76
A6(525,7) 78A13 (542,41) 79
A 13 (547, 17) vgl. 80 (550-560) 81
A 16 (565, 40).

— der Sophist 4, 15 (30)
81 A 19 (566, 7)
(575,3).

AroıtogBex (Apollobeches) 55 B 300, 13
(463, 41. 464, 16).

ArorLovoros v. Kyzikos (Apollodotos)
ὅδ B 4 (404, 16) 61, (484, 8---14) 63,3
(487, 41).

ÄPOLLODOTOS 8. APOLLODOROS.

ÄRCHEDEMO0S 35 A 5 (262, 31).

ARCHELAOS 2,17 (19) 29 (20) 11 A6
(38) 6 (39) 29 (45) 37 (47) 14 A 11
(105) 21.A 76 (174,22) 29,3 (239, 23)
46 A 7 (307, 21.28) 26 (310,18) 64
(318, 20) 98 (323, 36) 41 (335, 2—

9(23) 12 (23)
32 (46) 37 (47)

80 (550-560)
B 40 (574,36) 42

85. NAMENSVERZEICHNIS.

339,6) 50 (340, 35) 55 A 1 (867, 23)
57 A 5 (473, 10) 84 (589, 35).

ÄRCHEMACHOS 45 A (279, 9).

ArcHıLocHos 12 A 16 ὃ 128 (64)
(73) 18 A16 (111) 798 9 (548, 42).

ArcHIPPos 4, 16 (31) 84 (260, 15—27)
45 A (279, 5; vgl. 279, 25).

Arcnyras 8,15 (36) 32 A 3 (243, 35)
6. 7 (244, 15.19) 68.10 (244, 15.19.
33.40) B11(253,7) 33,2 (259, 34)
35 (261— 274) 41,1 (276,33) 43,2
(278,2) 45 A (279,4) B(280, 18)
D 7 (297, 32) 84 (589, 27).

ARIMNESTOS 4, 6 (27) 43,2 (277, 33. 36).

Arıon Pythagoreer 40, 3 (276, 28).

ÄRIPHRADES, Schüler des Anaxagoras,
46 A 22 (310, 7).

ArıstAa1os 32 A 24 (248, 21).

ÄRISTANGELoS 45 A (279, 29).

ARISTEAS 4,7 (27) 45 A (278, 39)
B 300, 13 (463, 35) 65 (488, 19).

ARISTEIDES Pythagoreer 34, 5 (260, 38)
45 A (279, 21).

Arıstıppos v. Tarent 45 A (279, 4).

ARISTODEMoS 1 A 1 (5, 28ff. 8, 33. 39).

ARISTOKLEIDAS 45 A (279, 8).

ARISTOKRATES 45 A (279, 22).

ARISTOMENES 45 A (278, 40).

Arıston Arzt 45 E1 (302, 43).

ARISTOPHANES 18 B5 Lemm. (120) 24
229) 26 A 2 (232,24) 4503 (290,
11) 51 Ο 14853521 Ἐπ 5 232825
A3ff.) 5:77. A055. 1535 5 28) BEE
(542, 1).

ARISTOTELES Stratege 411, Dreissigmann
19 A 11 (133).

Arkrzas 45 A (279, 5).

AÄRPEDONAPTEN δῦ B 299 (460, 1).

Astzas 45 A (279, 5).

Aston 4,19 (32).

Asrtynos 45 A (279, 1).

Armamas 43,1 (277,30) 45 A (279, 17).

AvTocHARIDAS 45 A (279, 20. 41).

Axıoristos 13 A 10 (91) vgl. 13 B Vor-
bem. 6 (91) Sff. (95) 55 (101).

B 42

55

BABELYKA 45 A (279, 40).
BAkcHYLIDES 25 A 4 (230, 14).

85. NAMENSVERZEICHNIN.

Baxıs 67 B 21 (499, 24).

Baruyraos 45 A (279, 17) 5. BATHYLLOS.

BarayınLos 7,2(83) 14B1 (106) vgl.
Bathylaos 45 A (279, 17).

Bıas 1A 1(8,32.37) 24 (13) 12B39
(72). |

Bıox v. Abdera 64 (488, 6—12).

Boıpas 24, (229, 15).

Boıo 45 A (279, 40).

Boros 55 B 299. 300 (460, 12. 20. 8311.)
65 (488, 13—26). Ein jüngerer B.(?)
65 (488, 25).

Boron 11 A 1 (38, 6).

Brormwos 5 (32) 7(33) 10,168) 14
B1(106) 21 A 1(156,27) 25 B (231,
6) 45 A (278,38. 279,37) 66 A1
(489, 16. 19).

Bryas aus Kroton 45 A (278, 35).

— aus Tarent (identisch ?) 45 A (279, 9).

BurHeros 45 A (279, 30).

Burnos(?) 23 (229, 13) 45 (278, 35)

ByxpAKU 45 A (279, 34).

CHarondas 45 A (279,30) 68 Β 8 (503,
21).

CHıLas 45 A (278, 39).

Cmivon 1A 1(8,33.37) 2 (9)
45 A 279,36) 81B 7 (568, 36).

Caıvonis 45 A (279, 35).

Carysıppos Pythag. 45 A (279, 31).

CHRYSOoGonos 13 A 10; vgl. B Vorbem.
(91).

24 (13)

Daxıpas 45 A (279,1).

DAMmARMENos 45 A (278, 39).

Damastes 55 B 15 (411, 4)
(534, 19).

Damo 7,1 (33).

Damokuks 45 A (278, 37).

Damon v. Syrakus 41, 1 (276, 31)

1716 B 25

42

(277, 12-28) 45 A (279,24) 5D7
(296, 27ff).. ᾿

— von Oa 46 A 15 (308,39) 77 A 17 |
(537, 5). |

Damoragzs 45 A (279, 1).
Darvaneus 45 A (279, 19).
DEınArcHos, Pythagoreer, 8,5 (35) 45
A 279,13).
Diels, Fragm. ἃ. Vorsokr.

593

DEINOKRATES 45 A (279, 7).

DEMOKEDES 8,5 (35) 9 (87.39) 55
B 296 (459, 3).

ἘΝ ΠΡΟΣ 1 A1(3,2) 2,17(19) 3
A 20 (24) 4,6(27) 11A 37 (47) 14
A13(105) 18 A 11b (111) 32 (114)
44.45 (115) 41 (160) 19A2(131)
B4(140) 20 A1(140) 5 (144) 21
A ὅ (102) 14 (163) 44 (168) 66 (171,

41) 69 (172,24) 10 (118,5) 82 (176)
90 (180, 38) 96 (181, 32) B 42 Lemm.
(197) 29,3.7(239,23.37) 32 A2
(243, 34) 41,2 (276, 34) 45 Β 4 (280,
46) 46 A 1 (306,19) 4.5 (307, 4.11)
39 (312,7) 45 (315,18) 54 (317, 16)
11 (320, 38) 78—81 (321, 1ff.) 87. 88
(322, 2.11) 95. 96 (323, 4Tff.) Ὁ 116
(326,2) ὅ1 Α 28 (345, 44) 54. 55
(356—472. VII) 56, 1.2 (472,18, 23)
57 Α 1.5 (472, 28.38) 11(473,30) 22
(474,29) 59 A1(475,31) 62 Α 1. ὅ
(484, 17.34) 63,2. 3 (481, 40ff.) 71
B 10 (509,35) 74A1(512,3.25) 2—4
(513, 9.) 15 (515,44) 22 (516, 31)
Β 4 (619, 88) (520,38) 75 (528, 20)
77 A1(535,7) B1(537,38) 4 (540,
6) 80 B 44 (557, 3) 84 (589, 36ft.).

DEMoN 45 A (279, 28).

DEMOSTHENESs, Pythagoreer, 45 A (279,
22).

DexItHeEos 32 B 14 (255,
(279, 13).

Dıaves, Mechaniker, 35 B (274, 17).

DıaGorAas 26 A 8 (233, 8) 55 A 10a
(370,3) B(460, 24) 74 A 12 (515,5)
23 (516, 43).

DiaLrxeis, Verf. der sog. —, 74 A 22
(516, 31) (83, 580-587).

DiKAIARcHos, Pythagoreer, 45 A (279,6)

Dikas 45 A (279, 10).

Diıkon 49 A 279, 26).

Diıonvoros 8, ὃ (35).

Dıocexes v. Apollonia 2, 17 (19) 2,27

11|0 BA

(20) 8.4 4(21) 11 (28) 38 (28) 11
Α 81 (41) 144 11. 12. 18 (106) 20
Α 9 ((41. 214 16 (14 2648

(233,3) 18. 11 (2384, 5.32) 29, 6 (289,
29) 46 61 (818, 35) 98 (828, 856)
38

594

115 (325, 45) 49, 3 (340, 16) 50 (340,
34. 341, 9.20) 51 (341, 30—355, 10)
54 A 3 (357, 15) 54 A 32 (363, 41).

DioGEnes v. Smyrna 56, 2 (472, 21) 57
A1(472,29) 5845,23) 59 Α 1
(475, 29).

Dioxtes 4,10 (29) 4,16 (81) 32 A4
(243,39) 39,1 (276, 5) 40 (276, 20
21) 45 A (279, 11; vgl. 279, 26).

DiorEiıtHues, Gegner des Anaxagoras,
46 A 17 (309, 12).

Dıormos 46 A 95 (323, 47) 55 A 55
(379,34) 55 A 111 (881, 41) 68 (487,
38—488, 4).

Dırnıvos, ITambograph, 24 (229, 15).

DROMORRITES (? = DEMOKRITOS) 55
B 301 (466, 29).

Drymon 45 A (279, 26).

Dymas 45 A (278, 33).

ECHEKRATEIA 40,3 (276,24) 45 A (279,39).

ECHEKRATES 4, 10 (29) 4,16 (31) 32 A 4
(243,39) 40 (276, 21—28) 45 A (279,
ΠΟΙ

Eirıskos 45 A (278, 42).

EKKELos 45 A (279, 35).

EKPHANTOos 38 (275, 20—40) 45 A (278,
34).

Erorıs (?), Pythagor., 26 A 1 (232, 21).

EmPpEDoKLES 1B1(14) 2,8(15) 2,9
(16) 4,5(27) 7,3(83) 11A1 (839,11)
5(39) 18(40) 21.25.26 (41) 47 (48)
49(48) 13 A4.6(90) 13 B Vorbem.
6(92) 14A2.3(103,14.29) 5(104,
5) 11. 18 (105) 18 A1(109,9) 2.4
(109) 18 A 9(110) 10.11.15 (111)
20 (112) 44—46 (115) 47.49 - 53 (116)
Β 2 Lemm. (119) 19 A1 (130,13 vgl.
181, 16). 2:(131)7 7132) 20 A 2
(140) ὅ ((48-- 145) 14(147) 21 (155
— 228) 22,5 (228,11) 25 A 6 (230, 22)
32 B14(255,9) 35 A 2 (261,34) 38,3
(275,33) 45 A (279,2) D1(293, 18)
46 A 8(307,29) 48 (314, 27. 32)
(317,10) 61 (811, 48)
41) 69 (819, 40) 88 (822, 9)
(358, 26ff.) 24 (862, 30)
18) 66 (881,30) 135 (392,24) B 300,

85. NAMENSVERZEICHNIS.

10 (462,45) 18 (408, 38) 74 A 18 (516,
7) 76A2.3(524,15.26ff) B3(530,
45) 77B3(539,40) 81 A 23 (526, 32)
84 (589, 17 ff.).

Empevos 45 A (279, 11).

EnAnpros (7) 45 A (278, 36).

Enpıos 45 A (279, 12).

EricHARIDES 45 E (302, 27).

ErIcHARrMmos 4 (19,32) 11 A8(39) 15
(40) 18 (89—108) 45 D1 (293, 20)
55 A 110 (888,38) ΤΊ Β 9 (541,9) 84
(89, 19).

ἘΡΙΘΕΝΕΒ 25 A 1 (229, 26) vgl. 281, 4.

ΕἸΡΙΜΕΝΙΡΕΒ 1 A1(8,28) 4,7(27) 11
Β 20 (54) 214 13 (462) 65 (488, 19)
68 (499— 505) 84 (590, 14ff.).

EPriPpHRoN 45 A (278, 41).

ErısyLos 45 A (278, 34).

ErATos 45 A (278, 35).

EuAnpros 45 A (278, 40).

EvAnor 22,1(228,2) 45 A (279, 11).

EUBULIDES 4,8 (28) 8,14 (36).

Eupikos 45 A (279, 16).

EUELTHoON 45 A (279, 20).

Evenos 55 B33 (417,2) 74 A 26 (517,19).

Evertes 45 A (279, 16).

Eucamon 67 B 6 (497, 24).

Eumoiıkos 45 A (279, 14).

ΕΠΡΗΕΜΟΒ 45 A (278, 42).

EuUPHRANOorR 32 AT (244, 19)
11) 43.2(278, 4).

EvpoLiıs 24 (229, 18)
11 (514, 39 ff.).

Evriripes 12 A 1 (61,2) 4(62) 106 8 128
(64) 13B45b.46(99) 18 A 16 (111)
21 B66 (202) 46 A 1(305,15) 3.(807,
22) 21 (809,44) 33 (311,20) 62 (318,
6) 105.112 (325, 2.24) 2(336, 16)
51 C2 (354,29) 68 A4 (502,4) 1441
(512, 831.47) 74 A4 (513,35) Bi
(518,18) ΤΊ A8(535,40) 78 Β 2 (644,
5) 81 B 10—25 (969---812,14) 32 (572,
41) 88 (ὅ80, 86) 2(538,1—4)?.

85 Β (214,

74 A 1 (511, 41)

52 | EURYKRATES 45 A (279, 21).

65. 68 (318, 26. | EuryMmEpon 45 A (279, 5).

54 A 7 | EuryYPHEMos 45 A (278, 40).

55 A 4 (369, | Eurypmon 13 B 59 (102) 48 E 1 (802, 42)

77 Β 11 (541, 24).

85. NAMENSVERZEICHNIS. 595

Evrysos 33,2 (259, 30). | 4,19 (82) 8,7—9 (85) 12 (88-89)
Evryros 4,10 (29) 31,3 (242,38) 32 A4 13 B Vorbem. 6 (91) 14 A 4 (104)
(243,40) 5(244,11) 88 (59, 90 —| 11.12.15(10)) 18A11b(111) 38
260,13) 45 A (278,41. 279,3) 54A5 (115) 839 (115) 46 115) 19A1
(357, 24). (131,2) 3(131) 20A1(140) 21A8
EvraHosıon (?) 45 A (279, 23). (162) 29 (166,17) 62 (111) 76 (174,24)
EuTHYKLEs 45 A (279, 23). 86 (176,41) 26 A 10 (233,26) 46 AA

Evraynos v. Tarent 45 A (279,6); =. £. (307,5) 50 (841,9) 52,4 89, 31)
Evraysus a. Lokroi 45 A (279, 16);| 55 A 4 (869,16) 21 871,37) 84

s. Euruvxos. (374,40) 66 (381,30) B 124 (427, 24)
EvxımHeos (?) 32 B 14 (255, 17). 158 (433,19) 286 (441,21) 60B9
| (482,37) 7T1B4(508,4) 74A22

GLAUKON 48, 1 (339, 10). (516,30) 84 (588, 29). Vgl. S. VIIL
GLAukos (Pythagoreer?) 8, 12 (36). HERAKLITEER (Hoazxieiteioı) 121 ὃ 6

— v. Rhegium 4,6(27) 21 A1(155,| (59,31) 52.53 (855) Ἡρακλειτιστής
14) 55A1(366,23) 80A6(552,) 121 815 (61,23).

32; vgl. 561, 32). HERMoDoros v. Ephesos 12 A1 ὃ 2 (58,9)
GLorıppos 45 A (279, 25). 12 B121 (82).
GLykınos 45 A (279,2). Hermorımos 4,7 (27) 4,8 (28) 46A58

Goraıas 14A 2 (103,14) 21 A1(157,13)) (817, 34).
21 A 2 (161,25) 19 (164 55 A 6 | Hrrovıkos v. Selymbria 15,1(107) 414
(369,26) 10 (369,45) 74 A 26 (517,22) (338,25) 55A10 (369,45) vgl.77B11
B 6 (520, 6) 16 (525, 25 — 535, 3) (541,25) 18 Β 6 (542, 14).
1717 A1(535,7) 4.7.9 (535, 22. 37. 48) --- v. Leontinoi 76 A 2 (524, 18) 22
10 (536,4) B3(539,41) 18.412] (527,10) 84 (590, 22).
(542, 37) 79 A 4 (545, 33) 81 A1|— v. Perinth 66 A 1 (489, 15).
(563,4) 17 (565,46) 84 (5%, 22). Hesıopos 1 A18 (12) ΒΊ1 (44) 2,20 (19)

Gyrrıos 45 A (279, 15). 2,30(21) ὅ (82) 11A3(39) 18.19(40)
ΒΊ11-- 18 (53) 12B40 (72) 57 (74)

HABROTELEIA 45 A (279, 38). 13A6(90) 13 A 9 und B Vorbem. 2
HABROTELES 45 A (279, 9. 38). (91) 15,1(107) 18 A1(109,9) 44
Haımon 45 A (278, 33). (115) B13 Lemm. (127) 20 A 5,15
HArRPALos, Astronom 70 Β 4 (506, 23). (143.145) 21.A3 (162) B 27 (193)

᾿ Heeesmamos(?), Lehrerd.Hippias79A1| 45D1 (29,37) 66A5 (490,8) 18
(545, 4). (491, 15) Β 2 (491, 38) 4 (492,3
HexaAraros v.Milet 2,6(15) 11A3(39)) 12 (498,18) 67B7(497,26) 19 (498,44)
12B40 (72) 55B15 (411,4). 73 (510, 29. 88.) 77 A 18 (537, 10)

— v. Abdera 55 Β 4 (404,15) 29a! B1(537,38) 79B6(548,30) 808 41
(415,22) 60. (480-484) 62 A3| (557,10) 84 (590, 16).
(484,26) 2 (481,41) 71B11 (509, 39)| Hestıaros 45 A (279, 4).

84 (590, 10). Hikeras 32 A 1(243,21) 37 (275,11—18).
HELANDRos 45 A (279, 9). ΗΙΡΡΑΙΟΒ —= Hıprasos 8, 6 (35).
HELIKAON 45 A (279, 22). HıppArcHıpes 45 A (279, 22).
Herranıkos 55 Β 18 (411,4) 66 B 13 | Hırrarcnos — Hırpasos 8,4 (34) 8,9

(493, 30)? 76 B 25 (534, 19). (35).

Herorıs 45 A (279, 25). Hıppasos 4, 19 (82) 7,3(83) 8 (84)
HELOTHALES 4,19 (32) 13 A 8 (91). 12 A1a; vgl. 84 (588,8.31) 12A6

HeRAKLEITOs 1A 1 (8,28) 3A 11 (28) (62.63) 18. 40 (115) 21A1 (156, 21)
38 *

596 35.
22,1.1228,1) 45, 2 (277,42. 278, 2)
45 A (279,10) 50 (341,10). 5. Hırron.

Hıppıris 1A1 (4, 1) 45 B (280, 10)

74 A 5.9 (614, 8. 217) 26(517,28) B6
(520,6) 76B9 (525,36) TTAA
(535, 23) 10(536,4) 79 (645-550).

Hıppopaumos 27 (236, 22 — 237, 29).

HıproxrAtes v. Chios 1A11(11) 8,4
(34) 30 (241,1 — 242,27) 31,1(242,32)
45 B (280,17) 55*B 300,13 (463, 48)
B 307 (468,11) © 2-6 (468, 37 ff.)
80 B 13 (554, 6).

— v. Kos 20 A 1 (140)
43 (168,43) 77(174,29) 26 A 14
(234, 15)? 47 A (338, 23) 512
(854, 11f. 3) 55 A 1 (367, 297)
2.4.10 (869, 7.19.44) 14 (370, 25)
105 (387,7) Β 134 (427,19) 298
(459,10) ᾿81 Β 42 (575,4).

--, Neffe d. Gorgias 76 A 8 (525, 28).

HrppomEvon 45 A (279, 19).

ΗΙΡΡΟΝ 1A13 (11) 14A13 (105) 21 AA
(162) 81 (176,8) 26 (232,20 — 286,11)
45 A (279,25) 50 (841,9) 51 Α 38
(342,7) = Hıppasos 8,10 (35).

Hıpponax = Hırpon 26 A 11 (233, 37)?
14 (234, 11. 15).

HıPppostHenes v. Kroton 45 A (278, 37).

— ν᾿ Kyzikos (identisch ?) 45 A (279,29).

HırrostrAtos 45 A (278, 33).

Hıppys 6 (33).

Hopıos 45 A (279, 13).

Homeros 1Α 11 (1) 12(11) 2,6 (15)
4,10 (29) 114 19 (40) 28 (41) 29 (45)
B 10-13 (53) 12 A 16 ὃ 128 (64)
22(65): B42X73) 56 (74) -105.(81)
13 A6(90) 13B47(100) 18, 1 (101)
18A5(110) 44(115) 21 A1(157,1.
160,29) 15.(163) 22(165) B84(205)
158 (228) 2681 (23ὅ,β1) 4501
(292,37) 48,1—5 (339, 9ff.) 51A8
(343,5) δ5 Α 88 (374,16) 100 (386, 26)
B 21—25 (412, 19) 298 (459, 10)
57 A 24 (474, 34)
B (483, 25) 66 AA. 5 (490, 5. 8)
(491,15) B2 (491, 37 ff.)

12 (498,13) 13 (494, 2)
(497,18.22) 68 Β ὅ (503, 39)

21 A3 (161)

60 A 1 (480, 5) | Korax 21 A 19 (164)
13 | Kranoos 45 A (279, 16).
4 (492,3) πάτερ (Herakliteer?) 12 A1$12 (61, 5).
67 BA | KrATESIKLEIA 45 A (279, 36).
71B5 Krarmos 26 A 2 (232, 29ff.).

NAMENSVERZEICHNIS.

(509,8) 72,1.2 (510,2ff.)
(518,1f.) Β 9 (521,3)
78 A 13 (542, 43)

74 A 29. 30
76 B 25 (534,20)
79B 6.9 (548, 30.

39. 42) B 20 (549, 31 ff.) 81 B 50
(576, 2).

Ipaıos 50 (340, 34).

Ixkos 15 (107,108) 45 A (279,7).

Iov 14 A 3 (108, 30) 25 (229232)

41 A 3 (336,28) 66 A 1 (489,5).
ITALIKER—=PYTHAGOREER30, 35 (241,35).
Iranaıos 45 A (278, 35).

Kıaraıs 45 A (279, 23).

Kıurıas Kalliades S. 19 A 4 (131).

— Hipponikos 8.74 A 11(514,36) 74 A 24
(516, 47) 77B 9 (541,10) 81 A 15
(565, 37).

KAruıeroros 45 A (279, 26).

KALLIiPHon 9 (37).

Kants 45 A (279,5).

KARoPHANTIDAS 45 A (279, 10).

KepHaros v. Klazomenai 19 A 4 (131).

KerAMmBos 45 A (279, 19).

Kerkors 5 (32) 11A19 (41)
(231,5) 66 A 1 (489, 8).

KırAscahmMA 45 A (279, 41).

KıerAnor 45 A (279, 21.36).

Krraratos 45 A (279, 8).

KLEIDEMoS 49 (340).

KLEINAGoRAS 45 A (279,5).

Kremras 41 (276, 30 — 277,11) 45 A
(279,8) D6 (295, 47) 7 (297, 22)
55 A 1 (867,5).

KLEOBULINE 83, 3 (584, 9).

KıeogunLos 1 A1 (5,19. 8, 26. 33. 38)
24 (13).

Kreomenes Rhapsode 21 A 12 (162).

Kıeon 45 A (279, 5).

KLEOPHRoN 45 A (278, 37).

KLEOoSTHENES 45 A (278, 34).

Kreostratos 1A8 (10) 2,5 (15)
(505, 33 — 506, 23).

25B2

70

76 A 14 (526, 11).

85. NAMENSVERZEICHNIN.

Krartvuos 52 (355). |
Krırıas 74 A 12 (515,5)

78 A 13 (542, 42)

81 (562—577).
Krıron 45 A (279, 20).
Kroron, fingierter Pythagoreer (7) 4, 19

(32); vgl. 12 A 1 (61,4).
Kyrox v. Kroton 4, 15. 16 (80)

46 A 20 (309, 41).

KYLoneek (οἱ Κυλωνειοι) 32 A 4a (244,3).

8, ὅ (88)

Laxon 45 A (279, 25).

LaAxraAtes 45 A (279, 2).

LAxkrıtos 45 A (279, 1).

Lamıskos 20 B 11 (154). |

Lampros 39,3 (276,16) 79A 13 (547,18)

LarpHaon 45 A (278, 40).

Lasos 1.41 (8,39) 8,13 (36)
(40) 67 B (499, 17).

LASTHENEIA 45 A (279, 38).

LeAnax Pythag. 22, 2 (228, 2)
(279,11).

LeopAamas 35 A 6 (263,6) 45B1 (280,22).

Leokrıtos 45 A (279, 13).

LEoKYDes 45 A (278, 42).

Leon 7,2(33) 14B1(106) 45A(278,39).

LEoNTEvs 45 A (279, 8).

LeorHantos 1 A 1 (8, 26. 30).

LEOPHRoN 45 A (278, 36). |

ΤΙΈΡΤΙΝΕΒ 45 A (279, 24). |

Leukıppos 2,17 (19) ἘΠ ΑΙ (AT)
18 A8(110) 45 Β4 (280, 45). 46 A5
(307,11) 52 (811,11) 51. A ὅ (842, 24)
10 (343, 20.23) 28 (845,43) 54
(356—865) 55 A 1 (866,16) 2 (369,1)
33 (373,32) 38 (376,15) 40 (377,1. 5)
82 (384,1) Β 800, 18 (465,18) 56,1
(472, 18).

Likymnıos 74 A 26 (517,31).

Los 1 A1(9,2) 13 .A6 (90)
(489,4) 67 A 4 (496, 23).

Lyxon 13 A1 (89) 44 (278, 14—28)
45 A (279,4).

Lyramnos 45 A (279, 32).

Lysıapes 45 A (279, 30).

Lysısıos 45 A (279, 6).

Lysıs 4,16 (31) 19482): 8,4 (95)
32 A4a (244,4) 34 (260, 17—40).

11 A 16

45 ΚΑ]

66 A1

5897

MArıon 45 A (279, 19).

76 A 1 (523,37) |Mamerkos 45B1(280,8) 198 12 (549,6).
80 Β 6 (553, 25) | Manproryros (?) 1A 19 (12).

MATRIKETAS 70 A 1 (505, 36).

Mesıstıas 45 A (278, 42).

MELANIPPIDES, Pythag., 45 E (302, 39)

MELAnIppos 45 Α (279, 28).

Meresıas 45 A (2785, 39).

Meuiıssos 11 A 28 (42, 97722) 30.31
(45) 49(48) 14-4 2(103,13) 18 A 13.
14 (111) 25(112) 26.27.29(113) 36
(114) 49(116) Β 8, 38ff. Lemm. (122)
19 A 1 (480,3) 23(135) 80 (137)
20 (140—155) 26 A1(232,20) 45 A
(279,24) 464.81(812,38) 51A10
(343, 22) 54A5 (857,25) 56,1 (472,

18) 77 8 (539, 40).

MEnestor 22 (228) 45 A (279, 10).

ΜΈΝΟΝ, Pythagoreer, 4, 13 (29)(?) 45 A
(278, 38).

— Gorgianer, 76 A 19 (526,36) B4
(530, 47 ff.).

METon d. Pythagoreer 8,5 85) 45 A
(279, 14).

— d. Astronom 29, 9 (240,8) 55B14,1
(409, 1).

ΜΈΤΟΡΟΞ 8,2(34) 22,1(228,1) 45 A
(279, 10).

METRODoRros v. Chios 2,18 (19) 11 A 33
$4(46) 41 (1158) 46 A 64 (318, 20)
90 (322,39) 55 A 2 (369,7) Β 304
(468,1) 56,1.2(472,19.22) 57 (472,
26—475,2%2) 59 A 1 (475,30). |

— der Isokratiker (identisch ?) 57 A 1
(472, 32).

— S. d. Epicharmos 13 A 8 (90).

— v. Lampsakos A 46 (305, 28) 48 (339).

Mıron 4,18 (29) 4,14(80) 8,1 (87)
45 A (278,37.279,38) 55B1a (402,28).

MivrtıAves 45 A (279, 12).

MIMNoOMAcHos 45 A (279, 9).

MnesıeuLos 45 A (279, 22).

Mocnos 55 A 55 (379, 27).

Musaıos 15, 1 (107) 55 B 16. (411, 21
66 A 1 (489, 20) 10. 11 (490, 37. 42\
13 (491,15) B4.5(492,3.8) 11 (493)
9) 67(496—499) 68 B 2 (503, 21)»
79 B 6 (548, 29).

598

Myes 45 A (279,17).

MyıA 45 A (279, 38),

Myıııas 45 A (278, 36. 279, 34).
ΜΎΟΝΙΡΕΒ 43, 2 (278, 4).

Myson 1 A 1 (5,18. 8,26. 28.38) 24 (13).

Nastas 45 A (279, 26).

NAUSIPHANES 54 A 2 (357,10) δ5 Β 4
(404,17) 57 A 1 (472,30) 62 (484,
15—487, 36) 63,2 (487,41) 84(590, 11).

NaAusrtHoos 45 A (279, 31).

NEOKRITOS 45 Α (279, 31).

Nessas 56 (472, 16—25)
81).

ΝΙΚΙΑΒ v. Elea 66 A 1 (489, 14).

Nmon 8, 5 (35).

NISTHEADUSA (7) 45 A (279, 40).

59 A 1 (475,

Omoripes 1 A 17 (12) 29 (239, 15 —
240,46) 30,1 (241,3) 45 B (279, 16)
46 A 9 (307,33) 51 A8 (343, 10) 55
A 1 (866, 7. 367, 24).

ÖKKELos (Okellos) 35 A 1 (261, 9)
A (279, 18. 35).

OxkıLos 45 A (279, 18) 5. EKKELoS.

Onatos 45 A (278, 36).

ONOMAKRITOS 66 A 1 (489, 8.9.20) B11
(493,7) 67 A ὅ (496, 32) B21 Vor-
bem. (499, 13 ff.).

Orsımos 34 (260, 32ff.) 45 A (279, 23).

ÜRESANDROS 45 A (279, 19).

ÜRESTADAS 10, 2 (38) 11 A 1 (89, 21)
45 A 278, 39).

OrPHEUs 1 A1(9,2) Bi1(14) c.5(32)
7,4(83) 13 A 6(90) 15,1(107) 18
Α 20 (112) 21 A 23 (165) B 141 (224)
25 A2(231, 2) 55 Β 16 (411, 21)
66 (489—496) 67 A 1.7(496, 9. 37 ff.)
B Vorbem. (497, 3) 14 (498,26) 19a

45

(499,3) 68 A 5a (502,10) 71 A 10
(508,10) 74A5(513,42) 76B25
(534,20) 79 Β 6 (548,29) 8188
(567, 28).

' ORPHIKER 4,1(26) 21 A 29 (166, 16)
66 (489-496) 71 Β 1 (509, 27).

Ostanzs 55 B 300, 12. 18 (463, 21ff. 464,
3. 9.16.20) 300, 15. 16 (464, 32)
300,17.18(465,2.5.13) 68A 52(502,10). |

85. NAMENSVERZEICHNIS.

PAxKTıon 45 A (279,7).

ῬΡΑΜΡΗΥΙΠΟΒ 1 A 1 (8,33).

PArRMENIDES 1B1 (14)
(23) 11A2(39) 5(89) 18(40) 25.
26 (Al) 28 (44. 978b8) 30. 31 (45)
49 (48) 13 A4(90) 14 A 2 (103, 13)
13 (105) 18 (108—129) 19 A 1 (130,
ΠῚ 2.4 (131) 7.10.11 (132£.) 12

3A1(21) 13

(133) 15.21 (134) 21.23 (135) 20
A1(140) 5(144f.) 7(146) 9.12.14
(147) B6(150) 21A 1 (156, 28ff.)

5.7.9(162) 19 (164) 23.25 (165) 73
(173, 38) 81 (175,47) 86 (176, 39)
90 (180, 38) 95 (181,24) 96 (181, 32)
B 27 (193) 67 (202) 25 A 6 (230, 24)
38, 3 (275,33) 45 A (279,3) Ὁ 1 (293,
18) 46 A 37 (312,3) 54 A 4 (357,18)
71 (358, 9.24) 8(859,6) 55 A 1 (867,
25) 55 A 42 (377, 26) 56, 1 (472, 18)
57 A11(473,29) 74 B1(519,14) 76
B1(528,26) ΤΊ Β 8 (639, 40) s0B1
(553, 12).

ΡΑΒΜΙΒΚΟΒ (Parmeniskos) 10 (38)
A1(89,21) 45 A (278, 38).

PArRoN 16 (108).

Pausantas v. Akragas 21 A 1 (157, 25ff.
159, 81) 3(162) B1(182) 3(138).

PEisIkRATEsS 45 A (279, 8).

Prrıanpros 1 A 1 (5, 20. 8, 28. 34. 38)
11 A 27 (41).

ῬΕΒΙΚΙΕΒ 19 A 4 (131) 17(134) 20 Α 2.
3(140f.) 46 A1.3(305,38. 800, 1. 10.
16.31.40) 13.15 (808, 22) 16—19
(809,11) 82 (811, 1) 74 A 10 (514,
30) 76A1(523,38) 2(524,16) 81
A 17 (525, 42).

Persınos 66 A 1 (489, 12).

ῬΕΤΕΟΝ v. Aegina 32 A 27 (249,27) 47
A (338, 24).

— v. Himera 6 (33).

PHaAEINos 70 A 1 (505, 37).

Pramon, Pythag., 45 A (279, 18).

PHAINEKLES 45 A (279, 13).

Phrarzas 27 (236, 13—19).

Pnanos 45 E 1 (302, 40).

Praox 45 E 1 (302, 40 ff.).

Phuanton4,10(29) 16(31) 32 A4(243, 39)
39,1(276,4) 40(276,20— 28) 45 A(279,27).

11

85. NAMENSVERZEICHNIN.

599

PHERERYDES von Syros 1 A 1 (8, 39)| Propıkos v. Keos 14 A 2 (108) 46 A 22

11(11) 4,7(27)
21 A 29 (166)
A 10 (307, 35)
(408, 24)
509).

Paıwıppos v. Opus 45 B2 (280, 31. 288,
20) 65B 14,1 (409, 1)

PhıLıstıon, Arzt, 21 A3(162,3) 45E1
(302, 42).

PhHıLopamos 45 A (279, 15).

PHıtLoLAos 4,10 (29) 4,17(81) 21A1
(156, 13.22) 31,3 (242.8) 32, (243,9—
260, 13) 33,1 (259,26) 35 A 20 (267;
22) B(274,7.11) 45 A (279,3) 54
A5(357,24) ὅδΑ 1 (866. 28) B12
(408,21) 61,2 (484, 12) 1181 (581,
37) 4(540,5) 84 (ῦ89, 26).

PHıtLonives 45 A (279, 6).

PHıtLoxenos, Schüler des Anaxagoras,
46 A 22 (310, 6).

ῬΗΠΠῪΒ 45 A (279, 34).

Prmriıas 41, 1 (276,31) 42 (277, 13—
28) 45 A (279,24) 45 D 7 (296, 27ff.).

Pnoxos 1A1(3,13) 1DB1(13) 69
(505).

Pnoxyuives 18 A 16 (111).

PhHrontivas 45 A (279, 6).

PharyniıcHos 45 A (279, 8)

Prykravas 45 A (278, 34).

PHyromAcHos 45 E 1 (302, 40).

Pryrios 45 A (279, 22).

Pmparos 21 A 26 (166)
B 76 (203)
(549, 13).

PısırrHopeE 45 A (279, 39).

PısırrHoDos 45 A (279, 9).

Pırraros 1A 1 (5,25. 8,32.37) 24 (48).

POLEMARcHos 45 A (279, 4).

PoLiApdes 45 A (279, 27).

Poros 21 A 19 (164) 74 A 26 (517, 30)
76 A 2 (524,16) 78 A 6 (542,14).

PoLyArcHos 35 A 9 (263, 27).

Porykreıros, Bildhauer, 28 (237, 30—
239,14) 83, 6 (586, 3).

PoLyYxkTtor 45 A (279, 20).

PoLYMmNnaAsTos 4,10 (29) 4,16 (81) 32 A4
(243, 39) 40(276,21) 45 A (279, 27).

16(30) 11 A 29(45)
25 B4 (231,23) 46
55 A 30 (373,13) Β 18
292 (415,22) 171 (606, 25 —

92 (181, 11)
25 A 4(230,15) 79 Β 14

(310,4) 74A1 (512,1) 3 (513, 31)
12 (515,5) 26(517,26) B6 (520, 6)
76 A 24 (527,18) 77(855—541) 78
A 9(542,23)) 79 A 4(545,33) ΟἹ
(550, 2).

— v. Samos 66 A 1 (489, 22).

Prokres 45 A (278, 42).

Proros 31, 1 (242, 29)
41 (276, 32 — 277, 10)
45 Ὁ 7 (297, 22).

ProtAcoras 13 A 6 (90) 19 A 29 (137)
81,4 (248, ἢ 55 A 1 (861,29) 8.9
(369, 34.37.41) 118. 114 (888, 18. 23)
Β 166 (438, 1) ὅ6,1 (412, 19) 57 A 22.
94 (414, 29. 81) Β 1 (475,10) 14 (11,
38 -523,18) 77A1(535,8) 10 (6860,
4) B3(539, 42) 18 Β 9 (542,23) 79
A7T(546,2) C1 (550,11).

Proxenos v. Sybaris 22, 1 (228, 1)
A (279, 11).

— v. Poseidonia (identisch?) 45 Α (279,
17).

ProLemA1os, Pythag., 45 A (279, 12).

PyrrHon 45 A (279, 1) ὅθ A 1 (492, 20)
57 A 1 (472,30) B1(475,17) 59 A 2
(476,22) 62 A 2.3 (484, 19ff.).

PyrnuAcoras 1 A1 (4,6. 8,30.39. 9,3)
τι 23,1(15,1) 4(26-82) 5(82)
7,183) 8,2—4(34) 8, 18 (86). 9,2
(37). 11A1(38,10) 2(39) τ
49 (48) BT (52) 12 B 40 (72) 129 (84)
15. ΑᾺ 428190). 71427123 (1037:1222)
18 A1(109,19) 4(110) 42.44 (115)
48.49(116) 19A2(131) 23(135)
20: A:14 1147) 0217 A271, (1564131 TE.
9851) 2(161,13) 5(162) 14 (163)
19 (164) 81(167,7) 60(171)- B115,
13.14 (216 g.E.) 129 (221) 135 (222)
136 (223) 141(224) 25 B2 (231,2)
4.231,26. 231) 229 27.7.0230,.17235)
30, 5 (242, 11.15) 32 A15 (247, 8)
23. 24 (248,7.19) B19 (257,6) 22
(259,2) 34,3(260.28) 35 A 5 (263,3)
13 (264,24) 38,3 (275,33) 43,2 (277,
(32.36) 44,3 (278,21) 45 B1—3 (280.
11.27.38) 4.5(281,20.48) 1 (288,
30) 30.33 (287,18.43) 0 (291, 2)

32 B 20 (257, 14)
45 A (279, 28)

45

600

D1.2(239, 14. 25) 6 (295,25. 296. 5)
8 (300,40) 9(301,5) 46 A 9. 10 (307,
32.36) 20(309,41) 93(33,37) 51
A 20 (345, 36) 54A5 (357,23) 55
A 1 (366,19) 18 (370,12) 33 (373,25)
B 14 (408,30) 260 (418, 15ff.) 27 (414,
25) 299 (459, 16) 800, 10 (462, 45)
800, 18 (463, 38) 68 A 5a (502, 10)
71 A1 (606,80) 2.4.6 (507,7. 21.
38) B7(509,25) 74 Vorbem. 1 (511,
10) 84 (588, 5ff.).

PYTHAGOREER (Πυϑαγόρειοι, Πυϑαγορι-
xoi, Πυϑαγορισταί, Ἰταλικοί, τοὶ περὶ
τὰ μαϑήματα) 2,19 (49ὺ),ἑ 4 (26—38)
8,4 (34) 8,11 (8) 1448 (08, 25)
18.4.4. (409.110 10 (11 44 (115)
21 A 1 (160,11) 7 (162) 31 (166, 39)
B.136..187 (223)7725.BX25055 22029710
(240,14) 30,5 (241,36) 32 A 1.4
(243.31.3) Aa) Tu
(244,18.42) 14 (246,24ff.) 20 (247,44)
34 (248,19) B10 (253,3) 19 (257,3)
34,4 (260,34) 35 A4 (262,21) 17
(266, 21) B1 (268,16. 271,14.
374,10) 38,2 (275,30) 44,2 (278,17)
45 (278-303) 52,3 (355,21) 55 A1
(366,19) 120 (389,9) Β 300 (460, 34)
83, 6 (586,3). Vgl. überhaupt ce.5—10.
14—18. 21—44. c. 45. NS. ITALIKER.

Pyraopvoros 18 A5 (110) 194 4 (131)
11 (132) 39,1(276,6) 45 A (279, 29).

Rarx1ıB10s 45 A (279,1).
Rnopıppos 45 A (278, 35).

SALMOXIS 8. ZALMONIS.

Sımox der Harmoniker 4, 6 (27).

Sımmıas 32 B 15 (255, 32).

Sımonipes 15,1(107) 16(108) 21 A1
(158,22) B157(227) 244 25 (517,9)
77 A 14 (536, 34. 38).

Sımos 43 (277, 30 — 278,12) 45 A (279,7).

SKYLAX 80 B 47 (557, 8).

SKYTHINOS 12 A 1 ὃ 16 (61, 27)
(89, 19).

SMICHIAS 45 A (279, 8).

SorrAtEs 1A1(6,19) 4,15(30) 18 (82)
12 A1$11.16 (61,1.20) 18A 5(110)

a nn nn nn nenn

85. NAMENSVERZEICHNIS.

10b (111) 19A11.12.15 (188) 21
A 17(163) 24(229,13) 25A2(230,9)
46 A7 (307,25) 8 (811,44 47A1
(335, 8071) 2.3 (836,18.241£). 5.7
(337, 24.32) δῦ ΑἹ (366,4. 367, 27)
2 (368,38) B142 (429,17) 304 (467,47)
74 Vorbem.1 (511,11) 14 Α1 (512,18)
12 (515,18) 79. A 14 (547,198f.) 81 A1
(562,43) 4 (564, 2 ff.).

SoLon 1 A 1 (8, 32. 37)
(41) 14A15 (105)
74 Vorbem.1 (511, 9)
81 A1 (562, 41)
(564, 41ff.).

SOPHISTEN 74 ff. (511—587).

SOPHOKLES 14B5 (107) 18A 16 (111)
20 A2(140) 21 A14 (163) B 151 (226)
25 A 4 (230, 15) 46 A 91 (322, 44)
411 (338,38) 67 A 6 (496,36. 499,20)
77 B1 (537,39).

SosıBIos, Rivale des Anaxagoras 46 A 25
(310, 15).

SOSISTRATOS 45 A (279, 16).

SOSTHENES 45 A (279, 28).

SprwtHaros 35 A7 (263,9) 39,3 (276,15)
45 Ὁ 6 (295, 39).

24 (13) 11,27
46 A 1 (306, 6)
79 A11 (546,40)
2.3 (563, 28 ff.) 8

STESICHOROS 45 B (280, 9) 9 B12
(549, 7).
STESIMBROTOS 48,1 (339,9) 72,1 (510,4).

STHENONIDAS 45 A (279, 16).
Strartıos 45 A (279, 28).
Syrros 45 A (278, 33).

Teısıas 21 A 19 (164)
76 AT (525, 15)
(527,236) TTAT (535, 37)
(541, 36).

TELAUGES 7,3 (83) 21A1 (156, 12.27.
160,32). 21A2 (161,13) 8 (162)
B 155. 156 (227).

Tuauzs 1 (3—14) 2,2.6.9(15) 10 (16)
11.12 (17) 178) 209) 11A1
(38,10) 32(46) 36(47) B19 (54)
14 12 (105) 18 A 36 (114) 42 (115)
30A9(147) 26A4 (232,37) 6 (233,2)
30,2 (241,13) 37,2 (275,17) 88, 8
(275,33) 45 Β (280,4) 46 A5 (307,19)
18 (309,29) 80 (310,32) 68 (818, 15)

74 A 26 (517, 22)
14 (526,11) 2
7SA2

85. NAMENSVERZEICHNIS.

77 (320,43f.) 50 (341, 8)
(408,29) 5TA12(473,32) 70A1
(505,38) 79 A 7 (548,35) 12 (549,7).

ΤΉΒΑΘΕΝΕΒ 72 (510).

ΤΉΞΒΑΘΕΒ 8,5 (35) 9,1g.E. (37).

ΤΉΞΒΑΙΤΕΤΟΒ 35 A 6 (263,7) 45B (280,22).

TreAano 7,1 (388) 45 A (279, 37).

THEMISTOKLES 20 A 3 (141).

THEMISTOKLEIA 4, 3 (27).

THEoporos v. Kyrene 8,4 (34) 30,1
(241,3) 31 (242,29 — 243,8) 32 A5
(244,10) 45 A (279,29. 280, 18).

— v. Tarent (identisch?) 45 A (279, 4)

— v. Byzanz 74 A 26 (517,18) 76 A 30
(528,7) 178 Δ 2 (541,37).

THEoGnETos 5 (32) 66 A 1 (489, 8).

Treocnıs 18 A 15 (111) 21 A 25 (165).

THeEoPrHRrıs 45 A (279, 34).

T#aestor 45 ἢ 7 (297, 26).

THraseos (?) 45 A (278,41).

THrAsYDAamos 45 A (279, 20).

THRASYMACHos 21 A 19 (164)
(517,35) 74B6 (520, 7)
(528,5.11) 77.A 10 (536,4)
(539,42) 78 (541—544).

THRASYMEDES 45 A (278, 42).

THUKYDIpEs Oloros 8. 76 A 1 (523, 38)
78 A 12 (542,38) 79B10 (549,3) 80
Β 83. 86 (561,9.13) 81.A 17 (565, 43 ff.)
18. 20 (566, 3, 18).

THyMmARrıDas 45 A (279,14)

ΤΉΥΕΒΟΒ 13 A 8 (90).

Timaros 32 A 24 (248,22) 35 A 5 (263,3)
13 (264,21) 836 (275, 1—10) 40,3
(276,28) 45 A (278,34. 279,14).

TımAreEs 45 A (279, 16).

Tımasıos 45 A (279, 11).

Tımzsıanax 45 A (279,14).

Tımoktes 66 A 1 (489, 12).

TımostHEnESs 45 A (279, 19).

TınycHa 45 A (279,33).

Tyksenıs 45 A (279, 39).

ΤΎΒΒΕΝΟΒ 45 A (279, 12).

Trrraıos 21 A 25 (165).

74 A 26
76 A 30.32
17B3

D7 (297,27).

OO

LIBRARY |

601

55 B 14 | Weise, sieben 1A 1 (8,6. 8,10 — 9, 3)

1A 24.25 (18) 74 Vorbem. 1 (511,10)
81 Β 1 (568, 35).

XEnIADES 75 (523, 20).

XENOKADES 45 Α (278, 40).

Xenon 21 A3 (161)? 45 A (279,15).

XENOPHANES 1A 1 (8,22) Β1 (14)
2,17.27 19) 11 (88-589) 12A1
(59,16) 12 A 1a Zus. (588,30) B 40
(72) 188 Vorbem.6 (91) 17 (108)
18 A 1:(108,1.3:8.°109,9) 7 2:(109)
6-8 (110) 19(111) 22 (112) 36 (114)
9(116) 18B1 Lemm. (117) 19A2
(131) 1984 (440) 20A5 (145)
7(146) 9.14(147) 21A1 (156,31)
5(162) 20(164) 29(166) 218 89
(196) 54 Α4 (357,18) 8 (859,8) 55
B 14,1 (408,30) 68 A1 (500,21) 75
(523,23) 84 (588, 10ff.).

XENOPHANTES 45 A (278, 41).

XEnoPrHILos von Chalkis 4,9. 10 (29)

4,16 (31) 32 A4 (243,38) 39 (276,
1-18).
— von Kyzikos (identisch mit obigem ?)

39,1 (276,6) 45 A (279, 30).

XEntas 45 A (279, 26).

XurnHos 23 (229, 15—19; vgl. 25 Α 1
(229,24) 3 (230,12).

ZALEUKOS 45 A (279, 16).

ZALMOXIS 4, 2 (26).

ZENODOTos, Mathematiker 29,12 (240,34).

Zenon v. Elea 11 A49(48) 18A2.4
(109) 5(10) 11b.12 (11) 19
(130—140) 20 A2(140) 5(145) 18.
14 (147) 21 A 1 (156, 34.40) 5 (162)
20 (164) 54A1(856,5) 4.5 (857,
19.20) 10 (359, 34) 55 A 1 (861, 26)
56,1 (472,18) 84 (589, 16).

ZoPYRos v. Heraklea 7,4 (33)
(489, 13. 16. 21).

66 A1

|— v. Tarent 45 A (279, 6).

7
᾿

ERKLÄRUNG DER TITELVIGNETTE.

Die Vignette zeigt die Rückseite einer auf Samos geprägten Kupfermünze
des Traianus in fast doppelter Vergrösserung. Das Prägbild ist nach zwei sich
ergänzenden Exemplaren des Berliner und Londoner Cabinets gezeichnet und
folgendermassen zu beschreiben:

Vs.: AVTOKPATQOP rechts; TPAIANOC..... links.
Kopf des Traianus mit Lobeerkranz und Gewand rechtshin.
Rs.: TIYOATOPHC rechts; CAMION links.

Sitzender bärtiger Pythagoras mit dem Mantel um den Unter-
körper und über dem linken Oberarm auf einem Stuhl linkshin; in
der Rechten ein Stäbchen, mit dem er an einem vor ihm auf einem
Pfeiler liegenden Globus demonstriert; die Linke am Scepter.

H. v. FRITZE.

Druck von J. B. Hirschfeld in Leipzig.

SANS MEN

ὙΠ ,

ἊΝ 4
“

"

,
ἢ

1
ΠΑ '

δ᾽
ἘΣ ΣῪ ΣῊ

Amin.
eye